खण्ड ७ सेढाईको धर्म संस्कृती २२ स्त्रोत मंत्र

खण्ड ७ 
wikipedia
धर्म संस्कृती २२

यस खण्डका अकविता स्वअध्यानमा लेखिएको छ,भाग १ देवि ज्ञान,भाग २ भगवान बिष्णु, भाग ३ मन्त्र ,
भाग ४ ब्रहाण्ड, भाग ५ ब्रम्हा,  भाग ६ अन्य धार्मिक कर्म र संस्कृती गरी अंगिरावंशि सेढाईहरुको धर्म संस्कृती मान्ने तौर तरिका संक्षेपमा बनाएको छु ।

भाग १

देवी

आईतवारे ÷ देवि पुजा ः
दस महाविद्याहरू
देवी ः१,२,३
लक्ष्मिः१,२
महालक्ष्मीः
महालक्ष्मीका शक्ति ः
लक्ष्मीशक्तिः
सरस्वती ः
पूजन ः
छत्रेश्वरी
छाब्दी बाराही
छिन्ताङ भगवति
छिन्नमस्ता भगवती
छठ मन्त्र ः
छठ,षष्टि,छैठीमैया ः
काली
लक्ष्मीमाताको मंत्र ः
सिद्ध कुंजिका स्त्रोत मंत्र ः
मंत्र सिद्धीको विधि ः –
धन प्राप्ति मंत्र  (१)
मंत्र विधि ः
धन प्राप्ति मंत्र (२) ः –
मंत्र विधि m
धन मंत्र (३) ः –
मंत्र विधि ः
धन मंत्र (४) ः –
मंत्र विधि ः
धन मंत्र (५) ः –
श्री लक्ष्मी नारायण मंत्र ः
मंत्र विधि ः
धन मंत्र (६) ः –
ॐ नमो भगवती पद्य पद्मावती ।
ॐ ह्रीं ॐ ॐ पूर्वाय दक्षिणाय
उत्तराय, पूर्वाय सर्वजन वश्यं
कुरु कुरु स्वाहा ।
मंत्र विधि ः
सरस्वती
मन्त्र
शक्ति देवी
भवानी देवी
पार्वती
नवदुर्गा भवानीको नौ दिनको नौ मन्त्र ,नवदुर्गा पूजाको श्लोक
१ ) शैलपुत्रीः
२) ब्रह्मचारिणी ः
३) चन्द्रघण्टाः
४) कूष्मा ः
५) स्कन्दमाता ः
६) कात्यायनी ः
७) कालरात्रि ः
८) महागौरीः
 ९) सिद्धि दात्रीः
पुरुषलाई टीकाको मन्त्र,आशिषः
महिलालाई टिका मा दिने आशिर्बाद ः
देवी विसर्जनको मन्त्र ः
देवी
देवी दुर्गासप्तशती
एकादशि ब्रत
एकादशि ब्रत ः
नवरात्रिस्
सरस्वती बन्दनाः१९ अक्षर
सरस्वती बन्दनाः
सरस्वती पूजाः
तुलसी पूजा
हरिवोधनी एकादशीमा ः
एकादशि ब्रत ः१
एकादशी ः२
हरिवोधनी एकादशीमा ः
मोक्षदा एकादशी,अन्तर्रा्ष्ट्रिय आप्रवासी दिवस
चैते दसैँ
चण्डेश्वरी जात्रा
तीहार,काग तिहार 


आईतवारे ÷ देवि पुजा ः:-

शुद्ध कर्ता वसि बन्धुहरु सबमा संचार पुराई ।
आईतवारपारि पुजा सरदाम बन्धुको उठाई ।।
भेला सबै भई अग्रज एकैस्थान लिपपोत गराई ।
सबका पुजासामाग्री पुजा होमनमा चढाई ।। १

नाम टिपि सकल बंश उद्धार हौसला दिलाई ।
पुजा सिद्धाई पञ्चामृत पूर्णपात्रको जल खुवाई ।।
बलिको नरिवाल वा कमारी पाठि चलनलाई ।
ध्वाजा पतका फूल प्रसाद फिर्ता गरि बन्धुलाई ।। २

आएका सबैलाई प्रसादी आर्शिवादले टिका लगाई ।
चेली वेटी साना ठूला सबमा एकता सधै जगाई ।।
फर्कनु थानबाट सब समाग्रि लिई घरघरमा आई ।
कुटनी पिसनी हलवारी रहनु खानपिनले जमघट भई ।। ३

दस महाविद्याहरू:-

गुह्यतिगुह्य पुराणले भगवान विष्णुका दस अवतारमा सम्बद्ध पुजा गरीन्छ ।
महाविद्याका स्रोत भावातित उत्पन्न दश रूप भयानक,सौम्य, मातामा छ ।।
शाक्त भक्तहरू यी दस रूपका सत्य र महाविद्याकि जगदम्बीका दस लोकमा ।
रुप,कर्मको व्याख्या गरी महविद्याहरू तान्त्रिक प्रकृतिको मानि छ हृदय जीवमा ।।

काली तारादेवी ललितात्रिपुरसुन्दरी भुवनेश्वरी भैरवी ।
छिन्नमस्ता धूमावती बगलामुखी मातन्गी कमला ।

देवी ः-

माता गौरी,काली कुमारी,चामुण्ड तिम्रो दर्शन पाउ ।
हरि,शिव,ब्रम्हा सहित देव देवी सदा खुसि बनाउ ।।
शिरमा सिधुर लगाई मृगनयनी,यहि नै हो जगतलाई ।
मेरा उपरमा नयनने आर्शिवाद दिनुहवस भक्त समाई ।। १

दुराचारी,रक्तविज,दोषि,ढवागी ,कपटी खोजी कण्ठमुण्डन ।
दिग्विजयी माला बनाई ,खड्क हातमा लिई,उन्मुलन ।।
राक्षसी  मुटुफोरी हाम्रोेलागि असुरहरु मासिदिने ।
नवरात्रि,नवरत्न,नवमाला,सृष्टिदाता भनि पहिरिने ।। २

सबै रक्षा गरिदिने तिमि जिवन पालक जगत जननी ।
सुख सुविधामा दुखकठिन हटाउदै हाम्रा फगत नमानी ।।
फूल,अक्षता,चन्दनको पुजनलाई आरती संम्झी दिनु ।
खुस भई सम्पूर्ण चराचर प्राणिमात्रको हितगरीदिनु ।। ३

लक्ष्मिः १

धनकी देवि तिमि हौ दाता सेवक पुर्काछन् ज्ञाता ।
जब खड्कन्छ खाचो हरि बिष्णु र अन्य विधाता ।।
धेरैले पुकारी उमा,रमा,ब्रम्हाणि तिमि संसारकी ।
माता सूर्य चन्द्र नारद ऋषि सबकी ज्ञाता सत्वकी ।। १

जब भज्छन् भक्तले धन धान्य शक्ति सरी बन्छन ।
ऋद्धि सिद्धि स्वर्ग पातलको अनुभव स्वजन गर्दछन ।।
धर्म कर्म मन बचन शुद्ध हुन्छ,जुन द्धारमा तिमि छौ ।
सर्ब सम्पन्न हुने असम्भव पनि सम्भव हुने तिमि हौ ।। २

यज्ञ वस्त्र खाना पिना सब मिल्छ साथमा बसिदिदा ।
सब गुण मठ मंन्दिर सुन्दर हुन्छ भक्तिभावमा बसिदा ।।
काम बन्छ हिरा मणि सब मिल्छ कोमल चरण पाउ ।
हामि सधै तिम्रो महिमा गाई परिपालक बन्न पाऊ ।। ३

लक्ष्मी ः २

उनै शुभानने जगत स्वामिनी मंगलकारी बिष्णु पत्नि ।
सर्वव्यापक कर्मे्न्द्रिय ज्ञानेन्द्रियकी आश्रया जगत्माता ।।
स्थवरजङ्गम कटाक्षका आखा खुलि जगतमा हुने स्थिती ।
आखा बन्द गरी संहार आद्या कारण व्यप्त परेमेश्वरी नारयणी ।।१

त्रिगुण ईश्वरीय अभिमत लक्ष्य र जगत छ तेजमा ।
लिला धारणसबै आधारभूता जल नील स्वरुपमा ।।
लक्ष्मीका आश्रयमा विद्याका भेद स्वरुप जगत शरिरमा ।
शिल स्वाभाव सुन्दरता र सौभाग्य रुत्री शिर उनै लक्ष्मीमा।।२

लक्ष्मीको कटाक्ष ईश लोक चन्द्र सूर्य अगिलने ऐश्वर्य दिने ।
कमला विद्या पद्याश्री हरुत सती हजारौ नामले लक्ष्मी जपिने ।।
सम्पूर्ण वेद महेश्वरी लक्ष्मी गन्ध रुप नित्य अधिष्टात्रीदेवी ।
लक्ष्मी पत्नि स्वामीनी सबै चरचर जगत उन्को भृकुटीमा बस्ने ।।३

अग्निको प्रकास वक्षस्थलमा राखि उनै अवीनाशी पुरुषोत्तम ।
वात्सल्य गुणसागर शुसिल सौभाग्य र सर्वज्ञ शक्तिआत्मा ।।
श्रीमान उनै श्रीहरि आवस काम हित सखा र कृपाको शरणमा।
प्राणीमात्र सबै निहित छन् अर्ध्ङ्गिनी लक्ष्मी छन् शान्तीमा ।।४

महालक्ष्मीः-

सुवर्ण परव्योम बैकुण्ठमा आनन्द भै भूदेवी नीलदेवी ।
अष्टदल विमला शक्तिले बिष्णुसाथ परामात्मदेवी ।।

महालक्ष्मीका शक्ति ः-

उत्कषीणी त्रान क्रिया योग प्रदत्त आत्मा र सत्य ।
उही ईशानआदी र विमला हरि बिष्णुका शक्ति तथ्य ।।

लक्ष्मीशक्तिः-

जुटाई श्रद्धा मेघा घृति पद्या  धारण  बुुद्धि ।
मति बन्य मनषिणी लक्ष्मीको सेवक सृष्टि ।।
गरुडड देवगण साध्य मरुदगण नित्यदेवहरु ।
बैकुण्ठ बन नगर सबै कृपा भोग जन विहारहरु ।।१

यहि वेद वेदान्त यज्ञ व्रत बिष्णुको भक्ति गर्ने ।
मन्त्र हवन तर्पण शितलअरु ईश संस्मरण धर्ने ।।२
धन प्राप्ति मंत्र  (१) ः –

ॐ ह्रीं ठं ठं ठं नमो भगवते
मम सर्वकार्या्णि साधय
माँ रक्ष रक्ष शीघ्रं माँ धनिनं
कुरु कुरु फट् श्रीयं देहि
ममापत्ति निवारय निवारय स्वाहा ्र्र

मंत्र विधि ः-

धन प्राप्तिमा कार्यको सिद्धि मंत्र जपले शिवलिंगमा सात बेलपत्र चढ़ाउनु ।
घुमि मंदिर, घर,ं पूजा स्थल बसी मंत्र जप सोमवार बाट २१ दिन गरिनु ।। १

धन प्राप्ति मंत्र (२) ः –
कुबेरत्वं धनाधीश गृहे ते कमलास्थिता ्र
तां देर्वी प्रेशया त्वंशु मद्गृहे ते नमो नमः ्र्र
मंत्र विधि m
पाठ मंत्रको श्वेत कमल पुष्प, श्वेत दूब घास, गूगलादि द्रव्यको जुटाई जन ।
२१ दिन सम्म नियम पूर्वक १०८ पटक जपी, पूर्ण गरी मंत्रं दशांश हवन गर ।। २

धन मंत्र (३) ः –
ॐ ह्रीं नमः
मंत्र विधि ः
मन,घरको गरीबी हटाई पिठोको १०८ टुक्रासाथ मंत्र र जपी अभिमंत्रित गरिनु ।
३दिन सम्म मन्त्र साधना र माछा,जलचरमा १०८ अर्पिदिदा घरबाटगरीबी हटिदिनु ।। ३
धन मंत्र (४) ः –
ॐ नमः कालिके ह्रां ह्रीं ह्रौं स्वाहा
मंत्र विधि ः-
यो मंत्र नितयकर्म पछि पूजा स्थलमा वाति प्रज्वल्लित गरी १०८ पटक ।
बिधि,कर्मर रितले हवन गरी आहुति दिई जनले पर्छ गरीनु २१ दिनतक ।। ४

धन मंत्र (५) ः –
श्री लक्ष्मी नारायण मंत्र ः
ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं लक्ष्मीनारायणाय नमः
मंत्र विधि ः-
घरका हर दुःख, दरिद्रता, परिवारको सुख शांति र सम्रद्धि वृद्धि पुजा हवनले ।
लक्ष्मी नारायण मन्त्र, माला जपी  हवन र आहुति गरी मन्त्रण शुद्धि मनले ।। ५्र

धन मंत्र (६) ः –
ॐ नमो भगवती पद्य पद्मावती ।
ॐ ह्रीं ॐ ॐ पूर्वाय दक्षिणाय
उत्तराय, पूर्वाय सर्वजन वश्यं
कुरु कुरु स्वाहा ।
मंत्र विधि ः-
विधिपूर्वक दीपावली(तिहार)को शुभ रात्रि सिद्धी गरी १०८ पटक शुभमा जप्नु ।
चारं दिशा,कोण(कुना)ंफूकि १० दिशा मन्त्रणगरी धन प्राप्ति हुन्छ भनी जन मान्नु ।। ६

लक्ष्मीमाताको मंत्र ः-

ॐ श्रीं ह्रीं श्रीं कमले कमलालये प्रसीद प्रसीद ।
ॐ श्रीं ह्रीं श्रीं महालक्ष्मयै नम ः।

लक्ष्मी मातामा मंत्र पढी पूजा स्थानमां मंन्दीर,प्रतिमा स्थापित स्थानमा
लिई सद्र्धाम (यज्ञ सामाल)माला,कमलको, गौमुखीमां राखी मंत्र जप्नुमा ।।
शुक्रवार पारी माता लक्ष्मीलाई खीर, मिश्रीको भोग,कन्या टिका, भोजनमा ।
जगाई मनमां पूर्ण निष्ठा, विश्वास,श्रद्धा भावले जनको आर्थिक सुधारमा ।। १

सिद्ध कुंजिका स्त्रोत मंत्र ः क्ष्ममजब प्गलवष्पब क्तयतचब ःबलतचब स्(

ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे। ॐ ग्लौ हुं क्लीं जूं सः
ज्वालय ज्वालय ज्वल ज्वल प्रज्वल प्रज्वल
ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे ज्वल हं सं लं क्षं फट् स्वाहा ।।

मंत्र सिद्धीको विधि ः –

पूर्व दिशामा चौकीमा बनाई रातो कपडामा माँ दुर्गा स्थापना गरी मंत्र जप्नु ।
चौकी बायाँं बाति बाली टपरीमा चामल राखी गणेश स्थापना आसनमा बस्नु ।।
गणेश,देव आव्हान संकल्प,माला जप, मंत्रको सिद्धी पूजा आब्हान गरी शुरु गर्नु ।
नित्यकर्मादी,स्नान बस्त्रधरी माँ दुर्गाको साधना, सिद्धी कुंजिका मंत्र हवन,जप्नु ।। १

मंत्रको आहुति, हवन पछि,कन्या टिका,भोजन गरी वस्त्र र दक्षिणा दिई आर्शिवाद ।
शुद्ध शाहकारी भोजन,दिनहु साधना,शुद्धिमन,ब्रम्हचर्य रहने भक्त जिै छ ज्ञानवाद ।।
सिद्ध कुंजिका स्त्रोत मंत्र सिद्ध हुदाँ जीवनका सबै बाधा हटी घर समाज लिापले ।
माँ दुर्गाको कृपाले मनोकामनाएं पूगी, मानबढी शत्रु परस्त,जगत भलो भैदिनाले ।। २

काली :-

बनी काली हिन्दु देवी पार्वतीको भयंकर रूप,दुर्गासप्तशती देवीमहात्म्य रचीएछ ।
दुर्गाका ११ नामले बन्दना गरि अश्त्रः खडगधारी,जीवनसाथी शिव भनि लेखिएछ ।। १

जयन्ती मंगला काली भद्रकाली कपालिनी ।
दुर्गाक्षमा शिवा धात्री ःवहा ःवधा नमःतुतेः ।
ॐ क्लिम काल्याइ नमः ।
ॐ कपालिनाइ नमः ।

छत्रेश्वरी :-

हिन्दु संस्कार र बलि पुजा नचढाईने सल्यान जिल्लाको छायाछत्रमा ।
छत्रेश्वरी मन्दिर,जुन स्थानमा सतीदेवीका शेष सबै अंग पतन हुदामा ।।
पुजि अष्टभैरवको आराधना गर्ने हुदा कुनै अवसरमा पनि बली दिइँदैन ।
नेपालका सबै शक्तिपीठहरूमध्ये बली नदिइने एकमात्र शक्ति पीठ हुन ।।

छाब्दी बाराही :-

पृथ्वि राजमार्ग भित्र छाब्दी बाराहीको मन्दिर तनहुँ ,दमौलीबाट ५ किमि छ ।
राखि भाकल,मत्स्य पहराको मन्दिरमा हाँस, परेवा एवं राँगाको बलि दिइन्छ्र ।।

छिन्ताङ भगवति :-

बनी देवी छिन्ताङ धनकुटा जिल्लाकै प्रसिद्ध देवस्थल हो ।
धनकुटा बजारको १६ कि.मि. पश्चिममा मन्दिर छ यो ।।
स्थानियले मन्दिरलाई जालपादेवीको मन्दिर हो भनिन्छ ।
भाव मन आत्माको जनले यहाँ दसंैमा भव्य मेला लाग्छ ।। १

छिन्नमस्ता भगवती :-

सप्तरी जिल्लाको राजविराजबाट दक्षिण छिन्नमस्ता गाउँमा ।
सखडा गाउँमा छिन्नमस्ता भगवती मनोकामना पूरा गर्नेउहाँ ।
शक्तिपीठहरू जन आस्था छ,प्राचिन इतिहास र किवंदन्ती छ ।
सन् १०९७ मा मुसलमानले आक्रमण ताका कर्नाटक राजामा ।। २

कर्नाटवंशी राजा नान्यदेवको सिम्रौनगढ (बारा)राजधानी सारे ।
नान्यदेव वंशको पाँचौँ पुस्तामा शक्रसिंह देव राजा नै थिए ।।
पछि नाबालक छोरा हरिसिंह देवलाई राजगद्दीमा राखी दिए ।
राजा निर्वा्सित जीवन बिताउन सप्तरी भगवती मूर्ति भेटिए ।। ३

राजाका कुलदेवीको रूपमा स्थापनाले नाम शक्रेश्वरी राखे ।
देवीको शीर नभएकोले अब छिन्नमस्ता भगवती भन्ने गरे ।।
सिम्रौनगढका राजा शुक्रसिंह देवले कुल देवी शुक्रेश्वरीको माने ।
स्थापना मन्दिर उक्त गाउँ सखडा,सखडा भगवतीलाई पूजा गरे ।। ३

छठ मन्त्र ः-

एष ब्रम्हा च विष्णुष्च शिवस् स्कन्दस् प्रजापतीस् ।
महेन्द्रोधनदस् कालो यमस् सोमो ह्यपाम्पतिस् ।।
एनमापत्सु क्रिच्छेषु कन्तारेषु भयेषु च ।
किर्तयन पुरुष्स् कष्चिन्नवसिदती राघव ।।।

आदित्य्म सर्बकर्तंरं कलाद्वदाद्शम्युतमं ।
पद्महस्त्द्वयं वन्दे सर्वलोकैकभस्करमं ।।

छठ,षष्टि,छैठीमैया ः-

मन्दिरभित्र मूल देवी भगवतीको कालो रङको बुट्टेदार मूर्ति छ ।
पाउँतिर राँगाको काटिएको टाउको, देबे्रपट्टि दक्षिणकाली देखिन्छ ।।
महषमर्दिनी,दाहिनेतिर चामुण्डा भैरवी प्रस्तर मूर्ति पञ्चभगिनी बन्छ ।
वर्षका चारवटै नवरात्रमा ५६ प्रकारका परिकारले मध्यरातमा पूजीन्छ ।। ४
सृष्टिका पञ्चमहाभूतदी,सूर्यको उपासना गरिंदै आएको पाइन्छ ।
अग्नि पुराणमा यही षष्ठी व्रतमा उदाएको र अस्ताउने सूर्य पुजिन्छ ।।
रामको वनवास,एक वर्षको अज्ञातवास ताका बसेको व्रत मानिन्छ ।
त्रेता युगमा राजा दशरथकी रानी कौशल्याले,यो व्रत गरेका बुझिन्छ ।।
कात्तिक महिना, चैतको षष्ठी तिथिमा यो पर्व हिन्दुहरुले मनाइन्छ ।
कात्तिकशुक्ल पञ्चमी शुद्धि उपासक बसी षष्ठीका दिन पर्व मानिन्छ ।
व्रत बस्ने,स्नान,उपवास बसी आत्मशुद्धिमा खर्ना खाने पञ्चमी छ ।
षष्ठीका दिन नदी र पोखरीको घाटमा व्रतालुहरूले सूर्य स्नान हुन्छ ।।
बेलुकाको समयमा जलाशयमा उभिएर सूर्यलाई फलफूल, ठेकुवा साथ ।
कसार अर्घ दिई व्रतालु भक्तजनहरू राती नदी किनारमा बास बास छ ।।
घर फर्कि,शुद्धाशुद्धि मनको धेरै विचारमा ब्रत सन्तान वंश पितृ सुख छ ।।
षष्ठीको भोलिपल्ट ब्रहृममुहूर्तमा मानिसहरू पूजासामग्रीले नदी किनारमा ।
स्नान कर्मादीले उदाउँदो सूर्यलाई जुन अघ्र्य दिई प्रसादमा छठपर्व सकिन्छ ।।

शक्ति देवी:-

शक्तिलाई हिन्दु धर्ममा शिवको स्त्रीलिङ्ग,देवी पार्वती रूपमा मानिन्छ ।
रात्रीको दैविक सृजना शक्ति मूर्त रूप,अवधारणा,देवी आमाको हुन्छ ।। १

भवानी देवी:-

बोली भवानी भगवानको महिला स्वरूप पुजिन्छन ।
शब्दले माता दुर्गालाई ईंगीत गरि सर्बत्र मानिन्छ ।। १

पार्वती:-

पार्वती देवी हिन्दु जगमा शक्ती, गौरी त महादेवकी पत्नी १, हुन ।
२ लक्ष्मी, सरस्वती र पार्वती गरि त्रिदेवी मानि सर्बत्र नै पुजिन्छन ।।
३ गणेश भगवानमा पहिले पूजा गर्ने देवताको नाम गणेश कहिन्छ ।
हात्तीको शिर,मान्छेको शरीर,ठुलो भूडँीवाल त विघ्न हर्ता,सिद्धि छन् ।। १

सिद्धि विनायक, ऋद्धि र सिद्धि यीनका श्रीमती गणेशका हुन् ।
जनको नाम गणेश छ,शिवमहापुराणमा भगवान गणेश जांत हुन ।
पुजागर्ने तिथि ,मिति ,बिधि ,बिधानमा एकरुपता छ,धुप दिप जगाई ।
हिन्दु सनातनी बिधि,शुद्धि क्षेत्रमा गणेश भगवानलाई चिन्नु छ भाई ।। २

नवदुर्गा भवानीको नौ दिनको नौ मन्त्र ,नवदुर्गा पूजा गर्दा भनिने श्लोक :-

प्रथमं शैलपुत्री च द्वितीयं ब्रह्मचारिणी ।
तृतीयं चंद्रघण्टा ति कुष्मांति चतुर्थकं ।।
पंचमं स्कन्दमातेति, षष्टम कात्यायनीति च ।
सप्तमं कालरात्रीति, महागौरीति चाष्टमं ।।
नवमं सिद्दिदात्री च नवदुर्गा प्रकीर्तिताः ।।

१ ) शैलपुत्रीः-

प्रतिपदाको दिन माता शैलपुत्रीको पूजापाठ गरिएको ।
नित्य आराधना गरी प्रारम्भ छ नवरात्री र नौरथाको ।।
माता शैलपुत्रीलाई धनधान्य, एैश्वर्य, सौभाग्य, आरोग्य ।
मानी मोक्षदाताकी देवीको रुपमा पूजा गर यथमसक्या ।। १

मन्त्रः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं शैलपुत्र्यै नम ः ।

२) ब्रह्मचारिणी ः-

नित्य पूजा गरी स्वाधिष्ठान चक्रमा ध्यान गर माता ब्रह्मचारिणीको ।
साधना गरि यिनी संयम, तप, वैराग्यमा दाहिने हुन् विजय प्राप्तिको ।। १

मन्त्रः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं ब्रह्मचारियै नमः ।

३) चन्द्रघण्टाः-

तेश्रो दिन नित्य पूजा अर्चनाका क्रममा मणिपुर चक्रमा ।
यिनलाई ध्यान गर्ने गरि स्वजन शारीरीक,मानसिक कष्टमा ।।
मुक्ति,मोक्ष प्राप्तिकी देवी उनको चन्द्रघण्टा नामले पूजिन्छ ।
केही हैन नठान्नु जीवन धराधाम कर्म बन्धन मुक्ति बुझिन्छ ।। १

मन्त्र ः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चन्द्र घण्टायै नम ः ।

४) कूष्मा ः-

चौथो दिन नवरात्र,नित्य पूजा अर्चनाले अनाहत चक्रमा ध्यान गरीने ।
आराधना गरि रोग, दोष, शोकको निवृत्ति,यश, बल आयूले पुजिने ।। १

५) स्कन्दमाता ः-

नवरात्रीको पाचौं दिनको पूजा आराधना विशुद्ध चक्रमा ध्यान गरि ।
सुख, शान्ति,मोक्षकी देवी स्कन्दमाता सबैको दाहिने बनी धैर्यधारी ।। १

मन्त्र ः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं स्कंदमातायै नम ः ।

६) कात्यायनी ः-

माता कात्यायनीको ध्यानले त आज्ञा चक्रमा बसेर गर आराधना ।
भय, रोग, शोक, संतापबाट मुक्ति,मोक्षदात्रीमा रुपको नै साधाना ।। १

मंत्र ः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं कात्यायनायै नम ः।

७) कालरात्रि ः-

यीनको आराधनाले ललाटको ध्यान छ शत्रुहरुको नाश, कृत्या बाधा ।
मुक्त गरी साधकलाई सुख, शान्ति प्रदान धैर्य मोक्ष दिने जागी साझँ ।। १

मंत्रस् ॐ ऐं ह्रीं क्लीं कालरात्र्यै नमः ।

८) महागौरीः-

महागौरीको आराधना मस्तिष्कमा ध्यान गरी जपी साधना गर्ने गरिन्छ । 
अलौकिक सिद्दि प्राप्ती छ असंभवदेखि असंभव कार्य पूर्ण मनहरु हुन्छन् ।। १

मंत्रः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं महागौर्ये नम ः।

९) सिद्धि दात्रीः-

माता सिद्दिदात्रीलाई मध्य कपालमा साधना गर्ने गरिन्छ ।
यिनको साधनाले सबै मनोकांक्षा तथा सिद्धि पुरा हुन्छन ।। २

मंत्रः ॐ ऐं ह्रीं क्लीं सिद्दिदात्यै नमः।’

यसैगरी जयन्ति मंगला काली भद्रकाली कपाली भन्ने गरिन्छ ।
मन्त्र पुरुष,महिलालाई टीका लगाइदिदा उच्चारा गर्ने गरिन्छ ।। १

पुरुषलाई टीकाको मन्त्र,आशिषः-

आयू द्रोासुते श्रीयो दशरथे शत्रुक्षयं राघवे ।
ऐश्वर्यं नहुषे गतिश्च पवने मानञ्च र्दुयोधने ।
दानं सूर्यसुते बलं हलधरे सत्यञ्च कुन्तीसुते ।
विज्ञानं विदुरे भवन्तु भवतां कीर्तिश्च नारायो ।।

महिलालाई टिका मा दिने आशिर्बाद ः-

ॐ जयन्ति मंगला कालि,भद्रकालि कपालिनि ।
दुर्गा क्षमा शिवा धात्रि, ःवाहा ःवधा नमोःतु ते ।

देवी विसर्जनको मन्त्र ः-

आवाहनं नजानामि नजानामि विर्जसनम् ।
पूजां चैव नजानामि क्षम्यतां परमेश्वरी।
इमां पूजां मया देवी यथाशक्त्या निवेदितम्।
रक्षार्थ त्वत्प्रसादाय व्रज ःवःथानमुत्तमम्।।

देवी ः १

माता गौरी,काली कुमारी,चामुण्ड तिम्रो दर्शन पाउ
हरि,शिव,ब्रम्हा सहित देव देवी सदा खुसि बनाउ
शिरमा सिधुर लगाई मृगनयनी,यहि नै हो जगतलाई
मेरा उपरमा नयनने आर्शिवाद दिनुहवस भक्त समाई ।।

दुराचारी,रक्तविज,दोषि,ढवागी ,कपटी खोजी कण्ठमुण्डन
दिग्विजयी माला बनाई ,खड्क हातमा लिई,उन्मुलन
राक्षसको मुटुफोरी हाम्रोेलागि असुरहरु मासिदिने,
नवरात्रि,नवरत्न,नवमाला,सृष्टिदाता भनि पहिरिने ।।

सबै रक्षा गरिदिने तिमि जिवन पालक जगत जननी
सुख सुविधामा दुखकठिन हटाउदै हाम्रा फगत नमानी
फूल,अक्षता,चन्दनको पुजनलाई आरती संम्झी दिनु
खुस भई सम्पूर्ण चराचर प्राणिमात्रको हितगरीदिनु ।।

देवी ः २

दुर्गाशप्तशतिः,शैलपुत्री,ब्रम्हाचारीणी,चन्द्रघण्टा र कुष्माण्डा ।
स्कन्दमाता,कात्यानी,कालरात्री,महागौरी,सिद्धिदात्री देवी खडा ।। १

रक्षा गरि अग्नि,लडाई,शरणगत,शोक,संकट,लूतो,खटिरा हुदाँमा ।
रोग,जाली,जादू,टुना,मुना,विष,भरण,मोहन,उच्चटन,शंशीकरणमा ।।
नव ग्रह,दश दिक्पाल,तिनलोक चौधभूवनादि मा हितगर्ने देवी ।
पुजी हिन्दु सनातनीमा शान्ता धार्य भक्तिमा शक्ति रहुन यज्ञादी ।। २

देवी दुर्गासप्तशती :-

१. देवता(सत्य) र दानव दानव महिषासुर,शुम्भ,निशुम्भ भिडी ।
मधु,कैटभ,असुर,राक्षस,असत्य हरुको युद्ध भई देवताले गुहारी ।।
युद्ध हार मानी ब्रम्हा(प्रजापिता) संग कल्याणको लागि गएका ।

