sumijaha
शिव पार्वती
योगः
तामसी गुण ः
बुझ्नु कलम रोए अक्षर बन्छ, कवि रोए कविता ।देशमा धनी मरे श्रद्धाञ्जली, गरीब मरे रमिता ।।
दैवकाे रचना माया, प्रेम,जिवन हास्य छ लय मा ।जन्म,रचना भाग भाेगमा लेखि सिर्जनाले हामीमा ।।:रोमाञ्च@जिवन
सुर्य ग्रहणकाे सुतक लागि सक्याे,स्नानादि जप तप ध्यान न्यास कर्म गर्न र मन स्थिर राखि सुतक पछि पुनः स्नान दान गरि जिवन माेक्ष गर्ने राम्रो छ।शुभ बिहानि
खण्ड ८ शुशिला सुमिजह श -ग्य blogger
शुभः
कृपाका,अखिल ब्रम्हाण्डनायक परंब्रम्हा
परमात्मा देव नारयण हरि ।
कृपा प्रसाद सुलभ सरस मानव जीवन पाए खुसिले विताउ कसोगरी ।।
कर्मा्जित पापवासना ईश विमुख वनी घोरसंसारी वृथा कुण्ठाले ।
शुभकर्म सदबुद्धि लुटाई आशक्तिमा बने भवाटवीको पथिक ईच्छाले ।।१
मायाको वसमा कृपा कटाक्षा लुकाई मुक्ति र सदाचार्य ।
शरणागति मोक्ष खोज्दै पथ भ्रमित दुखको हुं आचार्य ।।
मार्ग सत्शास्त्र धर्म र कर्मका वाधा हटाउनु जागु की ।
सेवा र धर्म दीक्षा भरी ज्ञान शिक्षा चेतनामा रमाउकी ।।२
जागी पञ्चसंस्कार मुक्तिको अधिकारी हुं कि हामी मानव ।
कृपामा भक्ति र चेष्ठा ज्ञान विज्ञान गुणले भरी सुखका गौरव ।।
महिमा जीवको शरणगति पूर्खा र सन्तानको लिनु चेतना ।
प्रकाशन गर्नु कर्म त्रिवेणी संगममा छ जीवनमा धपाृ यातना ।।३
मंगल कल्याण करुणा भर्ने लोकेश्वर जान्नु लोकमा जीव ।
स्थवरजङ्गम भावत्मक जीव हौ खुला समुदायमा सजिव ।
प्रकृती त प्रलयदशामा लुटपुट छ कर्म बन्छ पराधीन ।
जीव छ अवचेतन राशिचक्त करुण नाची साधन किन ।।४
कार्य विवेक प्राप्त शास्त्र इतिहास र दर्पण साधाना ।
मोक्षमा सात्विक अन्य राजश र तामसादि गुणको बन्धन ।।
दीक्षा ग्रहण गर्नु हिमवत् खण्डको हिमद्युः प्रकृतिक मन्त्र ।
आराधाना उपसाना गरी माया र भक्त लक्षण जीव बाँच्छ तन्त्र ।।५
ज्ञानमा संस्कृत साहित्य सनातन धर्म छ भरतवर्षमा ।
विद्या चर अचर, रुप चेतना सृष्टि चल्छ प्रकृतीमा
।।
वंश इतिहास जीवको उही आश्रय ब्रम्हा जीवकृतीमा ।
कला गुण भाव बुझि सन्तान प्रकृती छ आश्रयमा ।।६
छन्दः
मिलाई भाषागत पुस्ता र सम्वद्ध शिक्षस्तरका चेतना ।
शास्त्र नितिमा लय राग विश्रामको पदाबलीको मान ।।
पढि सबै मन्त्र पीठ अक्षरमय दिव्य,आरोग्य स्वर हुन्छ ।
मिलाई उहि जुराई भाव शब्द लय ज्ञानले मिल्न जान्छ ।।
तमोगुण ः
संस्मरण ज्ञान शिक्षा नासी धर्म,युवा छोरीचेली समेत ।
कुल्चि वेद प्रकृति नाशक अफावाह संस्कार कला रहित ।।
विकर्मस्थल श्रृति स्मृति परम्परा नासी जडीबुटी र जीव ।
पञ्चमहाभूत लत्याई आफै स्वघोषित जीव बन्छ सजीव ।।
तामसपुरण ः
मत्स्य कूर्म्लिङ्ग शिव स्कन्द तथा संज्ञा र अग्निपुराण ।
सब यी मोहित पार्ने र्वेद तथा विधर्म बन्ने तामसी क्षण ।।
मद र वलको उन्मुक्तिमा आशक्ति काम
क्रोधीका धर्म ।
परिभ्रष्ट आश्रय बर्ण जात निन्दीत सुख अनुभवको विधर्म ।।१
ब्रम्हा सुख स्थवरजंगमको तामशसास्त्र मोहित प्रवचन ।
न्याय संख्या वैशेषिक शास्त्र सुनी कलि प्रपञ्च झन ।
पालि माया लोक गहित जीव ईश गुण पारी मायाको वंश ।
जगत वेद ठूलो शास्त्र मानि अरु त
तामश पुरणको अपजश ।।२
स्वर्गधाम प्राप्ति हैन नरक बताउछ तामश पुराण ।
गौतम बृहस्पती संवर्त यम शड.खा स्मृति र शुक्र ।।
नरकको वाटो देखाउने बुद्धिमान चुक्ने तामसी कुचक्र ।
रोकि सबै काम शुसाशन र कर्मले वंश सृष्टि चक्र ।।३
परिश्रम प्राप्त अनित्य कुटिल दुख सुख त्याग्नु ।
यज्ञ दान र तप कर्म छोडी बिष्णु संस्मरण योग जान्नु ।।
मत्स्य अवतारः
पूर्ववाहिनी सरस्वतीका ब्यास वसी दोभानमा ।
कृष्णद्धैपायनले वेद अलग गरी चार भागिि वभक्त ।।
यहि मत्स्यअवतार लिई रक्षा गरि श्रृति वेद दिईदा ।
शुक्ल र माद्रिका सहित सिद्धगण सहित लोक
गण दिई अन्र्तध्यान हुदा ।।१
देवस्वरुप साङ्गो पाङ्गो वेद ब्रम्हाजीले दिई ।
मकर दैत्य नासी पेटबाट वेद प्रकाश गराई ।।२
मत्स्य अवतारः
पूर्ववाहिनी सरस्वतीका ब्यास वसी दोभानमा ।
कृष्णद्धैपायनले वेद अलग गरी चार भागिि वभक्त ।।
यहि मत्स्यअवतार लिई रक्षा गरि श्रृति वेद दिईदा ।
शुक्ल र माद्रिका सहित सिद्धगण सहित लोक
गण दिई अन्र्तध्यान हुदा ।।१
देवस्वरुप साङ्गो पाङ्गो वेद ब्रम्हाजीले दिई ।
मकर दैत्य नासी पेटबाट वेद प्रकाश गराई ।।२
तामसी गुण ः
भक्तिनगर्ने स्वभाव,शक्तिको अहित र अकल्याणमा ।
धारण अति ,मोहित ,कंकालपुत्र
आलस्य भेदन सबमा ।
शास्त्र परत्र जीव जाय,जन्म र क्षय विमुख सर्बभक्षी ।
युग,बल,दम्भ आशक्ति आत्मा नास्र्ने रगत ष्ी सब तामसी ।१
इृशको मनमा आवृत नभई तमोगुणपनि बिष्णुभक्ति गर्ने ।
धर्म।परिभ्रष्ट,आश्रय गर्हित कर्म धारणमा सुधार
पर्छ ,गर्ने ।।
ऋृदयमा पितृ ,सन्तान टुटाई ब्रम्हानुभव आफै
बोल्ने ।
मन्त्र ज्ञान विज्ञान काल समेत लत्याई तमोगुणी सुधार्ने ।।२
बुझि सृष्टि,तन मनको जुन जन आफू र परत्र
सोच्दछ ।
उहि स्वजनको जन्म सफल रमृत्यु सफल जीवको रहन्छ ।।
घर समाज अरु धर्म सुधारी मन आत्मासुध्रि आरोग्य जीव ।
उद्धरण टिपि इशको देव मन तिमि आफू सुध्र बन सजीव ।।३
अस्तु ।२०७४
श्मशान
जिन्दगी एक नाटक हो ।
धरातलमा बाँच्नको लागि सबै किसिमका अभिनय गरिन्छ, गर्न सिकाइन्छ ।
जीवन रिमोट कन्ट्रोलबाट संचालित एक यात्रा हो ।
पल पलमा दुर्घटना हुन सक्छ । हरेक क्षेत्रमा खतरा छ ।
होशियार ! जीन्दगी एउटा पानीको फोका हो ।
जतिबेला पनि फुट्न सक्छ ।
जीवन एक कर्कलाको पातामा रहेको पानी हो ।
जनुसकै समयमा पनि खस्न, बहन, सुक्न सक्छ ।
मानिस ठूलो यहाँ कोही छैन ।
उसलाई त केबल समय र श्रमले महान बनाउँदछ ।
पर्खन सक्नु मात्र पर्छ ।
सत्यको विजय र अपराधीलाई घुँडा टेकाउने काम समयले नै गर्छ ।
मानिस केबल निमित्त मात्र न हो ।
संचालन सबै प्रकृतिबाट नै हुन्छ ।
क्षणिक नासवान, सिसा जस्तो कमजोर शरिर बोकेर ।
आफुलाई सर्व शक्तिशाली पराक्रमी अम्झिएर ।
निर्धा, निमुखाहरुको भाग्य हरण गरी ।
पसिना र रगत पिएर रमाउने ।
हे लुटेरा ठगहरु हो ।
हे द्रव्य पिचासहरु हो ।
तिम्रा हृदयमा दया, आँखामा लाज, मनमा डर
किन पल्हाउन सक्दैन ।
एकछिन फुर्सद मिलाई एकान्त ठाँउमा ठण्डा दिमागले आफ्नो अन्तर आत्मासँग आफैले
सोध्ने गर त ।
पत्ता लाग्ने छ कि म को हँु । मेरो कर्तव्य के हो ।
हे कर्तव्य र आचारण विर्सिएकाहरु हो ।
राष्टिय ढुकुटीको रजाइमा पैसा, गुण्डागर्दी, प्रहरी तथा
सेनाको सुरक्षाको माझमा बसेर जनता माथी हैकम चलाउने शासक हरु हो ।
हे प्रशासक तथा नेताहरु हो ।
सधै आफ्नै लागी मात्र किन मरीमेट्छौ ?
पेटै पाल्ने, भर्ने काम त पशु पंक्षी तथा किट
पतंङ्गले पनि गरिरहेकै छन् ।
तिमि त मानव हौ । (मानव)
यो पृथ्वी प्राणी सवैको साझा फुलबारी हो ।
सवैको बरावरी हक लाग्दछ ।
मानवले गर्ने काम कर्तव्य फरक किसिमको हुन्छ । आहारा, निद्रा, भय, मैथुमा
मात्र किन भौतारी रहेछौ ।
आफ््नो अमुल्य समय र श्रमको दुरुपयोग किन गरिरहन्छौ ।
आफ्नो अमूल्य समय र श्रमको दुरुपयोग किन गरिरहन्छ ।
अर्काको भरमा कति दिन सुरक्षित भई बाँच्न सकिन्छ ?
कति दिन सर्वशक्तिमान बन्न सकिन्छ ?