२. सूर्य,अग्नि,वायू,चन्द्रमा,यम,वरुणका अधिकार खोसि जन सरहका ।। १

३.मह विपत्ती,प्रलय जोगाउन,कल्याणमा महदेव,विष्णु र ब्रम्हाले ।
तेत्तिसकोटी देवताले ५६ कोटी यदुवंसि राक्षसलाई रोक्ने तेजले ।।
सो तेज पहाड समान,ज्वाला र प्राप्ति महातेज उव्जियो,फैलियो ।
दशदिशा तेजमयनै स्त्रीरुप त्रिगुणात्मीका महालक्ष्मी प्रकट भईन ।। २

४. तेज रही चन्द्रमाले स्तन,ईन्द्रले शरिर,बरुणले जाघ,पृथ्विले नितम्वको ।
ब्रम्हाले चरण,सूर्यले चरणको अंगुली,वसुले हातका अंगुली,कुवेरले नासिका ।।
दक्षप्रजापतिले दाँत,खग्निले नेत्र,दु सन्धाले दुई अखि भौ,वायूले कान रक्षा ।
श्रृजी तेजवाट सृष्टि भई हितमा फैलाई ज्ञान कर्म स्थुलमा राखि समकक्ष ।। ३

५.शस्त्र महादेवले त्रिशुल,कृष्णले चक्र,वरुणले शंख,अग्निेले शक्ति दिएका ।
वायूले धनुष,वाण,इन्द्रले वज्र,हात्ति,घण्टा,यमराजले कालखण्ड,वरुणले पाशा ।।
दक्षप्रजापति अक्षयमाला,ब्रम्हा कमण्डलु,सूर्य प्रकाश,कालले खड्का र ढाल ।
चुडामणिले आभूषण,कान कुण्डल,वाजनन्द र रत्नहरु,नूपूरले सिक्रि,औठी ।। ४

विश्वकर्मले वन्चरो,समुन्द्रले कमल,माला,हिमालय पर्वतले रत्न,सवारी ।
सिह,कुवेरले खाने पत्र,नागले शरिरमा राख्ने नागहा आदि शस्त्र दिएका ।। ५

पार्वतीः-

उनै बिष्णु भक्तिनी कल्याणी पूण्यशालिनी धन्य हे पार्वती ।
शील रुप गुण देखि म मन्त्र भागवद्धक्ति विधिको बैयणवी ।।
शड.ख चक्र धर्नुवाण धारी लक्ष्मी प्रिय पीतम्वर जनधारक ।
शास्त्र मन्त्र जपी भस्म अस्थि धारण गरी मङ्गलमय वाहक ।। १

नासी पाप पुजी पुरुषेत्ममा सधै शुभ फलदायी सृष्टिका ।
स्थवर जङ्गम आदी अनादी मरुदगण हितकारी पार्वतीका ।।२

ध्यानभक्ति।उध्र्वपुण्डुक। त्रिपुण्डुक ।टिका ।तिलकमा ः-

लगाई उध्र्वपुण्डुक। त्रिपुण्डुक ललाटमा केशव उदरमा नारायणको ।
धारीटीका वक्ष्यस्थल माधव,कण्ठ गोविन्द ,दाहिने कोखमा बिष्णुको ।।
वाहुमा मधुसुदन,दायाँ काँधमा त्रिविक्रम,वायाँ काँधमा ऋृषिकेशको ।
वामपाश वामदेव वाय वाहू श्रीधर,पिठ्यु पद्दमनाध त्रिक दामोदरको ।। १

यहि ध्यान भक्ति शुद्ध मन आत्मा आचरमा साप्तिक फलहार गर्नु ।
तिलक टिका लगाई बिषय भोग वास्न लोभ त्यागि बिष्णुलाई भज्नु ।।२

पाथीभराः-

कालीका हुन देवी पाथीभरा,ताप्लेजुङ्ग पूर्वि नेपालमा ।
तमोरनदी कन्चन्जङ्गजन्घा र कूम्भकर्ण चुमिन्छ जहाँ ।।
लिखिम फुरुम्वा,तेल्लेक गाऊँ बेरीए छ सिमाना ।
पुगे भक्त भएर म महिमा लेख्छु लागि सधै मन ।। १

गोठालाले भेडा चराउदा सबै भेडा कहि तक हराए ।
देवी भाकलले पुन सबै हुल पाएर एक भोग चढाए ।।
भोगदान वलि,पूजाले पुगिन्छ सुकेटारवाट ८ घण्टामा ।
साक्षत देवी हुन हिन्दु संकायकी रहि हिऊँ उचाईमा ।। २

त्यस्तै भक्त कसैले पुजिन्छ फल नरिवल,भेटी चढाउनु ।
मासं वली नदिई सुखःदुखको मन भाकलमा अर्पण गरिनु ।।
अड्छ संसारनै आस्था सेवा जीवको जन परउपकारी भई ।
दर्शन लिनु भागवत मन बचन कर्मले यथासक्य दान जचाई ।। ३


एकादशि ब्रत -देवता ः

सरस्वती:मन्त्र

सरस्वती माया दृष्टा विणा पुस्तकधारिाी।
हंस वाहनसं युक्ता विद्यादानं करोतुमे ।।
प्रथमं भारती नाम, द्वितीयं च सरःवती ।
तृतीयं शारदा देवी, चतुर्थं हंसवाहिनी ।।
पञ्चमन्तु जगन्माता, षष्ठं वागीश्वरी तथा ।
सप्तमं कौमुदी प्रोक्ता, अष्ट मं ब्रहचारिाी ।।
नवमं बुद्धिदात्री च, दशमं वरदायिनी ।
एकादशं चन्द्रघंटेती, द्वादशं भुवनेश्वरी ।।
द्वादशैतानि नामानि त्रिसन्ध्यं यः पठेन्नरः ।
जिह्वाग्रे वसते नित्यं ब्रह्म रूपा सरःवती ।।

या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवःत्रावृता ।
या वीाावरदमतिकरा या श्वेतपद्मासना ।।
या ब्रह्माच्युत शंकरप्रभृतिभिर्देवैः सदा वन्दिता ।
सा माम् पातु सरःवती भगवती निःशेषजा्यापहा ।।१।।

शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमाद्यां जगद्व्यापिनीं ।
वीाापुःतकधारिाीमभयदां जा्यांधकारपहाम् ।।
हःते ःफाटि कमालिकां विदधतीं पद्मासने संःिथतां ।
वन्दे तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम् ।।२।।

सरस्वती बन्दनाः१९ अक्षर, १

हे माता करुणमयी सरस्वती,विण र पुस्तक लिई।हंसवाहनी हौ सुदृष्टि दिनुहोस, विद्याको दानै दिई।।  पहिलो भरती नाम हौ,दास्रोमा हौ सरस्वती।तेस्रोमा शारदा देवी हौ,चौथोमा हंसवहहनी।।पाचौ हौ जगन्माताहौ,छैठो वागेश्वरी तिमी।सप्तमी नाम कौमारी,वरदायनी हुन अष्ठमी।।१नवौमा सिद्धिदायनीमाँ,दशौमा ब्रम्हचारणि।एघारौ चन्द्रघण्टाहौ,बाह्रौ माता भूवनेश्वरी।।पवित्र बाह्रनामले,त्रिसन्ध्या गान गदृछन्।ब्रम्हा रुप भई देवी ािमी,जिब्रोमा पनि बस्दछिन्।।२(१७ अक्षर)

सरस्वती बन्दनाः २

हे माता करुणमयी सरस्वती,विण र पुस्तक लिई।
हंसवाहनी हौ सुदृष्टि दिनुहोस, विद्याको दानै दिई।।
पहिलो भरती नाम हौ,दास्रोमा हौ सरस्वती।
तेस्रोमा शारदा देवी हौ,चौथोमा हंसवहहनी।।
पाचौ हौ जगन्माताहौ,छैठो वागेश्वरी तिमी।
सप्तमी नाम कौमारी,वरदायनी हुन अष्ठमी।।१

नवौमा सिद्धिदायनीमाँ,दशौमा ब्रम्हचारणि।
एघारौ चन्द्रघण्टाहौ,बाह्रौ माता भूवनेश्वरी।।प
वित्र बाह्रनामले,त्रिसन्ध्या गान गदृछन्।
ब्रम्हा रुप भई देवी ािमी,जिब्रोमा पनि बस्दछिन्।।२

सरस्वती पूजाः ३

विद्याले भरपूर्ण नरनारी पुरा।
त्यागि कुप्रथा पुरातन कुरा।।
देउ सकल जनमा सरस्वति दान।
विद्या भरपूर्ण पारि चेतना ठान।।

ज्ञानज्ञुन सिकाई गुरु विद्यार्थी सब।
लेउ धैर्य ज्ञान दानमा प्रेरणा।मिलि
मिलि सुर नर सकल भरी ज्ञान।
त्यागि व्यभिचारी अहम् अज्ञान।।

सरस्वती ः ३ ,पूजन ः

जौ तील कुश केशरी,श्रीखण्ड चन्दन ल्याई ।
कपुर धुप बाटेको धुप सुपारी,गाईको गहुत,दुध सुपारी बर पिपल,आँप डुम्रि स्वामी टुनिको पात उखु केरा फलफूल जातजात ।५गोटा माटोभूड्को धुप दिप कलस,पाला,पहेलो बस्त्र,रक्षा बन्धन ।ल्याई ५ सिमलदारु ,केरा वासको चदुवा तोरण पुष्पसहितको यज्ञ(जंगे) सद्र्धाम(सामाल)अन्न,दुना टपारी वाती तिलको तेल र पुस्तक,ब्रम्हाण दान दक्षिण प्रसादी कर्ताले पुजी सबैमा भोजन,प्रसादी सरस्वती गान गराउनु ।।

तुलसी पूजा:-

बैदिक सनातन सस्कार,शुद्धादी सत चित आनन्दमा तुलसीको पूजा ।
ठूलो महत्व, प्रातकालमै उठेर तुलसीमा पानी चढाएर नमनः,बाजा ।।
जन्म, मृत्यू,हरेक सनातन सस्कारमा तुलसीको बिरुवा,डाठ, पातको ।
महत्वमा,तुलसी पात सहित भगवानलाई अर्पण गरी भोजन,भोगको ।। १

फलाहार,सेवन गर्ने चलन कैयन घर,भान्सा परम्परामा बिधमान छ ।
आँगनको छेउको तुलसी मोठ बिवाह ब्रतबन्ध,मृत्यूशैयाको पवित्र छ ।।
मानि पवित्र स्थान,तुलसीको फुललाई सुकाएर मञ्जरी,पात नै पुजिन्छ ।
डाँठलाई काटी सुकाएर,आर्यूवेदमा आरोग्यता,पवित्र माला,जन सबैमा छ ।। २

एकादशि ब्रत ः१

सृष्टि लय क्षय र विलयमा ब्रम्हादि आफैले ।
गरिदिए प्रकृती पुरुष एकै शरिरबाट ब्रम्हाले ।।
नर नारायण बिष्णु तलाउको कमल फूलले ।
शयन बनाई दिव्य दर्शन गरेका सेढाईले ।। १

उम्री तुलसी वहान गरुडका लिई मोक्ष्ाँ दिने ।
बन्धु यि सब शरिरमा छन् नखोज मठमन्दिरले ।।
नुहाई पाञ्चायन पुजी शंखा घण्टा नित्य दिन ।
कुल वंश जन्मदिने लाई सम्झी धैर्य रहन ।। २

छोरा छोरी पढाईमा रहेपनि गर्नु नित्य आदार ।
एक छाँक साप्तिकी खानु फलफूल आहरा ।।
सिकाई चरित्रको सिको दिनु पालन गर्नु सब ।
त्यागि कुभाव सत्वको पालन हो बन्धुको ।। ३

सके सब एकादशी उपास्नु नसके ठूला एक ।
श्रावणमा गई गंगातटमा परिवारले पुजा देख ।।
मकै,पुवा,रोटि खाई शरिरको स्फूर्त रुपधारी ।
फेरी जनै,चोलो कपडा स्नानले गर्नु तपादी ।। ४

एकादशी ः२

लोकहितमा बिष्णु लक्ष्मी रही उपद्रवहरु नासी सारा ।
महपूण्य एकादशी उपाशक बनि भक्ति बिष्णुको गाएर ।।
उपष्येले बिधिपूर्वक विश्वरुप तुलसी पुण्यरुपमा पुजी ।
द्धावदशिको सूर्योदय पछि भक्ति आराधाना पुजामा बैकुण्ठ पद धारी ।।१

एकादशी तुलसी तिलको दानमा जाने बैकुण्ठ पुण्यवास ।
स्नान एकाभक्ति उपवास नित्यपुजनमा तिलक छ आप्रवास ।।२

घृणगरी पुरुषेत्तम र द्धावदशिको पाप कर्म गर्नेहरु ।
दूरत्याय माया भोजनमा परी जन्म मरण पर्नेहरु ।।
नरक भोगी सनातन बैकुण्ठधाम जाने छैनन् यिनिहरु ।
विशालक्ष्मी र शेषशैया बिष्णुको भक्ति गर्ने छैनन् बरु ।।३

शेषनाग दिग्गजका मनमा देवले पृथ्विधारण बताए ।
आफना कर्म र नितय क्रियाले सप्तदिप धारण गर्ने गराए ।।
सबै स्थवर जङ्गम लोकसिद्धि ब्रम्हादी भक्तिमय बनाए ।
बैभव हटाई उपवास एकादशी विधान कत्व्र्यले रचाए ।।३

नासी पाप उपासकले आरोग्य पुस्त र सात जन्म तक।
ब्रत न्यास जप तपका कला धर्म अर्थ सृर्जि्दिनु कामका ।।४

एकादशीले पापबाट बचाई सिद्धहस्त र ईन्द्रियहरु ।
उपवासबाट तिर्थ भक्ति भोजन रोक्नु प्रण रोक्नेहरु ।।
मोहित हुनु नित्य जप तप शुक्लपक्ष र कुकर्म कृष्णपक्ष ।
ब्रम्हघाती शुरापान चोर व्यभिचारी कुकर्म नासी समकक्ष ।।५

भजी बिष्णु लक्ष्मी शुद्धस्नान अन्नजलको आहारा ।
साप्तिकी खानु अभक्ष रोकी शंसय वर्ण आश्रम सारा ।।
संस्मरण गरी पितृहरु वेद ब्रम्हा सारा विस्तार ।
उपासक बन एकादशी सूर्यकाल चक्त जीवका घर ।।६

हरिवोधनी एकादशीमा ः-

हरि,नारायण भक्ति हरिवोधनी एकादशीमा भक्तहरु विष्णु प्रतिमा राखी ।
मठ मन्दिरमा शुद्धि यज्ञभक्तिले खाली खुट्टा  हिँडेर सूर्य उदाँउदा देखि ।।
सुर्य अस्ताँउदातक पूजापाठ गरी भक्तजनहरु नारायण एकैदिनमा दर्शन ।
तिर्थालुहरु नारायणमा मन सुम्पि निजै तिर्थाटन समापन गर्ने,धर्मी जन ।। १

परापूर्वकालमा भगवान विष्णुको अनुकम्पा,रक्षा,प्रताप चाहे फलहारी जन ।
विष्णुको प्रतिमा,अनुग्रह जनका पिढी दरपीढि,सामाजिक उपवासको मन ।।
पुजी इचङ्गु नारायण, पूर्वमा चाङ्गु नारायण, उत्तरमा विशखुं नारायण कन ।
दक्षिणमा शेष नारायणका रुपमा विष्णुले काठमाण्डौलाई रक्षित विश्व छ ।। २

मोक्षदा एकादशी अ ्न्तर्रा्ष्ट्रिय आप्रवासी दिवस

श्रीमद्भागवत् गीताले मंसिर शुक्ल पक्षको मोक्षदा एकादशी महापूराणमा छ ।
मंसिर शुक्ल पक्षको एकादशीलाई श्रीकृष्णबाट मानवतालाई गीता दिनु भएछ ।।
उपदेशकोदिन नै एकादशीलाई गीता जयन्तिका रुपमा भगवान बिष्णु पूजीन्छ ।
बिष्णु प्रतिमा स्थापना गरी धूप, दीप, नैवेद्य, ब्राह्मण भोजनले दक्षिणा दिईन्छ ।। १

सवै पापहरुबाट मोक्ष नै एकादशीको ब्रत,मोक्षदा ब्रत भनि मुक्तिमा स्वर्गको छ
धर्म मान्यता, द्वापर युगमा गोकुल नगरमा वैखानस नामको सपनामा उद्दार हुन्छ ।
पिता पूर्खा नर्कमा रहे उद्दारका चिन्ता,ब्याकुल,नरक वास,भोगमा मुक्ति रहेको छ ।
श्रद्धालु भक्त मोक्षदा एकादशीको ब्रतमा शुद्ध भई,जौको रोटी,मुँगको दाल खाईन्छ ।।

एकादशीको ब्रत सकी द्वादशीमा,स्नान गरी एक छाक खाएर उपबास बस्नु पर्दछ ।
दिनमा भगवानको पूजा आराधना,रात्रीमा गीता श्लोक गाउँदै जाग्राम बस्नु पर्दछ ।।

८४ पुजा वा जंकु ः-

गर िपुजन नर नारायणको श्रीबृद्धि ऐश्वर्य ।
चिरकालजिवी अमर अजर ऐशको धार्य ।।
वंशज पुस्ता सब देखे भागवत नवाह पुजी ।
डाकी भाई बान्धव संगोलमा गरी कर्मादी ।। १

फूलप्रसाद अविरमा रथमा सन्तती पुराले ।
तानी हर्षबढाई गरििदनु आसिक बुढिबुढाले ।।
नुहाई कानमा सुनमुन्द्रि मणि माणिक्याले ।
नसके मोहले ढाकीदिनु सबै सेढाई भाईले ।। २

ईच्छा केहि भए चिरकालको गरीदिनु वैरले ।
निधि हुन अग्रज जननीका बसे बाचे चिरकालले ।।
अमुल्य पूर्खा स्याहार्नु अदम्य शाहस धैर्यताले ।
नबोल्नु दुरवाच्य,अपाच्य जानु छ हामि सबले ।।  ३

चण्डेश्वरी जात्रा:-

बैशाख शुक्ल पूर्णिमाको दुई दिनदेखि शुरु,भव्य चाड चण्डेश्वरी जात्रा हुन्छ ।
जात्राको रौनक, बाजागाजा सहित रथलाई चण्डेश्वरी,भोलीपल्ट देवी लगिन्छ ।।
मुर्तिलाई रथमा राखी, लिएर फर्कने रौनकको कलनदान प्रसाद मासु फाल्छि ।
मासुका टुक्रा पाउने,भाग्यमानी चण्डासुर नामक राक्षसको वरदान पाएको छ ।।

देवी चण्डेश्वरीले चण्डासुरको वध गरी मृत्युको खुशीयाली नै जात्राको रौनक छ ।
चण्डेश्वरीलाई देवलोकमा बाजागाजा सहितले वध स्वागतले खुशी सत्ययूगको छ ।
रातिमा देवीको मूर्ति प्रतिस्थापित गरी चण्डेश्वरीको स्वागत जनले गरिन्छ ।
जात्रामा कङ्पुग बाजा, शाही बाजा विधि बाजा,सनही बाजा,धिमे बाजा बज्छ ।।

सनातन सस्कार,प्राचिनतम सभ्यता नै अलौकीक बली पूजा पनि गरिन्छ ।
समुदायले जात्रा सम्पन्न पछि आफन्तजनलाई भोज खुवाउने चलनको छ ।
वैशाख शुक्लपूर्णिमा र भोलिपल्ट गरगहना,सिक्काको पूजाआजा गरिन्छ ।।

नवरात्रि :-

आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रि आरम्भ घटस्थापना भनियो ।
यहा दुई महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलशको स्थापना आवाहन गरी देवी(देवताको हिन्दुले गरियो।
जनले आत्मशुद्धि पश्चात् नदी, खोला, वगर गई चोखो बालुवा या पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरको विछ्याई ।
पूजाकोठामा लिपपोतले जमरा उमार्न जौ छरि वैदिक यज्ञको चोखो मानिन्छ।।१।।

अघि कोहि कालमा भगवतीलाई मन पर्ने वनस्पतिमा जमरा थियो जुन शुद्ध हो।
पुजा कोठामा नजीकै माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।।
शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा लेपन गरि घडाको वरिपरि जौ पनि उमारिने भयो।
तव जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात चढाइ अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० जनाइयो ।।२।।

महालक्ष्मी९सुरक्षा० र महासरस्वती ९सृष्टि०को पञ्चोपचारले पूजा दैनिक गरि जमरा घरमा राखियो ।
बुझि नवदुर्गाहरू स् प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि ।
शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, थल र आकाश। यी नामहरूले दुर्गाहरू अनय दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हा गरियो ।
हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरू गर्नु छ।
बुझ त घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित गरिन्छ।।
यसदिन घट कलश स्थापना गरी त्यसमै सम्पूर्ण देवीदेवता, तीर्थ, पावनतम नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप आदि समाहित गरीन्छ।
यहि दशैमा देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूमा गई देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा भभैदिन्छ।।
यहि दिन प्रत्येक नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमाआस्था अनुरुप भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना र प्रार्थनामान लागिन्छ ।पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ दैनिक पढिन्छ।
दैनिक पूजा पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि प्रत्येक दिन बलि चाहिँ शास्त्रीय विधान अपनाईन्छ।
कसैले घिरौला बलि दिइसकेपछि त कसै आवहनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ।।३।।

चैते दसैँ :-

चैत महिनाको चैते दसैँमा पनि दसैँको जस्तै पूजापाठ, चण्डीपाठ गरी ।
बाजागाजा बज्ने,बिजयको शक्ति पुजा,देवी पुजा यज्ञ नेपाली चाडधरी ।।
महत्वपूर्ण स्थान मनको रसि,राग,दम्भ,दुख,गरिबीलाई बलि दिनु, हुन्छ ।
नेपालभरिमा चैते दसैँ कालिकामंन्दिर विभिन्न ठाउँमा मनाइने गरिन्छ ।। १

शुभ दिपावली :-

समाज विखण्डनमा नलागि दशै तिहार कुल मान्नु ।
बिकास घरगाँउमै छ विह्ल बनि पछौटे नठान्नु ।।
जव घाम उदाउछ पहारिलोमा घर बनाउनु ।
अस्त सूर्यलाई पछाउदै सूर्य पर्खदै विश्राम गर्नु ।।

राष्ट्रलाई सर्वोपरि स्वदेश मान्ने भाव नै राष्ट्रप्रेमी राष्ट्रीयता विचार।
स्वदेश देखेर लेखेर जानेर मानेर राष्ट्रीयता बलियो भए देश बलियो धार।।
स्वधर्म जानी मानी देश र जनता लगी सदैव विचारशील रहनु राष्ट्रवादी ।
स्वदेश स्वराष्ट् प्रदेश हामीले हाम्रो चिंतन अनुहार कर्मठ सत्य निष्ठ धान्ने राष्ट्रवादी।।१।।

परधर्म विदेश बनाएर हुदैन हाम्रो जीवनशैली पनि राष्ट्रवादी देश जन बनाउन पर्छ।
सिको प्रविधिमा  विदेशी संस्कृति प्रति आकृष्ट छौ तर स्वदेश नजानी विदेश जान्न खोज्नु परको कुरो छ।।
स्वदेश नामानि विदेश मान्ज्नु, बच्चा नबनि युवा हुनु लौ  देशलाई जानौ अनि विदेश जानौ।
नेपाली वीर राष्ट्रप्रेमी आमा(बुवा, दाजु(भाई तथा दीदी(बहिनीहरुलाई मन हृदयले मानौ ।।२।।

काग तिहार ः १

काग तिहार नै यमपञ्चक को श्री गणेश, वैदिक सनातनी हिन्दू धर्मी पुज्छन ।
चाड तिहारको पहिलो दिन काग तिहार, कार्तिक कृष्ण त्रयोदशी देखि मान्छन ।।
कार्तिक शुल्क द्वितीया तिथिसम्म मानीे तिहार पर्व यमराजको सन्देश वाहकमा ।
पूजी पकवानले काग तिहारका दिन कागलाई सम्मानमा सन्देश प्रवाहक प्राणीमा ।। १

कौवा कराए नया सन्देश,पाहुना आउने,खवर पाउने समाजमा लिने चलन बनेको छ ।
तर,कागलाई विशेषगरी अशुभ सन्देश प्रवाह गर्ने पन्छी, नरक विवरणको रुप दिन्छन ।।
नरक लोकाधिपति यमराजले पृथ्वी लोकका मानिस, जिवित प्राणीको दूत नै सम्झन्छन ।
कागले आकाश मार्गबाट छिटो सन्देश ल्याउने लाने यमराजले दूत नियुक्त भन्छन ।। २

तर काग तिहारमा भने यी सबै नकारात्मक मान्यताहरुलाई विर्सिएर कागको पूजा गरिन्छ ।
काँ काँ गरेर चर्को, झर्कोलाग्दो स्वरमै कागले सन्देश ल्याउने जनश्रुती,बाठो पन्छी भनिन्छ ।।
वालीनालीका दुर्गुणी किराफट्याङ्ग्राहरुलाई खाई अन्न उत्पादन,मांशजन्य फोहेर खाईदिन्छ ।
सामाजमा कागलाई काकगवेषण, काकन्याय,काकबलि शब्दले काग चरित्रीक चर्चा हुन्छ ।। ३

कागतिहारकै दिन समुन्द्र मन्थनमा उत्पत्तिका आयुर्वेदका प्रवर्तकधन्वन्तरी दिवस मनाइन्छ ।
यमराजको यातना मुक्ती,यमदिप दान गर्दा दक्षिण फर्काएर देउसी,धार्मिक विधिमा रहेको छ ।।
सेलरोटीको देँउसी,भैलोका सङ्गीतहरु गुञ्जी यम र उन्की बहिनीको प्रसगं तिहारमा गरिन्छ ।
मृत्यूका देवता यमले आफ्नी बहिनी यमुनासंग भेट्ेका हुदाँ भाई हिार महँ गरी टिका लाईन्छ ।।४

झिलिमिली तिहारमा दाजुलाई भेटीदिदि बहिनीमा लाई टीका, फूलमालाले पूजीन्छ ।
सप्तरङ्गीन टिका निधार,तालुमा तेलले रेखी ऐपानादी मखमली,दुबोको माला लगाईन्छ ।।
सुदूरपश्चिम तिर नरहरी भनि तिहार माघे संक्रान्ति,पुसे तिहार ठानि मनाईन्छ ।
कोईलीको अण्डा कागको गुँडमा कोरलेर कोईलीको बच्चा सहभावमा हुर्किन्छ ।। ५

काग तिहार ः २

काग तिहार नै यमपञ्चक को श्री गणेश, वैदिक सनातनी हिन्दू धर्मी पुज्छन ।
चाड तिहारको पहिलो दिन काग तिहार, कार्तिक कृष्ण त्रयोदशी देखि मान्छन ।।
कार्तिक शुल्क द्वितीया तिथिसम्म मानीे तिहार पर्व यमराजको सन्देश वाहकमा ।
पूजी पकवानले काग तिहारका दिन कागलाई सम्मानमा सन्देश प्रवाहक प्राणीमा ।। १

कौवा कराए नया सन्देश,पाहुना आउने,खवर पाउने समाजमा लिने चलन बनेको छ ।
तर,कागलाई विशेषगरी अशुभ सन्देश प्रवाह गर्ने पन्छी, नरक विवरणको रुप दिन्छन ।।
नरक लोकाधिपति यमराजले पृथ्वी लोकका मानिस, जिवित प्राणीको दूत नै सम्झन्छन ।
कागले आकाश मार्गबाट छिटो सन्देश ल्याउने लाने यमराजले दूत नियुक्त भन्छन ।। २

तर काग तिहारमा भने यी सबै नकारात्मक मान्यताहरुलाई विर्सिएर कागको पूजा गरिन्छ ।
काँ काँ गरेर चर्को, झर्कोलाग्दो स्वरमै कागले सन्देश ल्याउने जनश्रुती,बाठो पन्छी भनिन्छ ।।
वालीनालीका दुर्गुणी किराफट्याङ्ग्राहरुलाई खाई अन्न उत्पादन,मांशजन्य फोहेर खाईदिन्छ ।
सामाजमा कागलाई काकगवेषण, काकन्याय,काकबलि शब्दले काग चरित्रीक चर्चा हुन्छ ।। ३

कागतिहारकै दिन समुन्द्र मन्थनमा उत्पत्तिका आयुर्वेदका प्रवर्तकधन्वन्तरी दिवस मनाइन्छ ।
यमराजको यातना मुक्ती,यमदिप दान गर्दा दक्षिण फर्काएर देउसी,धार्मिक विधिमा रहेको छ ।।
सेलरोटीको देँउसी,भैलोका सङ्गीतहरु गुञ्जी यम र उन्की बहिनीको प्रसगं तिहारमा गरिन्छ ।
मृत्यूका देवता यमले आफ्नी बहिनी यमुनासंग भेट्ेका हुदाँ भाई तिहार महँ गरी टिका लाईन्छ ।।४

झिलिमिली तिहारमा दाजुलाई भेटीदिदि बहिनीमा लाई टीका, फूलमालाले पूजीन्छ ।
सप्तरङ्गीन टिका निधार,तालुमा तेलले रेखी ऐपानादी मखमली,दुबोको माला लगाईन्छ ।।
सुदूरपश्चिम तिर नरहरी भनि तिहार माघे संक्रान्ति,पुसे तिहार ठानि मनाईन्छ ।
कोईलीको अण्डा कागको गुँडमा कोरलेर कोईलीको बच्चा सहभावमा हुर्किन्छ ।। ५

तिहार ः २

झिलिमिली तिहारमा दाजुलाई भेटीदिदि बहिनीमा लाई टीका, फूलमालाले पूजीन्छ ।
सप्तरङ्गीन टिका निधार,तालुमा तेलले रेखी ऐपानादी मखमली,दुबोको माला लगाईन्छ ।।
सुदूरपश्चिम तिर नरहरी भनि तिहार माघे संक्रान्ति,पुसे तिहार ठानि मनाईन्छ ।
कोईलीको अण्डा कागको गुँडमा कोरलेर कोईलीको बच्चा सहभावमा हुर्किन्छ ।। ५

तिहार:
सयपत्री लाहुरे
फूल
फिग्रो सेरिज
टेन्डर हार्ट

सयपत्री ः-

फूलकै राजा हिमद्यु: नेपालको हिन्दुमा प्रख्यात राम्रो सुहाउने ।
सयपत्री नै सरलताको प्रतीक जनको सज्जा रूपमा लिइने ।।
बर्षातमा बीउ छरेको ६५ देखि ७० दिनमा यो फूल कोपिला फुलिसक्ने ।
दसैं–तिहारमा घर–आँगन ढकमक्क भरी खुसि देख्न सकिने ।।१।।