यो त केवल क्षणिक मात्र न हो ।
समय आएपछि चाहे महलमा बसेको होस चाहे सुरुङ्ग भित्रनै किन नहोस्।
तानेर, घिसारेर बाटोमा तमासा देखाइन्छ ।
त्यती वेला घँडा टेकेर तडपि – तडपि, निर्धा, निमुखा
जसलाई तिमी भुसुना सम्झिएका थियौ ।
उनिहरुमाझ आफ्नो जीवनको वाकी समय विताउनको लागी तिमी प्राणको भिग मागिरहने
छौ ।
त्यतिवेला तिम्रो हैकम, खान्दानीले केही काम गर्दैन ।
जति सुकै कालो धन आर्जन गरे पनि ।
भौतिक सुख सुविधाले सम्पन्न भए पनि
पैसा गुण्डा गर्दीको भरमा सुरक्षा कायम भएता पनि ।
आखीरी (प्राणी) मानिसको हैेशियत भनेको श्मशान घाट नै हो ।
जसलाई कसैले रोक्न सक्दैन ।
सवै खरानी भई पञ्चमहाभुतमा नै विलाउने छन् । बिलाईरहेका र रहदैछन ।
शुभ – अशुभ फलको आधारमा सपनालाई दुई किसिममा बाड्न सकिन्छ ।
शुभ फलदायक सपनाहरुः– नदी, समुन्द्रमा पौडी खेल्नु, आकाशमा
उड्नु,
हिडडुल गर्नु ग्रह नक्षत्र, सूर्य, चन्द्र,
ताराको दर्शन गर्नु । राज महलमा, घरमा, गोरुमा, हात्तीमा, पहाडमा,
दुध आउने फलफूलको रुखमा चढ्नु, फलफूल
सहितको वगैचामा भ्रमण गर्नु,
रक्सी मासु खानु, दिशा लेपन गर्नु, किरा मारेर
रगतको अभिषेक गर्नु, दही भात खानु ।
सेतो वस्त्र अलंकार आदी सौभाग्यवती स्त्री देख्नु, ऐना, मासु, प्राप्त
गर्नु,
सेतो कपडा सेतो फुल लिएको मानिस देखेमा अर्थ लाभ र रोगको मुक्ति हुन्छ ।
राजा, हात्ति, घोडा, सुन गाईको दर्शन गर्दा कुटुम्ब
बृद्धिहुने ।
गोरु अथवा रुखमा चढेका अवस्थाबाट धन प्राप्त हुने,
सेतो सर्पले दाहिने हातमा टोकेमा तुरुन्त धन प्राप्त हुन्छ ।
देवता, पत्र, फलफूल, दही, कपडा, शंख, मोती, दियो, छाता,
तोरण, सर्प, कुवा, तलाउ, अप्सरा, राम्री
सुन्दरी विहानको
समयमा सपना देख्नु धनधान्य र दिर्घायुले सम्पन्न हुनु हो।
शास्त्रको विभेद
शरीर १,२
शून्यः
कुनै एक अपरिचित प्रेमिकको ललाट जस्तै।निस्व्ध निस्पक्ष क्षुव्ध नभएको अधेरी
रात जस्तै।।जीवन र दिमागको बोझीलो बूढो पन हो शून्य।त्यस्तै निराशा थाकेका
परेलीहरुको विश्राम हो शून्य।।१
क्षणिक संसारमा केहि नभई बाचिरहने।वेसाहरा वेफूर्सद निश्चल चौतरी हो
शून्य।।एक्लै आउछ आफै जान्छ निर्जिव शक्ति हिन।वोझिलो र अडिलोपन नभएको वेपनखि हो
शून्य।।२
सोच्दा बुझदा ब्रम्हाण्डनै लाग्छ शून्य।।३
जीउँदो शंखस्
शंख एक समूद्रमा पाइने जलचरले बनाएको ढाँचा हो, यो धेरै जसो वामावर्त अथवा
दक्षिणावर्तमा बनेको हुन्छ। यो हिन्दु धर्ममा अति पवित्र मानिन्छ। यो धर्मको
प्रतीक मानिन्छ। यो भगवान विष्णुको दायाँ माथिल्लो हातमा शोभायमान देखिन्छ। धर्मिक
अवसरमा यसलाई फूकेर बजाउन पनि सकिन्छ। तसर्थ यसलाई एक बाजाको रूपमा पनि लिइन्छ।
शंख महाभारतमा वर्णित एक राजा विराटको एक पुत्रको नाम पनि थियो।
२.हाय
३.हाँसो ः
४.हाल खवर
५.हाँसो ः
६.हाकुचा र सानुः
हिन्दु
हायः
हाउभाउँ वा ढाँचाकाचा वोलीले,मनले लिने रिस राग ।
प्रस्तुति अनुहार हाउभाउँ देखि शरिर,प्रस्तुतीमा सुहाग ।।
सज्जा रुप रंग चाल ढाल हिड्ने,वोल्ने शब्द बाणि भाका ।
लय सज्जनता एता प्रस्तुती के ?शरीरका भाव कायरता ।। १
प्रकृती,सज्जा, जात जाती
कला,संस्कार शिक्षा बिज्ञान सवमा ।
जन्म जगतको सार विवेकशिलता संवेदना,तन्त्रको मन विनयमा ।।
मान्छे भाव स्वाभवमा अभिव्यक्त छ,सदाचार,अनुशिल
व्यवहारले ।
बुझनु अहम धूर्त स्वाग पारी ढोगी नवन्नु,घर समाज जन्मजन्मले ।। २
आफैमा बढाई बुद्धिमान ठान्छ मूर्ख र विवेकहिन बन्छ ।
समस्य समय आफू जान्ने नहुदाँ समाधान विच पर्दछ ।।
रमिते माया संग्रह र लोभमा प्रशंसाले स्वजन नाङ्गो हुन्छ ।
अज्ञानी वास्छ ज्ञानी सुन्छ व्याङ्गय अहिंसा समाजमा वहन्छ ।। ३
धेरै बोल्नु छूचो होच्चाई परभलो दृश्टान्तमा बहले,गफिनु ।
फुरुङ्ग पारि समाजमा आफनै गुनगान अभिमानले होमिनु ।।
भगवान म हू,छोरा छोरी धन सम्पती,बल मेरै
भनी पुजिनु ।
जीवको अन्त राम्रो नराम्रो छान्दैन कालमा पर्छ,सिनो उध्रिनु ।। ४
बोलि भङ्गि नमस्ते परिवार धनी गरिव सबैमा वाण हुन कालका ।
ताँदो चढाई जन्म भएका मृत्यु हुन्छ,सर चढ्छ हर्छ,बाण्ी
शुरका ।।
वलियो विवेकी वंश,अनुवंश खोजी मार्छ, बच्छ कुन
अमर आत्मा ।
पार्टि राजनिति भाव स्वभाव र वास्तविकता निति जान्छ साथमा ।। ५
रोकिन्न लाखौ यत्न,शंसय र कर्ममा क्षणिक रुकदैन काल
गति ।
म,मेरो,बिषयका मोहले लोभ नासि,लान्छ कहाँ कुन फर्के सन्तती ।।
अबुझ नबन जन,यहि चोला कर्म गति छ तिम्रो
यत्रपरत्र छैन ल ।
जीवन हाय होईन,पूर्खा वंश समाली यज्ञ जीवनको
समाज बुभ, त ।। ६
हिन्दु
आधिदैव भनि बुझनु सूर्यादेव ।
अध्यात्माले आखा र प्रकास ।।
अधिभूत दृश्य मिलेर हिन्दु हुन्छ ।
सृष्टि चलि हिनताबा दुर बनेको छ।।
धारणमा आचरण भक्तिले हुने धर्म ।
को विमुक्त छ र,बिजनै बिरुवा कर्म ।।
किन को जन््म्यो पहिला नबुझनु ।
जन्मने क्षय वा मर्छ काल किन रोक्नु ।।
हाल खवर
हजारौ योजनाको पिच वाटो छ ।
यातयात छ वसारपसार निकै छ ।
पृथ्वि आकास र नौलाखा तारा छन् ।
हावा प्रदुषित भएर मौसम अनुगमन प्रतिकुल भएकै छ ।..................१
जंगल छ खेतिवालि गर्न र श्वास धान्न मात्र हैन पराय पाल्न फाँडिएको छ ।
प्रशोधन गर्न नसक्ने भनी देशि विदेशीले कमाएकै छ ।
निराशामा वन बुकि मात्र हैन, चेली पनि प्रशोधनमा लगेकै छ ।
पूथ्वि सहन गर्दे काम्ने मूक्र्षित छ ।......२
हिमाल छ ।
नदी बगेकै छ,गाँऊ बस्तिमा गरिवी लुकेर सम्म
फाँटमा छिमेकी नुहाएकै छ ।
पानी वत्ति सिचाई नपाएर घर बस्ति वाझै रुवाएकै छ ।
भाषणका रमिते नेताले विदेशि पैशामा श्रम खाएकै छ ।........३
तेरो घर भन्दा मेरो ठूलो छोरा छोरी विदेश पढाउछु ।
धन्दा नमान कमि केहि छैन उन्नती देशमा ल्याउछु ।
लडाई सांसद र पदमा गर्दे,सिफारिसमा युद्ध होम्दै पुन आकास
चोम्छु ।
शिक्षामा दलिय भागवण्डा र राजनिति लाएकै छ ।
के सोध्नु हुन्छ खोई चेली वेटी तपाई घर आउदा कस्ले पो सजाएको छ ।
नारी सुरक्षा समानता दिएको छ ।
अंश वंशमा भेदभाव छ ।.....................४
हरि ओउम् हिन्दु भन्दै देश नरेश देउता भरिएको छ ।
अन्धा पुरातन कुरुती भन्दै पश्चिमाले संग्रलय भरेको छ ।
समभाव भनि तन्त्र फेरी धर्म रुवाएको ,बेचेको छ ।
छोरो सुव्वा छोरी डाक्टर अरु वेकार छ ।
जनताका सन्तानको डिग्रि वेकार छ ।.........५
सिफारिश भनसुन र मनसुन हुने खानेको हो ।
हुदाँ खाने त नाता गोता विनास भाइचाराको भोटका लागि हो ।
खै बन्धु राणा र शाहाको भन्दा के कम भाको छ ।
स्वास्थ्यमा पोका र पुडिया वेचि सबै रमाएकै छ ।
औषधीदेखि तरकारीमा सिण्डीकेट कायम छ ।
हर घर भान्सा र नेपाली मन क्रय शक्ति नभई रुवाएकै छ ।...........६
हरियो वन कवुलियाती र सामुदायिक वनाई सबैलाई बाडिएको छ ।
खानि खनिज र ढुङ्गा वन पैदवार दिनरात पठाइएको छ ।
लाटा सोधmा नेपालीलाई कृर्षि गर भनि
पूर्जि थमाउदै आधुनी प्रविधि भित्राईएको छ ।
दाताको अघि माग्ने वनाई कृषि चौगुना विचौलिया र लुटेरालाई थामिएको छ
।..............७
जील्लामा प्रशासक अरु मण्डली छाएको छ ।
जन्ता विरोध नगर संघियता र गणतन्त्र देशमा आएको छ ।
बाँडी चुडी खाने र देख्दा जनस्तरमा फूटाई चारोको राजनिति भाषण सबै सुनाएकै छ
।
नेता वन अरु उन्नती नेपाल बन्दा गराएकै छ ।
भरथेग हुदैन प्रदेशमा बाँडे वजेटले देश हाँक्ने वनाएको छ
।.................८
अव नेपालीलाई रोजगारी रक्सि तास कलह मिलाई योगभ्यास दिईने छ ।
शोषण बढाउने अरुलाई नेता भनिदिएको छ ।
अर्काको बजेटले देश हाँक्दै राष्ट्,कर्मचारी,ट्ष्टको
ऋणबाट भरथेग गरिने छ ।
कारखाना बन्द गरि छिमेकीबाट २,४ सस्तोमा त्यसपछि डलर र यूरोमा
सामान झिकाई भंसारमा संसार विचित्र पारिएको छ । ...........९
अव त भत्किने रित्ने टुहुरिलालाई राहत दिदै पिडित पगरी गुथिएको छ ।
संकट घोषण गरि उन्नती श्रम विर्सदै कुरा काट्ने ढाँट भ्रमित छ ।
देश भरि प्राकृतीक प्रकोपको रोदन र क्रन्दन, सिन तारे होटलमा भोज खाने
प्रवन्ध छ ।
साथि यस्तो ववाल र विहल खवर नेपाली माझँमा गएको छ ।.................१०
प्रिय पाठक तथा बन्धुहरु लेख रचना अझै देश बिदेशमा बाँकि छन् ।
आवश्यकता अनुसार विदेशी शब्द,स्वर,लय थपिने छ ।
यहाँ लेखिएका मेरा निजि संकलन हुनाले तथ्य फरक भएमा सुझाव पाउने छु ,सकभर सुधार
गरि पाऊँ ।
यो सबै सेढाई, बन्धु, समाजको
निजि सम्पति हुनेछ ।
नेपालमा जातीय द्धन्द संकलन हरि प्रसाद सेढाई विनास लेख्दछ ।
कसैलाई आवस्यक परेमा आफै भोग्नु हुन्छ ।
माफिया सञ्जाल देखि सावधान,रुनु हुनेछ ।
पूर्व स्विकृती लिई सुचना सञ्चार गर्नु होला,स्रोत कमि भएकोले आफूसित भएको
तथ्य राखि दिनु भए सबै प्रति आभारी हुनेछु ।
सहयोगको लागि धन्यवाद विकास प्रविधीमा लहर जाग्दैछ
।.........................११
हाँसो ः
मान्छे भन्छन् वयस्क र मनोरन्जन प्रतिक छ हाँसो ।
पशु सोच्छन् पेट नभरिदा हिस्से मालिकको लटिठ हो हाँसोे ।।
आखिर हाँसो सिमित प्राणिमा नै दखिनछ त्यसैले स्वार्थको लाठी हो हाँसो ।
टिपटप बनेर हिप्पि बन्नेहरुको पङ्गुपना हो हाँसो ।। १
रोगी मस्तिष्कको पिडित औषधि हो हाँसो ।
दवाउने र ठूलाको बडत्वपना हो हाँसो ।।
म त देख्छु हाँसो नै जीवनको पाशो ।। २
आज हाँस्न को हासेन, वास्न को वासेन?