लाहुरे फूल:-

विविध जातमा साना ठूला फूल तथा रंगका रोजाइ लाहुरे फूल ।
मेक्सिको हुँदै सेन्टर अमेरिका तथा कोलोम्बिया मा देखियो ।
सूर्यमुखी फूल तथा जिनियाँ फूलजस्तो करिव ३६ प्रजातिमा
पनि हाइब्रिड लाहुरे फूल बगैंचामा विशेष भेटिन्छ।।
यसको स(साना पात एउटा हाँगामा माथिल्लो भागमा एउटा
फूल फुल्ने तथा ब्रिडिङ, बोर्डर तथा कन्टेनरमा रोप्ने।
झण्डै ४० दिनमा यसमा कोपिला लाग्ने ढकमक्क बारी
 भरी फूलि हिन्दु पुजा आजामा हुन्छ सजिने ।।१।।

फिग्रो सेरिज ः-

उचाईमा छोटोफूल डबल फूलका लागि उपयुक्त कुनै एक पत्रयुक्त त
कुनै डबल पत्रयुक्त यो फूल सानोमा ५,६ सेन्टिमिटर बढिमा ४० देखि ४५ सेन्टिमिटर देखियो ।।
चाक्लो बिरुवा ३० देखि ३५ सेन्टिमिटरसम्म फैलीने रातो, पहेंलो, सेतो तथा मिक्स आदि लाहुरे फूल विभिन्न रंगमा भेटिने ।
 पियासै किन लागो फूल वास्न अत्तरले प्रेम,काम ,मोह वासना खपियो ।।२।।

टेन्डर हार्ट:-

मिक्स रंगमाको फूल सुन्दर छिटो फुल्ने धेरै बगैंचाप्रेमी रोजी
लैजाने । करिव ३५ सेन्टिमिटरसम्म लामोबिरुवा र २० सेन्टिमिटर फैलन्े ।।
किरा पुतली र माहुरीलाई आकषिर्त गरी मोह वास्नमा धनी फुल्ने ।
यो फूल ६ सेन्टिमिटरसम्म ठूलो हार गला कामिनी सुहागमा हुन्छ प्रित विर्साउने।।३।।

देवी कवच :-

         .. अथ देव्याः कवचम् ..
ॐ अस्य श्री चण्डीकवचस्य .. ब्रह्मा ऋषिः . अनुष्टुप् छन्दः . चामुण्डादेवता . अङ्गन्यासोक्तमातरो बीजम् . दिग्बन्धदेवतास्तत्त्वम् . श्रीजगदम्बाप्रीत्यर्थे सप्तशती पाठाङ्गत्वेन जपे विनियोगः ..
         .. ॐ नमश्चण्डिकायै ..
         मार्कण्डेय उवाच .
ॐ यद्गुह्यं परमं लोके सर्वरक्षाकरं नृणाम् .
यन्न कस्यचिदाख्यातं तन्मे ब्रूहि पितामह .. १..
         ब्रह्मोवाच .
अस्ति गुह्यतमं विप्र सर्वभूतोपकारकम् .
देव्यास्तु कवचं पुण्यं तच्छृणुष्व महामुने .. २..
प्रथमं शैलपुत्री च द्वितीयं ब्रह्मचारिणी .
तृतीयं चन्द्रघण्टेति कूष्माण्डेति चतुर्थकम् .. ३..
पञ्चमं स्कन्दमातेति षष्ठं कात्यायनीति च .
सप्तमं कालरात्रीति महागौरीति चाष्टमम् .. ४..
नवमं सिद्धिदात्री च नवदुर्गाः प्रकीर्तिताः .
उक्तान्येतानि नामानि ब्रह्मणैव महात्मना .. ५..
अग्निना दह्यमानस्तु शत्रुमध्ये गतो रणे .
विषमे दुर्गमे चैव भयात्तार्ः शरणं गताः .. ६..
न तेषां जायते किंचिदशुभं रणसंकटे .
नापदं तस्य पश्यामि शोकदुःखभयं न हि .. ७..
यैस्तु भक्त्या स्मृता नूनं तेषां वृद्धिः प्रजायते .
ये त्वां स्मरन्ति देवेशि रक्षसे तान्न संशयः .. ८..
प्रेतसंस्था तु चामुण्डा वाराही महिषासना .
ऐन्द्री गजसमारूढा वैष्णवी गरुडासना .. ९..
माहेश्वरी वृषारूढा कौमारी शिखिवाहना .
लक्ष्मीः पद्मासना देवी पद्महस्ता हरि प्रिया .. १०..
श्वेतरूपधरा देवी ईश्वरी वृषवाहना .
ब्राह्मी हंससमारूढा सर्वाभरणभूषिता .. ११..
इत्येता मातरः सर्वाः सर्वयोग समन्विताः .
नानाभरणशोभाढ्या नानारत्नो पशोभिताः .. १२..
दृश्यन्ते रथमारूढा देव्यः क्रोधसमाकुलाः .
शङ्खं चक्रं गदां शक्तिं हलं च मुसलायुधम् .. १३..
खेटकं तोमरं चैव परशुं पाशमेव च .
कुन्तायुधं त्रिशूलं च शाङ्गर्मायुधमुत्तमम् .. १४..
दैत्यानां देहनाशाय भक्तानामभयाय च .
धारयन्त्यायुधानीत्थं देवानां च हिताय वै .. १५..
नमस्तेऽस्तु महारौद्रे महाघोरपराक्रमे .
महाबले महोत्साहे महाभयविनाशिनि .. १६..
त्राहि मां देवि दुष्प्रेक्ष्ये शत्रूणां भयवद्धिर्नि .
प्राच्यां रक्षतु मामैन्द्री आग्नेय्यामग्निदेवता .. १७..
दक्षिणेऽवतु वाराही नैऋर्त्यां खड्गधारिणी .
प्रतीच्यां वारुणी रक्षेद् वायव्यां मृगवाहिनी .. १८..
उदीच्यां पातु कौमारी ऐशान्यां शूलधारिणी .
ऊध्र्वं ब्रह्माणि मे रक्षेदधस्ताद् वैष्णवी तथा .. १९..
एवं दश दिशो रक्षेच्चामुण्डा शववाहना .
जया मे चाग्रतः पातु विजया पातु पृष्ठतः .. २०..
अजिता वाम पाश्र्वे तु दक्षिणे चापराजिता .
शिखामुद्योतिनी रक्षेदुमा मूध्र्नि व्यवस्थिता .. २१..
मालाधरी ललाटे च भ्रुवौ रक्षेद् यशस्विनी .
त्रिनेत्रा च भ्रुवोर्मध्ये यमघण्टा च नासिके .. २२..
शङ्खिनी चक्षुषोर्मध्ये श्रोत्रयोद्वार्रवासिनी .
कपोलौ कालिका रक्षेत्कर्णमूले तु शाङ्करी .. २३..
नासिकायां सुगन्धा च उत्तरोष्ठे च चर्चिका .
अधरे चामृतकला जिह्वायां च सरस्वती .. २४..
दन्तान् रक्षतु कौमरी कण्ठदेशे तु चण्डिका .
घण्टिकां चित्रघण्टा च महामाया च तालुके .. २५..
कामाक्षी चिबुकं रक्षेद् वाचं मे सर्वमङ्गला .
ग्रीवायां भद्रकाली च पृष्ठवंशे धनुर्धरी .. २६..
नीलग्रीवा बहिःकण्ठे नलिकां नलकूबरी .
स्कन्धयोः खङ्गिनी रक्षेद् बाहू मे वज्रधारिणी .. २७..
हस्तयोर्द्ण्डिनी रक्षेदम्बिका चाङ्गुलीषु च .
नखाञ्छूलेश्वरी रक्षेत्कुक्षौरक्षेत्कुलेश्वरी .. २८..
स्तनौरक्षेन्महादेवी मनःशोकविनाशिनी .
हृदये ललिता देवी उदरे शूलधारिणी .. २९..
नाभौ च कामिनी रक्षेद् गुह्यं गुह्येश्वरी तथा .
पूतना कामिका मेढ्रं गुदे महिषवाहिनी .. ३०..
कट्यां भगवती रक्षेज्जानुनी विन्ध्यवासिनी .
जङ्घे महाबला रक्षेत्सर्वकामप्रदायिनी .. ३१..
गुल्फयोर्नारसिंही च पादपृष्ठे तु तैजसी .
पादाङ्गुलीषु श्री रक्षेत्पादाधस्तलवासिनी .. ३२..
नखान् दंष्ट्राकराली च केशांश्चैवोध्वर्के्शिनी .
रोमकूपेषु कौबेरी त्वचं वागीश्वरी तथा .. ३३..
रक्तमज्जावसामांसान्यस्थिमेदांसि पार्वती .
अन्त्राणि कालरात्रिश्च पित्तं च मुकुटेश्वरी .. ३४..
पद्मावती पद्मकोशे कफे चूडामणिस्तथा .
ज्वालामुखी नखज्वालामभेद्या सर्वसन्धिषु .. ३५..
शुक्रं ब्रह्माणि मे रक्षेच्छायां छत्रेश्वरी तथा .
अहंकारं मनो बुद्धिं रक्षेन्मे धर्मधारिणी .. ३६..
प्राणापानौ तथा व्यानमुदानं च समानकम् .
वज्रहस्ता च मे रक्षेत्प्राणं कल्याणशोभना .. ३७..
रसे रूपे च गन्धे च शब्दे स्पर्शे च योगिनी .
सत्त्वं रजस्तमश्चैव रक्षेन्नारायणी सदा .. ३८..
आयू रक्षतु वाराही धर्मं रक्षतु वैष्णवी .
यशः कीर्तिं च लक्ष्मीं च धनं विद्यां च चक्रिणी .. ३९..
गोत्रमिन्द्राणि मे रक्षेत्पशून्मे रक्ष चण्डिके .
पुत्रान् रक्षेन्महालक्ष्मीर्भार्यां रक्षतु भैरवी .. ४०..
पन्थानं सुपथा रक्षेन्मार्गं क्षेमकरी तथा .
राजद्वारे महालक्ष्मीर्विजया सर्वतः स्थिता .. ४१..
रक्षाहीनं तु यत्स्थानं वर्जितं कवचेन तु .
तत्सर्वं रक्ष मे देवि जयन्ती पापनाशिनी .. ४२..
पदमेकं न गच्छेत्तु यदीच्छेच्छुभमात्मनः .
कवचेना वृतो नित्यं यत्र यत्रैव गच्छति .. ४३..
तत्र तत्रार्थलाभश्च विजयः सार्वकामिकः .
यं यं चिन्तयते कामं तं तं प्राप्नोति निश्चितम् .
परमैश्वर्यमतुलं प्राप्स्यते भूतले पुमान् .. ४४..
निर्भयो जायते मत्यर्ः संग्रामेष्वपराजितः .
त्रैलोक्ये तु भवेत्पूज्यः कवचेनावृतः पुमान् .. ४५..
इदं तु देव्याः कवचं देवानामपि दुर्लभम् .
यः पठेत्प्रयतो नित्यं त्रिसन्ध्यं श्रद्धयान्वितः .. ४६..
दैवी कला भवेत्तस्य त्रैलोक्येष्वपराजितः .
जीवेद् वर्षशतं साग्रमपमृत्युविवर्जितः .. ४७..
नश्यन्ति व्याधयः सर्वे लूताविस्फोटकादयः .
स्थावरं जङ्गमं चैव कृत्रिमं चापि यद्विषम् .. ४८..
अभिचाराणि सर्वा्णि मन्त्रयन्त्राणि भूतले .
भूचराः खेचराश्चैवजलजाश्चोपदेशिकाः .. ४९..
सहजा कुलजा माला डाकिनी शाकिनी तथा .
अन्तरिक्षचरा घोरा डाकिन्यश्च महाबलाः .. ५०..
ग्रहभूतपिशाचाश्च यक्षगन्धर्वराक्षसाः .
ब्रह्मराक्षसवेतालाः कुष्माण्डा भैरवादयः .. ५१..
नश्यन्ति दर्शनात्तस्य कवचे हृदि संस्थिते .
मानोन्नतिर्भवेद् राज्ञस्तेजोवृद्धिकरं परम् .. ५२..
यशसा वद्धर्ते सोऽपि कीर्ति मण्डितभूतले .
जपेत्सप्तशतीं चण्डीं कृत्वा तु कवचं पुरा .. ५३..
यावद्भूमण्डलं धत्ते सशैलवनकाननम् .
तावत्तिष्ठति मेदिन्यां सन्ततिः पुत्र पौत्रिकी .. ५४..
देहान्ते परमं स्थानं यत्सुरैरपि दुर्लभम् .
प्राप्नोति पुरुषो नित्यं महामाया प्रसादतः .. ५५..
लभते परमं रूपं शिवेन सह मोदते .. ॐ .. ५६..

ज्ञ.ब्लनष्चबक उबचत(शिव पार्वती :-शुभः

कृपाका,अखिल ब्रम्हाण्डनायक परंब्रम्हा परमात्मा देव नारयण हरि ।
कृपा प्रसाद सुलभ सरस मानव जीवन पाए खुसिले विताउ कसोगरी ।।
कर्मा्जित पापवासना ईश विमुख वनी घोरसंसारी वृथा कुण्ठाले ।
शुभकर्म सदबुद्धि लुटाई आशक्तिमा बने भवाटवीको पथिक ईच्छाले ।।१

मायाको वसमा कृपा कटाक्षा लुकाई मुक्ति र सदाचार्य ।
शरणागति  मोक्ष  खोज्दै पथ भ्रमित दुखको हुं आचार्य ।।
मार्ग सत्शास्त्र धर्म र कर्मका वाधा हटाउनु जागु की ।
सेवा र धर्म दीक्षा भरी ज्ञान शिक्षा चेतनामा रमाउकी ।।२

जागी पञ्चसंस्कार मुक्तिको अधिकारी हुं कि हामी मानव ।
कृपामा भक्ति र चेष्ठा ज्ञान विज्ञान गुणले भरी सुखका गौरव ।।
महिमा जीवको शरणगति पूर्खा र सन्तानको लिनु चेतना ।
प्रकाशन गर्नु कर्म त्रिवेणी संगममा छ जीवनमा धपाृ यातना ।।३

मंगल कल्याण करुणा भर्ने लोकेश्वर जान्नु लोकमा जीव ।
स्थवरजङ्गम भावत्मक जीव हौ खुला समुदायमा सजिव ।
प्रकृती त प्रलयदशामा लुटपुट छ कर्म बन्छ पराधीन ।
जीव छ अवचेतन राशिचक्त करुण नाची साधन किन ।।४

कार्य विवेक प्राप्त शास्त्र इतिहास र दर्पण साधाना ।
मोक्षमा सात्विक अन्य राजश र तामसादि गुणको बन्धन ।।
दीक्षा ग्रहण गर्नु हिमवत् खण्डको हिमद्युः प्रकृतिक मन्त्र ।
आराधाना उपसाना गरी माया र भक्त लक्षण जीव बाँच्छ तन्त्र ।।५

ज्ञानमा संस्कृत साहित्य सनातन धर्म छ भरतवर्षमा ।
विद्या चर अचर, रुप चेतना सृष्टि चल्छ प्रकृतीमा ।।
वंश इतिहास जीवको उही आश्रय ब्रम्हा जीवकृतीमा ।
कला गुण भाव बुझि सन्तान प्रकृती छ आश्रयमा ।।६

लक्ष्मी अर्तध्यान :-

लक्ष्मी अन्र्तध्यान हुदा ३ लोकको वैभव नष्टगरी ।
स्थवर जङ्गम,देवगण ,सबै पदार्थ जीव जगत लोप रही ।।
दरिद्रता दुखले सताई भोक तिर्खासहीत चिच्याउदा ।
बादल बर्षा तुलफूल सुकि जगतशून्य भयमा रहदा ।।४

निचेष्ठा देव जीव कमलपति ब्रम्हाजीलाई हारगुहार माग्दा ।
लोकमा हवन योग्य श्रद्धा रोकि धर्म रहित सुधा र तृष्ण फैलदा ।।
शरणगतलाई पितामह ब्रम्हाले प्रार्थना सुनि ,अपराध सुन्दा ।
ईन्द्रको अपराध ,दुर्वासाको क्रोधको दुर्म्चित्त व्याकुल बनाउदा ।।५

लक्ष्मीले दुर्वाशाको रिस मलिन गराई श्राप धारण गर्दा ।
कटाक्षले प्राणीसुख दिई अन्र्तध्यान लक्ष्मीले स्वीकार्दा ।।
क्षिर सागर गई प्राणिले नारायणको पूजागरी मंगल गराउदा ।
ब्रम्हाजीको उपदेश ऋृषिदेव प्राणीले बिष्णु पूजी रहदा ।।६

अर्चना जप ध्यान न्यासलेस्तुति बिष्णुलाई गुहार्दा ।
बिष्णु जागीसंसारको भोकतिर्खा पिडाको श्राप सुन्दा ।
मन्दराचल पर्वत मदनी बासुकीनागको नेती जीवले मन्थन गराउदा ।।७

शान्तबन्यो क्षीर समुन्द्र लक्ष्मीसित ।
नक्षत्र तारामा बिष्णुरुप तुलसि बन्यो हरिका प्रित ।।
देवले स्वर्गवाट आई मन्दराचल पर्वत उहि राखिदिए ।
शिवब्रम्हा र लक्ष्मीका सुक्त स्तुतिमा जीव जागी रहे ।।८

समुन्द्र मन्थनवाट लक्ष्मी संरक्षणमा उत्पन्न हुँदा ।
महाभाग्यवानी जीव स्थवर जङ्गम कूर्मरुप पर्वतभै रहदा ।।
मन्धराचल धारण भई शक्तिमा देवहरु बलवान रहदा ।
सबै जीव भारविभोर भई ब्रम्हाको स्तुति भक्ति सुन्दा ।।९

प्रसन्न लक्ष्मीबाट वर मागी,सधै पुज्ने भए जीव जगतले ।
स्थवर जङ्गम कटाक्षमा आश्रित नित्यानपाणिनी हुनाले ।।१०

लक्ष्मीको पूनः जन्म ः-

महावली देवगण मन्दराचल उखेली क्षीरसमुन्द्रमा ।
ल्याई कूर्मरुप नारायणले आदी,अन्त,मध्य लीदा यहाँ ।।
सनातनदेव अशुर मिली मन्दरञ्चल मन्थनमा ।
वासुकी नागको नेती बनाई गरी लक्ष्मी प्रकटच्याहा ।।१

उपवास सहस्रनाम पाठ श्रीमन्त्र जपमा ब्रम्हाण जाग्दा ।
लक्ष्मी र हरिलाई ध्यान जप गरी पुजाले मन्थन रहदा ।।
कालकूट महाबिष निस्की नारयणहरिले खाईदा ।
मेघ समान महाबिष पान गरी जिर्ण मन्त्र गाईदा ।।२

महालक्ष्मीबाट ब्रम्हाजी प्रकट ः-

लोक जननी देवको प्रार्थनाले क्षीरसागर प्रकट भई।
जगत रक्षाको स्विकारी ब्रम्हदेवमा नारयण लक्ष्मी मिलाई ।।
अनेक श्रीशुक्त बस्त्र अंलड.कारले पुजी भक्ति र अर्चनाले ।
हर्ष्विभोर भई हरिप्रभूले अभिष्ठ वरदान मनु सुखमा बचाई ।।३

जेष्ठीदेवी ः-

रोकी अच्यूत अनन्त र गोविन्द भक्ति शुरुमा प्रणव ।
मन्त्र पवित्र जपले बिष रोग महा मृत्यु रोकी सब ।।
क्षीर सागरबाट जेष्ठीदेवी उत्पति भई अभाव बढाउदा ।
नराम्रो रुखो कठोर झगडा उदासमा उन्का वास गराउदा ।।

सरस्वती बन्दनाः-

हे माता करुणमयी सरस्वती,विण र पुस्तक लिई।
हंसवाहनी हौ सुदृष्टि दिनुहोस, विद्याको दानै दिई।।
पहिलो भरती नाम हौ,दास्रोमा हौ सरस्वती।
तेस्रोमा शारदा देवी हौ,चौथोमा हंसवहहनी।।
पाचौ हौ जगन्माताहौ,छैठो वागेश्वरी तिमी।
सप्तमी नाम कौमारी,वरदायनी हुन अष्ठमी।।१

नवौमा सिद्धिदायनीमाँ,दशौमा ब्रम्हचारणि।
एघारौ चन्द्रघण्टाहौ,बाह्रौ माता भूवनेश्वरी।।प
वित्र बाह्रनामले,त्रिसन्ध्या गान गदृछन्।
ब्रम्हा रुप भई देवी तिमी,जिब्रोमा पनि बस्दछिन्।।२

सरस्वती पूजाः-

विद्याले भरपूर्ण नरनारी पुरा।
त्यागि कुप्रथा पुरातन कुरा।।
देउ सकल जनमा सरस्वति दान।
विद्या भरपूर्ण पारि चेतना ठान।।

ज्ञानज्ञुन सिकाई गुरु विद्यार्थी सब।
लेउ धैर्य ज्ञान दानमा प्रेरणा।मिलि
मिलि सुर नर सकल भरी ज्ञान।
त्यागि व्यभिचारी अहम् अज्ञान।।

भाग २
बिष्णु

एकादशि ब्रत
नरसिंह भगवान विष्णुका १०गुण अवतार ,विष्णु अवतारहरू
मत्स्य अवतार
कूर्म अवतार
बराह अवतार
नृसिंह अवतार
वामन अवतार
परशुराम अवतार
श्रीराम अवतार
श्रीकृष्ण अवतार
बुद्ध अवतार
कल्की अवतार
बिष्णु दष्कजलग ।पुराणः
१.वर्णाश्रम धर्म ः
२.मोक्ष धर्म ः
३. परमपद । मन्त्र ः
४. दिक्षा।मन्त्रधिकारी ः
५. कामानाः
६. मन्त्र नदिनु ः
७. मन्त्रविधि ः
दिक्षामन्त्र। दिक्षा विधि ः
शिष्य ः
न्यास ः
नारायणः
ईश । परमेश्वर ः
बिष्णु ः
चमर ः
त्रिगुणत्मिका ः
बिष्णुशक्तिः
त्रिपादः
वैकुण्ठपद ः
वैकुण्ठ रक्षा ः
ब्रम्हाण ः
बिष्णुधामः
भक्तिरस ः
स्थवरदिव्य धाम ः
आत्मनुभव । मोक्ष चाहना ः
स्त्रीनिवास ः
दिक्पती ः
सात्विक पुराण ः
सात्वीक स्मृति ः
राजशी पुरण ः
राजश स्मृति ः
भक्त । प्रिय ः
बिष्णुशक्ति ः
विध्न ः
१. व्याधिः
२. स्तान ः
३.संशयः
४.प्रमादः
५.आलस्य ः
६. अविरतिः
७. भ्रान्तिदर्शनः
८. अलव्य भूमिकत्वः
 ९.अनवस्थि तत्व ः
बाँच्ने समयः
दिनचार्या ः
विहानी ः
मध्य दिन ः
सन्ध्य ः
बिष्णुका अबस्था स्
बिष्णुका वैभव। ब्रम्हारुपः
बिष्णुसिंहासन ः
बिष्णुका रुप
बिष्णुका गुण ः
बिष्णुका अबस्था स्
मत्स्यअवतारः
नृरसिह राम कृष्ण ः
बिष्णुसिंहासन ः
लोक। निवास ः
बिष्णु प्रार्थना
८४ पुजा वा जंकु ः

एकादशि ब्रत ः-

सृष्टि लय क्षय र विलयमा ब्रम्हादि आफैले ।
गरिदिए प्रकृती पुरुष एकै शरिरबाट ब्रम्हाले ।।
नर नारायण बिष्णु तलाउको कमल फूलले ।
शयन बनाई दिव्य दर्शन गरेका सेढाईले ।।

उम्री तुलसी वहान गरुडका लिई मोक्ष्ाँ दिने ।
बन्धु यि सब शरिरमा छन् नखोज मठमन्दिरले
नुहाई पाञ्चायन पुजी शंखा घण्टा नित्य दिन ।।
कुल वंश जन्मदिने लाई सम्झी धैर्य रहन ।।

छोरा छोरी पढाईमा रहेपनि गर्नु नित्य आदार
एक छाँक साप्तिकी खानु फलफूल आहरा
सिकाई चरित्रको सिको दिनु पालन गर्नु सब
त्यागि कुभाव सत्वको पालन हो बन्धुको ।।

सके सब एकादशी उपास्नु नसके ठूला एक
श्रावणमा गई गंगातटमा परिवारले पुजा देख
मकै,पुवा,रोटि खाई शरिरको स्फूर्त रुपधारी
फेरी जनै,चोलो कपडा स्नानले गर्नु तपादी ।।

लक्ष्मी नारायण ः-

जुटाई पूजा सामग्री जल,कलश, तामाको अंम्खोरा , दूध गाईको ।
वस्त्र,आभूषण, दीपक , घीउ, चावल , कुमकुम , फूल , फूलको ।।
हार(माला), अष्टगंध, यन्त्र, प्रसादी पंचामृत दक्षिणा दुना टपारी ।
जुराई शुक्रवार श्री लक्ष्मी(नारायण पूजामा शुद्धि स्नान,जप धरी ।। १

गई मंदिर,प्रतिमा गणेशको ध्यान गरी ध्यान न्यासमा आसन बस्नु ।
मंत्र जपी, ॐ गं गणपतये नमः ्र  इसके पश्चात् संकल्प गरिनु ।।
संकल्पमा भनी दायां हातमां जल समाई नाम गोत्र बोली पुज्नु ।
लक्ष्मी नारायणको आराधनाले सफलता,गल्ती, क्षमामागी छोड्नु ।। २

जल विर्सजन गरी पृथ्वीको स्पर्शले ॐ श्री विष्णु ं ॐ श्री विष्णु ं ॐ श्री विष्णु  ।
बिधि पूर्वक धूप,दिप,नैवेद्यले यज्ञ मानी पुजी सिद्धि कुन्जिका पढ्नु ।।
संकलप,पूजाले निजै,पूर्खा वंशज र सन्तान सबै जगत समभाव दिनु ।
अपार छ,हिन्दु स्नान,जप,धयान,शुद्धि र मन्त्र कर्म सिद्धि जन बाँच्नु ।। ३

सिद्ध कुंजिका स्त्रोत मंत्र ः-

ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे। ॐ ग्लौ हुं क्लीं जूं सः
ज्वालय ज्वालय ज्वल ज्वल प्रज्वल प्रज्वल
ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे ज्वल हं सं लं क्षं फट् स्वाहा ।।

मंत्र सिद्धीको विधि ः –

पूर्व दिशामा चौकीमा बनाई रातो कपडामा माँ दुर्गा स्थापना गरी मंत्र जप्नु ।
चौकी बायाँं बाति बाली टपरीमा चामल राखी गणेश स्थापना आसनमा बस्नु ।।
गणेश,देव आव्हान संकल्प,माला जप, मंत्रको सिद्धी पूजा आब्हान गरी शुरु गर्नु ।
नित्यकर्मादी,स्नान बस्त्रधरी माँ दुर्गाको साधना, सिद्धी कुंजिका मंत्र हवन,जप्नु ।। १
मंत्रको आहुति, हवन पछि,कन्या टिका,भोजन गरी वस्त्र र दक्षिणा दिई आर्शिवाद ।
शुद्ध शाहकारी भोजन,दिनहु साधना,शुद्धिमन,ब्रम्हचर्य रहने भक्त जिै छ ज्ञानवाद ।।
सिद्ध कुंजिका स्त्रोत मंत्र सिद्ध हुदाँ जीवनका सबै बाधा हटी घर समाज लिापले ।
माँ दुर्गाको कृपाले मनोकामनाएं पूगी, मानबढी शत्रु परस्त,जगत भलो भैदिनाले ।। २

लक्ष्मीमाताको मंत्र ः-

ॐ श्रीं ह्रीं श्रीं कमले कमलालये प्रसीद प्रसीद
ॐ श्रीं ह्रीं श्रीं महालक्ष्मयै नम ः

लक्ष्मी मातामा मंत्र पढी पूजा स्थानमां मंन्दीर,प्रतिमा स्थापित स्थानमा
लिई सद्र्धाम (यज्ञ सामाल)माला,कमलको, गौमुखीमां राखी मंत्र जप्नुमा ।।
शुक्रवार पारी माता लक्ष्मीलाई खीर, मिश्रीको भोग,कन्या टिका, भोजनमा ।
जगाई मनमां पूर्ण निष्ठा, विश्वास,श्रद्धा भावले जनको आर्थिक सुधारमा ।। १

तुलसी पूजा:-

बैदिक सनातन सस्कार,शुद्धादी सत चित आनन्दमा तुलसीको पूजा ।
ठूलो महत्व, प्रातकालमै उठेर तुलसीमा पानी चढाएर नमनः,बाजा ।।
जन्म, मृत्यू,हरेक सनातन सस्कारमा तुलसीको बिरुवा,डाठ, पातको ।
महत्वमा,तुलसी पात सहित भगवानलाई अर्पण गरी भोजन,भोगको ।। १

फलाहार,सेवन गर्ने चलन कैयन घर,भान्सा परम्परामा बिधमान छ ।
आँगनको छेउको तुलसी मोठ बिवाह ब्रतबन्ध,मृत्यूशैयाको पवित्र छ ।।
मानि पवित्र स्थान,तुलसीको फुललाई सुकाएर मञ्जरी,पात नै पुजिन्छ ।
डाँठलाई काटी सुकाएर,आर्यूवेदमा आरोग्यता,पवित्र माला,जन सबैमा छ ।। २

नरसिंह भगवान विष्णुका १०गुण अवतार ,विष्णु अवतारहरू ः

मत्स्य अवतार:-

मत्स्य माँछा अवतारमा भगवान विष्णुले प्रलयकालमा फसेको पृथ्वीमा ।
गरी मानव रक्षा,हयग्रीव राक्षसले सबै वेदहरूलाई चोरेर लुकाई समुन्द्रमा ।।
भगवान विष्णुले मत्स्य अवतार लिई उही आएर वेदहरू पुनः प्राप्त गरेका ।
यही,धर्म रक्षा सनातनी वेदहरूको रक्षा गरी स्थवर जंगम खुसि भएका ।। १

मत्स्य अवतारः-

पूर्ववाहिनी सरस्वतीका ब्यास वसी दोभानमा ।
कृष्णद्धैपायनले वेद अलग गरी चार भागिि वभक्त ।।
यहि मत्स्यअवतार लिई रक्षा गरि श्रृति वेद दिईदा ।
शुक्ल र माद्रिका सहित सिद्धगण सहित लोक  गण दिई अन्र्तध्यान  हुदा ।।१