वेदव्यासको मादी नदी तर्दा सत्यवतीको मत्स्र्यगन्धमा जन्मिएको हाँसो ।।
माहाभारत र रामायणको ज्ञान हो हाँसो ।
भानुभक्त लेखनाथ र देवकोटाको त्याग र त्यौड हो हाँसो ।। ३
सिता भृकुटी र जनकको डोवकाका खोज हो हाँसो ।
आधुनिक भोटमाग्नेहरुको विकास हो हाँसो ।।
लेखक कवि कलाकारको पेशाको चेतना हो हाँसो ।
जीवन नबुझने बेकारीहरुको विकास प्रविधि मार्नु हो हाँसो ।। ४
हाँसो ः
छि लाज न शरम न पाप न धरम । हो हुनत हावा पानि परी सक्यो । कलि देखेर त हो
नी,सत्य द्धपारको अन्त भयो । हुनत । राय सल्लाह मानेर होला केटो देखे पछि
वत्तितस लक्षण चढ्ने केटीहरुको । गाला उप्कसाएर प्रकृतिको देन छाति पुष्टिए पछि,स्वास्थ्य
बन्ने अभिलाष पुरा गर्छ रे उरले । तैपनि कसलाई के ?दोष स्वास्थ्य खुराक भन्दा
स्वास्थ्यकर्मि र डाक्टरहरु।साच्चै कलिको हावा पसे देखि दात खसे सम्म क कसलाई औलाई
रहने । पट्ठिलाई देखेपछि पशुपतिमा दान भएका साढ झै वा भद्रकालिामा छोडिएका पशु
सरह न गर्जने कोहि पटठो हुन्छ र ? हुन्छ भने
त नार्मदा हो यौवनको।कसलाई गर्जन नपर्ने ? ऋषित पस्वी आत्म वलमा बलले ,हिजो आजका
महाराज लट्ठाले,कलियुगका ठट्टाले,,मोष
वास्नमा प्राणि गर्जन्छ।यो सास्वत र सत्य तथ्य हो ।यसैमा सार भूर्ण जीवन र सृष्टि
जगत चल्दछ।प्रकृति त हावाको वेगमा गर्जन्छ,प्रकृत मानव किन छुटोस।तर जे होस
छदम भेषि हाकिम ,कारिन्दा,वीज
प्रफूस्टनमा अन्नको गर्जई।तर जो गर्जे पनि हेरी रहू पासोमा हाँसो ेको फाचो थापेर
मौका परे छदै छ हाँसो त्यो पनि गर्जन्छ ।
पुल्चोक क्याम्पसको गर्जाई बहकिदा शहरिय वनेको थिए, ४० को
दशकमा । शहरिया र आधुनिक ढाचाका बान्किला
खाईलाग्दा शहरिया नानीहरु हसेर उछितो पारेको थिए।स्कूले कपडाले सजिएका
उनिहरु म भन्दा पाका थिए र पनि नजिकैबाट ति मसलपाते ओठलाई डि.च्च दाँत देखाउदा
मलाई डर लागेको थियो । मलाई जिस्काएको
ठानि सरि भनि डयाम्म ठोक्एिर भूई पछारिए । उरन्ठाउला अवयव आतुर आखा छेउमा लुकाउदै
त्यो मसलपाते ओठ कालो निलो भयो। मैले सरि भने। मलाई पनि कन्चनजङ्गाको चिसो हावा
माछापुच्छ्रेमा सुसाएर छिरे झै झोककाको भान भयो। कलिको धर्म र पुन्पुरोको कर्म।
लाज छैन कसैलाई।त्यसपछि पनि थुप्रै घटना घटे मैले हारेको स्याल सरह हुईयामा सरि
भन्ने गरे।
समाज कसैले तालिम दिनु नपर्ने प्रविधि विकास केहि नचाहने ।आफैले सिक्न
सिकाउन सकिने। नपताए तपाई आफै खित्के हाँसो हाँस्नु त। सिक्न परे सुट ठानेर बुठ
लागाँऊनु टाई ठानेर हाmि पाईन्ट
लगाँऊनु,अनि अनुहारमा पाम आयल घसेर भारत र चाईनाका भाङ्गो लगाँऊ । पछि बाटो देख्ने
सबैलाई हाँसो ेको फोहोरा छुट्छ,यौवनालाई त भुकम्पनै आउछ। तर
थकाली घोडा,गुरुङ्गेको भेडो पहाडेको रत्तौली तराईवासिको सल्लाह हिजो आजा विकास भयो ।
नत्र यि पनि यि चाहि कान्छि आमाको सन्तान चाहि हैनन्त्यसैले यस्को प्रयो संघियतामा
कलिको धर्म नै कर्म बन्छ।। हो सृष्टि गर्दा माहदेव र पार्वतीको हाँसोको लडाई
नजन्मि आसु पनि जन्मिएको छ। खवदार सायद नेपाली शासकहरुले ल्याने गरेको स्वार्थ
सिद्धिको वाण जातीवादि राजनितको हाँसो े नहास्नु। सोच्ने हो भने परापूर्व कालमा
हाँसो कुशल थियो भने अहिले हिप्पि हिस्सि र पङ्गसमा देखिन्छ। एड्स इवोला र
मातृवियोगका नया रोगले टाँसिन्छ। तर जीवन ठछ्यौलीका दिन देखि चित्तामा बस्ने दिन
सम्म आवास्यक छ ,भुरुना देखि खुरुण्डा सम्म
आवस्यक छ हाँसो । तर । आफू समानपनि हाँसो । निराशलाई पनि हाँसो । भुडे शोषण
गर्नेलाई पनि हाँसो े।
आखिर के भने हाँसो को समुचित विकास हुनुपयो नी? हाँसो मध्येमा भट्टि र अड्डाको
मुटु घड्कोने हाँसो े,अड्काउने लठउने यौन हाँसो े गला
पासो हो खल गरे हुन्छ। तैपनि कलाको क्षेत्रमा निपूर्णता अनौठो छ। र्याउटे ख्याउटे
वोतलको कान्छि नानी र साईलीको गला चीमोट्ने नून र खुर्सानी संग चाटिने जुठिने घरमा
गएर बबन्डर मचाउने आमा समुहको जालो र गलापासो हुन्छ हाँसो । बद्ख्याई ,यात्रमा
हिड्को हातपातभिड् वसको लुटपाट ककर्मको हाँसो हो । भिड बसका तरुनी,शिवरात्रिकामा
भेटिएको गेरु धारी साधू,भूडे सोर्स पोर्समा टाई
झुण्डाउने कुमारीचोकले अन्माद पैशा बाड्ने र बटुल्नेको हाँसो समेटेर हेर्ने तिमि
सुतिरहेकी धरणी हेरेर काप्दैछिन । जन्म मर्नको लागि हो ख्याल गर अन्त्य हो तिम्रो
हाँसो । रम्नु पर्छ जम्नु पर्छ तिम्रै शरिलाई मार्ने किटाणुलाई मार त ,समुदायमा
विकास गर त,प्रविधिले अन्न वालि बन्द व्यवसाय
देउ त यो आवज नै मैले चाहेको एकताको हाँसो ।
हाकुचा र सानुः
तरकारी भूतभूत डढिरहेछ । जसरी चिन्ताले सानुको आमाको मन डढढेको छ।अनेक शंका
खेलाउदै तमाखु भरेर लगिदिन्छे उ ,र बोल्छ अफले तरकारी डढेछ ।
हाकुचा रिसले चुर हुन्छ र बोल्छत राँडको के गतिलो युक्ति छ र ? पशु वनाउन
विर्सिएर मान्छे बनाउने देवताको भूल हो । सानुचाकी आमालाई लोग्नेको भनाईमा पथ्थर
भरिएको भान हुन्छ । त्यसैले नबोली तल आउछे उ तरकारी फयाँकेर । गुन्द्रुक उमाल्छे
खाना तयार पार्दे बोलाउछे ।
मद्यान्नको हुरुर चल्ने बतास दिनलाई चिस्याउदै थियो । तमाखु भरेर निकोटिन
बटुल्ने हाकुचा घाम तापे ट्वार ट्वार तमाखु तान्दै थियो । विलकुल एकोहोरो हेराई र
चिन्तास्पद आखाले। प्रकृतिको सिङ्गो स्वरुप सगालेर सजिसजाउ रुखविरुवाले रंगेली
डाडालाई सजाउथ्यो । कपोकल्पित युगल जोडिहरु बसन्त निम्ताएर चि ..ची चू चु को आवज
दिदै थिए रवातवारण सजाउथे। खेतको कामले थकित हाकुचाकि श्रीमति छोरी पर्खिएर चैत्र
वैशाखको न्यानो घामलाई हुरुरु बनाउदै हलुवादेलको रुख छाहरीमा थिईन।परिश्रमको थकित
अवस्था र चर्को घाम को चिचिहट पसिना भूल भूल पानिको मूल झै बहन्थे हलुवाबेलको
छाहरीले टन्टलापुर घामलाई धपाएको भान श्रीमतिलाइ थियो । शारिरको रस हलुवबेलको
छाहरीले चिसो समालेरहुर्याउदै हाकुचातिरको भनाईमा एकोहोरीन्छ केवल छोरीको मर्ममा ।
कलेज पढ्न शहर पसेकी हाकुचाकी छोरी नक्कली फेशनको पहरेद्धार बनि आफनो
सजिसजाउ प्रकृतिक छरपुष्ट अंग र लालिगुरास जस्तै फक्रिएको जवानीलाई कूर्ता
सुरुवालको काचुलि फेरी सच्चाई नेपाली नारीको फितलोपना देखाउथी।कलेज पढ्ने आधुनिक
जागरण मा फुट्ने शव्द शव्दमा आडम्वरी पनाको तार्किक बोलिले कलेजका वयस्क युवाहरु
लोभिन्थे।भर्खर फक्रिएका गुलावी पुष्ट गालामा लगाँऊको सुगन्ध मधुर मुस्कानले
आर्कषणमा नौलो नभई सानुचा लाई प्रकृतिले नै सजाएको भान हुन्थ्यो । विकट गाँऊवाट
शिक्षप्राप्तिमा शहर बसेकी एकली परियस्तको यौवनले भुतुककै हुने ठिटाहरुकाखमा साथ
दिन वा क्षणिक मेल हुन आतुर थिए।यस्तो तयारीको सुगन्ध सानुचाको जवानीको सिमा नाघेर
आगोको मूस्लो जस्तै धुवा छोड्दै वायूमण्डलमा फिजिएको छ । पार्क चौतारी र एकान्त
सजाउदैलाजमा कोटा चोटा छाद मार्दे बहनु सानुचाको यौवन बहुलटिठ ढाक्रे देखि
बहुसंखयक प्रतिष्ठित सम्म जगगाँऊथ्यो।मानै यौवनालाई हुने आस्था आमाबुबालाई छकाएर
भुलाएर तर्साएर मनोर१जनको प्रतिभा समेटदै रोजगार थिए । उ कसैसित पनि लाज धक हुने वातवरणमा थिईन।नाभिको तागत देखि आलियुक्त
ओठमा यौवन छचल्काउदै आधुनिक बस्त्रमा शुसजित हुदै छर्लाङ्ग मार्द्थिई।पढाईको मतलव
त औपचारिक पुस्तक च्याप्नु ड्ेस लगाँऊर पुरुष साथि संग घुम्नु नरम पेय पदार्थमा
रम्नु भलादमीको पारमा निस्पिक्रि सुख
चैनमा हिहिलाउनु वयस्क जवानको विकृत स्थूल सजाउथीईन ।
हाकुचा मन भरी चिन्ता समालेर खेतवारिमा टोहोलाउदै थियो । वारीको हलुवबेलको
रुखमुन सितलमा बसेकी निरस स्वास्नीसंग उ आफनो खेतको नाङ्गो धूलो जस्तै
ठान्दथ्यो।दुखमा व्यतित किसानको दिनचार्या गुन्द्रुक र मकैको ढिडोले रसाउदथ्यो ।
विलकूल टन्टालापुरे घाममा परिश्रममा पनि भोलिका लागि चुनौति थिए । तापनि सानुचाकी
आमा पछि परिन । उनी एक्लै भएपनि परिश्रमि थिईन गाँऊमा । एक पाखुराले एक पेट खाना
लाउना र शहरमा राखेर छोरी समेतको खर्च टार्नु बाह्रैमास हिलो झरी बादल नभनी ताप
खप्नु पर्दथ्यो । कृषक आफू गलेर अनन फलाउने भाकेर बोट बृक्ष फल फलाउने प्रयनसका
अरुलाई अहित नगर्ने शान्त स्वभावका हुन्छन । त्यस्तै यो परिवार पनि शान्त थियो ।
सानुचाकी आमा खानपिन बुढालाई तमाखु
भन्र्ने गर्द्थिई । सपरिवार काम सिद्धाएर
घरजममा जम्दथे।जसरी तमाखुको चिलिममा सूर्ति आफू डढेर पाताले ताप खपेर हाकुचालाई
शान्त पार्द्थियो।डढेको सिइरेटो को सिटठी फयमकि पुन चिलिमको पातामा तमाखु भरी चिलिममा आगो हुक्कामा पानि र नलिले
तान्नु परे पनि प्रकृत रुपमा आज्ञाकारिता र कत्र्तव्य परायण श्रीमति र श्रीमान
पसिनाको निलसागरको थकाई घरमानै मेटिन्छ । खान पिन आराम पुन खेतिगर्न बारी र कृषका
दौतरी हो।हाकुचा वोल्छ ए सानुको आमा
खेतवारी हेर त कहिले हरियो कहिले उराठ लाग्दे ? सुनिस् अब बुझ लौ मान्छेको पनि
यस्तै जिन्दगी हई । अहिले हामि दुवैको जोश जाघर मल जल मिल्यो खेति राम्रै छ । हामि
बृद्धा भएपछि खे ितगर्न सकनन।तेरो शहरिया सानुचाले गर्देन । अस्ति नै भनि म त खेत
बेचेरै भएपनि पढाउ ल । अब सबै बेच्यो भने के खाने ल । धत हजुर किन पिर लेको । छोरा
छैन एउटा छोरी पढे राम्रो घरजम हुन्छ । असल कमाईले पाल्छे । किन चिन्ता पिर लिने ।
पढ्छु म जीवनमा केहि गर्छु भननेलाई पढाउ न । आखिर छोरा छोरीको के भेद छ ? रगत एउटै
कत्र्तव्य र जिम्मवेदारि दिने भए हुन्छ । बुद्धिजिवि छ सबै मिलाउछे नि । बुद्धि भए
हिजो आजा खाने कमाउने पेश व्यवसाय उद्याम गर्ने न हो ठिक छ पढाउ । पछि असल घर केछा
खोजी रोजेको बिहे गरौला ।
बूढा बरु राम्रो पल्लो गाँऊको रामचा इन्जिनियर बन्यो रे । मंगले डाक्टर।चैसु
प्रशासक। लौ हाम्रो सानुचा राज्छन कि ?हाम्रि छोरी दिन पाए हामि जिउदै
स्वर्ग पुग्छौ बुझिस त।जसै भएपनि हिजो
आजको कम्प्यूटर जमान प्रविधिको खाचो पर्ने ठाउ जात पात भात भान्सा मिल्ने मनले
खामेको इन्जिनियरलाई दिउ ल हेर । सानुचाकी आमा छिटटै कुरा नबुझै , के हो?के गर्छ
इन्जिनियर जाहज उडाउने कि खेतिगर्ने । अनि डाक्टर बिरामी जाच्ने कि मार्ने अंग भंग
बेच्ने नी । प्रसाशनले के गर्छ कर्फू लाउने बन्दुक देखाएर हाम्रो करमा नाच्ने भोज
भतेर गर्ने हो ।के गर्छन तिनिहरुले बरु खेतिगर्ने त अन्न फलाउछ मिठो सफा ताजा खान्छ
धेरै बाँच्छ? फेरी नया खानदानि होलान हामि
पढेक छैनौ गरिब छौ । छोरी मात्र पढेकी हो । उस्ले जचाउदा जुर्छ कि ?हुनछ ठिक
लागे दिने जात दिउ । ए बूढि इन्जिनियर त धर बाटो पुल संरचना बनाउने विषय अनुसारको
शक्तिशालि र बुद्धिमत्ता हुन्छ । उसैलाई दिउ कि?