देवस्वरुप साङ्गो पाङ्गो वेद ब्रम्हाजीले दिई ।
मकर दैत्य नासी पेटबाट वेद प्रकाश गराई ।।२

कूर्म अवतार:-

कूर्म अवतारमा ईश विष्णुले कछुवाको रूप धाराण गरी समुन्द्र मंथनमा ।
धरी युद्ध फरफारक गरि रहेका देवता,दैत्यहरूको सहयोगी सीद्ध जंघमा ।। १

बराह अवतार:-

बराह बँदेल अवतारमा भगवान विष्णुले समुन्द्र पसेर ।
बाएको पृथ्वीलाई निकालेर पृथ्वीको रक्षा गरेका गएर ।। १

नृसिंह अवतार:-

नृसिँह अवतारमा ईश विष्णुले हिरयकशेपु बलवान दैत्यलाई मारे ।
पृथ्वीको उदार गरी भक्त प्रहलादलाई ज्ञान दिई जगत भलो पारे ।। १

वामन अवतार:-

वामन अवतारमा भगवान विष्णुले राजा बलीले हडपेको राज्यलाई ।
इन्द्रको वर्गको राज्य फिर्ता गरी राजा बलीको उदारमा दिई रजाई ।। १

परशुराम अवतार:-

परशुराम अवतारमा भगवान विष्णुले २१ पटक पृथ्वीमा घुमीघुमी ।
धर्मको रक्षामा,पापी क्षेत्रीयहरूको नास गरी धर्मी बनाए जग हरघरी ।। १

श्रीराम अवतार:-

राम अवतारमा भगवान विषुले रावा आदी ठुला ठुला
राक्षसगाहरूलाई मारेर पृथ्वीको उदार गरेका थिए।

श्रीकृष्ण अवतार:-

श्रीकृष्ण अवतारमा भगवान विष्णुले कंसादी असुरहरूको सँहार गरी दिए ।
कुरुक्षेत्रमा महाभारतको युग त पृथ्वी भरका पापीहरूको नासी दिएका थिए ।। १

बुद्ध अवतार:-

भगवान विष्णुको दश अवतारको भिन्न छ बुद्धको रूपमा ।
दानवहरूलाई अवैदिक शिक्षा दिएर बेद धर्मबाटच्युत धाम ।।
दुर्वल तुल्याई देवताहरूको रक्षा गरीयो,पुराणमा बुद्ध कथन ।
अवतारका कथा नै बुद्धलाई सद्पात्र चिन्नु नभन्दा कु मिथक ।। १

कल्की अवतार:-

भगवान विष्णुको अवतार भविष्यमा हुनेछ,कल्की अवतारमा ।
कलियुगको अन्त्य तिर भगवानले दुष्ट नाशी,धर्मको रक्षामा ।। १

बिष्णु प्रार्थना:-

लक्ष्मीनाराया, नक्शाल भगवती परिसरमा
शांताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं ।
विश्वाधारं गगनसदृशं मेघर्वां शुभांगम् ।
लक्ष्मीकांतं कमलनयनं योगिभिर्ध्यान गम्यम्
वन्दे विष्णुं भव भयहरं सर्वलोकैक नाथम् ।।

बनि सांत आकारका, शेष नागमा सुतेका, नाभिमा कमल भएका ।
जो धारक विश्वका आधार,एक छन, आकाशको जस्तै रंग भएका ।।
मेघको जस्तै वाण्ाि भएका, जसको अंगनै शुभ,शोभायमान रहेका ।
लक्ष्मीसाथमा लिने, एकान्तमा रहने, कमलको फूल झैँ नेत्र भएका ।। १

बिष्णु ःपुराणः-

शास्त्रोतर विद्या खुट्टाई भौतिक सृष्टि र चर अचर रुप ।
लोक कल्याण रक्षामाचेतना सृष्टि शक्ति अवतार देव रुप ।।
बिष्णु चरित्र मन्वन्तर उनका वंश ईतिवृति जीव र ब्रम्हा विस्तार ।
आदी अनादी र वेदादी भेदगुण निरुपण कल्प प्रार्थना बिष्णुको सार ।।१

स्तुति प्रार्थना सनातन ऋषिमुनि सत् चित् आनन्द ।
उहि द्धैपायन वेदव्यासले विज्ञान कला धर्मले परमान्नद ।।
खुसि भई कुटनिती,गुण,नाभकिय शक्ति र सृष्टि सार ।
सृष्टि भूमि स्वर्ग बिष्णु पातल ब्रम्हा उत्तर क्रियागोचार ।।२

पद्यअग्नि भविष्य ब्रम्हा वैवर्त र श्री वराह पुराण ।
उस्तै लिङ्ग स्कन्द अरुण मत्स्य वामन,कूर्म पुराण ।।
विहन्हादरिय मोक्ष धर्म पुराण सबै शास्त्र प्रमाण छन् ।
पराशर शाण्डिल्य हारित पञ्चार त्रेवारमेश्वर संहिता स्मृती हुन ।।३

रहि नारदिय पती सनतकुमार विष्वैकसेन र भारद्धाज ।
पढी बैखाननशागम,बैखान सागम मन्द संहिता माझ ।।
बशिष्ट शाण्डील्य परासर बुद्ध मनु बिष्णु र यम स्मृती ।
सबै प्रमाण र शास्त्र हुन स्थवर जंगम सृष्टिका दिव्य दृष्टि ।।४

१.वर्णाश्रम धर्म ः-

मान्ने  नितान्त पुर्खा पुस्तौनी  वा सनातन  धारण क्षमता ।
गुरु गुणादी शिक्षा चेतनाको जात वर्णमा आश्रमको छ दक्षता ।।
निव्य नैमितिक  वर्णाश्रम धर्मले दिने अक्षय स्वर्ग र सुख ।
उहि राजधर्म ,यज्ञ तिर्थ व्रतादी र दानधर्म खुसि भरोसा ।।१

खुसि मन आत्माको त्याग त्यौड आचार कुल संस्कार सब ।
वशमा इन्द्रिय र शरिर रहनु कुभाव रोकि कर्म गर्नु गौरव ।।
काम नाम यशले धरी जात वा विभेद कहा कुन विभक्त छ ।
जीवको आश्रम जन्म मरण र कर्म नै वर्णश्रम धर्म व्यप्त छ ।।२

२.मोक्ष धर्म ः-

अविनासि लोक परलोक चल्ने मन्त्र, मनको रोगमा संजिवनी ।
जीव मालिक छ ,यथार्थ प्राचिन ऋषि ब्रम्हापुत्र नारद वताउनी ।।
परमपद पाई कृपाको जपनमन्त्र ब्रम्हाजी संग अदभूत रहस्यका ।
देवगण,लक्ष्मी विधिपुजन गरि नारयण प्रसन्न भई खुसि भएका ।।१

मानिस संसार रुपि सागर तरी पूर्खा र सन्तानको उद्दार ।
लोक कल्याणमा पूजन प्रकाशित व्यापक जन व्यवहार ।
सोचि अरु जीव जगतको कल्याण परोपकारमा जानु हित ।
बाँच्नु,चल्नु स्वतन्त्र ,मर्नु अहित नठानी लगाउनु जीवमा प्रीत ।।२

३. परमपद । मन्त्र ः-

पुरश्चरण उच्चहरण सबै मन्त्र जन र देवका जाग्ने परमपद ।
द्धय न्यास प्रपाप्ती र शरणगति नै मन्त्ररत्न र फलका याद ।।
शव्द उच्चाहरण चावर्थ कर्म र अनुशरण गरि नारायणको ।
स्मरण गरे सत् चित् आनन्दका चरण  र शरण छ स्मरणको ।।१

आत्मा जीव र मन मंन्दिर जागी पुलड.कित सार तत्व बोल्ने ।
स्ओह्म जागृत शरि रक्त केशिक मासु मज्जा र हड्डि जाग्ने ।।
भाव काम वृति अनुशासनको चेतना भरी भज्ने जागरण कन ।
आव्हन गायन पुजन र जप गरि संस्मरण नै मन्त्र बोल्छ मन ।।२

४. दिक्षा।मन्त्रधिकारी ः-

वेदपारङ्गत त छन् उत्तम कुल तप ज्ञान यज्ञ र दानविर ।
तिर्थ व्रत रचि सत्य बोल्ने सन्यासि ज्ञानवानका आधिर ।।
देव र भागवदुभक्त अनन्य साधक र अति प्रपन्यलाई पनि ।
उसै हात गुरु देह वा मन्त्र रत्न दिई जाग्ने भक्ति रहन्छनी ।।१

ज्ञान चेतना अनुभव र प्रमाणदी शसक्त सुझ बुझ भएको ।
अंहिसा निन्दा त्यागि लोभ ईष्या अंह र आस रहित बाधिएको ।।
बिषय परमार्थमा सुम्पि भोग कामाना मनोरथ समभाव जागेको ।
उहि मान्नु मन्त्र लिने र दिने दिक्षित कुल वंश जन समाजको ।।२

५. कामानाः-

अति जिज्ञाशु अधर्थी र ज्ञानी सबैको म र मेरै छन् शरण ।
कर्म ज्ञान भक्ति र संस्मरणमा योग रहि सबै कामनाका पुरा चरण ।।
आशक्ति वैरभाव नासि हितमा आफू र जगतको चक्र सक्षम ।
चेतन यहलिला र पाञ्चभौतिक बुझने जीव जन्म मरणको दक्ष ।।

६. मन्त्र नदिनु ः-

संगत सत्य कर्म विभक्त उदण्ड दम्भि लोभी शिष्य खुट्याउनु ।
पालन र धारणमा जीव जगत दुनियाको अबुझ कन छुट्याउनु ।।
शास्त्र जान्नु नदिनु मन्त्र अदिक्षीत अभक्त नास्तिक र लुब्धमा ।
श्रद्धा रहित अशुश्रुष र असंवत्सरवासी संग नजुटने जनमा ।।

७. मन्त्रविधि ः-

जगाई धारण ब्रम्हाग्नी ज्ञान चेतनाको शिक्षा दिई धुरुन्धुर ।
सदाचार बाणि कर्म उन्मुत्ति र निकास विकास गर्ने वारपार ।।
काम क्रोध रहित दम्भ लोभ वर्जित भई पूर्खा हितमा जाग्नु ।
व्यभिचार सभ्य भक्तिको सेवा देश काल शत्रु मित्र पनि जनाउनु ।।१

शिप र प्रविधि भरी हितमा कला पारङ्गत विधि र साधान जगाई ।
शब्द वर्ण राग भाव सबै प्रमाण गुनि मन्त्रको धारण भेद बताई ।।
शोधन पुरश्चरण सहित न्यासमुद्रा सही योग ध्यान वताउनु ।
अडचन पुजन आरधाना र कर्म गरी पुराण मोहमा साधना ईशमा वसाउनु ।।२

दिक्षामन्त्र। दिक्षा विधि ः-

सुनि मन्त्र शराणगति र कार्य सिद्धि गर्न वेद,बिष्णु जान ।
मन्त्र निष्ठा अधिन आचरणको सदईच्छाले जल तिमि मान ।।
विषय राग र आशक्ति रहित रिस ईष्य,अंह, लोभ घटाउ ।
सदाचार मुमक्षु मोक्ष र परमार्थ जान्ने गुरु तिमी जगाउ ।।१

लिई सदाचार सन्तान वंश रक्षक दिक्षा गुरुकुलमा आऊ ।
सरल सहज जीव कल््याणमा मन आत्माको पथ समाउ ।
धारण तिम्रो नित्य कर्म जन्मतक जीव र जीवन रहे सम्म ।
सिकि सदाचार हितकारी फलित बन्नु शास्त्र विधिले लटरम्भ ।।२

शिष्य ः-

ज्ञानको अधिनस्थ जन्म जाय सृष्टि प्यारो शिष्य हुँदामा ।
बिज्ञान संभ्रान्त अनुकरणि शिक्षा कला संस्कार भरदिामा ।।१

राखि उच्चभाव ज्ञान संचयको गुरु ,ज्ञानको अधिनमा ।
सदाचार शिक्षा जानी संस्कारकला पारङ्गत छ शिष्यमा ।।
ध्यान भक्ति गृहकार्य क्रमश दिक्षित पाठ अनुसार हुनेछ ।
गुरु ज्ञान प्रविधि विकास र जनको हितमा विद्यार्थी रहनेछ।।२

न्यास ः-

सिकि संस्कार र संघको जनले जनमा फैलाई धारण गौरव ।
माटो राष्ट्हितमा जगाई अन्नादी जीव बाँचोस उहि छ सौरभ ।।१

शरणगति नै अर्चना मन्त्रण गुरु उपदेशमा सिको चरित्र ।
ताप,नाम,निर्मल चित्त मन्त्रोपदेश ईशको न्यास छ सचित्र ।।२

नारायणः-

त्यागि ममत्व अंह सुध्रि नारायण जागी आत्म गतिको पुरुष ।
आत्माको समुह नारा र अयनको निवास नारायण सुध्रि आसिष ।।
उहि असल पुरुषको समुह नाराले गति र मति, छ तल बोलि ।
कल्पान्त जगत धारण गरि सद्गति हुनु नारायण ईश खुलि ।।१

जलको फिंज पछि पानिमा मिलेझै नित्य भोग्य सधै हुन्छन् ।
स्वामी परब्रम्हा पातत्व पाप रहित अच्युत नारायण रहन्छन् ।।२

जगत स्वामि पापरहित दिव्यता जो नित्य र अच्युत चित् छ ।
दृश्वत श्रोता श्रोताव्य स्पर्श ध्यान वाणि शव्द उहि रहन्छ ।।
चित अचित जगतमा श्रीबिष्णु धेरै शिर आँखा पाउले व्यप्त ।
लोक श्रृजित हुने हुनेवाला जन्म मृत्यु सबैमा नारायण लिप्त ।।३

पुरुष वासुदेव हरि अच्युत हिरण्यमय शास्वत उनै नारायण ।
जग जगतका ई प्रभू हिरण्यगर्भ शक्ति सविता उहि अर्पण ।।
ब्रम्हा शक्ति सूर्य अनन्त शेषनाग शास्वत महेश्वर पनि उनै ।
शंकर महेश्वर अखिलेश्वर पुरुष नारायणमा वाच रमाउदै ।।५

ईश । परमेश्वर ः-

विष्णु परमात्मा नै जगतका सुहद,शासक र सन्यासका परमगति ।
उनै रंग रुप रस गन्धका महेश्वर शव्दपुरुष चराचर लक्ष्मी पति ।।
नर नारायण उनै अंश वंश भूत ऐश्वर्य देखि ईश्वर नश्वर ।
वासुदेव लीला विभूती सर्वात्म त्रिपाद उनै आत्मा ईश्वर ।।१

यहि श्री यज्ञ विभू परमेश्वर धारण छ पुरुष उहि उनै व्यक्त ।
सर्वश्वरत्न विराट स्वरुप जनार्दन जीव जगत तृप्त उहि अव्यक्त ।।२

बिष्णु ः-

उनै बिष्णु हुन नारायण जगतका स्वामी ईश्वर पनी ।
परमात्म उनै सनातन हात पाउ नेत्र भएका उनै स्वामी ।।
भूवन उही छ परमधाम धारण गर्दे विद्धवान बृहद हे लक्ष्मीपति ।
भोगविलास,दिव्यमंगल बृहत्तर शरिर जीव धारक युवा अति ।।१

धारण गरि अंलङ्गकार दिव्य र अमृत किरण चन्द्र सरि रमण ।
श्रीज्योत्स्नाका संघ युवा कोटी कामदेवमा लक्ष्मीका शरणमा ।।
परमपद बैकुण्ठ निवासी भोग लिला उमङ्ग र क्रिडाहरु ।
लिला नित्य विभूती स्थिति धारणका तिमि नारायण बरु ।।२

परमधाम त्रिपाद बैकुण्ठमा नित्य पाउ छ मत्र्यलोकमा ।
मङ्गल युवाअवस्था श्रीदेवी लक्ष्मी लिन नित्य जगतका ।।३

स्वर्ग मोक्ष करुण र दासत्व स्वीकारी दिर्घ कमलपति ।
देश काल सुख दुख दासभाव स्थवरजङ्गम सृष्टि अति ।।
जगतका हर्ता भर्ता कर्ता ईश रक्षक स्वामी वंश सवका ।
गति मति आश्रय र्निगुण हेय आग्रह प्राकृतिक  अण्डरुपका ।।४

प्रकृतिको हेय आग्रह सबै गुणतित निगुण व्यप्त बन्दछ ।
वेदान्त वाक्य शब्द मित्था बताई जगत वास रहन्छ ।।
प्रकृतिको पर अण्ड विनाश बनी अप्रकृतिक अण्ड रहन्छ ।
प्रकृतिको उत्पति बिष्णु अनित्य क्रिटा लोक भूवन छ ।।५

उहि अण्डज स्वेद आदिभूत भूवन लोक मा दीप छन् ।
यहि उत्पति भो प्रकृति आवरण अण्ड घेरिएर रहन्छन् ।।
कलाकाष्ठ स्पी काल घुमि जगत सृष्टि स्थिर चल्दछ ।
उही संहार दिनरात समय कालचक्त नित्य चलिरहन्छ ।।६

आफनै वक्षस्थल अंगमा आलिङ्ग गर्ने  बिष्णुको कला पनी ।
चम्किला युगल चरण सनातन क्रीडा करकमल कामुकता छ नी ।।
आवरण विभूषीत लक्ष्मी हातको मालात्मे शुसोभीत ।
चन्दन आभूषण सुन्दर उनै दिब्य पुरुष बिषेश ।।१

कर्ण भूषण शोभा भएकी लक्ष्मीका खदिला स्तन ।
बिष्णुका वक्षस्थल यौवना पति सुन्दर निरन्तर ।।
खेली आमोद खेल कामेच्छा रतिमा लक्ष्मीका उर ।
शङ्गा चक्र गद्दा पद्य्म धनुष अस्तेयले बिष्णु पुरा ।।२

ईच्छा मनोरथ र अष्टशक्ति पुरा गरी ईच्छा पुरा ।
अक्षय शाश्वत यज्ञ व्रत उपाशक सिद्धिसम्म कुरा ।।
श्वेतद्धिप ब्रम्हका पुत्र सबै भोग बिषय र विरक्त ।
सुद्ध गुण योग भोग दर्शन वंश सन्तान आसक्त ।।३

स्त्री पुरुषको भरिपूर्ण सूवर्ण परकोट नाना वृथा ।
महल चन्द्र सूर्य सुगन्ध मण्डप अधिक कक्ष कथा ।।
गमन स्नान पुष्पवाटीका सामगान र अष्टदल ।
शोभा सृङ्गार सुगन्धित पद्यासन रक्षवली सबल ।।४

शील रुप गुण बिष्णुकै फैली खुसी आनन्दी ।
वस्त्र वय ज्ञानेन्द्रिय कर्मे्न्द्रिय मुक्तहार आदि ।।
चेतन करकमल वार्तालाप चम्किला वात मिठास ।
उही बिष्णु लक्ष्मी निवास बैकुण्ठ वा स्वर्ग हुने अत्यास ।।५

चमर ः-

सम्पूर्ण लक्षण खुसि शक्तिहार चन्द्रकान्ती समान ।
उहि दिव्य चमर लिई अच्युत केशवको सेवा समान ।।
अप्सरा आज्ञका सहित अन्तपुर प्रकासीत चन्द्र चादनी ।
पुरुष जीवसेनानी भोग ऐश्वर्यरत हरि वासुदेव पनी ।।

त्रिगुणत्मिका ः-

लिला विकारी बिष्णुका त्रिगुणत्मीका धारी र प्रकृति ।
योग निन्द्रा महामाया अव्यक्त र प्रधान बनी सृष्टि लिई ।।

बिष्णुशक्तिः-

ईशावस्य महादेवी जाघी कमलाआसन र सावित्री ।
सर्वज्ञ र पद्य सबै बिष्णुकाशक्तिका एक रुप यी ।।

त्रिपादः-

त्रिपाद विभूतिका रुपमा प्रकृति र व्योम विच जल ।
देव अंगको पसिना सनातनी नित्या त्रिपाद स्थल ।।१

ब्रम्हा रुप नारायणको अमृतपद शास्वत नित्य छ ।
अनन्त परमपद शुद्धतत्वमय दिब्य अक्षर उहि बन्छ ।।
सूर्य अग्नि तेजमयको अव्यय वेदमय शुद्ध सृष्टि प्रलय हुन्छ ।
क्षुधा पिपशा हटाई नित्य तृप्त धर्मि नित्पर जाग्रत छ ।।२

ब्रम्हानन्द सुख सुवर्ण मोक्ष समभाव समान आदि अन्त ।
मत्सर रहित क्रोध भय नासी सुख आनन्दको सागर नित्य ।।३

वैकुण्ठपद ः-

नाना जनपद छन् बिष्णुका रथ रत्नमय पुष्प विमान ।
मणि सुन माणिक्य सजित सूर्वण दिव्य नगरिका यान ।।
व्रत अनुष्ठान जीव योगी पुगि नफर्कने निष्ठा अव्यय ठाउ ।
वेद यज्ञ अध्यायन दान व्रत शुभकर्म उपवास साधना कर्म गाउ ।

वैकुण्ठ रक्षा ः-

चौतफिद्धार गोपुरमा चण्ड प्रचण्ड रहने तैनाथ रक्षक ।
कुमुद भद्र सुभद्र जय विजय द्याता विद्याता नाम तक ।।

ब्रम्हाण ः-

वेद विद्या लिई शिखा । टुपी चक्र ग्रन्थी बनाउछ जो ।
शुत्रग्रन्थी । जनै,कौपिन,लगौटी,कन्दनी गायत्री वाँच्छ जो ।।
मन आत्ममा जीव प्रकृति गुरु दिक्षाले पवित्र वन्छ को ।
संस्कार कला धर्म र माटो रक्षामा मनै नै ब्रम्हाण हुने भो ।।

बिष्णुधामः-

गुणी बिष्णु चन्द्रसूर्य अग्नि नपुग्ने परमपदमा उनी बस्छन् ।
त्यही शास्वत नित्य अच्युत परमधाम कल्प वर्णन लाउछ ।।
यी ठाउ बिष्णु शिव ब्रम्हा यी अच्युत ईश्वरका परमपद ।
अक्षर अविनाशी छ देव निडर भई झूट हटाई ब्रम्हाज्ञान ।१

यही परमपद शाश्वत दिव्य,आनन्दी र स्वर्गमा चक्षुसमान ।
ब्रम्हा रुद्र मुनी ज्ञानमार्गमा शिव ज्ञानशास्त्र स्वरुप जान ।।
माधूर्य भक्ति व्यवस्था उत्सुकताका शुख गुण र खुसिमा ।
सूर्य ज्योतीमा तमस् देखि पर ज्योती अच्यूत बस्ने परमधाममा ।।२

उही परब्रम्हा शुद्धतत्व लोक विभूती समान रुप छ ।
चैतन्य पद सनातनी लक्ष्मी बिष्णुको गोलोक छ ।।
वसी ब्रम्हाज्ञानी परमपद मोक्ष र मुक्त जीव छन् सुखका ।
दिव्य अमृत मन्दिर अक्षर लोक नित्य यही विभूतीका ।।३

भक्तिरस ः-

हटाई रिस राग क्रोध दुष्ट मनलाई माझी आत्मा उज्यला ।
नारायण बिष्णुहरिका सामगान वेदादी प१चोपनिषद प्याला ।।
दिव्य पुरुष र स्त्रीवाट वेष्टित वेदमय कुन चल्ने संसार ।
वेदरस रुप जल सम्पन्न प्रकृति सरोवर यथा सम्पन्न ।।

स्थवरदिव्य धाम ः-

छरि प्रकृति भरि रंग रस रुप जल जमिन जंगल ।
श्रृति स्मृति पुराणमा वर्णित दिव्य रुपधाम मंगल ।।
रहि विरजा व्योमको मध्यभाग अव्यक्त ब्रम्हाका उपासक ।
आत्मा अनुभव आनन्द, निर्वाण कैवल्य मोक्ष पद तक ।।

आत्मनुभव । मोक्ष चाहना ः-

किन भयौ,कुन दर्शनमा कसो गरि सुख जीव अनुभव गर्ला ।
भलो,सक्षमता हेय कुन समाज वंशमा राग लक्ष्य गर्नु पर्ला ।।
पिता पूर्खा कुन देव किन,बल शक्ति आँट अभिमान किन लुकाउला।
बुझि के अन्त छ,छोटोबसाई जीव किन विश्रास स्वमे पाउला ।।१

जायमान सुख मोक्ष गरि कैवल्य भक्ति जपि अनेकौ ।
चरणसेवा रसभोग अल्पबुद्धि सुखआदिमा फस्ने लाखौ ।।
वोली धर्म सम्प्रादय सेवक उनैको ध्यान अरु चरित्र ।
ब्रम्हा सुख त्यागी आचरण कुन पुग्छ परमधाम छैन पात्र ।।१

स्त्रीनिवास ः-

राखि दिलको भूरत्न,मोह संगको ओतप्रोत कसो हुने ।
किन विपरित लिङ्गको सन्तान बनि कुन आश्रय रहने ।।
बस्छौ के लोभमा इन्द्रिय जोडी स्वस्फूर्त दिर्घाजीवी ।
क्या आभूषण र कलामा मोहीत सबै कर्मका संजिवनी ।।१

अग्निसमान भव्य भवनमा यौवना यी नरनारी ।
अन्तपुर श्री बिष्णुको स्त्रीनिवास सूर्वर्णमय सरी ।।
मणि माणिक्य रत्नजडित शोभायमान दिव्यहरि ।
सामगान मण्डप धर्म ज्ञान वैराग्ज्ञका वेदसरी शिहासन गरी ।।१

दिक्पती ः-

बैकुण्ठपुरी कुमुद कुमुदाक्ष र पुण्डरीक आदि अनादीपनी ।
वामन शंकु कर्ण सर्वनेत्र सुमुख र सुप्रतिधी दिक्पति रहने ।।

सात्विक पुराण ः-

वर्णित बिष्णु नारद श्रीमद्धभागवत गरुड जनीत ।
पद्य र वराह सबै सात्विक पुरण भक्तिले कथित ।।
स्र्वगधाम निवास मोक्ष मन आत्माबाठ नरक हटाउनु ।
जन धन कर्म शुद्धि गरि आश्रयमा जीवन चलाउनु ।।

सात्वीक स्मृति ः-

वशिष्ट हारित व्यास परासर भारद्धाज र कश्यप ।
उहि सात्विक र उत्तम मुक्ति दिने स्मृति जनित ।।

राजशी पुरण ः-

ब्रम्हाण्ड ब्रम्हवैवर्त मार्कण्डेय,भविष्य वामन र ब्रम्हा ।
बताई स्वर्ग प्राप्ती तौरतरिका तप जप ध्यान जाग्राम ।।

राजश स्मृति ः-

मनु यज्ञवल्क्य,अत्रि दक्ष कात्यान बिष्णु आदी ।
शुभ स्वर्ग प्रधान गुणतित स्मृति रहन्छ यी अनादी ।।

भक्त । प्रिय ः-

अब्यक्त प्रकृति र जीव र संयक पुरुष राखि सन्तुलन बिष्णुले ।
साक्षत नियमनमा शरणगती र प्रिय भक्तको दर्शनले ।।
भागवतभक्त वर्णाश्रम धर्मधारक र पालक छ, जीव जो ।
अधिक पुण्य कमाई लोकवाट परमपद सम्पन्न अधिकार भो ।।१

रुद्राक्ष धारी प्रीतवस्त्रले हृदयमा धर्मि तत्व भक्त प्रिय रह्यो ।
ज्ञानेन्द्रिय र जिह््रमा अंगिरा बोल्ने सत्व पालि निस्र्थ ।।
शरिर केशवको मन्त्र र शास्त्र हिमद्यु उहि पाद तिर्थ ।
मंगल मन आत्मा समभाव स्थवर जङ्गम जन्म मृत्यु यथार्थ ।।२

बिष्णुशक्ति ः-

धर्म देव, चिर,आधार मंगलकारिणी जगत धारकशक्ति ।
निवाशमाझमा अग्नि सूर्य चन्द्र कर्म गरुडको भक्ति ।।


विध्न ः-

शरिर श्वास प्रश्वास गति मति सुद्धि होशकोमा काल गति ।
मनका दुख विषाद भाव हटाई तृष्ण मोह जालोको अल्पमति ।।
मन वचन गुणातीत नवनी तत्व चिन्तनको उत्साह रोकिदिने ।
क्रियाकलाप अभ्यास उत्साह रोक्ने विध्नमा साधक लहसिने ।।१

धनकै संचय र म मेरो अहं फिजाई कुल वंश भनि मोहमा पस्छ ।
कलि कालको दुरगतिले धर्म जागरण छेडि मित्रमा र्दुवाच्य वोल्छ ।।
होचा पुड्का सन्तति ति नशा विषात्त रक्त जन्मको षडयन्त्र छ।
सातौ बर्षमा नारी रजवति बनि कुपोषणका सन्तानले कलि चल्छ ।।२

१. व्याधिः-

जीवका रस रक्त मांस मज्जा अस्थिनै शुक्र हुन धातू ।
खानपिनको अपरिपक्का अवस्थामा रस छ,बन्छ घाति ।।
इन्द्रीय वा करणको विषमत्ताबाट साधकमा व्याधि जन्मन्छ ।
अभ्यास मैत्रिभाव ईश्वर परिधन प्राणयममा यि सबै रोक्दछ ।।

२. स्तान ः-

ईच्छारहेपनि योग साधनामा सामाथ्र्य नराख्ने जीवन साधक ।
चित्तको अर्कमण्डयता रही दुखमा दया कृपा रोक्छ स्त्यान वाहक ।।

३.संशयः-

द्धिविधात्मक मन स्थिती योगमा मनस्थिती बन्छ संशय ।
प्रार्थाना कर्म जप तप ध्यान नगरी मनमा छ ईशको भय ।।

४.प्रमादः-

साधक समाधिमा अनुष्ठान नगरि प्रमाद उहि जन्मन्छ ।
पूरक रेचक कुम्भक प्राणयामले मन कर्म शुद्धि बन्छ ।।

५.आलस्य ः-

साधकको चित्तामा भारी बनी ध्यान नजागी आलस्य हुन्छ ।
कफ वात पित्त रोग ब्याधि भरिई तमोगुणी कर्म बन्धन छोड्छ ।।

६. अविरतिः-

बिषय भोगको चाह र तृप्ति नभई मन आत्मको तृष्णा जाग्छ ।
ईन्द्रिय र साधको स्थूल जीवकोष वैराग्यमा अविरति जन्मन्छ ।।