समय फिलिङ्गिगत हुद थियो । मत्त जोश र यौवनले भरपूर्ण पल्लो घोलको छोरा
रामचा आधुनिक पद्दपान र धुम्रपानको अनुयायि थियो।बाबु गृह मन्त्रालयको मुखियावाट
निवृत भएपछि शहर छोडेर कहाँ जानु भनी उही बस्थे । पुरना असर्फि बटुलेर गाँऊघरका
असर्फि बान्कि परेका खानदानिमा गाँऊको नाम उनैको थियो । नगद घरगाँऊका गौलोचन
पाचअगुले जीवीत शंखा डाईना मात्र नभई प्रोत्म समेत चलाउथे । तर अनेकान समस्यको
बाबजूत आफनो छोरालाई अभियान्त कालिगढ शिक्षा दिदा उस्को पढ्ने कला विकासित थियो ।
आफनो टेोलछिमेकको सानुचाको बलि रहेको जवानीदिएमा जलन हुन वा भौतिक अवयव समिश्रण
चाह हुलै गयो । रामचा कलेज पढने र बुबाको कमाईको डुबुल्किवाट उत्रन नदिन
विद्यार्थी स्वाभै कठिन र शिक्षामा आच
ल्याउछ । त्यसमा पनि फेसनेवल जमाना र तछाड मछाडको छाडावादमा धनि र महङ्गो शिक्षा
परम्परा अत्याधुनिक बन्दै गएको छ । अप्रत्याशी धुा्रपान वासि युवा धनि समाजको अमेठ
छापले रामचाको संगति हाई सन्तानरुपमा वामे सर्छ । उ सधै नै क्याम्पसमा मुखियालाई
छल्दै पिकनिक जोडि नृत्य रात्रिभोज फिल्म सगित नाङ्गोनाच कार्यक्रमले आर्थिक
भूमरिमा पस्दै परिक्ष छोड्छ । पास भएका प्रयोगात्मक बिषयमा वस्दैन रिस आवेगमा
दुव्लो पातलो मोजीको स्वरुप लिदै छ ।
मुखिया सोच्छन एउछा छोरो भविष्यको भाग्य निर्माता छ।इशले पुराउदै जान्छन भनि
जुगाको ताउ र हाँक दिन्छन् ।
रामुचा त अब पढाई सिद्धिएपनि कापि कलम च्याप्ने चक्कि चरेश गजडी वा भटिट
तर्फ लम्कने भैसक्यो । उ सधै घरमा आफनो कोठा थुनेर भित्र बस्ने त्यो नशामा कोहि
संग नबोल्ने दुव्लाउने लठ्व्रो पढाईमा के ध्यान?
मुखियालाई उमेर पुगेको छोरा बिहेगर्ने प्रबल ईच्छा भयो । छोरो घर गृहस्थ
बन्ने र देश र जनस्तरमा जिम्मेदार युवा पिढि भएपनि उस्को खराव आचरणले समाजमा
बहियात कुरा ठानेन।तर दिन दिन दुव्लाएको
जोश जाँघर नदेखिएको शरिर समाजको पालन आफनो परिवारको लालनपालन जन्म दिने आमा
बाबु परिवार र पत्निको जवाफदेहिता उस्ले पढेन ।
सबै क्याम्पसका दिनहरु आखा जुधाउने धुम्रपानमा निस्कने लतवाट प्रविधि आकालन
गरेन।अव त उ समाजको अगाडि साक्षत चरित्रलाई लुकाउने धोकेवाज प्रवृतिको सिकोले उ
आफै अब समाज ढाट्दै छ । विना बोझमा उ गलित भ्रमित थकित पतित छ ।
समय अनेकान घामजाडो खपेर बसन्तको पेटेभोटो फेरेर कोल्टे चक्कर लगाँऊदै डाडा
पाखा बृक्ष पशु सबलाई ललाई खुस बनाउथ्यो । विवाहको खोज स्विकारेका रामचाको परिवार
वलेटोलको हाकुचालाई खवर पठाएर साईपाटो लाने सुरमा थिए ।
२
दोश्रो बर्षको पढाई सकेर चैत्रदशैको भोजमा जनलागेकी हाकुचाकी छोरी शहरको
खुसियालि त्याग्दै जवानीको उछित्तोमा आधुनिकताको शहरिय लवाईखुवाईको आडम्वरी mआफनो
कम्मरदेखि तलसम्म लर्किएको नरम कालो मुन्द्रेकपालमा डोरीकाटा खुस्वुले सजाएर
परिचित थिईन । उनी आफनो यौवनालाई एकाधिपत्य कायम राखेपनि सच्चा स्वाभिमानि
स्वदेशिको अभिनय नौलो नै भयो गाँऊमा । तैपनि आधुनिकमात्र नभई सफासुग्घर उनि युवाको
आर्कषण थिईन । सानुचाको ऋृगारले केहि युवाहरु हास्दथे त कोहि रङ्गिन गर्न तम्सन्थे
र आनन्द लुट्थे। कोहि माफ पाउ भनि लजाउने र शर्मउने पनि निर्लज्ज स्पर्शमा
मुस्कुराउथे।यो कुनै व्यवस्थित नभई मद्यपान र धुम्रपानको स्वाङ्गमा सानुचाका
शंकाहरु च्वास्स हुन जान्थे। आफनो केश सज्जा लिपगार्ड रन्जित ओठ नाटकीय अभिनयका
नयन शोभा र लालिमय गला कोकिल उत्कण्ठ छचल्काउथीन । कहिले गम्भिररुपमा स्वीकार्ने,कहिले
ह्रिस्रक झै झम्टन खोज्ने एकाभङ्गि थिईन ।
शहरको रोमान्चित वातावरण सजिसाउ थियो । उनी आज साह्रे थकित थिईन । विश्रामको
अवयव त ,हिडाईमा हास्ने जमर्को अहिले रामुचाको सिगारपटार समिक्षकहरुलाई राम्रै थिएन।
सानुचाको तर्कहरु र दृढतामा थिएन । उनि कहिले आधुनिक युगको प्रतित थिईन त कहिले
वास्तविक सुन्दर पुष्ट अवयवलाई उछितो पारि नकाव चाहन्थिईन । वास्तमा उनि ईज्यतको
ख्याल नगरि पापि थिईन । र औचित्यको भरमा
निर्धिक वनि सुन्दरी भएको र वक्षस्थलमा भौतक शरिरको नेप्टाई थेप्चाईमा गर्व थियो ।
बल हुदा उनीमा हुने आडम्वरी र नक्कलीपनको अडिग वैश थियो।मनमा उहि क्षण थियो। केहि
परिचित यौन पिपाशु लुटेरा उनको यौन परिपुरक बनने उद्देश्यले पिछा गर्न थालेका थिए
। सानुचा क्षणिक मायामा सुन्दरमुहारको कान्तिलाई कमजोर तुल्याई दिने वैशको गर्व
थाम्न नसक्ने युवाहरुको जमातले ठक्कर मार्ने र उनको परिपथ मा बक्रावृति हाँसो
पारिदिन्छ । नशाको मातका शव्द उचचारण हुन्छन् ले न एक डोज........।
एकोहोरो नशा र सुन्दरतामा लटिठएको रामचाले सानुचालाई पाखुरी समात्दै बडो होशियार र ईमान्दार बनि आफना निला
डोवका ओठ फुकाउदै बोल्छ उठ जाग हाय .........। लौ वित्याश पयो ।यो छोटो सरल
बाक्यमा रामुचाको कलुष विचार उत्तेजित यौवन र बिषलुकाडाको डोवमा जीवन जाने के थाह
सानुचालाई । उ सोच्छे र चुम्विकिय आर्कषण थियो रामुचाको । तर सानरचाको उनमुक्त
यौवनमा डुबुल्कि मार्ने आधुनिक जमानाको नृतिका भएकोले पराईको माया भित्र के कति
चाह लुकेका हुन्छन् । अनायशमा नै यि सबै सजिसजाउनु तरङ्गित हुनु स्वाभिकै थियो।उ
आफू निदोष भएको ठानेर ठक्करलागेको अंग
अवयवहरु सुम्सुमाउदै मुसार्दे पिडा लुकाउथी । आन्तरिक चितत्कारको रुन्चे हाँसो बाएर रामुचा चिसो हावासंग आफना
अनुहारका धोकेवाज धर्सोहरुलाई मुस्कानमा बदल्दै नयन जुधाएर आफू स्वालम्वि र
परोपकारी भएको स्विकार्दे म नभएको भए.......परिचय दिन्थ्यो । रगेली डाडाको
मुखियाको छोरो म म । उनको मनमा बिषालु र
नसालु डसाई र हेराई पिडा बनि ठूलो स्वाश
फेर्नु पर्ने हुन्छ । चिन्तालु र लज्जित कम्पित स्वारमा भ्रमित र दम्भित हाकुचाकी
छोरी भएको परिचय दिईन । यि दवै स्वार्थि
वयस्कहरुको गफ गाफ बाटोभरि चल्छ र सानुचाको बस्ने डेरा सम्म पुराउछ अनि रामचा
फर्किन्छ। उहि पुरानो संगति नशा चरेशको सम्यक भएको ईन्जिनियर नारी सुलभता र मता
यौवना छिमेकी सानुचाको हाउभाउ र कटाक्ष सहन गारो भई चरेश संगै करेन्ट जिब्रोमा
छुवाउने हुन थालेको छ । उसलाई नशाले झन कमजोर उ फकिन्छ सानुचाको कोठामा ।सानुचा दिगभ्रमित र दरको
आभासले फेरि पनी आयो ला.....डरलाग्दो धेरै दिन देखि नकोरीएको कपाल कलेटी परेको ओठ
बलडयाङ्गे आसु छचल्किएका नशालु आखाधेरै दिन देखि सफा नगरिएको आधुनिक भेषभुषामा ढाड
छिर्ने थाई भएको पाईन्ट सफा नगरिएका हाथ र हरथुङ्गा थिए रामुचाका। जब रातको ९
बजेतिर ढोका ढकढकायो। रात्रि गस्तिको घुम्ति प्रहरीको बुटले बाटो थर्काई थियो । ढोकामा लिपिस्स भएर रामुचा ढोका
खोलना.......।सानुचा मनमा अनेक स्वर्ण्लिल सपना र शंकामा कामना पत्रिका पढेर
लेटिरहेकी छिन विस्तारामा ढोकाको आवज फयाकेर सचेत थिईन को होला यति राति...।
घरभेटिले माथि बाट चिच्यो चोर आयो चोर आयो । गस्तिको प्रहरीले र घरभेटिले बाहिर
खोज्दा अवाक टवाल्ल उभिएको रामुचा देखेर वर्तमान र विगत सबै बिर्सेको नशेवर उ म
चोर हैन हजुर म चोर हैन । प्रहरिले
गस्तिको गाडिमा राखेर लग्यो सदरगोठ घरको कठाघर तिर । सानुचा अनभिज्ञ थिईन दङ्ग र घृणको ज्वाले रापिएकी उनी कसलाई किन
राति एतिवेला ढोका हिकाउने ह?उनिले आफूलाई गर्जे सिह बनाउदै ।
मेरा अभिभावक घर गाँऊमा थाहा पाए भने केटी सुरक्षीत छैनन यी शहरमा ?