७. भ्रान्तिदर्शनः-

योग साधना वा आफना कर्मको प्रतिफलको आशमा रमाउनु ।
मित्था ज्ञान र वुझाईमा धर्म संस्कार कला भ्रान्तिदर्शन हुनु ।।

८. अलव्य भूमिकत्वः-

साधकले समाधिमा प्रतिवन्धक हुन गई अलव्य भूमिकत्व जाग्छ ।
त्याग विषयाभोग आदिलेध्यान केन्द्रित नभई कर्मको फल माग्छ ।।

९.अनवस्थि तत्व ः-

चित्तले समाधि प्राप्त पछि चित्त स्थिर नवनाई क्षण ध्येय नजाग्नु ।
साक्षतकार हुदाहुदै समाधि टुटि अनवस्थि तत्वसाधक पर्छ भाग्नु ।।
मैत्रिभाव करुणा पुण्य कर्म जगाई उपेक्षामा खराव काम पर्छ त्याग्नु ।
ईश उहि आत्मा साधकको प्राणायम योगमा जागी सन्तान पर्छ पाल्नु ।।१

बाँच्ने समयः-

को बाँच्छ जन्मने त सबै वित्छन काल चक्र उहि वशको समयमा ।
रहदैन केहि वीजक र सनातन रक्त क्रमश हुन्छ यो जगत र लोकमा।।

दिनचार्या ः-

दैनिक जीवन शैलि स्वास्थ्य खुसि र उर्जावान बनि ।
वितोस् समय दैनिकि सन्तुलन गुणमा चलोस पनि ।।

विहानी ः-

जागि उठ्नु सूर्योदय पूर्व बिहानी सतगुणको स्वस्थ्य श्वास फेरी ।
मुस्कुराउनु नित्यकर्म ,हातमुख धोई दाँत माझनु जल समेली ।।
नुहाई जपतप ध्यान गरी नित्य योगा ,प्राणयम तेल मालिस गर्नु ।
प्रातभ्रमण ,व्यायम गरी सफा पानि पिउदा जठाराअग्नि शान्त बनाउनु ।।१

लक्ष्मि सरस्वती देवी दर्शनमा हात रगेडि आखामा तातो वाफ दिई खोल्नु ।
मुखमा ज्ञान वाणि मन दिल ठण्डा,आत्मा वोधनी नित्यै जगाउनु ।।
मन पर्ने पिता पूर्खा अरु सम्झने कुरा गरि मन आत्मा दिल शान्ता बनाउनु ।
खोली हर्ष मन्द मुस्काउ दैनिक कर्मले शरिर क्रियाशिल बनाउनु ।।२

नित्य काम मन पूर्खा संम्झि भावले भजन पाठ पूजा गर्नु राम्रो छ ।
परिवारमा समभाव र शुभकर्ममा नारी पुरुषको मेल खाद्द खाई सम्नु पर्छ ।।३

मध्य दिन ः-

भोजन गरि लघु सुताई शसरिर आराम गरि तोकिएको स्वकाम ।
जागि उर्जा संचार गरी अंग प्रत्याङ्ग फूर्तिमा कर्म सम्पादन सकाम ।।

सन्ध्य ः-

गौधुलि पछिको समय भोजन,अरु काम नगर्नु सन्ध कालमा ।
रोकि सुत्न, सेवन,पेय नगर्नु केहि समय वाड्नु परिवारमा ।।
नपढ्नु शस्त्र शास्त्र,त्यागि कुभाव एकाग्रता भावतित रहँदामा ।
दुष्ट मति म मेरो अंह रोकि शून्यतामा शरिर शान्ता हुँदा उहाँ ।।१

पाचन राम्रो बनाई कर्म विश्राम गरि रोक्नु शरिर आरोग्यले बाच्नु ।
भोजन पछि ३ घण्टामा सुत्नु ,सफा मन,प्राण श्वास गृहस्थमा साच्नु ।।
हात खुट्टा शरिर धोई,मनतातो पानी पानि पिई मन आनन्द राख्नु ।
सोचि भोलिको असल सत्य दिनाचार्या आत्मा शुद्धिमा विश्राम ताक्नु ।।२

जागी झिसमिसेमा ८ घण्टा सुत्नु ,निन्द्रा सपनामा कवै नजाग्नु ।
सम्झी पिता पूर्खा र सन्तान आनन्दमा नित्य कर्मले समाजमा बस्नु ।।३

बिष्णुका वैभव। ब्रम्हारुपः-

खन्र्तयामी हुने समयनै आत्मको अन्तर्मामीत्व हुन्छ ।
मत्स्य कूर्म बराह नरसिह वामन र राम उहि कल्कि छ ।।
बलराम परशुराम कृष्ण यी दश ब्रम्हारुप हुन्छ ।
यी सबै बिष्णुका वैभव रहि जागृत सृष्टि रहन्छ ।।

बिष्णुसिंहासन ः=

बस्ने बाँच्ने आरमका आसन आश्रयमा जडित बासस्थान ।
सबै जन्म बस्छन खान्छन काल गतिको वशमा छ स्थानमान ।।१

सिंहाशन माझमा अष्टदल कमलको कान्ति सूर्यसमान ।
बिचमा समवित्री संज्ञिका कर्णिका साथमा लक्ष्मी हरि स्थान ।।
प्रकाशवान सूर्यसमान ईन्द्रीवर दल साथ सूर्यका श्यामवर्ण ।
उहि सिहावलोकन चक्षु मन्त्र र पीठ छन्द शब्दको विवर्ण ।।२

बिष्णुका रुप-

चन्द्रसमान दिब्य आभूषण सुन्दर शुशोभित ।
केश कुण्डल लालिमय नेत्र रसादी ओठका प्रित ।।
अमुल्य दन्त पङ्गित चन्द्रचाँदनी अंग ति पल्लव।
मणि मानिक्य वक्षस्थल केयूरपिताम्वर धारी जव ।।

बिष्णुका गुण ः-

ज्ञानशक्ति बल ऐश्वर्य वीर्य र तेज धरी षज्युगुणले ।
पूर्ण सनातन त्रिगुण सत रज तम गुणमा हरिको रुप रहनाले ।।
ऐश्वर्य सम्पन्न प्रद्युमम मूर्ति अन्तयर्मित्व रुप उहि सृष्टिले ।
ब्रम्हा प्रजापति काल र जगतको विधिवत सृष्टि दिई बिष्णुले ।।

बिष्णुका अबस्था :-

हरिको पराअवस्था विभव व्यूहादि सहित ।
बिष्णुशक्ति आवेश आर्चाअवतार वैभव रहित ।।

मत्स्यअवतारः:-

सामाथ्र्य गुण ऐशवर्य आदि सबै विभवतार ।
सृर्जि प्रजापति भृगु मरीचि अत्रि दक्ष सारा ।।
कद्र्धम् पुलत्स पुलह अङ्गिरा तथा ऋतुसारा
प्रजापति उहि ब्रमले सृष्टि गरे अपार । ।१

मरीचिले कश्यप उत्पति गरि चार पत्नि भए ।
अदितिले शूभदर्शन देवत जन्माए ।।
दितिले राक्षस तमोगुणी असुरादी सृष्टि भए ।
केहि राक्षस तपश्वि बलवान मकर त ब्रम्हालो गए ।।२

वीर महान बल हुँदा मकरले वेदबिद्याचोरे ।
श्रृति निलेर पेटमा राखि समुन्द्र लुकि गए ।।
धर्म विलुप्त भई वेद ध्यान कष्टकर बन्दबन्दै गयो ।
वर्ण धर्म आश्रय रहित विश्व प्रलयमा शून्य रह्यो ।।३

प्रजापति ब्रम्हा देव सहीत क्षीर समुन्द्र गई ।
शरणागति लिई बिष्णु शेषशैयाबाट जगाई ।।
जगतका विज ईच्छाका पशुपति अचितका चित् रुप ।
अब्यक्त रुप भूतादि अब्यय आदिअन्त आश्रय रुप ।।४

भूत कारण गूण महान वायू तेज तत्व पृथ्वि पर्वतमा ।
जल बिषय स्थवर जङ्गम तृप्ति समर्थ बिष्णु गराउनमा ।।
धारण गरी गोहीरुप मुख र दातले मकर दैत्य नासी ।
पेटवाट वेद निकाली ब्यासलाई दिए बिष्णुले वेद रह्यो तयारी ।।५

नृरसिह राम कृष्ण ः-

ज्ञान शक्ति बल ऐश्वर्य र तेजका छ गुण ।
बिष्णुकै गुणतीत विकार रहित हुने सर्वसम्वत गुण बन्छ ।।

लोक। निवास ः-

लक्ष्मीको लोक आग्नेयकोणमा दक्षिण सड.कुर्षणको ।
सरस्वतीलोक नैरित्यमा रहि उहि पश्चिम प्रद्युम्नको ।।
वायव्य लोक रति उत्तरमा अनिरुद्र ईशान शान्तिको ।
केशव चौविसलोक बैकुण्ठ द्धितिय,मत्स्यकूर्म तृतियको ।।१

सत्य अच्युत आनन्द दुर्गा विष्वसेन गजननन् पद्दमनिधि ।
सबै चतुर्थ आवरण भए वेदहरु सावित्री गरुड धर्म यज्ञ विधि ।।
पाचौ आवरण भए,छैठोमा शड.ख चक्र गद्दा पद्य अस्त्रादी ।
ऐन्द्र पावक याम्य नैऋत्य वरुण वायव्य , सौम्यादि सातौ ।।२

आतिथ्य साध्य मरुदगण विश्वदेव र ती प्रकृति ।
देवेश्वर नित्य मुक्ति पार्षद भोग पारायण कृति ।।
नित्यमुक्ति दिव्य प्रकाशित बैकुण्ठधाम प्रकृति ।
सूर्य चन्द्र अग्नि र जल परधाम जन बाच्ने कृति ।।३

८४ पुजा वा जंकु ः-

गरि पुजन नर नारायणको श्रीबृद्धि ऐश्वर्य ।
चिरकालजिवी अमर अजर ऐशको धार्य ।।
वंशज पुस्ता सब देखे भागवत नवाह पुजी ।
डाकी भाई बान्धव संगोलमा गरी कर्मादी ।। १

फूलप्रसाद अविरमा रथमा सन्तती पुराले ।
तानी हर्षबढाई गरििदनु आसिक बुढिबुढाले ।।
नुहाई कानमा सुनमुन्द्रि मणि माणिक्याले ।
नसके मोहले ढाकीदिनु सबै सेढाई भाईले ।। २

ईच्छा केहि भए चिरकालको गरीदिनु वैरले ।
निधि हुन अग्रज जननीका बसे बाचे चिरकालले ।।
अमुल्य पूर्खा स्याहार्नु अदम्य शाहस धैर्यताले ।
नबोल्नु दुरवाच्य,अपाच्य जानु छ हामि सबले ।।  ३

अन्त


भाग  ३
 मन्त्र

श्राद्ध मन्त्र
श्राद्ध के लिए विशेष मंत्र
भगवान जगदीश आरती
कलियुग का प्रभाव नाशक मन्त्र
एक श्लोक भागवत स्
श्री गंगा स्त्रोत्र
आदित्य हृदय स्तोत्र
मूल (स्तोत्र
आत्म(देह रक्षार्थ श्री नरसिंह मंत्र
भैरव स्तुति
शनि अष्टोत्तरशतनामावलिः
शनि बीज मन्त्र
अच्युताष्टकं
श्रीशनैश्चरस्तोत्रम्
आरती
पशुपतिनाथको नित्य आरती
द्वादश ज्योतिर्लिङ्ग
महाशिवरात्रि
नाग
नागगायत्रीको मन्त्र
कालसर्प योग
१. त्रिपिण्डी श्राद्ध
        - मृत्युञ्जय जाप
२ नागपूजा
गायत्रीका प्रकारहरु
शिव गायत्री
 क) शिव गायत्री
ख) रूद्र गायत्री मन्त्र
दत्तात्रय गायत्री
गणेश गायत्री
षन्मुख गायत्री
नन्दी गायत्री
सूर्य गायत्री
चन्द्र गायत्री
मंगल भौम गायत्री
बुध गायत्री
गुरु गायत्री
शुक्र गायत्री
शनि गायत्री
राहू गायत्री
केतु गायत्री
ब्रम्हा गायत्रीे
विष्णु गायत्री
क) नाराया गायत्री
ख) श्रीनिवास गायत्री
ग) कृष्ण गायत्री
घ) गोपाल गायत्री
ङ) परशुराम गायत्री
च) नृसिंह गायत्री
छ) हयग्रीव गायत्री
ज) राम गायत्री
झ) त्रैलोक्य गायत्री
ञ) हंसा गायत्री
छ ) सुदर्शन गायत्री
ठ) वराह गायत्री
ड) मत्स्य गायत्री
ढ) वेङ्कण्शैैर गायत्री
ण) राजागोपाल गायत्री
त) कूर्म गायत्री
थ) वामन गायत्री
द) बलराम गायत्री
ध) कल्कि गायत्री
लक्ष्मी गायत्री
 क) लक्ष्मी गायत्री
ख) राधा गायत्री
ग) तुलसी गायत्री
घ) लक्ष्मी गायत्री
ङ) जानकी गायत्री
च) सीता गायत्री
लक्ष्मा गायत्री
हनुमान गायत्री
गुरुÞ गायत्री
सरस्वती गायत्री
दुर्गा गायत्री
त्वरिता गायत्री मन्त्र–
महिष मर्द्नी गायत्री मन्त्र—
मातंगी गायत्री मन्त्र—
बागला मुखी गायत्री मन्त्र—
धूमावती गायत्री मन्त्र—
छिन्नमस्ता गायत्री मन्त्र—
भैरवी गायत्री मन्त्र—
भुवनेश्वरी गायत्री मन्त्र—
त्रिपुर सुंदरी गायत्री मन्त्र—
तारा गायत्री मन्त्र–
काली गायत्री मन्त्र—
अन्नपूर्ण गायत्री मन्त्र–
गौरी गायत्री मन्त्र—
देवी गायत्री मन्त्र—
शक्ति गायत्री मन्त्र—
इन्द्र गायत्री
अग्नि गायत्री
जल गायत्री
आकाश गायत्री
वायु गायत्री
यम् गायत्री
वरुण गायत्रीे
काम गायत्रीे
पृथ्वी गायत्रीे
नृसिंह बीज मंत्र
ॐ नृम नृम नृम नरसिंहाय नमः
नृसिंह मंत्र
लक्ष्मी नृसिंह स्तोत्रम्
नरसिंह स्तुति
नृसिंह कवच
श्री विष्णु सहस्त्रनामस्तोत्र

श्राद्ध मन्त्र:-

ऊँ क्रीं क्लीं ऐं सर्वपितृभ्यो स्वात्म सिद्धये ऊँ फट् ।
ऊँ सर्व पितृ प्रं प्रसन्नो भव ऊँ ।
ऊँ पितृभ्यः स्वधायिभ्यः स्वधानमः पितामहेभ्य स्वधायिभ्यः स्वधा नमः ।
प्रपितामहेभ्य स्वधायिभ्य स्वधा नमः
अक्षन्न पितरो मीमदन्त पितरोतीतृपन्त पितरः पितरः शुन्दध्वम् ।
ऊँ पितृभ्यो नमः पितराय नमः ।।

गृहस्थ जीवन पूर्खा,पितृ श्रद्धा कर्मणादी छ कृर्षि प्रमाद ।
मिलि सगोत्री,नदीतट,तुलसी मठ शुद्धिमा दिनु जन तर्पण ।।
घर डेरा सबै आश्रम र तिर्थस्थल,नदी,तलाउ अगज स्थान ।
रोज्नु फूल प्रसादी बिधि र कर्ममा यज्ञ जन्मको मुक्ति जान ।। १

पुत्रले पितृमुक्तिको श्राद्ध :-

गङ्गायामक्षयं श्राद्धं प्रयागेऽमरकण्टके ।
गायन्ति पितरो गाथां कीर्तयन्ति मनीषिणः ॥
एष्टव्या बहवः पुत्राः शीलवन्तो गुणान्विताः ।
तेषां तु समवेतानां यद्येकोऽपि गायां व्रजेत् ॥
गयां प्राप्यानुषङ्गेण यदि श्राद्धं समाचरेत् ।
तारिताः पितरस्तेन स याति परमां गतिम् ॥
वराहपर्वते चैव गङ्गायां वै विशेषतः ।
वाराणस्यां विशेषेण यत्र देवः स्वयं हरः ॥
गङ्गाद्वारे प्रभासे च बिल्वके नीलपर्वते ।
कुरुक्षेत्रे च कुब्जाम्रे भृगुतुङ्गे महालये ॥
केदारे फल्गुतीर्थे च नैमिषारण्य एव च ।
सरस्वत्यां विशेषेण पुष्करेषु विशेषतः ॥
नर्मदायां कुशावर्ते श्रीशैले भद्रकर्णके ।
वेत्रावत्यां विपाशायां गोदावर्यां विशेषतः ॥
एवमादिषु चान्येषु तीर्थेषु पुलिनेषु च ।
नदीनां चैव तीरेषु तुष्यन्ति पितरः सदा ॥
्र्इति ्र्र

कूर्मपुराण:-

श्राद्धका दिन गायत्रीजप पश्चात् तर्पण गर्नु ्र

आब्रह्मस्तम्बपर्यन्तं देवर्षिपितृमानवाः,
तृप्यन्तु पितरः सर्वे मातृमातामहादयः ।
पितृवंशे मृता ये च मातृवंशे तथैव च,
गुरुश्वशुरबन्धूनां ये चान्ये बान्धवाःमृताः ।
तेतृप्तिमखिलायान्तुयेचास्मत्तायेकाङ्क्षिणः,
येबान्धवाकबान्धवावायेकन्यजन्मनिबान्धवाः
ते सर्वे तृप्तिमायान्तु मद्दत्तेनाम्बुनाखिलाः
देवासुरास्तथा यक्षा नागाः गन्धर्वराक्षसाः ।
पिशाचाःगुह्यकाःसिद्धाःकूष्माण्डास्तरवःखगाः
जलेचराभूमिचरा वाय्वाहारश्चजन्तवः ।
तेतृप्तिमखिलायान्तु मद्दत्तेनाम्बुनाखिलाः्र
नरकेषु समस्तेषु यातनासु च ये स्थिताः
तेषामाप्यायनायैतद्दीयते सलिलं मया ।
अतीतकुलकोटीनाम् सप्तद्वीपनिवासिनाम्, आब्रह्मभुवनाँल्लोकानिदमस्तुतिलोदकम््र्र

सकी श्रद्धा आमन्त्रित,सगोल,उपस्थितलाई पितृप्रसादी दिनु ।
सकल चेली दान शास्त्र मन्त्र पढी टीका लागाई दिाई गर्नु ।। २

आयुः प्रजां धनं विद्यां स्वर्गं मोक्षं सुखानि च ।
प्रयच्छन्ति तथा राज्यं पितरः श्राद्धतर्पिताः॥

श्राद्ध के लिए विशेष मंत्र :-

ू ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं स्वधादेव्यै स्वाहा । ू

भगवान जगदीश आरती-
कलियुग का प्रभाव नाशक मन्त्र

श्रद्धामा नाग,कलिका लागी यसरि पुज्नु (महाभारत)

कर्कोटस्य नागस्य दमयन्त्या नलस्य च।
ऋतुपर्णस्य राजर्षेस् कीर्तनं कलिनाशनम्।।
्र्र इति ्र्र

एक श्लोक भागवत :-

आदौं देवकी देव गर्भ जननं गोपी गृह वर्धनम माया श्वान जीव ताप हरणं गोवार्धनो धारणं कंस छेदन कौरावादी हननं कुंती सुतम पालनं एतद श्री मद भागवत कथितं श्री कृष्ण लीला अमृतं
्र्र इति ्र्र

श्री गंगा स्त्रोत्र:-

देवि१ सुरेश्वरि१ भगवति१ गंगे त्रिभुवनतारिणि तरलतरंगे ।
शंकरमौलिविहारिणि विमले मम मतिरास्तां तव पदकमले ॥ १ ॥

भागीरथिसुखदायिनि मातस्तव जलमहिमा निगमे ख्यातः ।
नाहं जाने तव महिमानं पाहि कृपामयि मामज्ञानम् ॥ २ ॥

हरिपदपाद्यतरंगिणि गंगे हिमविधुमुक्ताधवलतरंगे ।
दूरीकुरु मम दुष्कृतिभारं कुरु कृपया भवसागरपारम् ॥ ३ ॥

तव जलममलं येन निपीतं परमपदं खलु तेन गृहीतम् ।
मातर्गंगे त्वयि यो भक्तः किल तं द्रष्टुं न यमः शक्तः ॥ ४ ॥

पतितोद्धारिणि जाह्नवि गंगे खंडित गिरिवरमंडित भंगे ।
भीष्मजननि हे मुनिवरकन्ये पतितनिवारिणि त्रिभुवन धन्ये ॥ ५ ॥

कल्पलतामिव फलदां लोके प्रणमति यस्त्वां न पतति शोके ।
पारावारविहारिणि गंगे विमुखयुवति कृततरलापांगे ॥ ६ ॥

तव चेन्मातः स्रोतः स्नातः पुनरपि जठरे सोपि न जातः ।
नरकनिवारिणि जाह्नवि गंगे कलुषविनाशिनि महिमोत्तुंगे ॥ ७ ॥

पुनरसदंगे पुण्यतरंगे जय जय जाह्नवि करुणापांगे ।
इंद्रमुकुटमणिराजितचरणे सुखदे शुभदे भृत्यशरण्ये ॥ ८ ॥

रोगं शोकं तापं पापं हर मे भगवति कुमतिकलापम् ।
त्रिभुवनसारे वसुधाहारे त्वमसि गतिर्मम खलु संसारे ॥ ९ ॥

अलकानंदे परमानंदे कुरु करुणामयि कातरवंद्ये ।
तव तटनिकटे यस्य निवासः खलु वैकुंठे तस्य निवासः ॥ १० ॥

वरमिह नीरे कमठो मीनः किं वा तीरे शरटः क्षीणः ।
अथवाश्वपचो मलिनो दीनस्तव न हि दूरे नृपतिकुलीनः ॥ ११ ॥

भो भुवनेश्वरि पुण्ये धन्ये देवि द्रवमयि मुनिवरकन्ये ।
गंगास्तवमिमममलं नित्यं पठति नरो यः स जयति सत्यम् ॥ १२ ॥

येषां हृदये गंगा भक्तिस्तेषां भवति सदा सुखमुक्तिः ।
मधुराकंता पंझटिकाभिः परमानंदकलितललिताभिः ॥ १३ ॥

गंगास्तोत्रमिदं भवसारं वांछितफलदं विमलं सारम् ।
शंकरसेवक शंकर रचितं पठति सुखीः तव इति च समाप्तः ॥ १४ ॥
्र्र इति ्र्र

आदित्य हृदय स्तोत्र:-

विनियोग-
ॐ अस्य आदित्यह्रदय स्तोत्रस्य अगस्त्यऋषिस् अनुष्टुप्छन्दः आदित्यह्रदयभूतो
भगवान् ब्रह्मा देवता निरस्ताशेषविघ्नतया ब्रह्माविद्यासिद्धौ सर्वत्र जयसिद्धौ च विनियोगः

ततो युद्धपरिश्रान्तं समरे चिन्तया स्थितम्‌ ।
रावणं चाग्रतो दृष्ट्वा युद्धाय समुपस्थितम्‌ ॥ज्ञ॥

दैवतैश्च समागम्य द्रष्टुमभ्यागतो रणम्‌ ।
उपगम्याब्रवीद् राममगस्त्यो भगवांस्तदा ॥द्द॥

राम राम महाबाहो श्रृणु गुह्मं सनातनम्‌ ।
येन सर्वानरीन्‌ वत्स समरे विजयिष्यसे ॥घ॥

आदित्यहृदयं पुण्यं सर्वशत्रुविनाशनम्‌ ।
जयावहं जपं नित्यमक्षयं परमं शिवम्‌ ॥द्ध॥

सर्वमंगलमागल्यं सर्वपापप्रणाशनम्‌ ।
चिन्ताशोकप्रशमनमायुर्वर्धनमुत्तमम्‌ ॥छ॥

मूल -स्तोत्र:-

रश्मिमन्तं समुद्यन्तं देवासुरनमस्कृतम्‌ ।
पुजयस्व विवस्वन्तं भास्करं भुवनेश्वरम्‌ ॥१॥

सर्वदेवात्मको ह्येष तेजस्वी रश्मिभावनस् ।
एष देवासुरगणांल्लोकान्‌ पाति गभस्तिभिस् ॥२॥

एष ब्रह्मा च विष्णुश्च शिवस् स्कन्दस् प्रजापतिस् ।
महेन्द्रो धनदस् कालो यमस् सोमो ह्यापां पतिः ॥३॥

पितरो वसवस् साध्या अश्विनौ मरुतो मनुस् ।
वायुर्वहिनस् प्रजा प्राण ऋतुकर्ता प्रभाकरस् ॥ढ॥

आदित्यस् सविता सूर्यस् खगस् पूषा गभस्तिमान्‌ ।
सुवर्णसदृशो भानुर्हिरण्यरेता दिवाकरस् ॥ज्ञण्॥
हरिदश्वस् सहस्त्रार्चिस् सप्तसप्तिर्मरीचिमान्‌ ।
तिमिरोन्मथनस् शम्भुस्त्वष्टा मार्तण्डकोंऽशुमान्‌ ॥४॥

हिरण्यगर्भस् शिशिरस्तपनोऽहस्करो रविस् ।
अग्निगर्भोऽदितेस् पुत्रः शंखः शिशिरनाशनस् ॥५॥

व्योमनाथस्तमोभेदी ऋग्यजुस्सामपारगस् ।
घनवृष्टिरपां मित्रो विन्ध्यवीथीप्लवंगमः ॥६॥

आतपी मण्डली मृत्युस् पिगंलस् सर्वतापनस्।
कविर्विश्वो महातेजास् रक्तस्सर्वभवोद् भवस् ॥७॥

नक्षत्रग्रहताराणामधिपो विश्वभावनस् ।
तेजसामपि तेजस्वी द्वादशात्मन्‌ नमोऽस्तु ते ॥८॥

नमस् पूर्वाय गिरये पश्चिमायाद्रये नमस् ।
ज्योतिर्गणानां पतये दिनाधिपतये नमस् ॥९॥

जयाय जयभद्राय हर्यश्वाय नमो नमस् ।
नमो नमस् सहस्त्रांशो आदित्याय नमो नमस् ॥१०॥

नम उग्राय वीराय सारंगाय नमो नमस् ।
नमस् पद्मप्रबोधाय प्रचण्डाय नमोऽस्तु ते ॥११॥

ब्रह्मेशानाच्युतेशाय सुरायादित्यवर्चसे ।
भास्वते सर्वभक्षाय रौद्राय वपुषे नमस् ॥१२॥

तमोघ्नाय हिमघ्नाय शत्रुघ्नायामितात्मने ।
कृतघ्नघ्नाय देवाय ज्योतिषां पतये नमस् ॥१३॥

तप्तचामीकराभाय हरये विश्वकर्मणे ।
नमस्तमोऽभिनिघ्नाय रुचये लोकसाक्षिणे ॥१४॥
नाशयत्येष वै भूतं तमेष सृजति प्रभुस् ।
पायत्येष तपत्येष वर्षत्येष गभस्तिभिस् ॥१५॥

एष सुप्तेषु जागर्ति भूतेषु परिनिष्ठितस् ।
एष चैवाग्निहोत्रं च फलं चैवाग्निहोत्रिणाम्‌ ॥१६॥

देवाश्च क्रतवश्चैव क्रतुनां फलमेव च ।
यानि कृत्यानि लोकेषु सर्वेषु परमं प्रभुस् ॥१७॥

एनमापत्सु कृच्छ्रेषु कान्तारेषु भयेषु च ।
कीर्तयन्‌ पुरुषस् कश्चिन्नावसीदति राघव ॥१८॥

पूजयस्वैनमेकाग्रो देवदेवं जगप्ततिम्‌ ।
एतत्त्रिगुणितं जप्त्वा युद्धेषु विजयिष्यसि ॥१९॥

अस्मिन्‌ क्षणे महाबाहो रावणं त्वं जहिष्यसि ।
एवमुक्ता ततोऽगस्त्यो जगाम स यथागतम्‌ ॥२०॥

एतच्छ्रुत्वा महातेजा नष्टशोकोऽभवत्‌ तदा ॥
धारयामास सुप्रीतो राघव प्रयतात्मवान्‌ ॥२१॥

आदित्यं प्रेक्ष्य जप्त्वेदं परं हर्षमवाप्तवान्‌ ।
त्रिराचम्य शूचिर्भूत्वा धनुरादाय वीर्यवान्‌ ॥२२॥

रावणं प्रेक्ष्य हृष्टात्मा जयार्थं समुपागतम्‌ ।
सर्वयत्नेन महता वृतस्तस्य वधेऽभवत्‌ ॥२३॥

अथ रविरवदन्निरीक्ष्य रामं मुदितमनास् परमं प्रहृष्यमाणस् ।
निशिचरपतिसंक्षयं विदित्वा सुरगणमध्यगतो वचस्त्वरेति ॥२४॥

।। श्री आदित्य हृदय स्तोत्र सम्पूर्ण ।।

आत्म-देह रक्षार्थ श्री नरसिंह मंत्र :-

ॐ नमो महा नरसिंहाय,सिंहाय सिंह,मुखाय विकटाय वज्रदन्त,नखाय माम् रक्ष ,रक्ष मम शरीरं नख,शिखा पर्यन्तं रक्ष रक्षां कुरु-कुरु मदीय शरीरं वज्रांगम कुरु-कुरु पर -यन्त्र, पर-मंत्र, पर-तंत्राणां क्षिणु – क्षिणु खड्गादि-धनु -बाण(अग्नि भुशंडी आदि शस्त्राणां इंद्र(वज्रादि ब्र्ह्मस्त्राणां स्तम्भय (स्तम्भय ,, जलाग्नि(मध्ये रक्ष ,, गृह )मध्ये ,, ग्राम मध्ये ,,नगर मध्ये ,, नगर(मध्ये ,, वन(मध्ये ,,रण(मध्ये ,, श्मशान(मध्ये रक्ष(रक्ष ,, राज(द्वारे राज(सभा मध्ये रक्ष रक्षां कुरु(कुरु ,, भूत(प्रेत (पिशाच (देव(दानव(यक्ष(किन्नर(राक्षस , ब्रह्म(राक्षस ,, डाकिनी(शाकिनी(मौन्जियादि अविधं प्रेतानां भस्मं कुरु(कुरु भोस् अत्र्यम( गिरो सिंही (सिंहमुखी ज्वलज्ज्वाला जिव्हे कराल (वदने मां रक्ष(रक्ष ,, मम शरीरं वज्रमय कुरु(कुरु दश (दिशां बंध(बंध वज्र(कोटं कुरु(कुरु आत्म(चक्रं भ्रमावर्त सर्वत्रं रक्ष रक्ष सर्वभयं नाशय (नाशय ,, व्याघ्र (सर्प(वराह(चौरदिन बन्धय(बन्धय,, पिशाच(श्वान दूतान्कीलय(कीलय हुम् हुम् फट ११ ।।

भैरव स्तुति :-

ॐ जै-जै भैरवबाबा स्वामी जै भैरवबाबा।
नमो विश्व भूतेश भुजंगी मंजुल कहलावा।
उमानंद अमरेश विमोचन जनपद सिरनावा।
काशी के कृतवाल आपको सकल जगत ध्यावा।
स्वान सवारी बटुकनाथ प्रभु पी मद हर्षावा। ॐ।।
रवि के दिन जग भोग लगावे मोदक मन भावा।
भीषण भीम कृपालु त्रिलोचन खप्पर भर खावा।
शेखरचंद्र कृपालु शशि प्रभु मस्तक चमकावा।
गल मुण्डन की माला सुशोभित सुन्दर दरसावा। ॐ।।
नमो(नमो आनंद कंद प्रभु लट गत मठ झावा।
कर्ष तुण्ड शिव कपिल त्रयम्बक यश जग में छावा।
जो जन तुमसे लगावत संकट नहिं पावा।
छीतरमल जब शरण तुम्हारी आरती प्रभु गावा।
ॐ जै(जै भैरवबाबा स्वामी जै भैरवबाबा।
 ्र्र इति ्र्र


शनि अष्टोत्तरशतनामावलिः-

शनि बीज मन्त्र

ॐ प्राँ प्रीं प्रौं सः शनैश्चराय नमः ॥
ॐ शनैश्चराय नमः ॥
ॐ शान्ताय नमः ॥
ॐ सर्वाभीष्टप्रदायिने नमः ॥
ॐ शरण्याय नमः ॥
ॐ वरेण्याय नमः ॥
ॐ सर्वेशाय नमः ॥
ॐ सौम्याय नमः ॥
ॐ सुरवन्द्याय नमः ॥
ॐ सुरलोकविहारिणे नमः ॥
ॐ सुखासनोपविष्टाय नमः ॥
ॐ सुन्दराय नमः ॥
ॐ घनाय नमः ॥
ॐ घनरूपाय नमः ॥
ॐ घनाभरणधारिणे नमः ॥
ॐ घनसारविलेपाय नमः ॥
ॐ खद्योताय नमः ॥
ॐ मन्दाय नमः ॥
ॐ मन्दचेष्टाय नमः ॥
ॐ महनीयगुणात्मने नमः ॥
ॐ मर्त्यपावनपदाय नमः ॥
ॐ महेशाय नमः ॥
ॐ छायापुत्राय नमः ॥
ॐ शर्वाय नमः ॥
ॐ शततूणीरधारिणे नमः ॥
ॐ चरस्थिरस्वभावाय नमः ॥
ॐ अचञ्चलाय नमः ॥
ॐ नीलवर्णाय नमः ॥
ॐ नित्याय नमः ॥
ॐ नीलाञ्जननिभाय नमः ॥
ॐ नीलाम्बरविभूशणाय नमः ॥
ॐ निश्चलाय नमः ॥
ॐ वेद्याय नमः ॥
ॐ विधिरूपाय नमः ॥
ॐ विरोधाधारभूमये नमः ॥
ॐ भेदास्पदस्वभावाय नमः ॥
ॐ वज्रदेहाय नमः ॥
ॐ वैराग्यदाय नमः ॥
ॐ वीराय नमः ॥
ॐ वीतरोगभयाय नमः ॥
ॐ विपत्परम्परेशाय नमः ॥
ॐ विश्ववन्द्याय नमः ॥
ॐ गृध्नवाहाय नमः ॥
ॐ गूढाय नमः ॥
ॐ कूर्माङ्गाय नमः ॥
ॐ कुरूपिणे नमः ॥
ॐ कुत्सिताय नमः ॥
ॐ गुणाढ्याय नमः ॥
ॐ गोचराय नमः ॥
ॐ अविद्यामूलनाशाय नमः ॥
ॐ विद्याविद्यास्वरूपिणे नमः ॥
ॐ आयुष्यकारणाय नमः ॥
ॐ आपदुद्धर्त्रे नमः ॥
ॐ विष्णुभक्ताय नमः ॥
ॐ वशिने नमः ॥
ॐ विविधागमवेदिने नमः ॥
ॐ विधिस्तुत्याय नमः ॥
ॐ वन्द्याय नमः ॥
ॐ विरूपाक्षाय नमः ॥
ॐ वरिष्ठाय नमः ॥
ॐ गरिष्ठाय नमः ॥
ॐ वज्राङ्कुशधराय नमः ॥
ॐ वरदाभयहस्ताय नमः ॥
ॐ वामनाय नमः ॥
ॐ ज्येष्ठापत्नीसमेताय नमः ॥
ॐ श्रेष्ठाय नमः ॥
ॐ मितभाषिणे नमः ॥
ॐ कष्टौघनाशकर्त्रे नमः ॥
ॐ पुष्टिदाय नमः ॥
ॐ स्तुत्याय नमः ॥
ॐ स्तोत्रगम्याय नमः ॥
ॐ भक्तिवश्याय नमः ॥
ॐ भानवे नमः ॥
ॐ भानुपुत्राय नमः ॥
ॐ भव्याय नमः ॥
ॐ पावनाय नमः ॥
ॐ धनुर्मण्डलसंस्थाय नमः ॥
ॐ धनदाय नमः ॥
ॐ धनुष्मते नमः ॥
ॐ तनुप्रकाशदेहाय नमः ॥
ॐ तामसाय नमः ॥
ॐ अशेषजनवन्द्याय नमः ॥
ॐ विशेशफलदायिने नमः ॥
ॐ वशीकृतजनेशाय नमः ॥
ॐ पशूनां पतये नमः ॥
ॐ खेचराय नमः ॥
ॐ खगेशाय नमः ॥
ॐ घननीलाम्बराय नमः ॥
ॐ काठिन्यमानसाय नमः ॥
ॐ आर्यगणस्तुत्याय नमः ॥
ॐ नीलच्छत्राय नमः ॥
ॐ नित्याय नमः ॥
ॐ निर्गुणाय नमः ॥
ॐ गुणात्मने नमः ॥
ॐ निरामयाय नमः ॥
ॐ निन्द्याय नमः ॥
ॐ वन्दनीयाय नमः ॥
ॐ धीराय नमः ॥
ॐ दिव्यदेहाय नमः ॥
ॐ दीनार्तिहरणाय नमः ॥
ॐ दैन्यनाशकराय नमः ॥
ॐ आर्यजनगण्याय नमः ॥
ॐ क्रूराय नमः ॥
ॐ क्रूरचेष्टाय नमः ॥
ॐ कामक्रोधकराय नमः ॥
ॐ कलत्रपुत्रशत्रुत्वकारणाय नमः ॥
ॐ परिपोषितभक्ताय नमः ॥
ॐ परभीतिहराय नमः ॥
ॐ भक्तसंघमनोऽभीष्टफलदाय नमः ॥
॥इति शनि अष्टोत्तरशतनामावलिः सम्पूर्णम्

अच्युताष्टकं :-

अच्युतं केशवं स्वामिनारायणम् कृष्णदामोदरम् वासुदेवम् हरिम्।
श्रीधरं माधवं गोपीकावल्ल्भं जानकीनायकं रामचन्द्रं भजे ॥१॥

अच्युतं केशवं सत्यभामाधवं माधवं श्रीधरं राधिकाराधितम्।
इन्दिरामन्दिरं चेतसा सुन्दरं देवकीनंदनं नंदजं संदधे ॥२॥

विष्णवे जिष्णवे शंखिने चक्रिणे रुक्मिणीरागिणे जानकीजानये।
बल्लवीवल्लभायाऽर्चितायात्मने कंसविध्वंसिने वंशिने ते नमस् ॥३॥

कृष्ण गोविन्द हे राम नारायण श्रीपते वासुदेवाजित श्रीनिधे।
अच्युतानन्त हे माधवाधोक्षज द्वारकानायक द्रोपदीरक्षक ॥४॥

राक्षसक्षोभितस् सीतया शोभितो दण्डकारण्यभूपुण्यताकारणस्।
लक्ष्मणेनान्वितो वानरैस् सेवितोऽगस्त्यसंपूजितो राघवस् पातु माम् ॥५॥

धेनुकारिष्टकोऽनिष्टकृद् द्वेषिणां केशिहा कंसह्रद्वंशिकावादकस्।
पूतनाकोपकस् सूरजाखेलनो बालगोपालकस् पातु मां सर्वदा ॥६॥

विद्युदुद्योतवान् प्रस्फुरद्वाससं प्रावृडम्भोदवत् प्रोल्लसद्विग्रहम्।
वन्यया मालया शोभितोरस्थलं लोहिताङ्घ्रिद्वयं वारिजाक्षं भजे ॥७॥

कुञ्चितैस् कुन्तलैर्भ्राजमानाननम् रत्नमौलिं लसत् कुंडलं गण्डयोस्।
हारकेयूरकं कङ्कणप्रोज्ज्वलं किङ्किणीमञ्जुलं श्यामलं तं भजे ॥८॥

अच्युतस्याष्टकं यस् पठेदिष्टदं प्रेमतस् प्रत्यहं पूरुषस् सस्पृहम्।
वृत्ततस् सुन्दरं कर्तृविश्वम्भरं तस्य वश्यो हरिर्जायते सत्वरम् ॥९॥

॥ इति श्रीमच्छंकराचार्यविरचितं अच्युताष्टकं संपूर्णम् ॥

॥ श्रीशनैश्चरस्तोत्रम् ॥

अस्य श्रीशनैश्चरस्तोत्रस्य दशरथ ऋषिः । शनैश्चरो देवता । त्रिष्टुप् छन्दः । । शनैश्चरप्रीत्यर्थ जपे विनियोगः।

दशरथ उवाच –

कोणोऽण्तको रौद्रयमोऽथ बभ्रुः कृष्णः शनिः पिंगलमन्दोसौरिः ।
नित्यं स्मृतो यो हरते च पीडां तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ १॥

सुरासुराः किंपुरुषोरगेन्द्रा गन्धर्वविद्याधरपन्नगाश्च ।
पीड्यन्ति सर्वे विषमश्थितेन तस्मैइ नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ २॥

नरा नरेन्द्राः पशवो मृगेन्द्रा वन्याश्च ये कीटपतंगभृङ्गाः ।
पीड्यन्ति सर्वे विषमश्थितेन तस्मैइ नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ३॥

देशाश्च दुर्गाणि वनाणि यत्र सेनानिवेशाः पुरपत्तनानि ।
पीड्यन्ति सर्वे विषमश्थितेन तस्मैइ नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ४॥

तिलैर्यवैर्माषगुडान्नदानैर्लोहेन नीलाम्बरदानतो वा ।
प्रीणाति मन्त्रैर्निजवसरे च तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ५॥

प्रयागकूले यमुनातटे च सरस्वतीपुण्यजले गुहायाम् ।
यो योगिनां ध्यानगतोऽपि सूक्ष्मस्तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ६॥

अन्यप्रदेशात्स्वगृहं प्रविष्टस्तदीयवारे स नरः सुखी स्यत् ।
गृहाद् गतो यो न पुनः प्रयाति तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ७॥

स्रष्टा स्वयंभूर्भुवनत्रयस्य त्राता हरीशो हरते पिनाकी ।
एकस्त्रिधाअ ऋग्ययजुःसाममूर्तिस्तस्मै नमः श्रीरविनन्दनाय ॥ ८॥

शन्यष्टकं यः प्रयतः प्रभते नित्यं सुपुत्रैः पशुबान्धवैश्च ।
पठेत्तु सौख्यं भुवि भोगयुक्तः प्राप्नोति निर्वाणपदं तदन्ते ॥ ९॥

कोणस्थः पिङ्गलो बभ्रुः कृष्णो रौद्रोऽन्तको यमः ।
सौरिः शनैश्चरो मन्दः पिप्पलादेन संस्तुतः ॥ १०॥

एतानि दश नामाअनि प्रातरुत्थाय यः पठेत् ।
शनैश्चरकृता पीडा न कदाचिद्भविष्यति ॥ ११॥

॥ इति श्रीब्रह्माण्डपुराणे श्रीशनैश्चरस्तोत्रं संपूर्णम् ॥

आरती:- हिन्दु -

ॐ जय जगदीश हरे प्रभु जय जगदीश हरे ्र
प्रभुका चरण उपासक कति(कति पार तरे ्र्र१्र्र
ॐ जय जगदीश हरे ।।

मनको थाल मनोहर प्रेम रुप वाती (प्रभु प्रेमरुप वाती ्र
भाव कपुर छ मङ्गल
आरतीसब भाती ्र्र २्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।
नित्य निरन्जन निर्मलकारण अविनाशी ्र
शरणागत प्रतिपालक
चिन्मय सुख राशी ्र्र३्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।।
सृष्टिस्थितिलय कर्तात्रिभुवनका स्वामी ्र
भक्ति सुधा वर्षाउ शरणपर्यौ हामी ्र्र४्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।।
आसुर भाव निवारक तारक सुखदाता ्र
गुण अनुरुप तिमि ह्वौ हरि हर अनि धाता ्र्र५्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।।
युग(युग पालन गर्छौ अगणितरुप धरि ्र
लिलामय रस विग्रह करुणामूर्ती हरि ्र्र६्र्र
ॐ जय जगदीश हरे।।।
समता शान्ति प्रदायक, सज्जन हितकारी ्र
चरण शरण अव पाऔ प्रभु भवभय हारी ्र्र७्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।।
सम्यम सुर सरिताको अविरल धार बहोस् ्र
जति(जति जन्म भए पनि प्रभुमा प्रेम रहोस््र्र८्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।।
प्रेम सहित शुभ आरती जसले नित्य गर्यो ्र
दिन(दिन निर्मल वन्दै त्यो भव सिन्धु तर्यो्र्र९्र्र

ॐ जय जगदीश हरे।।।। ॐ
जय जगदीश हरे प्रभु जयजगदीश हरे ्र
प्रभुका चरण उपासक कति(कति पार तरे ्र्र१०्र्र

ॐ जय जगदीश हरे ।

गुरु :-

गुरु ब्रम्हा गुरु विष्णु गुरुर्देव महेश्वर
गुरु साक्षात परमब्रम्ह तस्मैश्री गुरवे नमः

्र्र इति ्र्र

         ।। अथ देव्याः कवचम् ।।

ॐ अस्य श्री चण्डीकवचस्य ।। ब्रह्मा ऋषिः । अनुष्टुप् छन्दः । चामुण्डादेवता । अङ्गन्यासोक्तमातरो बीजम् । दिग्बन्धदेवतास्तत्त्वम् । श्रीजगदम्बाप्रीत्यर्थे सप्तशती पाठाङ्गत्वेन जपे विनियोगः ।।
         ।। ॐ नमश्चण्डिकायै ।।
         मार्कण्डेय उवाच ।
ॐ यद्गुह्यं परमं लोके सर्वरक्षाकरं नृणाम् । यन्न कस्यचिदाख्यातं तन्मे ब्रूहि पितामह ।। १।।
         ब्रह्मोवाच ।
अस्ति गुह्यतमं विप्र सर्वभूतोपकारकम् । देव्यास्तु कवचं पुण्यं तच्छृणुष्व महामुने ।। २।।
प्रथमं शैलपुत्री च द्वितीयं ब्रह्मचारिणी । तृतीयं चन्द्रघण्टेति कूष्माण्डेति चतुर्थकम् ।। ३।।
पञ्चमं स्कन्दमातेति षष्ठं कात्यायनीति च । सप्तमं कालरात्रीति महागौरीति चाष्टमम् ।। ४।।
नवमं सिद्धिदात्री च नवदुर्गाः प्रकीर्तिताः । उक्तान्येतानि नामानि ब्रह्मणैव महात्मना ।। ५।।
अग्निना दह्यमानस्तु शत्रुमध्ये गतो रणे । विषमे दुर्गमे चैव भयात्तार्ः शरणं गताः ।। ६।।
न तेषां जायते किंचिदशुभं रणसंकटे । नापदं तस्य पश्यामि शोकदुःखभयं न हि ।। ७।।
यैस्तु भक्त्या स्मृता नूनं तेषां वृद्धिः प्रजायते । ये त्वां स्मरन्ति देवेशि रक्षसे तान्न संशयः ।। ८।।
प्रेतसंस्था तु चामुण्डा वाराही महिषासना । ऐन्द्री गजसमारूढा वैष्णवी गरुडासना ।। ९।।
माहेश्वरी वृषारूढा कौमारी शिखिवाहना । लक्ष्मीः पद्मासना देवी पद्महस्ता हरि प्रिया ।। १०।।
श्वेतरूपधरा देवी ईश्वरी वृषवाहना । ब्राह्मी हंससमारूढा सर्वाभरणभूषिता ।। ११।।
इत्येता मातरः सर्वाः सर्वयोग समन्विताः । नानाभरणशोभाढ्या नानारत्नो पशोभिताः ।। १२।।
दृश्यन्ते रथमारूढा देव्यः क्रोधसमाकुलाः । शङ्खं चक्रं गदां शक्तिं हलं च मुसलायुधम् ।। १३।।
खेटकं तोमरं चैव परशुं पाशमेव च । कुन्तायुधं त्रिशूलं च शाङ्गर्मायुधमुत्तमम् ।। १४।।
दैत्यानां देहनाशाय भक्तानामभयाय च । धारयन्त्यायुधानीत्थं देवानां च हिताय वै ।। १५।।
नमस्तेऽस्तु महारौद्रे महाघोरपराक्रमे । महाबले महोत्साहे महाभयविनाशिनि ।। १६।।
त्राहि मां देवि दुष्प्रेक्ष्ये शत्रूणां भयवद्धिर्नि । प्राच्यां रक्षतु मामैन्द्री आग्नेय्यामग्निदेवता ।। १७।।
दक्षिणेऽवतु वाराही नैऋर्त्यां खड्गधारिणी । प्रतीच्यां वारुणी रक्षेद् वायव्यां मृगवाहिनी ।। १८।।
उदीच्यां पातु कौमारी ऐशान्यां शूलधारिणी । ऊध्वर्ं ब्रह्माणि मे रक्षेदधस्ताद् वैष्णवी तथा ।। १९।।
एवं दश दिशो रक्षेच्चामुण्डा शववाहना । जया मे चाग्रतः पातु विजया पातु पृष्ठतः ।। २०।।
अजिता वाम पाश्वेर् तु दक्षिणे चापराजिता । शिखामुद्योतिनी रक्षेदुमा मूध्निर् व्यवस्थिता ।। २१।।
मालाधरी ललाटे च भ्रुवौ रक्षेद् यशस्विनी । त्रिनेत्रा च भ्रुवोर्मध्ये यमघण्टा च नासिके ।। २२।।
शङ्खिनी चक्षुषोर्मध्ये श्रोत्रयोद्वार्रवासिनी । कपोलौ कालिका रक्षेत्कर्णमूले तु शाङ्करी ।। २३।।
नासिकायां सुगन्धा च उत्तरोष्ठे च चर्चिका । अधरे चामृतकला जिह्वायां च सरस्वती ।। २४।।
दन्तान् रक्षतु कौमरी कण्ठदेशे तु चण्डिका । घण्टिकां चित्रघण्टा च महामाया च तालुके ।। २५।।
कामाक्षी चिबुकं रक्षेद् वाचं मे सर्वमङ्गला । ग्रीवायां भद्रकाली च पृष्ठवंशे धनुर्धरी ।। २६।।
नीलग्रीवा बहिःकण्ठे नलिकां नलकूबरी । स्कन्धयोः खङ्गिनी रक्षेद् बाहू मे वज्रधारिणी ।। २७।।
हस्तयोर्दण्डिनी रक्षेदम्बिका चाङ्गुलीषु च । नखाञ्छूलेश्वरी रक्षेत्कुक्षौरक्षेत्कुलेश्वरी ।। २८।।
स्तनौरक्षेन्महादेवी मनःशोकविनाशिनी । हृदये ललिता देवी उदरे शूलधारिणी ।। २९।।
नाभौ च कामिनी रक्षेद् गुह्यं गुह्येश्वरी तथा । पूतना कामिका मेढ्रं गुदे महिषवाहिनी ।। ३०।।
कट्यां भगवती रक्षेज्जानुनी विन्ध्यवासिनी । जङ्घे महाबला रक्षेत्सर्वकामप्रदायिनी ।। ३१।।
गुल्फयोर्नारसिंही च पादपृष्ठे तु तैजसी । पादाङ्गुलीषु श्री रक्षेत्पादाधस्तलवासिनी ।। ३२।।
नखान् दंष्ट्राकराली च केशांश्चैवोध्वर्केशिनी । रोमकूपेषु कौबेरी त्वचं वागीश्वरी तथा ।। ३३।।
रक्तमज्जावसामांसान्यस्थिमेदांसि पार्वती । अन्त्राणि कालरात्रिश्च पित्तं च मुकुटेश्वरी ।। ३४।।
पद्मावती पद्मकोशे कफे चूडामणिस्तथा । ज्वालामुखी नखज्वालामभेद्या सर्वसन्धिषु ।। ३५।।
शुक्रं ब्रह्माणि मे रक्षेच्छायां छत्रेश्वरी तथा । अहंकारं मनो बुद्धिं रक्षेन्मे धर्मधारिणी ।। ३६।।
प्राणापानौ तथा व्यानमुदानं च समानकम् । वज्रहस्ता च मे रक्षेत्प्राणं कल्याणशोभना ।। ३७।।
रसे रूपे च गन्धे च शब्दे स्पर्शे च योगिनी । सत्त्वं रजस्तमश्चैव रक्षेन्नारायणी सदा ।। ३८।।
आयू रक्षतु वाराही धर्मं रक्षतु वैष्णवी । यशः कीर्तिं च लक्ष्मीं च धनं विद्यां च चक्रिणी ।। ३९।।
गोत्रमिन्द्राणि मे रक्षेत्पशून्मे रक्ष चण्डिके । पुत्रान् रक्षेन्महालक्ष्मीर्भार्यां रक्षतु भैरवी ।। ४०।।
पन्थानं सुपथा रक्षेन्मार्गं क्षेमकरी तथा । राजद्वारे महालक्ष्मीर्विजया सर्वतः स्थिता ।। ४१।।
रक्षाहीनं तु यत्स्थानं वर्जितं कवचेन तु । तत्सर्वं रक्ष मे देवि जयन्ती पापनाशिनी ।। ४२।।
पदमेकं न गच्छेत्तु यदीच्छेच्छुभमात्मनः । कवचेना वृतो नित्यं यत्र यत्रैव गच्छति ।। ४३।।
तत्र तत्रार्थलाभश्च विजयः सार्वकामिकः । यं यं चिन्तयते कामं तं तं प्राप्नोति निश्चितम् । परमैश्वर्यमतुलं प्राप्स्यते भूतले पुमान् ।। ४४।।
निर्भयो जायते मत्यर्ः संग्रामेष्वपराजितः । त्रैलोक्ये तु भवेत्पूज्यः कवचेनावृतः पुमान् ।। ४५।।
इदं तु देव्याः कवचं देवानामपि दुर्लभम् । यः पठेत्प्रयतो नित्यं त्रिसन्ध्यं श्रद्धयान्वितः ।। ४६।।
दैवी कला भवेत्तस्य त्रैलोक्येष्वपराजितः । जीवेद् वर्षशतं साग्रमपमृत्युविवर्जितः ।। ४७।।
नश्यन्ति व्याधयः सर्वे लूताविस्फोटकादयः । स्थावरं जङ्गमं चैव कृत्रिमं चापि यद्विषम् ।। ४८।।
अभिचाराणि सर्वाणि मन्त्रयन्त्राणि भूतले । भूचराः खेचराश्चैवजलजाश्चोपदेशिकाः ।। ४९।।
सहजा कुलजा माला डाकिनी शाकिनी तथा । अन्तरिक्षचरा घोरा डाकिन्यश्च महाबलाः ।। ५०।।
ग्रहभूतपिशाचाश्च यक्षगन्धर्वराक्षसाः । ब्रह्मराक्षसवेतालाः कुष्माण्डा भैरवादयः ।। ५१।।
नश्यन्ति दर्शनात्तस्य कवचे हृदि संस्थिते । मानोन्नतिर्भवेद् राज्ञस्तेजोवृद्धिकरं परम् ।। ५२।।
यशसा वद्धर्ते सोऽपि कीर्ति मण्डितभूतले । जपेत्सप्तशतीं चण्डीं कृत्वा तु कवचं पुरा ।। ५३।।
यावद्भूमण्डलं धत्ते सशैलवनकाननम् । तावत्तिष्ठति मेदिन्यां सन्ततिः पुत्र पौत्रिकी ।। ५४।।
देहान्ते परमं स्थानं यत्सुरैरपि दुर्लभम् । प्राप्नोति पुरुषो नित्यं महामाया प्रसादतः ।। ५५।।
लभते परमं रूपं शिवेन सह मोदते ।। ॐ ।। ५६।।
 ्र्र इति ्र्र

पशुपतिनाथको नित्य आरती :-

जय शिव शंकर शम्भो जय गिरिजाधीश । शिव जय गिरिजाधीश ।।
जय जय करुणासागर २ पशुपति जगदीश । ॐ हर हर हर महादेव ।।
गिरि कैलाश निवास छ गण छन् सहचारी । शिव गण छन् सहचारी ।।
मुण्ड माला छ गलामा २ रुप छ भयहारी । ॐ हर हर हर महादेव ।।
डमरु त्रिशुल सुसोभित प्रभुका दुइ करमा । शिव प्रभुका दुइ करमा ।।
भूषण नाग विराजित २ बाघाम्बर तनमा । ॐ हर हर हर महादेव ।।
तीन नयनमा थरीथरी ज्योति छ दिव्य सदा । शिव ज्योति छ दिव्य सदा ।।
वाहन वृषभ मनोहर २ सँगमा छन् गिरिजा । ॐ हर हर हर महादेव ।।
भष्म विलेपन सुन्दर शिरमा चन्द्रकला । शिव शिरमा चन्द्रकला ।
कलकल बग्छिन हरदम २ गंगा पुण्यजला । ॐ हर हर हर महादेव ।।
ब्रह्मा विष्णु महेश्वर प्रभुका रुप सबै । शिव प्रभुका रुप सबै ।।
सृष्टि–स्थिति लय सबहुन् २ शुभ लिला प्रभुकै । ॐ हर हर हर महादेव ।।
वेद पुराण थकित छन् प्रभुको वर्णनमा । शिव प्रभुको वर्णनमा ।।
कण कण व्यापक प्रभुको २ महिमा त्रिभुवनमा । ॐ हर हर हर महादेव ।।
सुर नर मुनि सब प्रभुकै निसदिन ध्यान गरी । शिव प्रभुकै ध्यान गरी ।।
परमानन्द मगन भै २ जान्छन् पार तरी । ॐ हर हर हर महादेव ।।
सच्चिदानन्द परात्पर सज्जन हितकारी । शिव सज्जन हितकारी ।।
जय जय साम्बसदाशिव २ जय जय त्रिपुरारी । ॐ हर हर हर महादेव ।।

द्वादश ज्योतिर्लिङ्ग स्महाशिवरात्रि स्
बाह्र स्‍थानहरूमा बाह्र ज्योशर्तिलिंग स्था पित छन्। ्र्र द्वादश ज्योतिर्लिङ्ग स्तोत्रम् ्र्र

सौराष्ट्रदेशे विशदेऽतिरम्ये ज्योतिर्मयं चन्द्रकलावतंसम् ्र
भक्तिप्रदानाय कृपावतीर्णं तं सोमनाथं शरणं प्रपद्ये ्र्र १्र्र

श्रीशैलशृङ्गे विबुधातिसङ्गे तुलाद्रितुङ्गेऽपि मुदा वसन्तम् ्र
तमर्जुनं मल्लिकपूर्वमेकं नमामि संसारसमुद्रसेतुम् ्र्र २्र्र

अवन्तिकायां विहितावतारं मुक्तिप्रदानाय च सज्जनानाम् ्र
अकालमृत्योः परिरक्षणार्थं वन्दे महाकालमहासुरेशम् ्र्र ३्र्र

कावेरिकानर्मदयोः पवित्रे समागमे सज्जनतारणाय ्र
सदैवमान्धातृपुरे वसन्तमोङ्कारमीशं शिवमेकमीडे ्र्र ४्र्र

पूर्वोत्तरे प्रज्वलिकानिधाने सदा वसन्तं गिरिजासमेतम् ्र
सुरासुराराधितपादपद्मं श्रीवैद्यनाथं तमहं नमामि ्र्र ५्र्र

याम्ये सदङ्गे नगरेऽतिरम्ये विभूषिताङ्गं विविधैश्च भोगैः ्र
सद्भक्तिमुक्तिप्रदमीशमेकं श्रीनागनाथं शरणं प्रपद्ये ्र्र ६्र्र

महाद्रिपार्श्वे च तटे रमन्तं सम्पूज्यमानं सततं मुनीन्द्रैः ्र
सुरासुरैर्यक्ष महोरगाढ्यैः केदारमीशं शिवमेकमीडे ्र्र ७्र्र

सह्याद्रिशीर्षे विमले वसन्तं गोदावरितीरपवित्रदेशे ्र

यद्धर्शनात्पातकमाशु नाशं प्रयाति तं त्र्यम्बकमीशमीडे ्र्र ८्र्र
सुताम्रपर्णीजलराशियोगे निबध्य सेतुं विशिखैरसंख्यैः ्र

श्रीरामचन्द्रेण समर्पितं तं रामेश्वराख्यं नियतं नमामि ्र्र ९्र्र
यं डाकिनिशाकिनिकासमाजे निषेव्यमाणं पिशिताशनैश्च ्र

सदैव भीमादिपदप्रसिद्दं तं शङ्करं भक्तहितं नमामि ्र्र १०्र्र
सानन्दमानन्दवने वसन्तमानन्दकन्दं हतपापवृन्दम् ्र

वाराणसीनाथमनाथनाथं श्रीविश्वनाथं शरणं प्रपद्ये ्र्र ११्र्र
इलापुरे रम्यविशालकेऽस्मिन् समुल्लसन्तं च जगद्वरेण्यम् ्र

वन्दे महोदारतरस्वभावं घृष्णेश्वराख्यं शरणम् प्रपद्ये ्र्र १२्र्र
ज्योतिर्मयद्वादशलिङ्गकानां शिवात्मनां प्रोक्तमिदं क्रमेण ्र