यता हाकुचा बैषाखको चर्को गर्मि छल्न शितलता पंखाको लिदै तमाखु
तान्दछ।श्रमति गृहणीको घरधन्दा गाई बस्तुमा नै व्यस्त छिन। थाकेका उनका आखाले
खेतिवालि गोठ घर नै सोच्दथे हेर्दथे ।सगेलीडाडालाई सजिसजाउ पार्दे बहने हावा वृक्षा लता लहरा अन्नवालि शितल पवन ल्याउने र
गाँऊघरका जीवनस्तर सरल सुलभ पालन कर्ता मा हुईकिन्थ्यो । आकासका चन्द र तारा
डुवुल्कि मार्दे स्वच्छ थिए दिनहरु । पर क्षितिजमा गोठेको गोरेटोमा २ जना आगमन
देखिन्छ। यि दम्पति चर्कोघाम सहेर बाटो तिर हेर्दे लज्जित हुदै घर गाँऊको खानपिन
गर्मि सहेका थिए । केहि समयपछि ति वटुवाले यहि हो घर भने ।केटि यहि छन् कि बाहिर? विहेको सुर
बुझौ न । नमस्कार हजुर हामि त केहि बुझौ
भनेर पल्लो गाँऊका इन्जिनियर वाबूलाई बिहेको कुरा लिएर आएका। हाकुचाले फलैचामा
बसाले स्वागत सतकार गर्दे । हामि कृषक
सामान्य छोरी शहरमा पढने के भन्छीन सोध्न भन्ने गरौ न अनि निधो र विहेको लगन जुराई
साईत निकालौ । के भन्ने पछि अप्ठारो पर्छ कि?यसरी शरिर भरि लेपिएर खुस्वू
लगाँऊका लमि र इन्जिनियरले बास्न छरेपनि सामान्य किसानका विप्र दम्पति छेउ जानु
घरगाँऊको प्रथा थियो । पिता माताको ईच्छा जोगाँऊन ग्रामिण जिवनमा प्रकृतीको सिङ्गो
स्वरुप लिएर बाचेकी कुनै एक युवती कृषक जीवन यापन साथै शहरीय परिवेशमा रम्भ्य
गृहणीको खोजको कुरा चाहन्थे । जव लमि बिहेको चर्चामा बुझन आए तव न सानुचाको बिहेको
चर्चा उटेको हो । उता साहू छोरोको इन्जिनियरको गहिरो सोचाईको सागरमा अल्पिन्थे,चुलुम्ब
डुव्थे। हाकुचा श्रमतिसंग सरसल्लाह गर्दे हर्सोउल्लासको चमकले अनुहार रसाउथे ।
मुस्कुराउदै लमिलाई मेरी छोरीको सौन्दर्य र स्वरुपतपाईहरुले देख्नुहुनेछ । चरित्र
वरपर छिमेकबाट बुझन सकनु हुनेछ । पढाई विज्ञानमा प्रमाणपत्र सकिन स्नातक पढ्दै अब
। हजुरहरु हेर्न चाहनुहुन्छ भने म भोलि शहर जान्छु र घर ल्याउछु,अब आउने
शनिवार आउनुहोस कुरा मिल्छ अनि कुरो छिनौला बिहेको। कुरा सबैले सबैको बुझौ भोली
अवर नहोस ।
उता इन्जिनियर झन उदास हुदै घर आईपुगेका बिहेको कुरा चलेको थाह पाए र अरु
गम्भिर भएका छन् । पहिलो त नशा गाँऊमा पाईदैन दोस्रो गाँऊ घरमा बा आमा अभिभावक छेउ
लिईदैन तेस्रो पढाईमा प्रयोगात्मक ध्यान त्यति भएन नशाले अब आफनो खुटटामा अरुको
समेत भविष्य डोराउने । अाँखा लोल तरङ्गले भरिएका
मोतिविन्दुवाट पहाडमा ताप र चापले पग्लिएको लाभा सिलाजित जस्तै रसाएको पानि
थोपा थोपा बन्दै टिलपिल बन्दछ । सानुचाका आमा बुबा आफनो कृषक गुजरामा फाटेका चोली
भोटो थोत्रिएका गुन्य सुरुवाल र पटुका पछ्यौरा तान्दै एक आपसमा प्रेममय वात खर्च
जोहो सोच्ने नसोच्ने परम्परा कुल कुटुम्वा मर्यादामा सोच्दैछन् । लमि उनिहरुसंग
नमनिको फोटो हेर न त । इन्जिनियरका रसाएका नशालु आखा अनुशासित समाज परम्परामा
नाध्न नसक्ने मर्यादा र जिम्मेवारिको कारण आफना बर्षाद जस्ता खसिरहेका आशु र मनको
भललाई रुमालले पुछ्दै समालेका छन् । ठिकै छ फोटो हेरु वातचित गरु बोलु भन्दै
वेहुला वन्ने मुस्कुराई लमिलाई लगनगाठोको निर्णित छनक थियो । सानुचाका आमा बा
हुनेवाला ज्वाईराजा हेर्दे खुसिहुदै फ्रेमको फोटो देखाउछन । सानुचाको नितम्व
पर्यान्त लर्किएको कपाल र केश सज्जा,निलो चौवन्दि चोलो र फरियामा
रातो मलमलको पछ्यौरीसंगै हेर्दा लाटा वनिता सोझ भोका नाङ्गा गरिव कृषक बस्ने
गाँऊकी सम्पति र समाजकी चेली थिईन उनि । उभिएको पुरा आकृति भएको फोटो स्थूलको
परिचय मात्र थियो । फोटो उनले शहर नजादै प्रवेसिका उर्तिण गरेपछि आमासंग साझामा
मलविउ लिन जादा सदरमुकाममा खिचिएको सौह्र बर्षे समयको थियो ।हर्षित मनोभावमा
पहाडको सिङ्गो प्राकृतिक संम्पादायलाई चिनारी दिने बन बुकि र गुयेली शिरमा लाउने
बस्तिका नवयौवना लोभलाग्दा नै हुने गर्छन फोटोमा। आमालाई छोरीको फोटो हेरी हास्छीन
छोरीले लगाँऊको पहिरन देखेर तैपनि नवआगन्तुकले हेर्न चाहेकोले उठाएर ल्याउछिन फोटो
र लमि र इन्जिनियर हेर्छन । सम्भवत लमिले संवेदनशिल भई धेरैसमय हेरी सकेपछि नानि
पनि हेरु भन्दछन् । खानेकुरा खान्छन् बिदालिई फर्कन्छन् ।
साच्चै सानुचाका आमा बा अनभिज्ञ छन् उनका हितमा आतको कुरा गाँऊको धनिको
ल्याई उजागर गर्ने को ? यति सोझो पारले आफूले यतिका बर्ष
पालेकी छोरीको भबिष्यमा एकैक्षणमा लालोपोतोधारी लमि समक्ष पेट बचन यथार्थ बोली
फोटो पनि देखाए।उनिहरुले छोरीसंग बोल्ने भनि कठोर निर्णय सोझा दम्पतिको मन
नियन्त्रण विप्र कृषक दम्पतिको गाँऊवासिविच टिठलाग्दो भान हुन्छ भने समय
उराटलाग्दो र न्याउलि रुदो बन चहुर खेतवारि शून्य भएको रापिलो समेत छ । हाकुचाको
परिवारमा हामिलाई के ठान्ने हुन भन्ने फितलो भान हुन्छ । बडोटिठ लाग्दो अनुहारले
हाकुचाकी श्रीमति बोलिन पतिको स्वर पनि मसिनो झिनो आवाजले मन गहुङ्गो भएको भान
थियो । सानुकीआमले खाजा ल्याईन पुन खाए । हाकुचाले छोरीको वाल सुलभता श्रीमतिको
नारी कोमलता प्रकृतिप्रदत्त सामाजिक जिम्मवेदारी कृषक इमान्दिारिता संगै गाँऊलेको
आवाज र आर्थिक वातावरण को जोहो पनि गर्नुपर्छ
। पुन फोटो हेरेर परिवारमा गफ हाँसो ठट्टा विद्रने विग्रह असल कमसलमा न्याय
प्रति जाने क्रम शुरु भए ।गफ कहिले हाँसो त कहिले संवेदना वास्तविकता सुझबुझमा
अल्झदै समाजमा दौड्न्थे । मेलोमेसौ र जोहो सहयोग र भलाकुसरी परिवार बाट घरगाँऊ
हुदै समाजमा पुग्दैथियो।प्रत्येक अविवाहिता दम्पति वा विहे पहिले थामथुम,भरथेग,तानतुन ,हुडारिएको
बडाई मपाइत्वले परिवारिक ढाकछोप लिएर आउछ।प्रकृतिकमे विधिविधानको प्रदत्त नियम र
कर्ममण्डका यृगल जोडिलाई स्वागत गर्छ । अनिश्चित भविश्यका अनचान पदहरु पच्छाउदै
स्वच्छतामा अवयव सिंचन्छ । मधुर अनुभवका अभेद्द शुर ताल कर्म घमण्ड चकनाचुर बनाउदै
सन्तति वंश परम्पराको ढोली बजाउदै लालनपालन को जिम्मेदारीको सिकार काधमा बोकि
समाजमा उधो उभो हुदै रुन्छ कराउछ गृहश्राम सजाउछ । अनन्त काम बास्न मोहको बन्धनमा
प्राणि मुक्ति खोज्दै इहलिला समाप्तीमा पर्दछ । फूर्सदको क्षमा हुने पारिवारिक
खटपट,समयको सान्दर्भिकता,अधिरर शूर विर ठानेको प्रेले
विवाह सजाउदा प्रकृतिक जल जमिन आकास तेज बायू र अग्नि आफै श्रृजित ठान्छ तर उ
उपासक र प्रयोगकर्ता भएको दिनदेखि ज्ञान र अमरत्व बटुल्दै विहेको सार्थकता
विधाताको इच्छा अनियन्त्रित अवान्छित फल इष्या दम्भ सेखि लिदै विर्सजन हुने अवयवको
अवैतानि मर्यादा पालक भविष्य हो । त्यसैले त मनका राम्रा नराम्रा पक्षलाई
खोजिखण्डित हुदै मार्दछ । छिमेक र समाज यहि साक्षि बस्छन् । भक्ति शिक्षा चेतना र
मानवले बेलैमा सोचेर जन्म वंश परम्पराको रक्षा गर्नु पर्दछ ।
यसरि यि दुई दम्पतिबिच बिहेको कुरा टुङ्गिन्छ ।
बाट खण्डित नयाबर्षको नवआगन्तुकमा प्राणिहरु खुसिनै थिए । चौतफि देशमा
विकासको लहर चल्दथे । सायद प्राणिलाई निर्वलता र निलज्जामा प्रदृषित गर्ने वातवरण
थिएन । हरियालिलाई स्वर्ग मान्दै जीवनभरीको लागि आन्न्द मानेर चराचुरुङ्गि नाच्दथे
। मानौ बनमा कुनै शिकारी थिएन । यसै अवस्थामा हरिण मृगका बथान केहि बगालमा कोहि
हुलको आसपास चर्थे उफन्थे खेल्दथे ।
सुदुर पूर्वको गाँऊमा जन्मेको साने कर्मठ
कृषक भएपनि उसलाई बनका जन्तुको अन्न जोगाँऊनु र घरकालाई जुटाएर खुवाउनु
दिनचार्य थियो ।
अन्त
खण्ड स् ज्ञ
अज्ञान ः
ज्ञान भक्ति ः
भक्तियोग ः
ज्ञानः
ज्ञान
विनम्रता
अभिमान शून्यता
सहनशिलता
अहिंसा
सरलता
सुयोग्य गुरुको शरण
पवित्रता
स्थिरता
आत्म संयम
इन्द्रिय तृप्तिका बिषयहरु परित्याग
अंहकारको अभाव
जन्म
मृत्यु
बृदाअवस्था
रोगजन्य दोषहरुको ज्ञान
अनाशक्ति
सन्तान
पत्नि,श्रीमति
घर जन्जालको मुक्ति
राम्रा नराम्रा घटनाहरु प्रति समभाव
इशमा निरन्तरता
शुद्धभक्ति
एकान्तको चाहना
भौतिकवादी जनसमुदायबाट पर रहनु
अत्मासाक्षत्कार
परमसत्य
ज्ञान,ध्यान,पुजा ,संस्मरण आसनविधि
ज्ञान
ज्ञान
ज्ञान,ध्यान,पुजा ,संस्मरण
आसनविधि
ज्ञान
ज्ञान ः
ज्ञान,ध्यान,पुजा ,संस्मरण
आसनविधि
त्व च धरय मां देवि पवित्रं कुरुचासनम्।।ॐ भूर्भूवःस्वः ।।
आसन गर्ने ठाउ शुद्ध लिपपोत गरि त्रिकोणलाई शुद्ध जल दिई कुण्डलीनी जगाई आसन
धारण गर्नु,यज्ञ पवित्र लगाई शक्ति पुजन गर्नु। कुश विच्छाई,असन धारण गरी दिप पुजि देवीदेवता
र कुल देवत पुजा गर्नु,ध्यूले शुद्ध बनाउनु । मन्त्र,विधि विधान
ले द्धार देवता,भद्रकाली,गणेशआदि
सबैलाई सरदाम फूल अक्ष्ताले १६ षोडसोपचार विधि,चतुषष्टठी योगीनी,वायू,भवानी पूजी
दिनु ।
ज्ञान
शरिर क्षेत्र हो क्षेत्र जान्नु नै क्षेत्रज्ञ कहिन्छ। शरिर र ययस्को ज्ञाता
चिन्नु ज्ञान बताईन्छ।।ज्ञान नै सबै विनम्रता अभिमान शून्यता। अहिंसा गुुरुको
शरणगति सरतला र शहनसिलता।।१।।
उहि इन्द्रिय तृप्ति त्याग ,सन्यास ,पवित्रता र
स्थिरता। अंहकार ,अभाव, जन्म,मृत्यु,रोग, कफ।वात,पित्त
सजगता।। अनाशक्ति सन्तान पत्नी गृहस्थ जंजाल परिवार जन। मुक्ति,समभाव,शुद्धभक्ति,एकान्तप्रिय
र भौतिक सुख त्याज्न।।२।।
आत्मा साक्षतकार,परम,सत्य खोजी मार्ने अज्ञान । समेटी
ब्रम्हा र आत्मा पूर्वज समेट्नु यही ज्ञान।।३।।
ज्ञान
शोक आसु करुण कत्र्तव्य विमुख अज्ञान। चिन्ता वृथा छ नहुने,नरोकिने
त्याग ज्ञान।।आत्मवोध जीवन चल्ने मुल्य मान्यतामा छ शान। निराकार,परमात्मा
वा भगवान संम्झि कत्र्तव्य हो ज्ञान।।१।।
त्यागी हृदयका क्षुद्र,दुर्बलताा सुख दुखमा गृहस्थ वन।
रगतको नाता सन्तन र सन्तती रक्षा शास्त्र कन।। पूजनिय आमा बाबू वंश कुल परम्परा र
सस्कृती धन। वाकयुद्ध गरिनु,प्रबिधि शिप कैशल व्यवहारिक
जन।।२।।
नमार्नु जीव,सन्तन गुरुजन अहित नगर्नेलाई ।
भोग रगतमा नपार्नु र नमुछिनु नेपाली दाज्यूभाई।। लाभको मोहमा मर्यादा नगुमाउनु भोग
गर्न। उस्तै पराजय अर्काको स्त्री चोर्नु धन हर्नभर्ना।।३।।
विवेक दुर्वलता गुमाई कत्र्तवय ठान्दा। शरणगति ,कृपा निश्चित गरिनु मर्दापर्दा।।
परिवार समाज देश विच स्नेहशील हदै गर्दा।
आसक्ति हट्छ मनको देहात बन्छ शरणमा मर्दा।।४।।
छ कुनै जीवात्माका हृदयमा ज्ञान,स्मृती र
विस्मृती दिने। उही हो वंश विर्य पुरुष्त्व जन्मसिद्ध बद्ध जीवमा रहिदिने।। पवित्र
योग्य,ज्ञाता,चिन्तन,ममन,धारण आत्म
ज्ञानमा हुने। जगतको पालक हर्ता,कर्ता,भर्ता
अन्ययमा वास गर्ने ।।५।।
आदि अन्त र मधयमा जीव यसैमा स्वचालन हुने। बुझ बुद्धिमान् आत्मा हो चेतना,योनी कर्म
बाधिने।। उत्पतिवेत्ताका समय काल प्रकृती प्रकृती र गुण अधिन राख्ने। आत्मा बुझ जन
,भौतिक मात्र नवन ज्ञान विज्ञाननै इशको मृत्यु वश पर्ने।।६।।
ज्ञानः
वस्तुतन्त्र स्वरुप र संस्कार राख्ने अन्तकरण वृति रहित सुखि । विचार विवेक
वस्तु स्वरुप ज्ञानको प्रक्रिया नपस्नु जन दखि ।। घटा रपटाकर वृति जागा हुने चित्त
हटाई साक्षत्कार गर्नु हुन्छ । इश चित्र शुद्धि विचार सबैको सचचा स्वरुप सवैज्ञ
भेद वुझद्छ ।
अज्ञान ः
अविद्या चित्ता खडा स्वमु नचिन्नु अंह मोह वास्नले भरी अज्ञान । आत्मा र
स्वरुप नजान्नु र शुद्ध चेतन सबै वृष्टि भएर चल्छ अज्ञान ।। म मेरो भाव झिकेर मोक्ष लिनु अहं चिताउनु सबै अज्ञान ।
चेतना स्तर सस्कार आफू नचिनि इश खोज्छ जनको अज्ञान ।।
ज्ञान
विनम्रता
नहुनु सन्तुष्ट विना कारण सम्मान र उत्सुकतामा ।
त्याग्नु छलकपट भैतिक सुखको चाह मन, विनम्रता।।
अभिमान शून्यता
बुझि आत्मविश्वास गुरु शिष्य परम्वरामाा बाधिनु जन ।
कर्म गर्नु आत्मा उत्सुकतामा त्याग्नु दम्भ बेखि मन।।
सहनशिलता
गरी भनी वा अज्ञानका अपमान तिरस्कारको प्राकृतः सामान ।
दिई ज्ञान विध्न वाधामा संकल्प गरी प्रकृतीके कामना।।
अहिंसा
नवनाई दुखि अरुलाई कष्टले शरिर नष्ट गर्ने वा काटनु ।
सबै जन समुदाय,समाज चेतनाले अहिंस जगमा फैलाउनु
।।
सरलता
त्यागि जालझेल शत्रु वा अरु जनमा सत्य तथ्य उद्घाटन ।
सरल वाच्नु जीव ज्ञान चर्मचक्षले सचचाई वाण्ी प्रस्फूटन ।।
सुयोग्य गुरुको शरण
बुझि शिक्षा ,स्वभाव शिष्य बनाई गुरु थाप्नु
प्रगतीमा ।
निति ,नियम,विधिमा दिक्षा वरण गर्नु गुरु
शिष्य परमपरामा ।।
पवित्रता
नित्य स्नान,चिन्तन
संस्मरण धारण गरी इश कन ।
मन,वचन,कर्मले शुद्धि गरी जीवन धान्न पवित्र छ जन ।।
स्थिरता
सिको ज्ञान,शिप र तौरतरिकाले दृढता भरी
स्थिरता ।
हटाई विध्नवाधा सदाचार र समभावमा प्रगती शान्ति एकता ।।
आत्म संयम
ज्ञान,दर्शन वा आध्यात्मिक पक्षको
अभ्यस्थ छ आत्मसंयम ।
रोकि त्याग ,वैराग्य गृहस्थ वर्णश्रम भित्रै
वसि त्याग्नु अहम् ।।
इन्द्रिय तृप्तिका बिषयहरु
परित्याग
अरोग्यत त सधै मन,वचन,कर्मको आत्मशुद्धि हो जन ।
नाक कान,आखा,जिब्रो र छाला भक्ती विधिमा
लगाउनु सज्जन ।।
अंहकारको अभाव
चिनि आत्मा अभ्यस्थ रहनु मित्था निन्द्रा हैन गर्नु आत्मसाक्षत्कार ।
त्यागि अंह,मनको तिर्सना लिनु ज्ञान आत्म
परिचय शरिर ।।
जन्म
म त योनी जन्म ब्रम्हा नामक सम्पूर्ण बस्तु ।
स्रोत उहि स्थापित गर्नुले समस्त जीवको जन्म साच्नु ।।
मृत्यु
नबन्नु विरक्त र निराश साक्षत जन्मने मर्दछ ।
प्रमाण्ीक हो काल चक्र बद्ध जीव जहा पनि वन्धन पर्दछ ।।
बृदाअवस्था
साक्षत शारिरीक चक्र हो शाल पौढ युवा र बृद्धाअवस्था ।
रोक्दैन जन्मनेको शारिर स्वाभाविक सबै तर्ने पक्ष ।।
रोगजन्य दोषहरुको ज्ञान
स्वास्थ्य विज्ञान,ग्रन्थ बुझनु आमाको गर्भदेखि
रथान्तरण गुण ।
खानपान,वंश,कष्ट,दुख र अंग,प्रजनन्बाट
सर्छ अवगुण ।।
अनाशक्ति
नराख्नु द्धेष भाव नपाल्नु निराशा सन्त,कला ,धर्ममा ।
धैर्य स्नेह र प्रकृत वबबु भाव विरेचन र जन्म कर्ममा ।।
सन्तान
सुखमय बनाउनु घरपरिवार बल,वर्कत,धन ,शिपमा
यथेष्ट ।
उननती,शिक्ष,अनुशासन
कायम गरी कृर्षि,उद्यममा सचेष्ठ ।।
पत्नि,श्रीमति
जीवाशैली सुखदुखकोनिर्देश नयम नियममा अग्नि सााक्षि राखि वाधिनु ।
उननती प्रगती हेरी हर समय गास,वास,कपासले मान मर्दले साचिनु ।।
यज्ञ हो तप जन्मको ग्रह,वंश,कुल घराना,सदमतीमा ।
जन्ति साक्षि हुन,समाज घर गाँउ हासि खुसि कल्याणमा
रहने सन्ततीमा ।।
घर जन्जालको मुक्ति
राखि अध्यात्म चिन्तन,मन पर्ने संस्मरण व्याष्टि आत्मा
बुझनु ।
राग,द्धेष,अभाव नसिर्जी,मनले हलुको
सदचार,समभावले जुध्नु ।।
गृहस्थ नै तप ज्ञन यज्ञ हो,सन्तती नै वंश,देश रक्षक
।
मााटे नै भूधरााकाो प्रिती साच्ने जीवका हेरानी हैन सर्जक ।।
राम्रा नराम्रा घटनाहरु
प्रति समभाव
गरि आत्मा सक्षत्कार जीवन यात्राको घर बस्ने समाज ।
दर्शन,ज्ञान,गुरु
शिक्षाले अत्मा सजाउनु मन मंन्दिर माझ ।।
इशमा निरन्तरता
कोही कसैलाई ताप,चाप नदिनु नत्याग्नु गृहस्थ जीवन
।
समाज उहि छ,इश त मनको शुद्ध देह आत्मा
पुज्नु जन ।।
शुद्धभक्ति
संस्कार कुल घरान वंश जुन संस्कार र वर्णशंकरका ।
तिमी उहि जरो वीजक रम्नु,स्वधर्ममा राखि समभाव इशक ।।
एकान्तको चाहना
त्यागी खेल,गाना ,वजाना,उत्सव,जात्रा र
रामरमिता ।
बुद्धिलाई ज्ञान,भक्ति र सकााम कर्ममा लमगाई
सन्तान एकता।।
भौतिकवादी जनसमुदायबाट पर रहनु
सहि दिनु धन,सम्पती गााडी,घेडा
यान्त्रिक र प्राऔद्यिगिक विज्ञान ।
वालक,पौढ,बृद्धनै बद्धजीवका प्रयोगले रमाउनु प्रयोगात्मक ज्ञाान ।।
अत्मासाक्षत्कार
व्यावहारिक हुदै सम्झनु पूर्खा,वंश,सन्तन,घर व्यवहार
।
आत्मा,परमात्मा व्यष्टि र शास्वत छ
जनमा अत्मसाक्षतकार ।।
ऐश ऐश्वर्य,उन्माद,भक्ति,प्रेम,मपाइत्व इश
रहित संस्कार ।
अत्मा र शरिर मन मंन्दिर पूजन अवयव नियन्त्रण्मा वाच्छ जन ।।१।।
परमसत्य
गरी विनय,सत्य प्रकृती,शरिर,अत्मा बुभmनु चराचर
जगत ।
सत्य वोध गरी इशके बद्ध जीव सुख अरोग्यमा वित्नु हैन फगत ।।
ज्ञान र ज्ञान योगः
तिमि झूल्छौ मायातित र मायिक विषयमा ज्ञान बन्दछ।
शव्दात्मक र अनुभावात्मक पनि दुवै ज्ञान पर्दछ।।
लेखिएको पुस्तक पढ्नु शाव्दिक ज्ञान दिन्छ मायिक।
अनुभवात्मक प्रयोगात्मक तरीका जानेर बन्यो मायातित।।१
अनुभवात्मक ज्ञान दुई प्रकृत शाव्दिक र अनुभवात्मक।
वेद शास्त्र अनुमोदन इश्वर कृपा सबै दिन्छ परमानन्द।।
ज्ञानले सम्पन्न दिलाउछ अन्तमा ज्ञानीनै हुन्छ ठूलोपतन।
ज्ञान नै प्यारो र भक्त छ कुनै भेद नगर्नु ।।२
ज्ञानी प्रिय छैन ज्ञानी मूर्ख हुदै ज्ञान प्रयत्नमा मर्दछ।
इश्वर जान्न ज्ञान बुझदै दुसाहश दुखमा पर्दछ।।