स्तोत्रं पठित्वा मनुजोऽतिभक्त्या फलं तदालोक्य निजं भजेच्च ्र्र

्र्र इति ्र्र

भगवान् कृष्णको वाणी– गीतासार :-

जब जब धर्मको हानि हुन्छ, अधर्मको वृद्धि हुन्छ त्यस बेलामा मैले आफुलाई प्रकट गरेको हुन्छु ।
।।।
जसको हृदय पवित्र छ उनीहरु धन्य छन् । किनभने उनीहरुले ईश्वरको ज्ञान प्राप्त गर्छन् ।
।।।
जसरी उदाउंदो सूर्यले रात्रिको अन्धकारलाई नाश गरी दिन्छ त्यसै गरी आत्माको ज्ञानले समस्त भ्रम निवारण हुनजान्छन् ।
।।।
जसरी जीवात्माले यस शरीरमा कौमार्य, र्यौवन, र वार्धक्य प्राप्त गर्छ, त्यसै गरी उसले आफ्ना अन्य शरीर पनि प्राप्त गर्छ । यस विषयमा ज्ञानी मोहित हुंदैन ।
।।
जुन कार्य मेरो सेवाको रुपमा गरिन्छ, अनि त्यो पवित्र र पुनीत बन्न जान्छ ।
।।।
विषयको चिन्तन गर्ने मानिसको तत्तत विषयमा आसक्ति हुन जान्छ । आसक्तिले कामना उत्पन्न हुन्छ, कामनाले क्रोध उत्पनन हुन्छ, क्रोधले अविवेक उत्पन्न हुनजान्छ । अविवेकले स्मृति भ्रम र स्मृतिभ्रमले बुद्धिनाश अनि बुद्धिनाशले मानिस पतन हुनजान्छ ।
।।।
तर आत्म संयमवान मानिस रागद्वेषरहित भएर आफ्ना वशमा गरिएका इन्द्रियहरुद्वारा विषय भोग गर्दै अन्तःकरणको प्रसन्नतालाई प्राप्त गर्छ ।

नाग :-

सर्प प्रजातीनै हो नाग हिन्दुले शिव भगवान ठान्छन् ।
ठानी धुप भैयार,उचैन सद्र्धाले यज्ञ पुजा प्रसादी दिन्छन ।। १

ब्रह्मलोकेषु ये सर्पा शेषनाग पुरोगमास्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतो मम सवर्दा।१।

इन्द्रलोकेषु ये सर्पास् वासुकी प्रमुखादयस्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।२।

कद्रबेयाश्च ये सर्पास् मातृभक्ति परामा।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।३।

इन्द्रलोकेषु ये सर्पास् तक्षका प्रमुखादयस्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पास् सुप्रीतास् मम सर्वदा।५।

सत्यलोकेषु ये सर्पास् वासुकिन च रक्षता।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पास् सुप्रीतास् मम सर्वदा।६।

मलये चैव ये सर्पास् कर्कोतक प्रमुखादयस्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।७।

प्रार्थव्याचैव सर्पेभ्यस् ये साकेत वासित।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।८।

सर्वग्रामेषु ये सर्पा वसंतिषु सञ्च्छिता।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।९।

ग्रामे वा यदिवारण्ये ये सर्पाप्रचरन्ति च।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।१०।

समुन्द्रतीरे ये सर्पाये सर्पाजलवासिनस्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।११।

रसातंलेषु ये सर्पास् अनन्तादि महाबलास्।
नमोस्तुतेभ्यस् सर्पेभ्यस् सुप्रीतास् मम सर्वदा।१२।

नागमन्त्र पाठ गर्न असम्भव भए स्
ुॐ कुरुकुल्ये हुँ फट स्वाहाु मन्त्रको ९००० पटक जाप गर्ने गरिन्छ।

नाग गायत्रीको मन्त्र :

९ॐ ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍नव कुलाय विध्महे विषदंताय धीमहि तन्नो सर्पः प्रचोदयात्०

जपी ध्यान,न्यास बिधि र रितमा गायत्री जपी नाग  पुज्नु ।
बालि श्रीखण्ड,सेतो कमलको सुगन्धमा जगले प्रिय बनाई  ।।
मिलाई अष्ट बसुकी,कर्कट तक्ष्यकादी नाग श्रीखण्ड चन्दनले ।
शास्त्र र बिधिमा बिष्णुशैयादी संस्मरण,टासी नाग पुजनले ।। १

कालसर्प योग :-

जन्म चिनाका लग्न दशा ग्रह,राहुकेतु भ्रामरी,स्थान जनहरुको ।
समयको अर्धवृतकार संरचनामा ग्रह पर्नु काल सर्प योगको ।।
जन्म स्थान राहु केतुमा योग,भाग्य विधाता चल्छ छायाले ।
हटाई जयातिष,तान्त्रिक निवारण जीवन चाहे छ जनहरुले ।। १

१. त्रिपिण्डी श्राद्ध :-
पूर्वज,पितृ भड्किएर बिधि बिधानमा तर्पणादी नपाउदा ।
गर्नु श्रद्धाधिकारीले पवित्र तिर्थमा आत्मा शुद्धिले रहदा ।। २

        २. मृत्युञ्जय जाप :-
जप्नु महामृत्युन्जय मन्त्र स्व सिद्धि छ स्वजनको ।
शुद्दि भक्ति र कर्ममा वंश सन्तान छ,बुद्धिमानको ।। ३

२) नागपूजा :-
धार्य हे जन, तिमि बिधिवत नाग पुजि गर यथासकय दानादी ।
चढाउ धातुको नाग शिवालयमा कालसर्प यो जुट्यो भनेदेखि ।।४

शिव गायत्री ः-
 क) शिव गायत्री-

ॐ महादेवाय विद्महे, रुद्रमुर्तय धीमहि तन्नो शिवः प्रचोदयात ।

 ख) रूद्र गायत्री मन्त्र-

ॐ तत्पुरुषाय विद्महे महादेवाय धीमहि, तन्नो रूद्रः प्रचोदयात ।
ॐ पञ्चवक्त्राय विद्महे, सहस्राक्षाय महादेवाय धीमहि तन्नो रुद्र प्रचोदयात ।।

दत्तात्रय गायत्री-

दत्तात्रेय हरे कृष्ण उन्मत्तानन्ददायक दिगंबर मुनी बाल पिशाच ज्ञानसागर ॐ गुरु दत्त नमो नमः ।

ॐ दत्तातत्रेयाय विद्महे अवधूताय धीमहि. तन्नो दत्त ः प्रचोदयात ।
ॐ दत्तातत्रेयाय विद्महे योगीश्वराय धीमहि. तन्नो दत्तुः प्रचोदयात ।
ॐ दिगम्बराय विद्महे योगीश्वराय धीमहि. तन्नो  दत्ताः प्रचोदयात ।
ॐ दत्ताबत्रेयाय विद्महे दिगम्बराय धीमहि. तन्नो दत्तद ः प्रचोदयात ।
ॐ दत्ताबत्रेयाय विद्महे अत्रीपुत्राय धीमहि. तन्नो् दत्तुः प्रचोदयात ।

गणेश गायत्री-

ॐ तत्पुरुषाय विद्महे वक्र तुनय धीमहि, तन्नो दन्ति प्रचोदयात ।

षन्मुख गायत्री-

ॐ तत्पुरुषाय विद्महे महासेनाय धीमहि, तन्नो षन्मुख ः प्रचोदयात ।

नन्दी गायत्री-

ॐ तत्पुरुषाय विद्महे चक्रताय धीमहि, तन्नो नन्दीः प्रचोदयात ।

सूर्य गायत्री-

ॐ अदित्याय विद्महे भास्कराए धीमहि तन्नो भानुः प्रचोदयात ।
ॐ आदित्याय च विद्महे प्रभाकराय धीमहि, तन्नो सूर्यः प्रचोदयात ।
ॐ आदित्याय विद्महकक दिवाकराय धीमही तन्नक सूर्यः प्रचककदयात ।
ॐ भास्कराय विद्महे महातेजाय धीमहि !तन्नो सूर्यः प्रचोदयात ।
ॐ अश्वध्वजाय विद्महे पासहस्थाया धीमहि तन्नो सूर्यः प्रचोदयात ।

चन्द्र गायत्री-

ॐ अमृतंग अन्गाये विद्ममहे कलारुपाय धीमहि,तन्नो सोम प्रचोदयात ।
ॐ अत्रि पुत्राय विद्महे सागरोद्भवाय धीमहि तन्नो चन्द्रः प्रचोदयात ।
ॐ क्षीरपुत्राय विद्महे अमृत तत्वाय धीमहि, तन्नो चन्द्रस् प्रचोदयात ।

मंगल भौम-गायत्री:-

ॐ अंगारकाय विद्महे शक्तिहस्ताय धीमहि, तन्नो भौमः प्रचोदयात ।
ॐ क्षिति पुत्राय विद्महे लोहितान्गाय धीमहि तन्नो भौमः प्रचोदयात ।

बुध गायत्री:-

ॐ सौम्यरुपाय विद्महे वानेशाय च धीमहि, तन्नो सौम्य प्रचोदयात ।
ॐ चन्द्र पुत्राय विद्महे रोहिनि प्रियाय धीमहि तन्नो बुधः प्रचोदयात ।

गुरु गायत्री:-

ॐ अन्गिर्साय विद्महे दिव्यदेहाय धीमहि, तन्नो जीवः प्रचोदयात ।
ॐ अंगिरोजाताय विद्महे वाचस्पतये धीमहि तन्नो गुरुः प्रचोदयात ।
ॐ गुरु देवाय विद्महे परब्रह्माय धीमहि, तन्नो गुरुः प्रचोदयात ।

शुक्र गायत्री:-

ॐ भृगुजाय विद्महे दिव्यदेहाय, धीमहि तन्नो शुक्रः प्रचोदयात ।
ॐ भृगुपुत्राय विद्महे श्वेतवाहनाय धीमहि तन्नः शुक्रः प्रचोदयात ।

शनि गायत्री:-

ॐ भग्भवाय विद्महे मृत्युरुपाय धीमहि, तन्नो सौरीस्प्रचोदयात ।
ॐ कृषांगाय विद्महकक रविपुत्राय धीमही तन्नकक सौरिः प्रचककदयात ।

राहू गायत्री:-

ॐ शिरोरुपाय विद्महे अमृतेशाय धीमहि, तन्नो राहूस्प्रचोदयात ।
ॐ नील र्वााय विद्महे सौंहिकेयाय धीमहि तन्नकक राहुः प्रचोदयात ।

केतु गायत्री:-

ॐ पद्मपुत्राय विद्महे अम्रितेसाय धीमहि तन्नो केतुः प्रचोदयात ।
ॐ धूम्र र्वााय विद्महे कपोत वाहनाय धीमहि, तन्नो केतुः प्रचोदयात ।

ब्रम्हा गायत्रीे:-

ॐ वेदात्मने च विद्महे हिरयगर्भाय धीमहि, तन्नो ब्रह्मा प्रचोदयात ।

विष्णु गायत्री:-

क) नारायण गायत्री-

 ॐ नारायाााय विद्महे वासुदेवाय धीमहि । तन्नो विषुः प्रचोदयात् ।
 ॐ श्री विषवे च विद्महे वासुदेवाय धीमहि, तन्नो विषु ः प्रचोदयात ।
 ॐ नाराया ः विद्महे वासुदेवाय धीमहि, तन्नो नाराया ः प्रचोदयात ।
 ॐ नारायााय विद्महे वासुदेवाय धीमहि तन्नो नाराया प्रचोदयात् ।

ख) श्रीनिवास गायत्री:-

 ॐ निरन्जनाय विद्महे निरापासाय धीमहि तन्नो श्रीनिवास प्रचोदयात् ।

ग) कृष्ण गायत्री:-

 ॐ देवकिनन्दनाय विद्ममहे, वासुदेवाय धीमहि तन्नो कृष्णस्प्रचोदयात ।
 ॐ दामोदराय विद्महे वासुदेवाय धीमहि । तन्नः कृष्णः प्रचोदयात् ।

घ) गोपाल गायत्री:-

 ॐ गोपालाय विद्महे गोपीजन वल्लभाय धीमहि, तन्नो गोपालः प्रचोदयात ।

ङ) परशुराम गायत्री:-

 ॐ जामदग्न्याय विद्महे महावीराय धीमहि, तन्नो परशुराम प्रचोदयात ।

च) नृसिंह गायत्री:-

 ॐ उग्रनृसिंहाय नरसिंहाय-विद्महे वज्रनखाय धीमहि, तन्नो नृसिंहः नरसिंह प्रचोदयात ।
 ॐ वज्रनखाय विद्महे तीक्षदंष्छ «ाय धीमहि । तन्नो नृसिंहः नरसिंह- प्रचोदयात ।
 ॐ नरहसिंहाय विद्महे वज्रनखाय धीमहि । तन्नो विषु प्रचोदयात ।
ॐ नरहसिंहाय विद्महे वज्रनखाय धीमहि । तन्नो सिंह प्रचोदयात ।

छ) हयग्रीव गायत्री:-

ॐ वााीश्वराय विद्महे हयग्रीवाय धीमहि तन्नो हयग्रीव स्प्रचोदयात ।

ज) राम गायत्री:-

 ॐ दाशरथये विद्महे सीतावल्लभाय धीमहि, तन्नो रामः प्रचोदयात ।

झ) त्रैलोक्य गायत्री:-

ॐ त्रैलोक्य मोहनाय विद्महे आत्मारामाय धीमहि, तन्नो विषु ः प्रचोदयात ।

ञ) हंसा गायत्री:-

 ॐ परम्ह्न्साय विद्महे महा हंसाय धीमहि तन्नो हंसः प्रचोदयात ।
 ॐ वागीश्वराय विद्महे हयग्रीवाय धीमहि । तन्नो हंसः प्रचोदयात् ।

छ ) सुदर्शन गायत्री:-

ॐ सुदर्शनाय विद्महे हेतिराजाय धीमहि । तन्नश्चक्रः प्रचोदयात् ।

ठ) वराह गायत्री:-

ॐ धनुर्धराय विद्महे वक्रदंष्ण्«ाय धीमहि तन्नो वराह प्रचोदयात ।
ॐ भूः रक्षकाय विद्महे श्रीकराय धीमहि तन्नो वराह प्रचोदयात ।
ॐ भूवराहाय विद्महे हिरयगर्भाय धीमहि तन्नो क्रोध प्रचोदयात ।

ड) मत्स्य गायत्री:-

ॐ तत्पुरुशाय विद्महे माहामीनाय धीमहि तन्नो विषु प्रचोदयात ।

ढ) वेङ्कण्शैैर गायत्री:-

 ॐ श्रीनिलायाय विद्महे वेङ्कण्ैशाय धीमहि तन्नो हारिः प्रचोदयात् ।

ण) राजागोपाल गायत्री:-

 ॐ तत्पुरुशाय विद्महे सन्तान पुत्राय धीमहि तन्नो विषु प्रचोदयात् ।

त) कूर्म गायत्री:-

ॐ कच्ठपेसाय विद्महे माहाबलाय धीमहि तन्नो कूर्म प्रचोदयात् ।

थ) वामन गायत्री:-

ॐ तप रूपाय विद्महे श्रृष्ण्किर्ताय धीमहि तन्नो वामन प्रचोदयात् ।

द) बलराम गायत्री:-

ॐ अश्त्रहस्ताय विद्महे पीताम्वराय धीमहि तन्नो बलराम प्रचोदयात् ।

ध) कल्कि गायत्री:-

ॐ भूमि नेत्राय विद्महे माहापुरुशाय धीमहि तन्नो कल्कि प्रचोदयात् ।

लक्ष्मी गायत्री:-

 क) लक्ष्मी गायत्री-

 ॐ महालाक्ष्मये विधमहे, विषु प्रियाय धीमहि तन्नो लक्ष्मीस्प्रचोदयात ।
 ॐ नमो भाग्य लक्ष्मी च विदमहे, अस्ठ लक्ष्मी च धीमहि तन्नो लक्ष्मी प्रचोदयात ।

ख) राधा गायत्री-

ॐ वृषभानुस् जायै विद्महे, कृषप्रियाय धीमहि तन्नो राधा स्प्रचोदयात ।
ॐ वृषभानुजायै विद्महे कृषप्रियायै धीमहि, तन्नो राधिका प्रचोदयात ।

 ग) तुलसी गायत्री-

 ॐ श्री तुलस्यये विद्महे, विषुप्रियाय धीमहि तन्नो वृंदास्प्रचोदयात ।
 ॐ त्रिपुराय विद्महे तुलसीपत्राय धीमहि, तन्नो तुलसी प्रचोदयात ।

घ) लक्ष्मी गायत्री-

ॐ महादेव्यै च विद्महे विषु पत्न्ये यैे च धीमहि, तन्नो लक्ष्मीस् प्रचोदयात ।

 ङ) जानकी गायत्री-

ॐ जनकजायै विद्महे राम प्रियायै धीमहि, तन्नो सीता प्रचोदयात ।

 च) सीता गायत्री-

ॐ जनक नंदिन्ये विद्महे भुमिजाय धीमहि तन्नो सीता स्प्रचोदयात ।

लक्ष्मिि-गायत्री:-

ॐ दासरथये विद्महे अलाबेलाय धीमहि, तन्नो लक्ष्मा प्रचोदयात ।

हनुमान गायत्री:-

ॐ अन्जनीजाय विद्महे वायु पुत्राय धीमहि, तन्नो हनुमान प्रचोदयात ।

गुरु-गायत्री:-

ॐ तत्पुरुषाय विद्महे सुर्वा वराय धीमहि, तन्नो गरुÞः प्रचोदयात ।

सरस्वती गायत्री:-

ॐ वाग देव्यै विद्महे काम राज्या धीमहि तन्नो सरस्वती ः प्रचोदयात ।
ॐ ऐं वाग्देव्यै च विद्महे कामराजाय धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

दुर्गा गायत्री:-

ॐ गिरिजाये विद्महे शिवप्रियाय धीमहि तन्नो दुर्गा स्प्रचोदयात ।

त्वरिता गायत्री मन्त्र–

या श्री ः स्वयम स्वकृतिनां भवनेष्वलक्ष्मीः ।
पापात्मनां कृतधियां हृद्येशु बुद्धि ।
श्रृद्धा शतां कुलजन प्रभवस्य लज्जा ।
ता त्वां नतास्म परिपालय देवि विश्वं ।
ॐ त्वरिता देव्यै च विद्महे महानित्यायै धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

महिष मर्द्दिनी गायत्री मन्त्र—

ॐ महिषमर्द्िदयै च दुर्गायै च धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

मातंगी गायत्री मन्त्र—

ॐ मातं गये मतंग्ये ृयैे च उच्ण्ष्ण्ँि चााल्यै च धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

बागला मुखी गायत्री मन्त्र—

ॐ बागला मुख्यं च विद्महे स्तंभिन्यै च धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

धूमावती गायत्री मन्त्र—

ॐ धूमावत्यै च विद्महे संहारिन्यै च धीमहि, तन्नो धूमा प्रचोदयात ।

छिन्नमस्ता गायत्री मन्त्र—

ॐ वैरोचन्यै च विद्महे छिन्नमस्तायै धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

भैरवी गायत्री मन्त्र—

ॐ त्रिपुरायै च विद्महे भैरव्यै च धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

भुवनेश्वरी गायत्री मन्त्र—

ॐ नारायन्यै च विद्महे भुवनेश्वर्यै धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

त्रिपुर सुंदरी गायत्री मन्त्र—

ॐ त्रिपुरा दैव्यै विद्महे क्लीं कामेश्वर्यै धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

तारा गायत्री मन्त्र–

ॐ तारायै च विद्महे महोग्रायै च धीमहि, सौस्तन्नस् क्लिन्नै प्रचोदयात ।

काली गायत्री मन्त्र—

ॐ कालिकायै च विद्महे श्मशान वासिन्यै धीमहि, तन्नो अगोरा प्रचोदयात ।

अन्नपूर्ण गायत्री मन्त्र–

ॐ भगवत्यै च विद्महे माहेश्वर्यै च धीमहि, तन्नो अन्नर्पूाा प्रचोदयात ।

गौरी गायत्री मन्त्र—

ॐ सुभगार्यै च विद्महे काम मालायै धीमहि, तन्नो गौरी प्रचोदयात ।

देवी गायत्री मन्त्र—

ॐ देव्यै विद्महे महाशक्त्यै च धीमहि, तन्नो देवी प्रचोदयात ।

शक्ति गायत्री मन्त्र—

ॐ सर्व सम्मोहिन्यै विद्महे विश्वनन्यै धीमहि, शक्ति प्रचोदयात ।

इन्द्र गायत्री-

ॐ सहस्त्र नेत्राए विद्महे वज्रहस्ताय धीमहि तन्नो इन्द्रस्प्रचोदयात ।
ॐ तत्पुरुषाय विद्महे सहत्राक्षाय धीमहि, तन्नो इंद्रस् प्रचोदयात ।

अग्नि गायत्री:-

ॐ महाज्वालाय विद्महे अग्नि मध्ये धीमहि, तन्नो अग्नि प्रचोदयात ।

जल गायत्री:-

ॐ जलबिंबाय विद्महे नील पुरुषाय धीमहि, तन्नो अम्बुः प्रकोदयात ।

आकाश गायत्री:-

ॐ आकाशाय च विद्महे नभो देवाय धीमहि, तन्नो गगनं प्रचोदयात ।

वायु गायत्री:-

ॐ पवन पुरुषाय विद्महे सहस्त्र मूर्त्ये च धीमहि, तन्नो वायुस् प्रचोदयात ।

यम् गायत्री:-

ॐ सुर्यपुत्राय विद्महे महाकालाय धीमहि तन्नो यम् स्प्रचोदयात ।

वरुण गायत्रीे:-

ॐ जल बिम्बाय विद्महे नील पुरु शाय धीमहि तन्नो वरुा स्प्रचोदयात ।

काम गायत्रीे:-

ॐ मन्मथेशाय विद्महे काम देवाय धीमहि, तन्नो अनंग प्रचोदयात ।

पृथ्वी गायत्रीे:-

ॐ पृथ्वीदेव्यै विद्महे सहस्र मूरतयै धीमहि तन्नो पृथ्वी स्प्रचोदयात ।
ॐ पृथ्वी देव्यै च विद्महे सहस्र मूर्त्ये च धीमहि, तन्नो मही प्रचोदयात ।

रुद्र :-

भगवान शिवको रूप असुर हरूको सामुन्ने टिक्न नसक्ने भयङ्गकर ।
भगवान शिवको शिरामा जटा,भगवान ऋृषि कश्यपको पत्नी जन्मेर ।।
वसुधाको कोखमा जन्मी आफ्नो ११ रूप प्रकटभई शिवका सहयोगी ।
वर प्राप्त भई ११ रुद्रको उत्पतीमा ११ रुद्र बत्तीस देव गानाले रमाई ।। १

रुद्ररुप कपाली पिंगल,भी,विलोहित,शस्त्रभृत,अभय,अजपाद,हिबुध्न्य ।
शंभु,भव विरूपाक्ष छन् ।

मालाद्धरा ११ माला मंत्र जप ः-

श्री रूद्र भैरव मंत्र विधान

विनियोग ः

अस्य श्रीरूद्रभैरव मंत्रःय महामाया सहितं श्रीमन्नाराया ऋषिः सदाशिव महेश्वर मृत्युंजयरुद्रोदेवता, विराट  छन्दः. श्रीं ह्रीं क्ली महा महेश्वर बीजं, ह्रीं गौरी शक्तिः, रं ॐकारःय दुर्गा कीलकं, मम रूद्रभैरव कृपा प्रसाद प्राप्तत्यर्थे ।
मंत्र जपे विनियोगः.

ऋषि आदि न्यास ः-

ॐ महामाया सहितं श्रीमन्नाराया ऋषये नमः शिरसि ।
सदाशिव महेश्वर मृत्युंजयरुद्रो देवताये नमः हृदये ।
विराट  छन्दसे नमः मुखे ।
श्रीं ह्रीं कलीम महा महेश्वर बीजाय नमः नाभयो ।
रग ॐकारःय कीलकाय नमःगुह्ये ।
मम रूद्रभैरव कृपा प्रसाद प्राप्तत्यर्थे मंत्र जपे विनियोगाय नमः सर्वांगे.

करन्यासः—

ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने ॐ ह्रीं रां सर्व शक्ति धाम्ने ईशानात्मने अंगुष्ठाभ्यां नमः.।
ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने नं रीं नित्य तृप्ति धाम्ने तत्पुरुषात्मने तर्जिनीभ्यां ःवाहा.।
ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने मं रुं अनादि शक्ति धाम्ने अघोरात्मने मध्यमाभ्यां वर्षत ।
ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने शिं रैं सवतंत्र शक्ति धाम्ने वामदेवात्मने अनामिकाभ्यां हुम ।
ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने वां रौं अलुप्त शक्ति धाम्ने सद्योजात्मने कनिष्ठिकाभ्यां वोषट ।
ॐ नमो भगवते ज्वल ज्ज्वालामालिने ॐ यं रस अनादि शक्ति धाम्ने सर्वात्मने करतल कर पृष्ठाभ्यां फट ।

निर्देशः—न्यास र श्री रूद्रभैरव को ध्यान गर्नु. ।

ध्यान ः-

वज्र दंष्ट्रम त्रिनयनं काल कठमरिन्दम ।
सहस्रकरमप्युग्रम वन्दे शम्भु उमा पतिम ।।

मंत्र ः—

ॐ नमो भगवते रुद्राय आगच्छआगच्छप्रवेश्य प्रवेश्य सर्वशत्रुंनाशयनाशय धनुः धनुः
पर मंत्रान आकर्षयआकर्षय ः।

दिव्य ज्ञान प्राप्ति हेतु दुर्लभ मंत्र  साधना
मंत्र ः
श्री ॐ भूर्भुवःःवःचिदं चिदं
भयर्स्कःआद्रम आद्रा मुर्स्वः तर्जा ःवः नमः ।।

नरसिंह प्रचंमंत्र:-

मंत्र १ ः प्रच्भूतेश्वर नृसिंह शाबर मन्त्र ः।

ॐ नमो भगवते नारसिंहाय घोर रौद्र महिषासुर रूपाय ।
त्रेलोक्यम्बराय रोद्र क्षेत्रपालाय ह्रों ह्रों क्री क्री क्री ताय ।
ताय मोहे मोहे द्रम्भी द्रम्भी क्षोभय क्षोभय आभि आभि ।
साधय साधय ह्रीं हृदये आं शक्तये प्रीतिं ललाटै बन्धय बन्धय ।
ह्रीं हृदये ःतम्भय ःतम्भय किलि किलिम ह्रीं ाकिनिं प्रच्छादय ।
२ शाकिनिं प्रच्यादय ।
२ भूतं प्रच्चादय ।
२ प्रेतं प्रच्चादय ।
२ ब्रंहंराक्षसं सर्व योनिम प्रच्चादय ।
२ राक्षसं प्रच्चादय ।
२ सिन्हिनी पुत्रं प्रच्चादय ।
२ अप्रभूति अदूरि ःवाहा एतोकिनी ग्रहं साधय साधय शाकिनी ।
ग्रहं साधय साधय अनेन मन्त्रेन डाकिनी शाकिनी भूत प्रेत ।
पिशाचादि एकाहिक द्वयाहिक् त्र्या्हिक चाथुर्थिक पञ्च वातिक ।
पैत्तिक श्लेष्मिक संनिपात केशरि डाकिनी ग्रहादि मुञ्च मुञ्चः ।
वाहा मेरी भक्ति गुरु की शक्ति ःपÞmुरो मन्त्र ईश्वरोवाचा.।

मंत्र २ ः भूत भाषन नृसिन्हमन्त्र ः

भगवान श्री शरभेश्वरशालुव पक्षिराज का चिंतामण्ाि शाबरमंत्र..

ॐ शरभ शालुव पक्षिराजाय नमः
मेरी भक्ति, गुरु की शक्ति, फुरो मंत्र ईश्वरककवाचा ।

दुहाई महारुद्र की ।

चर्पटी नाथ परम्परा का अदभुत शाबर  मंत्र..
श्री दत्त आदार्यु श्रुस्रेःवःहुम् साबरमम अधरमम ब्रहम निर्हरा सटी, पदम् पदाम्त्रिश केश्वरीम ॐ भू ः स्वःस्ति.।

आत्म रक्षा मंत्र एवं प्रयोग मंत्र ः-

माम् रक्षा कुरु कुरुमाम रक्ष रक्ष ॐ हुम जोम सः रीम हूँ फटु ।

कन्या के विवाह हेतु अघोर शाबर मंत्र ः

पूरब उग्ग्या सूरज देवता ॐ नमो नमः
आदेश गुरु औघ नाथ जी का..

पद्मावती साधन मंत्रः-

ॐ पद्मावती पद्मंकुशी वज्र वज्रांकुशी प्रत्यक्षं भवति.।

अति धन प्राप्ति मंत्र विधान...

ग्लोÞ प्लाÞ धिन धिन सूधेबिसन धनचर विक्रछरहा ब्लैंहबताये ॐ महारुद्राय नमः ।.

मन्त्र-

ॐ बिरबिर नरसिंह नौ ज्ञानी चौसट्ठी जोगिनी चौरासी सिद्द भक्त ज्ञानी सर्बजात हिमाल
कास्य हिमल देबि सोमल देबि मालिका देबि तीन भुवन तिनै लोक सुधारी पाताल झारु
सौर्य मुख पारु गुरु मुख पारु बाचा बाधु फट ।


ॐ नमः शिवाय मन्त्र:-

न– भूमि
मः– जल
शि– अग्नि
वा– वायु
य– गगन

बुझि अर्थ ब्रह्माको तत्व एक हो,समभाव छ भन्ने बुझिन्छन ।
पाँच तत्वले हिन्दु दर्शन ब्रह्मा जगतको पूर्णता प्रकट गर्दछन ।। १

श्री गणेश स्तुति मंत्र ः –

विघ्नेश्वराय वरदाय सुरप्रियाय, लम्बोदराय सकलाय जगद्धिताय!
नागाननाय श्रुतियज्ञविभूषिताय, गौरीसुताय गणनाथ नमो नमस्ते!!
भक्तार्तिनाशनपराय गनेशाश्वराय, सर्वेश्वराय शुभदाय सुरेश्वराय!
विद्याधराय विकटाय च वामनाय , भक्त प्रसन्नवरदाय नमो नमस्ते!!
नमस्ते ब्रह्मरूपाय विष्णुरूपाय ते नमस्!
नमस्ते रुद्राय्रुपाय करिरुपाय ते नमस्!!
विश्वरूपस्वरूपाय नमस्ते ब्रह्मचारणे!
भक्तप्रियाय देवाय नमस्तुभ्यं विनायक!!
लम्बोदर नमस्तुभ्यं सततं मोदकप्रिय!
निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा!!
त्वां विघ्नशत्रुदलनेति च सुन्दरेति ,
भक्तप्रियेति सुखदेति फलप्रदेति!
विद्याप्रत्यघहरेति च ये स्तुवन्ति,
तेभ्यो गणेश वरदो भव नित्यमेव!!
गणेशपूजने कर्म यन्न्यूनमधिकं कृतम !
तेन सर्वेण सर्वात्मा प्रसन्नोक्स्तु सदा मम !!