ज्ञानी नै निर्वाण पद हुदै ज्ञान होम्दै मूर्ख बन्दछ।
त्यसैले ज्ञानी जगतका सिङ्गपुच्छर विनाको जन्तु बन्दछ।।३
ज्ञान विना मुक्ति छैन त्यस्तै मोक्ष हुनन पनि।
ज्ञान समान अरु छैन त्याज्य शरिर धन दौलत पनि।।
प्रभू नै ज्ञानी छन् ज्ञान जीवको साथ ज्ञानको नै जगत।
शाव्दिक ज्ञान मित्था छ आधार बनाउनु अनुभव ज्ञान।।४
इश्वर जाने भनी भगवानबाट टाढा बनाउछ जनको।
ठूलो विरोधि मित्थाभिमान छ जुन बढे पतन मनको।।
शाव्दिक ज्ञानी श्रद्धयुक्त हुने मूर्ख भन्दा तल छ।
शाव्दिक ज्ञानले साधाना गरि अज्ञान त्यसै हट्दछ।।५
ज्ञानी अज्ञानी दुवै मनको इश चिनि देव खोज्न नहिड।
हटाउ अज्ञानीलाई वेद ज्ञानले आफूलाई चिन।।
ज्ञानी विना इश्वरको अनुभव ज्ञानी हुदैन भक्ति गनुछ।
इश र प्रेम ज्ञानीबाटै संभव छ अज्ञानी यहि खोज्दै मर्दछ।।६
इश प्रेमनै ज्ञानीमा छ अनुभवले बढोत्तरी जुन।
भक्ति शून्य अज्ञानी नेता ज्ञानीअभिमानि ति हुन।।
ज्ञानीले इशलाई भक्ति दिदै इश अभिमान दुर गर्दछ।
विना भक्ति इश कहा मिल्ला परिश्रमले के लुटाउछ?७
हेर जीवात्म मेरो व्यभिचारीणिभक्तिमा ज्ञानी ब्रम्हभूत छ।
कामना खतम दुख वियोग ब्रम्हभूत अवस्था हुदा।
ज्ञानी पराभक्तिले इश ज्ञानी बढाउदै आत्म ज्ञानी पाएपछि।
आंशिक ज्ञानी हुन्छ परभक्ति पुरा हुदै पूर्णज्ञानी गराउछ।।
भेद वा अभेद भक्ति जुन सोहि ज्ञानी हेर भक्ति पाउछ।।८
इश एकमात्र अनन्य भक्ति चेतन धारकमा बस्दछ।
ज्ञानीले इशको आत्मासमान पयारो ज्ञानी भक्त छ।।
भक्त जुन निराकार ब्रम्हको अभेद पिता माता गुरु भक्ति गर्दछ।
कोही साकार भगवानको भेभक्ति ब्रम्ह भक्तिमा पर्दछ।।९
मेरो त्रिगुणतित मायाले तिमि लिन छौ भक्तिमा।
भक्त सहित शरागत हुदा अरु माया मोह सञ्जाल टुट्दछ।।
अनन्य मनले जो इश भक्ति त्यसै गर्दछ।
सर्वसुलभ इशले भक्तलाई अटुट करुण गर्दछ।।१०
मेरो मन कोशिस जन्म जन्म शरणमा भज्न पाउ।
सर्म्पित हुदै शरणगति लिनु करुण म पाउ।।
दिव्य रुप भक्त बनि चिन्न जान्न महसुश गरु।
भक्तवत्सल बनि प्रविष्ट हुदै कोशिसमा रमाउ।।११
सर्ब व्यापक इश तिमि लेउ ज्ञानी र कर्मिको हेक्का।
सारा कर्मदी उपशना गर्दछु अनन्य भाव दिलाई देउ।।
संसार दुख सुख भोगाई यशमा क्षमा दिलाई।
भरिदिनु कृपा इशले नाजान अबोल भक्त ठानि जगजगतलाई।।१२
इश तिम्रो समदर्शि भक्त बनि कृपामा समाहल्न।
शरणमा आउने पथ दिनुआत्मा सेवा भलो दिएर।।
शरणगतिद्यौ अनन्त जन्मको प।िपालक।
संरक्षक तिमि कुमार्गको नाथ हे परिपालक।।१३
इश तिम्रो भक्तिले सब कुरा दिव्यज्ञान परोपकार।
दुराचारी व्यभिचारी लोभ मोह ईष्र्या लगाई पार।।
भनी गोप्यदान प्राणि विषे विकास प्रविधि देउ।
मनसदा छ अन्तस्करणमा निवास वंश कुल धर्म थपिदेउ।।१४
सदा आननदमयी इशभक्तिले निवनस दिलमा।
ज्ञान र भक्ति योगले सिंचित जीवनमुत्त सव जनमा।।
साधाना चतुष्टय वन्धित पूर्ण विरक्त ज्ञान देउ।
सगुण साकार इश भक्तिमा अन्तस्करण शुद्धि लेउ।।१५
भक्ति रहित ज्ञानको भराङ्ग चढि जाउ इशकाहा।
पिर चिन्ता सन्देह नलेउ वन भक्त रक्षा छ जहा।।
अर्म्दित काम क्रोध लोभमा इश मार्ग रोक्छ।
बाटो देखिएपनि खरानि तिम्रो ज्ञान नभई समाधिमा उड्छ।।१६
इश भक्ति नभएमा जीवनमुक्ति बन्धनमा पर्दछ।
ज्ञानी मात्र परिपथ पूर्ण छ अन्य समाधिमा मर्दछ।।
जहा गएपनि तिम्रो इश संगै भज शराणगति।
सिक गुरुवाट मनन तिम्रो सदाचार जीवन रहदामाहा।।१७
भक्तिमा ज्ञान वैराग्य दुवै छ तव त पुजिन्छ।
कृपा लिएर मोक्ष वन्धनमा पूर्णता चुलिन्छ।।
कर्म ज्ञान भागवतधाममा छ भक्त यहि जान्दछ।
मनन गर पिता पूर्खा सबै गए अव तिमिले भक्ति पाउनु छ।।१८
इश भक्तिनै अन्तमा छ जन्मनु भक्तिमा मर्नुछ।
बन्धन छ इश कृपाकटाक्षले जीवन चल्दछ।।
अप्राप्य खोजी सुख भनी विकास तिमि गर ।
इशको सकाम कर्म रोजी जनजीवीका गर्दे गर।।१९
इशको सृष्टि तिमि उत्कृष्ट छौ पूर्ण।
पालन सौम्य सजावट हेर त लुकिरहेछ।।
पालक हौ सदा पाउले कर्ममा भक्ति भाव जनाउ।
सेवा सहस्र गरी जीवनमा नैतिकता सजाउ।।२०
कर्मज्ञान
आत्मा व्यप्त, अविनाशी, अव्यय,कणधारी
परमाणु भयो ।
शरीर धारण गरी प्राण, अपान व्यान, समान र
उदानमा तैरदै गयो ।
चाह त्यागोस् जोपरिआउछ सो कर्म गर, अधर्म हुँदैन ।
तिमी कर्मको लागि मर फलको आसमा पर्नु हुँदैन ।।१
ज्ञानींभक्त) न्यास र त्यागबाट जीवनपूर्ण छैन, मानिस प्राकृतिक गुणबाट अधिनमा छ
।
कपट पाखण्ड धोका कर्मे्न्द्रियमा छन् । मनलाई वशमा राख्नु कर्महो ।(भक्ति
यज्ञबाट वर्षा र अन्नपात फल्दछ । वीज लाग्दछ । कर्मफलमा आशक्ति रहन्न ।
राग र द्वेष आत्मा साक्षतकार नगराउने मार्ग हुन् । कर्म . परधर्म, कर्तव्य .
स्वधर्म ।
विषयवासनामा पापकर्म हुन्छ । यि रजोगुणी सर्वभक्षी र क्रोधी हुन्छन् ।
कामवृत्ति – ईन्द्रिपध्व,मन,वृद्धि
दिव्यज्ञान
जहाँ जहिले धर्मको पतन हुन्छ, मेरो अवतार (भगवान) हुनेछु ।
आशक्ति भय र क्रोध मुक्त भएर ज्ञानले शरणगतिमा मेरो दिव्य प्रेम छ ।
सकाम कर्म फल पाउँछ, यो प्रकृतिका ३ गुण चारवर्गको
सृष्टिमा नै सम्भव छ ।
सत्य कुरा सकाम कर्म फल हुँदैन प्रभावित ।
अनुसरण पदचापमा हुन्छ कर्तव्य आशतीत ।।
प्रयास (कर्म) ईच्छाले तृप्ति हुँदा पूर्व ज्ञानी अति ।
मन बुद्धिको खातिर जीवन निर्वाह,सम्पति बन्छ रचि ।।१।।
लाभ हानिको ईष्र्या स्थिर चित्त छ कर्म ।कर्मकै हवन ब्रह्मय दिव्य ज्ञान
दिन्छ सुमर्ग।।
यज्ञ ज्ञान जप तप योगा ईन्द्रिय बिषयमा चर्को ।
आत्मा प्राण वायू,व्रत अन्नादी निम्छ लुक्छ धर्को
।।२।।
कर्मज्ञान
जन्म्यौ जहा भूधरा र कर्म संगै बन्धन र मृत्यु संगै ।
छोटो बसाई हो जीवन सुख दुख परिवार वंश गौरवै ।।
जुन वीज फूल्छ वीज शरिर स्थूल क्षणपश्चात झर्ने गर्छ ।
मित्था भ्रमके र किन जीवको जन्मने भोग बसाईले अस्ताउछ ।।१
आत्मा व्यप्त, अविनाशी, अव्यय,कणधारी परमाणु
भयो ।
शरीर धारण गरी प्राण, अपान व्यान, समान र
उदानमा तैरदै गयो ।
चाह त्यागोस् जोपरिआउछ सो कर्म गर, अधर्म हुँदैन ।
तिमी कर्मको लागि मर फलको आसमा पर्नु हुँदैन ।।२
दिव्यज्ञान
जहाँ जहिले धर्मको पतन हुन्छ, मेरो अवतार (भगवान) हुनेछु ।
आशक्ति भय र क्रोध मुक्त भएर ज्ञानले शरणगतिमा मेरो दिव्य प्रेम छ ।
सकाम कर्म फल पाउँछ, यो प्रकृतिका ३ गुण चारवर्गको
सृष्टिमा नै सम्भव छ ।
सत्य कुरा सकाम कर्म फल हुँदैन प्रभावित ।
अनुसरण पदचापमा हुन्छ कर्तव्य आशतीत ।।
प्रयास (कर्म) ईच्छाले तृप्ति हुँदा पूर्व ज्ञानी अति ।
मन बुद्धिको खातिर जीवन निर्वाह,सम्पति बन्छ रचि ।।१।।
लाभ हानिको ईष्र्या स्थिर चित्त छ कर्म ।
कर्मकै हवन ब्रह्मय दिव्य ज्ञान दिन्छ सुमार्ग।।
यज्ञ ज्ञान जप तप योगा ईन्द्रिय बिषयमा चर्को ।
आत्मा प्राण वायू,व्रत अन्नादी निम्छ लुक्छ धर्को
।।२।।
प्राणयम,आहार सदाचारर नैतिकता सबै अमृत ।
कर्मकै गुजारा ,गुरु वंश परम्परा कला धर्म
संस्कृति ।।
अंश हो आत्मा भगवान तिमि पालन अनुभव सम्पती ।
भौतिक कर्म ज्ञानमा फलाउ परोपकारी रहुन दम्पती ।।३
ज्ञान,ध्यान,पुजा ,संस्मरण
आसनविधि ः
त्व च धरय मां देवि पवित्रं कुरुचासनम्।।ॐ भूर्भूवःस्वः ।।
आसन गर्ने ठाउ शुद्ध लिपपोत गरि त्रिकोणलाई ।
शुद्ध जल दिई कुण्डलीनी जगाई आसन धारण गर्नु, ।।
यज्ञ पवित्र लगाई शक्ति पुजन गर्नु ।
कुश विच्छाई,असन धारण गरी दिप पुजि ।
देवीदेवता र कुल देवत पुजा गर्नु,ध्यूले शुद्ध बनाउनु ।
मन्त्र,विधि विधान ले द्धार देवता,भद्रकाली,गणेशआदि ।।
सबैलाई सरदाम फूल अक्ष्ताले १६ षोडसोपचार विधि ।
चतुषष्टठी योगीनी,वायू,भवानी पूजी दिनु ।।
अज्ञान ः
अविद्या चित्ता खडा स्वमु नचिन्नु अंह मोह वास्नले भरी अज्ञान ।
आत्मा र स्वरुप नजान्नु र शुद्ध चेतन सबै वृष्टि भएर चल्छ अज्ञान ।।
म मेरो भाव झिकेर मोक्ष लिनु अहं
चिताउनु सबै अज्ञान ।
चेतना स्तर सस्कार आफू नचिनि इश खोज्छ जनको अज्ञान ।।
ज्ञान भक्ति ः
ब्रम्हा हो जीव ज्ञान मार्गि मान्न्छन भने ।
जीव माया ब्रम्हलाई नित्य तत्व भन्दछन भक्ति मागी वोल्दछन ।।
परमात्म स्वतन्त्र छ सगुण साकार ब्रम्ह अनुभव इन्द्रियबाट ।
भागवत स्वरुपत्यहि उपासक भक्त हो उस्तै छु आज ।। १
भक्त हुन योगी तपस्वि कर्मकाण्डी ज्ञानी सब ।
दिव्यानन्द अनन्तकाल सममको आफू समिप मन माफिक ।।
बुभ्mन पनि इश चाहिन्छ महापुरुष तिनै गुरु ब्रह ।
भौतिक विज्ञानले वस्तु प्रकट गर्छ गर्देन सृष्टि लय र क्षय ।। २
प्रकट सृष्टिकर्ता सर्वज्ञ शतिमान हे इश ।
ब्रहा विष्णु निराकार साक्षत हे परमानन्द ।।
भेरै अवतार शुष्म अकरण शरागति दिने अनुरात्त यि मन ।
विभिन्न अवतार ज्ञानी जन पालक प्रभो खुलाई देउ जीव ध्यान ।। ३
हे अकारणका कारण त्रिकाल घटावनसि ।
परमहंश स्वामि सर्वज्ञ ममतामयि शक्ति भक्ति धारी ।।
निराकार इश गुरु म भक्त दासि बन्छु स्थान भनिदिनु ।
अनन्त कारण शुद्धि भराई भक्तिम गाउ मन अर्पिनु ।। ४
भक्तियोग ः
अनन्त भक्ति म लाय खोज गरी इशको भक्तमा ।
चित माया र जीव शक्ति सब प्यारो इशमा ।।
सत चित ानन्दबाट इश कृपाको पेम म पाउ भक्ति ।
अविरल अनायामिनी,निर्मदा,परा प्रेम
भक्ति चढाउ इशमा ।।१
मेरो माथ स्वतःइश कृपा परम अन्तरंग ।
निष्कपटभावले भक्ति मलाई दिई दंग ।।
झुक्छन इश कृपामा निष्कपट भावले कामना हि भक्ति ।
प्रेम र भक्ति गरेनौ सिद्ध हुन्छौ जन बुझ ध्यान देउ अति ।। २
ज्ञानः
वस्तुतन्त्र स्वरुप र संस्कार राख्ने अन्तकरण वृति रहित सुखि ।
विचार विवेक वस्तु स्वरुप ज्ञानको प्रक्रिया नपस्नु जन दखि ।।
घटा रपटाकर वृति जागा हुने चित्त हटाई साक्षत्कार गर्नु हुन्छ ।
इश चित्र शुद्धि विचार सबैको सचचा स्वरुप सवैज्ञ भेद वुझद्छ ।
ज्ञान
शोक आसु करुण कत्र्तव्य विमुख अज्ञान ।
चिन्ता वृथा छ नहुने,नरोकिने त्याग ज्ञान ।।
आत्मवोध जीवन चल्ने मुल्य मान्यतामा छ शान ।
निराकार,परमात्मा वा भगवान संम्झि
कत्र्तव्य हो ज्ञान ।।१।।
त्यागी हृदयका क्षुद्र,दुर्बलताा सुख दुखमा गृहस्थ वन ।
रगतको नाता सन्तन र सन्तती रक्षा शास्त्र कन ।।
पूजनिय आमा बाबू वंश कुल परम्परा र सस्कृती धन ।
वाकयुद्ध गरिनु,प्रबिधि शिप कैशल व्यवहारिक
जन।।२।।
नमार्नु जीव,सन्तन गुरुजन अहित नगर्नेलाई ।
भोग रगतमा नपार्नु र नमुछिनु नेपाली दाज्यूभाई ।।
लाभको मोहमा मर्यादा नगुमाउनु भोग गर्न ।
उस्तै पराजय अर्काको स्त्री चोर्नु धन हर्नभर्ना ।।३।।
विवेक दुर्वलता गुमाई कत्र्तवय ठान्दा ।
शरणगति ,कृपा निश्चित गरिनु मर्दापर्दा
।।
परिवार समाज देश विच स्नेहशील हदै
गर्दा ।
आसक्ति हट्छ मनको देहात बन्छ शरणमा मर्दा ।।४।।
छ कुनै जीवात्माका हृदयमा ज्ञान,स्मृती र विस्मृती दिने ।
उही हो वंश विर्य पुरुष्त्व जन्मसिद्ध बद्ध जीवमा रहिदिने ।।
पवित्र योग्य,ज्ञाता,चिन्तन,ममन,धारण आत्म
ज्ञानमा हुने ।
जगतको पालक हर्ता,कर्ता,भर्ता
अन्ययमा वास गर्ने ।।५।।
आदि अन्त र मधयमा जीव यसैमा स्वचालन हुने ।
बुझ बुद्धिमान् आत्मा हो चेतना,योनी कर्म बाधिने ।।
उत्पतिवेत्ताका समय काल प्रकृती प्रकृती र गुण अधिन राख्े ।
आत्मा बुझ जन ,भौतिक मात्र नवन ज्ञान विज्ञाननै
इशको मृत्यु वश पर्ने।।६।।
ज्ञान
शरिर क्षेत्र हो क्षेत्र जान्नु नै क्षेत्रज्ञ कहिन्छ ।
शरिर र ययस्को ज्ञाता चिन्नु ज्ञान बताईन्छ ।।
ज्ञान नै सबै विनम्रता अभिमान शून्यता ।
अहिंसा गुुरुको शरणगति सरतला र शहनसिलता ।।१।।
उहि इन्द्रिय तृप्ति त्याग ,सन्यास ,पवित्रता र
स्थिरता ।
अंहकार ,अभाव, जन्म,मृत्यु,रोग, कफ।वात,पित्त
सजगता ।।
अनाशक्ति सन्तान पत्नी गृहस्थ जंजाल परिवार जन ।
मुक्ति,समभाव,शुद्धभक्ति,एकान्तप्रिय
र भौतिक सुख त्याज्न ।।२।।
आत्मा साक्षतकार,परम,सत्य खोजी मार्ने अज्ञान ।
समेटी ब्रम्हा र आत्मा पूर्वज समेट्नु यही ज्ञान ।।३।।
ज्ञान
गजामुक्त
हात्तिको टाउकोमा उम्रने रौ हरुले,
बढाउछ प्राणिको शसक्त शक्त्ति संम्बृद्धीले ।।
हो त्यो गजमुक्त विश्वास र अविश्वासले,
मतयक्या छैन सखे र त मृत्यु वरणहात्तिले ।।१।।
गोलोचन
गाईको घाँटीमा उम्रने रौ गुजुल्टाले,
जिवात्मा बेरीएको हुन्छ,खोलले,
दुध पिई र शुद्ध आत्मासँगै बस्छ यो,
गाईले खोकदा निस्कने र पछि जान्छ हो ।।२।।
झारमौरो
भाले गरुडको मस्तष्क झारमौरोले,
सिन्दुर,घिउमा राखि सुखि सन्तानले,
सर्पदंश,भय,अकाल जोगाउछ यसले,
सुखशान्ति र गरुड डाक्छ यसले ।।३।।
बिषयुक्त सर्पको टाउकोमा खराउ चिन्हले,
चिसो वासस्थान,फण फिजाउने नागमणिले,
सुख शान्ति,सुस्वास्थ्य दिर्घायु दिने
हुनाले,
रातमा शिकार गर्न उज्यालो फिजाउने ।।४।।
रामसिताको पैशा
विनिमयको मुद्रा रामसीताअंकित पैशाले,
हनुमान बिरधिर हिन्दुत्वको हात रहनाले ।
यश ऐश्वर्य,अकाल मृत्यु टार्नले,
अधिक प्राणि हितकारी रामसीता पैसाले ।।५।।
बनझाँक्रिको हड्डि
तन्त्र साधाना सिद्ध छ वनझाँक्री हाड्ले,
भूत,डाँकिनी,वायू पिचाश भूत विध्नले ।
दुःख दिई घरजम,कृषिकर्म
अधूरो हुनाले,
तन्त्र सिद्ध हुन्छ साधकको यहि हड्डिले ।।६।।
सिमला
रुद्राक्षकै स्वरुपको शालिग्राम सिमलाले,
९ र ११ आँखे फलको प्राप्यता हुनाले ।
प्राकृतिक प्रकोप,अल्पायू दुर्घटना रोक्नाले ,
प्राणिको हितकारी दुर्लभ फलहुनाले ।।७।।
स्यालको सिङ्ग
भाले स्याल कराउदाको टाउकोमा उम्रने सिड.ले,
कराउदै गर्दा स्याल वध गरी सिड. समाउनाले ।
स्वर्गवास,पूण्यत्मा हुने लोकश्रृति रहनाले,
प्राणी अस्तित्व वेहाल छ साथि त्यो स्यालले ।।८।।
नैनेल देवता
हिन्दुत्वको मष्टदेवता पुरातन नैनेल देवताले,
पुजिन्छ अछाम,कालिकोट कर्णली प्रदेशले ।
अछामको बाराला गा.वि.स. को उत्पतिले,
पुजिन्छ हिन्दुकुस नेपालमा देविदेवताले ।।८।।
ढोलामण्डली
मंगलवार औंसी एकादशी बाहेक पुज्ने हिन्दुले,
लावा,चन्दन,अक्षता,फूल र
नैवेद्द पुजन दिनेले ।
भोग पाठीको वा नरिवलको दिनु स्थानिय बासिले,
घरमा नलगि भँगेर पुजा सहित बस्नु आनन्दले ।।९।।
राम
राजा दशरथ र कौशल्यका जेष्ठ सन्तान रामले,
अयोध्य नगरीमा गुरु बशिष्टको पुत्रष्ठी लगाउनाले ।
भाई लक्षुमण,भरत र शत्रुधन एकजुट हुनाले ,
राजा जनककी सीता बिवाहित भईन रामले ।।१०।।
उपनिषद
हिन्दु श्रतिधर्म ग्रन्थ हा उपनिषद भरपूर्ण दार्शनिक ज्ञान,
परमश्वर,ब्रह्म,आत्माका
कलात्मक भाव अपार ।
बदान्त,जैन,बौद्ध सब हिन्दुशास्त्रका मूल
हुनाल,
या नै मूल आत्माज्ञान अर्थनै नजिकै हुनु रहकाल ।।११।।
आखिर उपनिषदमा सार छ बैद्धिक दर्शनले ,
संहितामा देवदेवीको स्तुती गान छ मन्त्रपुराले ।
ब्रम्हणमा बैद्धिक कर्म काण्ड छ जन्म मरणले,
आरण्यकमा कर्म काण्ड यज्ञ आदि छ भरपुरले ।।१२।।
बेद
वेदमा मन्त्र वा संहिता छन्दोमन्त्र आरण्यकले,
आध्यात्मिक दार्शनिक आत्माज्ञान,शान्तिले ।
ओ उ म परिकल्पना जीवात्मा सहजताले ,
दार्शनिक सत्यता,व्यवहारिक तथ्यपरक हुनाले ।।१३।।
प्रचलनमा रहेका आध्यत्मिक र दार्शनिक पक्षले,
उपनिषद कहिन्छ पुरातन ५,६ शतााब्दियौ हुनाले ।
ऋग्वेदमा ऐतरेय,कौषीतकी बर्णित रहनाले ,
केन,छान्दोग्य सामवेद,ईष,तैत्तिरीय,बृहदारण्यक
यजुर्वेदमा।।१४।।
प्रश्न,मुण्डक अथर्ववेद सबै उपनिषद
हिन्दुत्वमा रहनाले ,
सनातन हिन्दु धर्म,उपनिषद देवीदेवताको मण्डला
हुनाले ।
पुरातन ब्रम्ह्पुराणमा सृष्टिको उत्पति,पृथुको पावन चरित्र,
सूर्य चन्द्र बर्णन,श्रीकृष्ण,मार्कण्डेय,तीर्थ,भक्ति
आख्यन ।
साकार ब्रम्हा,लोक सृष्टिमा ऋषि बन्दाना हुनाले ,
मनुवंश,देव देवता,प्राणि,पृथ्वी,स्वर्ग,मत्र्य
पातल तीर्थ व्रतले ।।१५।।
बर्णितनरक,मंन्दिर,देवभाव,पितृ
उद्दार र ऋषि वन्दनाले,
ब्रम्हाकै आदि रहेको वर्णन आदि पुराण हुनाले
हिन्दु दर्शनको प्रमुख मीमांस दिए जैमिनी ऋषिले,
वेदव्यासको ब्रह्मसूत्र पक्ष प्रतिपक्ष निर्णित अर्थले ।
आर्य परम्पराको सूत्रबद्ध दिए कृष्णदैपायन आचार्यले,
सिद्धान्त बादरायण भाष्यवर्णित दिए महर्षिहरुले ।। २०।।
राेमाञ्च:-बुझ्नु कलम रोए अक्षर बन्छ, कवि रोए कविता ।देशमा धनी मरे श्रद्धाञ्जली, गरीब मरे रमिता ।।
दैवकाे रचना माया, प्रेम,जिवन हास्य छ लय मा ।जन्म,रचना भाग भाेगमा लेखि सिर्जनाले हामीमा ।।:रोमाञ्च@जिवन
सुर्य ग्रहणकाे सुतक लागि सक्याे,स्नानादि जप तप ध्यान न्यास कर्म गर्न र मन स्थिर राखि सुतक पछि पुनः स्नान दान गरि जिवन माेक्ष गर्ने राम्रो छ।शुभ बिहानि
Comments
Post a Comment