गणेश स्तुती मंत्रको आराधना ःन्बलभकज mबलतचब:-

ॐ गणानां त्वा गणपतिं हवामहे कविं कवीनामुपमश्रवस्तमम् ।
ज्येष्ठराजं ब्रह्मणाम् ब्रह्मणस्पत आ नः शृण्वन्नूतिभिःसीदसादनम्
ॐ महागणाधिपतये नमः ।।

गरी स्तुतिकों मंत्रले गणेशलाई आराधनामा सबै मनोकामनाएं पूर्ण छ ।
हिन्दू धर्म,मूर्ति पूजा रूपनै देव काल्पना र साक्षात्कार निष्ठा,सम्मान छ ।।
यो पुजा सबै जातमा भौतिक सुख प्राप्ति,स्वास्थ्य, सम्रद्धि , लम्बी आयुमा ।
आध्यात्मिक विकास,धन सम्पति,कार्य सिद्धि,आरोगय,ज्ञान दिने संकल्प जनमा ।। १

गणेश विज मन्त्र:-

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गम् गणपतये नमः ।

 हाम्रा सबै समस्याबाट मुक्तिका लागि गणेश मन्त्र
ॐ नमो सिद्धिविनायकाय सर्वाकार्या्णि सर्व्विघ्नप्रशमनाय सर्वराज्यवशीकरणाय श्री ॐ स्वाहा ।।

 विजय प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
   ॐ गणंजयाय नमः ।

  ज्ञान प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
    ॐ विध्यागणेशाया नमः ।

 रोगबाट मुक्तिका लागि गणेश मन्त्र
        ॐ गं रोग मुक्तये फट् ।

आध्यात्मिक ज्ञान तथा निर्देशनका लागि गणेश मन्त्र
ॐ वक्रतुण्डके द्रष्टाय क्लीं हीं श्रीं गं गणपतये वर वरद सर्वजनं मं दशमानय स्वाहा ।

आलस्य र निराशाबाट मुक्ति प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
ॐ हस्ति पिशाचि लिखे स्वाहा ।

बति दियो,गणेश पूजा,श्री ः-

भागवत गीताको ९ः २६ श्लोकमा कृष्णले भक्तहरु ले श्रद्धाका पुज्ने बिधिमा ।
फुल, फल, पात,जल जे चढाएपनि हर्षका साथ दियो,बत्तिले यज्ञ हुन्छ भन्नुमा ।।
होम इत्यादिमा बैदिक,पौराणिक काल र हिजोआज सम्म बत्ति बाल्ने चलन छ ।
निगमीक,अगमीकका सनातनी सस्कारको पूजन भोग बर,बिदाईका क्रमहरु छ् ।। १

सस्कार क्रिया कर्महरुमा यज्ञ,अग्नी देवमा पुजन त मन्त्रोच्चारण आब्हान यो ।
होम,यज्ञमा ईशलाई बस्त्रआभूषण, अभिषेक, नैवेध, गन्ध, धुप,दीपको समर्पण त्यो ।।
अग्नी देवको शक्तिमा न्यानोपना,प्रकशलाई अर्चना सिन्धु सभ्यता भरि जनको ।
पहाड, हिमाल, माटा,पत्थर सबै प्रकृतीका उपहारलाई पुजि दिप शान्ति मनको ।। २

अग्नी देवको घरमा बालिने दियो, ब्राहमणले अग्नीशालामा गरी यज्ञमा बन्छ ।
ब्राहमणले अग्नीशालामा संरचनागत मण्डप,घरमा,माटो धातुको दियो बाल्छन ।।
अग्नी प्रज्जवलन सन्यासीहरु अग्नीकुण्डमा,सहज,सरल आगो बालेझै पुज्छन् ।
बत्ति,प्रकाशको उत्कटमा त सम्मोहन छ,काण्डिल वा आकाशदिपहरु बालिन्छ ।। ३

खोला,समुन्द्र तटमा बत्ति बालेर जहाज, डुगां,जमिनमा गोरुगाडा सबै पुज्छन ।
मानव,प्राणी सब अग्नीलाई तुलनात्मक नियन्त्रण समभावमा हिन्दु अर्पन्छन् ।।
शुभ कर्म,अशुभ नहुन,संस्मरण दियो,बत्ति बाली गृह,हृदयमा शुद्धि श्रेष्ठको छ ।।
सायुज्य दिर्घायु मन आत्माशुद्धिको श्री,गणेश पुजन दिप प्रजवल जनमा शुभ छ ।। ४

दीपप्रज्वलन मन्त्र ः म्ष्उ व्यथतष् mबलतचब

क. बैदिक ः-

ओउम् स्थिरो भव वस्डक्ढ्ग आशुर्भवाज्र्यवन् ।
पृथुर्भव सुखदस्वमग्ने ःपुरीषवाहण ः ।।

ख .तान्त्रीक:-

ओउम् शुभं भवतु कल्याणमारोग्यं सुखसमपदः ।
आत्माबुद्धिप्रकाशय दीपजयोतिर्नमो अस्तुते ।।

(सं अग्निस्थापनापद्धती,कर्मकाण्ड ,यस मंन्त्र खण्डको स्रोत कक्षा ८,९ साझा प्रकाशन)

काल भैरव अष्टकं मंत्र ःपब िदजबष्चबद mबलतचब

भूतसंघ नायकं विशाल कीर्तिदायकम्म
काशी वास लोक पूण्य पाप शोधकंविभुम
नीतिमार्ग कोविदं पुरातनं जगत्पतिम्
काशिका पुराधिनाथ काल भैरवं भजे ्र्र

जप विधि ः-

गरी ५,६ पटक मंन्त्र जप,माला राति सुत्दा वा शुभमा पुज्नु ।
काल भैरवको ४ पटक उच्चाहरण यथास्थान राख्नु ।।
नकरात्मकसोच,शत्रु,भूत,प्रेत डाकिनी,बाधा हटि जनको ।
मुत्ति, निजै,पूर्खा वंश,सन्तती प्रसुन देव अनि जनको ।। १

वायुपुराण ,रुद्राभिषेक ः-

मम भावं सामुत्सृज्य यस्तु रुद्राञ्जपेत् सदा ।
स तेनैव च देहेन रुद्रस् सञ्जायते ध्रुवम् ।। (वायू पुराण)
जोे अहंकार रहित ममकारले म र मेरो भावलाई त्यागी रुद्रको जपमा ।
पूजीं आराधना छ कर्मका प्रभावले त्यी जन निश्चितरूपका त रूद्रमा ।।
बुझि पन्च तत्वहरूमा जल तत्व, शिवको अभिषेक बन्छ अति पवित्र ।
भक्तमा आशुतोष निलकण्ठले जलमा उसको रोग, शोक, दुःख सर्बत्र ।।
कष्ट, दरिद्रता सवै हटाई ताप नष्टमा धार्मि विश्वासको छ यत्रतत्र ।। १ ।

रुद्रास् पञ्चविधास् प्रोक्ता देशिकैरुत्तरोत्तरम् ।
साङ्गस्त्वाद्यो रूपकाख्यस् सशिर्षो रुद्र उच्यते ।।
एकदशगुणैस्तद्वद् रुद्री संज्ञो द्वित्तियकस् ।
एकादशभिताभिस्तृतीयो लघुरुद्रकस् ।।
लघ्वेकादशभिस् प्रोक्तो महारुद्रश्चतुर्थकस् ।
पञ्चमस् स्यान्महारुद्रैरेकादशभिरन्तिमस् ।।
अतिरुद्रस् समाख्याता सर्वेभ्यो ह्युत्तमोत्तमस् ।। (रुद्रल्कल्पद्रुम)

गर्नु पहिलो षडाङ्गपाठ वा रुपक १ पाठ, दोस्रो रुद्री ११ पाठले ।
तेस्रो लघुरुद्री १२१ पाठ, चौथो महारुद्री १३३१ पाठ भावजनले ।।
अतिरुद्री १४६४१ पाठ,अभिषेक निष्काम,सकाम श्रेष्ठ द्रव्य गर्नु ।
यीे अनुष्ठान पाठात्मक, अभिषेकात्मक,हवानात्मक धारक बन्नु ।।

जलेन वृष्टिमाप्नोति व्याधिशान्त्यै कुशोदकैस् ।
दध्ना च पशुकामाय श्रिया इक्षुरसेन च ।
मध्वाज्येन धनार्थी स्यान्मुमुक्षुस्तीर्थवारिणा ।
पुत्रार्थी पुत्रमाप्नोति पयसा चाभिषेचनात् ।
वन्ध्या वा काकवन्ध्या वा मृतवत्सा च याङ्गना ।
सद्यस् पुत्रमवाप्नोति पयसा चाभिषेचनात् ।

रज वीज,पुष्टि वंश सन्तति नै प्राप्तीमा छ हरेक ।
एकहजार मन्त्र सहित घ्यूको धाराले अभिषेक गरे ।
मह,घ्यूले अभिषेक गरे धन,कर्म प्राप्तीमा रहने ।
तिर्थको जलले अभिषेक गरे मोक्ष प्राप्ति नै हुने ।।
दुधले अभिषेक गरे सन्तान,पुत्र,पुत्रि प्राप्ति हुने ।
ईश शंकरमा शुद्ध जलले अभिषेक गरे वर्षा बर्षने ।
ज्वरोको प्रकोप शान्त पार्न जलले अभिषेक गरिने ।।
कुशको जलले अभिषेक गरे रोगनाश,आरोग्य रहने ।।
दहिले अभिषेक गरी पशु,जीवबाट लाभ सधै हुने ।
उखुको रसले अभिषेक गरी श्री लक्ष्मी प्राप्त हुने ।।
वंशको प्राप्ति,वृद्धि,फैलावट दमपति खुसि छ रहने ।
दुधले अभिषेक गरीदा दीर्घायुमा मनोरथ पूर्ण हुने ।
दूध मिश्रीत सखरले अभिषेकमा सत् बुद्धि प्राप्त हुने,
वन्ध्यास्त्री,मृतवत्सा स्त्रीले गाईको दुधले अभिषेक ।
तोरीको तेलले अभिषेक गर्दा शत्रु,भय नाश रहने ।
शास्त्रोक्त शिवजीलाई रुद्राभिषेक, पत्र, पुष्प, तनले ।
मन,वचनले यथा शक्ति,भक्तिले आराधना त फलले ।।
तिमी शिवलिङ्गको जलधारा तर्फ नबस्नु,शुद्धि होशले ।
परीक्रमा त शिवलिङ्गको आधामात्र परीक्रमा गर्नु पर्छ ।
भोलेनाथलाई प्रसन्नर्मा पत्र, पुष्पको अधिक नै चढ्छ ।

साउन, रुद्री ः

संजीवनं समस्तस्य जगतः सलिलात्मकम् ।
भव इत्युच्यते रूपं भवस्य परमात्मनः ।।
जल,समस्त जगतको प्राणीहरूमा जीवनको संचारका परमात्मा जनको हितकारी ।
स्वयं शिवकै स्वरूप,जलतत्वको हित,महत्व जलाधी चर अचरको बने उपकारी ।।
साउने सोमबारको दिन व्रत पूजाआजले शिव मन्दिरमा जाने, रुद्राभिषेक गर्नु ।
हरियो चुरा, हरियो पहिरन,मेहन्दी लगाउने प्राकृतिक वातावरण,जलमय दखिनु ।।

श्रावण र रुद्रीको महिमा:-


कर्पूरगौरं करुणावतारं, संसारसारं भुजगेन्द्रहारम् ।
सदा वसन्तं हृदयारविन्दे भवं भवानीसहितं नमामि ।।

श्रावण महिना देव,महादेव शंकर,शिव भगवानको महिमा गाइन्छ ।
सती देवीको दोस्रो जन्ममा हिमालय पर्वतमा,मेनकाको गर्भ रहन्छ ।।
पार्वती रुपमा जन्मीनु, श्रद्धा,भक्तिले निराहारमा कठोर तप गरिन्छ ।
आशुतोष शिवजीमा खुसीपारी विवाह गरी पुनर्मिलन संस्कृती बुझिन्छ ।। १

साउन महिनामा धान रोप्नु, साउने संक्रान्तिमा लुतो फाल्नु शुभ छ।
सोमबारे ब्रत बस्नु,श्रावणमास भरि नै भक्त भक्ति,भाव तन मन हुन्छ ।।
शिवजीको आराधनामा कृपा प्राप्ती धार्मिक,सांस्कृतिक दृष्टिले गरिन्छ ।
सौभाग्य, श्रीमानको दीर्घायु, घर(परिवारको सुख, शान्ति, ऐश्वर्य दिन्छ ।। २

प्रेममा सुस्वास्थ्यको कामनाको उपासना शिवजीको व्रत,जप,तप,रुद्रीदी ।
पाठ,अभिषेक,पूजाले मनकामना पूर्ण भई जीवाणु, किटाणुको भय आदी ।।
रोग संक्रमण टारीने कर्कटे संक्रान्तिमा लुतो फाल्ने,सक्रान्ति मान्नु छ ।
त्यागि उत्तेजित खाना, तामसिक भोजन,मदिरापान नखानु संक्रमण रोक्छ ।। ३

गणेश विज मन्त्र:-

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गम् गणपतये नमः ।

 हाम्रा सबै समस्याबाट मुक्तिका लागि गणेश मन्त्र
ॐ नमो सिद्धिविनायकाय सर्वाकार्या्णि सर्व्विघ्नप्रशमनाय सर्वराज्यवशीकरणाय श्री ॐ स्वाहा ।।

 विजय प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
   ॐ गणंजयाय नमः ।

  ज्ञान प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
    ॐ विध्यागणेशाया नमः ।

 रोगबाट मुक्तिका लागि गणेश मन्त्र
        ॐ गं रोग मुक्तये फट् ।

आध्यात्मिक ज्ञान तथा निर्देशनका लागि गणेश मन्त्र
ॐ वक्रतुण्डके द्रष्टाय क्लीं हीं श्रीं गं गणपतये वर वरद सर्वजनं मं दशमानय स्वाहा ।

आलस्य र निराशाबाट मुक्ति प्राप्तिका लागि गणेश मन्त्र
ॐ हस्ति पिशाचि लिखे स्वाहा ।

शिवरात्री :-

ओउमकार जनले कृष्ण चतुर्दशीमा निर्जल व्रत, रात्रि जागरण शिवरात्रीमा देवलमा गरिने ।
चार प्रहरको पूजा, दूधले शिवलिंग अभिषेक,शिव महिमा कीर्तन,पूजा अर्चनामा मानिने ।।
शिवरात्री पर्वको व्रतमा भोग र मोक्ष प्राप्त भई ब्रह्माले रूद्ररूपी शिव उत्पन्न धरीदिने ।
शिवरात्री पूजामा व्रत, ध्यान, पूजन र जप गरि जागरणबाट शिवमय जन गरिदिने ।।१।।

पूजामा इशानमूर्तिलाई दूधले,अघोरमूर्तिलाई दहीले,वामदेवमूर्तिलाई घिउले स्नान गर्नाले।
सद्योजात लिंगोद्भवमूर्तिलाई महले स्नान गरी मानिने शिव पार्वतीको विवाहको दिनहुनाले ।।
हिमद्यु ःओउमकारले शिवरात्रीको परम्परा स्थानी मानि लागि धर्मि आस्था जगाउने ।
कला,संस्कार,भावी वंशलाई धेरैले शिवरात्री ऋषि बोधोत्सवका रूपमा मठ मंन्दिरमा मनाउने ।।२।।
नृसिंह बीज मंत्र

ॐ नृम नृम नृम नरसिंहाय नमः ।

नृसिंह मंत्र:-

ॐ उग्रं वीरं महाविष्णुं ज्वलन्तं सर्वतोमुखम् ।
नृसिंहं भीषणं भद्रं मृत्युमृत्युं नमाम्यहम् ॥

कुद्र र शुरवीर बिष्णु,तपाईका ताप,ज्वालाले चरैतिर फैलिन्छ ।
मेरा रुप,मृत्युको यम ठानी हरदम सर्ववयापकमा आत्मा बस्छ ।। १

लक्ष्मी नृसिंह स्तोत्रम् :-

श्रीमत्पयोनिधिनिकेतन चक्रपाणे भोगीन्द्रभोगमणिरंजितपुण्यमूर्ते।
योगीश शाश्वतशरण्यभवाब्धिपोतलक्ष्मीनृसिंहममदेहिकरावलम्बम॥१॥

ब्रम्हेन्द्र(रुद्र(मरुदर्क(किरीट(कोटि(संघट्टितांघ्रि(कमलामलकान्तिकान्त।
लक्ष्मीलसत्कुचसरोरुहराजहंस लक्ष्मीनृसिंह मम देहि करावलम्बम्॥२॥

संसारघोरगहने चरतो मुरारे मारोग्र(भीकर(मृगप्रवरार्दितस्य।
आर्तस्य मत्सर(निदाघ(निपीडितस्यलक्ष्मीनृसिंहममदेहिकरावलम्बम्॥३॥

संसारकूप(मतिघोरमगाधमूलं सम्प्राप्य दुःखशत(सर्पसमाकुलस्य।
दीनस्य देव कृपणापदमागतस्य लक्ष्मीनृसिंह मम देहि करावलम्बम्॥४॥

संसार(सागर विशाल(करालकाल(नक्रग्रहग्रसन(निग्रह(विग्रहस्य।
व्यग्रस्य रागदसनोर्मिनिपीडितस्य लक्ष्मीनृसिंह मम देहिकरावलम्बम्॥छ॥

संसारवृक्ष(भवबीजमनन्तकर्म(शाखाशतं करणपत्रमनंगपुष्पम्।
आरुह्य दुःखफलित पततो दयालो लक्ष्मीनृसिंहम देहिकरावलम्बम्॥५॥

संसारसर्पघनवक्त्र(भयोग्रतीव्र(दंष्ट्राकरालविषदग्ध(विनष्टमूर्ते।
नागारिवाहन(सुधाब्धिनिवास(शौरे लक्ष्मीनृसिंहममदेहिकरावलम्बम्॥ठ॥

संसारदावदहनातुर(भीकरोरु(ज्वालावलीभिरतिदग्धतनुरुहस्य।
त्वत्पादपद्म(सरसीशरणागतस्य लक्ष्मीनृसिंह मम देहि करावलम्बम्॥६॥

संसारजालपतितस्य जगन्निवास सर्वेन्द्रियार्थ(बडिशार्थझषोपमस्य।
प्रत्खण्डित(प्रचुरतालुक(मस्तकस्य लक्ष्मीनृसिंह मम देहिकरावलम्बम्॥७॥

सारभी(करकरीन्द्रकलाभिघात(निष्पिष्टमर्मवपुषः सकलार्तिनाश।
प्राणप्रयाणभवभीतिसमाकुलस्यलक्ष्मीनृसिंहमम देहि करावलम्बम्॥८॥
अन्धस्य मे हृतविवेकमहाधनस्य चौरेः प्रभो बलि भिरिन्द्रियनामधेयै।
मोहान्धकूपकुहरे विनिपातितस्य लक्ष्मीनृसिंहममदेहिकरावलम्बम्॥ज्ञज्ञ॥
लक्ष्मीपते कमलनाथ सुरेश विष्णो वैकुण्ठ कृष्ण मधुसूदन पुष्कराक्ष।
ब्रह्मण्य केशव जनार्दन वासुदेव देवेश देहि कृपणस्य करावलम्बम्॥९॥

यन्माययोर्जितवपुःप्रचुरप्रवाहमग्नाथमत्र निबहोरुकरावलम्बम्।
लक्ष्मीनृसिंहचरणाब्जमधुवतेत स्तोत्र कृतं सुखकरं भुवि शंकरेण॥१०॥

॥ इति श्रीमच्छंकराचार्याकृतं लक्ष्मीनृसिंहस्तोत्रं संपूर्णम् ॥

नरसिंह स्तुति:-

उदयरवि सहस्रद्योतितं रूक्षवीक्षं प्रळय जलधिनादं कल्पकृद्वह्नि वक्त्रम् ्र
सुरपतिरिपु वक्षश्छेद रक्तोक्षिताङ्गं प्रणतभयहरं तं नारसिंहं नमामि ्र्र

प्रळयरवि कराळाकार रुक्चक्रवालं विरळय दुरुरोची रोचिताशांतराल ्र
प्रतिभयतम कोपात्त्युत्कटोच्चाट्टहासिन् दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१्र्र

सरस रभसपादा पातभाराभिराव प्रचकितचल सप्तद्वन्द्व लोकस्तुतस्त्त्वम् ्र
रिपुरुधिर निषेकेणैव शोणाङ्घ्रिशालिन् दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र२्र्र

तव घनघनघोषो घोरमाघ्राय जङ्घा परिघ मलघु मूरु व्याजतेजो गिरिञ्च ्र
घनविघटतमागाद्दैत्य जङ्घालसङ्घो दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र३्र्र

कटकि कटकराजद्धाट्ट काग्र्यस्थलाभा प्रकट पट तटित्ते सत्कटिस्थातिपट्वी ्र
कटुक कटुक दुष्टाटोप दृष्टिप्रमुष्टौ दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र४्र्र

प्रखर नखर वज्रोत्खात रोक्षारिवक्षः शिखरि शिखर रक्त्यराक्तसंदोह देह ्र
सुवलिभ शुभ कुक्षे भद्र गंभीरनाभे दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र५्र्र

स्फुरयति तव साक्षात्सैव नक्षत्रमाला क्षपित दितिज वक्षो व्याप्तनक्षत्रमागर्म् ्र
अरिदरधर जान्वासक्त हस्तद्वयाहो दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र६्र्र

कटुविकट सटौघोद्घट्टनाद्भ्रष्टभूयो घनपटल विशालाकाश लब्धावकाशम् ्र
करपरिघ विमदर् प्रोद्यमं ध्यायतस्ते दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र७्र्र

हठलुठ दल घिष्टोत्कण्ठदष्टोष्ठ विद्युत् सटशठ कठिनोरः पीठभित्सुष्ठुनिष्ठाम् ्र
पठतिनुतव कण्ठाधिष्ठ घोरांत्रमाला दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र८्र्र

हृत बहुमिहि राभासह्यसंहाररंहो हुतवह बहुहेति ह्रेपिकानंत हेति ्र
अहित विहित मोहं संवहन् सैंहमास्यम् दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र९्र्र

गुरुगुरुगिरिराजत्कंदरांतगर्तेव दिनमणि मणिशृङ्गे वंतवह्निप्रदीप्ते ्र
दधदति कटुदंष्प्रे भीषणोज्जिह्व वक्त्रे दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१०्र्र

अधरित विबुधाब्धि ध्यानधैयर्ं विदीध्य द्विविध विबुधधी श्रद्धापितेंद्रारिनाशम् ्र
विदधदति कटाहोद्घट्टनेद्धाट्टहासं दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र११्र्र

त्रिभुवन तृणमात्र त्राण तृष्णंतु नेत्र त्रयमति लघिताचिर्विर्ष्ट पाविष्टपादम् ्र
नवतर रवि ताम्रं धारयन् रूक्षवीक्षं दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१२्र्र

भ्रमद भिभव भूभृद्भूरिभूभारसद्भिद् भिदनभिनव विदभ्रू विभ्र मादभ्र शुभ्र ्र
ऋभुभव भय भेत्तभार्सि भो भो विभाभिदर्ह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१३्र्र

श्रवण खचित चञ्चत्कुण्ड लोच्चण्डगण्ड भ्रुकुटि कटुललाट श्रेष्ठनासारुणोष्ठ ्र
वरद सुरद राजत्केसरोत्सारि तारे दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१४्र्र

प्रविकच कचराजद्रत्न कोटीरशालिन् गलगत गलदुस्रोदार रत्नाङ्गदाढ्य ्र
कनक कटक काञ्ची शिञ्जिनी मुद्रिकावन् दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१५्र्र

अरिदरमसि खेटौ बाणचापे गदां सन्मुसलमपि दधानः पाशवयार्ंकुशौ च ्र
करयुगल धृतान्त्रस्रग्विभिन्नारिवक्षो दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१६्र्र

चट चट चट दूरं मोहय भ्रामयारिन् कडि कडि कडि कायं ज्वारय स्फोटयस्व ्र
जहि जहि जहि वेगं शात्रवं सानुबंधं दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१७्र्र

विधिभव विबुधेश भ्रामकाग्नि स्फुलिङ्ग प्रसवि विकट दंष्प्रोज्जिह्ववक्त्र त्रिनेत्र ्र
कल कल कलकामं पाहिमां तेसुभक्तं दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१८्र्र

कुरु कुरु करुणां तां साङ्कुरां दैत्यपूते दिश दिश विशदांमे शाश्वतीं देवदृष्टिम् ्र
जय जय जय मुर्तेऽनार्त जेतव्य पक्षं दह दह नरसिंहासह्यवीर्याहितंमे ्र्र१९्र्र

स्तुतिरिहमहितघ्नी सेवितानारसिंही तनुरिवपरिशांता मालिनी साऽभितोऽलम् ्र
तदखिल गुरुमाग्र्य श्रीधरूपालसद्भिः सुनिय मनय कृत्यैः सद्गुणैर्नित्ययुक्ताः ्र्र२०्र्र

लिकुच तिलकसूनुः सद्धितार्थानुसारी नरहरि नुतिमेतां शत्रुसंहार हेतुम् ्र
अकृत सकल पापध्वंसिनीं यः पठेत्तां व्रजति नृहरिलोकं कामलोभाद्यसक्तः ्र्र२१्र्र
्र्र इति ्र्र

नृसिंह कवच:-

नृसिंह कवचम वक्ष्येऽ प्रह्लादनोदितं पुरा ।
सर्वरक्षाकरं पुण्यं सर्वोपद्रवनाशनं ॥

सर्वसंपत्करं चैव स्वर्गमोक्षप्रदायकम ।
ध्यात्वा नृसिंहं देवेशं हेमसिंहासनस्थितं॥

विवृतास्यं त्रिनयनं शरदिंदुसमप्रभं ।
लक्ष्म्यालिंगितवामांगम विभूतिभिरुपाश्रितं ॥

चतुर्भुजं कोमलांगम स्वर्णकुण्डलशोभितं ।
ऊरोजशोभितोरस्कं रत्नकेयूरमुद्रितं ॥

तप्तकांचनसंकाशं पीतनिर्मलवासनं ।
इंद्रादिसुरमौलिस्थस्फुरन्माणिक्यदीप्तिभिस् ॥

विराजितपदद्वंद्वं शंखचक्रादिहेतिभिस्।
गरुत्मता च विनयात स्तूयमानं मुदान्वितं ॥

स्वहृतकमलसंवासम कृत्वा तु कवचम पठेत
नृसिंहो मे शिरस् पातु लोकरक्षात्मसंभवस्।

सर्वगोऽपि स्तंभवासस् फालं मे रक्षतु ध्वनन ।
नरसिंहो मे दृशौ पातु सोमसूर्याग्निलोचनस् ॥

शृती मे पातु नरहरिर्मुनिवर्यस्तुतिप्रियस् ।
नासां मे सिंहनासास्तु मुखं लक्ष्मिमुखप्रियस् ॥

सर्वविद्याधिपस् पातु नृसिंहो रसनां मम ।
वक्त्रं पात्विंदुवदनस् सदा प्रह्लादवंदितस्॥

नृसिंहस् पातु मे कण्ठं स्कंधौ भूभरणांतकृत ।
दिव्यास्त्रशोभितभुजो नृसिंहस् पातु मे भुजौ ॥

करौ मे देववरदो नृसिंहस् पातु सर्वतस् ।
हृदयं योगिसाध्यश्च निवासं पातु मे हरिस् ॥

मध्यं पातु हिरण्याक्षवक्षस्कुक्षिविदारणस् ।
नाभिं मे पातु नृहरिस् स्वनाभिब्रह्मसंस्तुतस् ॥

ब्रह्माण्डकोटयस् कट्यां यस्यासौ पातु मे कटिं ।
गुह्यं मे पातु गुह्यानां मंत्राणां गुह्यरुपधृत ॥

ऊरु मनोभवस् पातु जानुनी नररूपधृत ।
जंघे पातु धराभारहर्ता योऽसौ नृकेसरी ॥

सुरराज्यप्रदस् पातु पादौ मे नृहरीश्वरस् ।
सहस्रशीर्षा पुरुषस् पातु मे सर्वशस्तनुं ॥

महोग्रस् पूर्वतस् पातु महावीराग्रजोऽग्नितस्।
महाविष्णुर्दक्षिणे तु महाज्वालस्तु निर्रुतौ ॥

पश्चिमे पातु सर्वेशो दिशि मे सर्वतोमुखस् ।
नृसिंहस् पातु वायव्यां सौम्यां भूषणविग्रहस् ॥

ईशान्यां पातु भद्रो मे सर्वमंगलदायकस् ।
संसारभयदस् पातु मृत्यूर्मृत्युर्नृकेसरी ॥

इदं नृसिंहकवचं प्रह्लादमुखमंडितं ।
भक्तिमान्यस् पठेन्नित्यं सर्वपापैस् प्रमुच्यते ॥

पुत्रवान धनवान लोके दीर्घायुर्उपजायते ।
यंयं कामयते कामं तंतं प्रप्नोत्यसंशयं॥

सर्वत्र जयवाप्नोति सर्वत्र विजयी भवेत ।
 भुम्यंतरिक्षदिवानां ग्रहाणां विनिवारणं ॥

वृश्चिकोरगसंभूतविषापहरणं परं ।
ब्रह्मराक्षसयक्षाणां दूरोत्सारणकारणं ॥

भूर्जे वा तालपत्रे वा कवचं लिखितं शुभं ।
करमूले धृतं येन सिद्ध्येयुस् कर्मसिद्धयस् ॥

देवासुरमनुष्येशु स्वं स्वमेव जयं लभेत ।
एकसंध्यं त्रिसंध्यं वा यस् पठेन्नियतो नरस् ॥

सर्वमंगलमांगल्यंभुक्तिं मुक्तिं च विंदति ।
द्वात्रिंशतिसहस्राणि पाठाच्छुद्धात्मभिर्नृभिस् ।
कवचस्यास्य मंत्रस्य मंत्रसिद्धिस् प्रजायते ॥

आनेन मंत्रराजेन कृत्वा भस्माभिमंत्रणम ।
तिलकं बिभृयाद्यस्तु तस्य गृहभयं हरेत ॥

त्रिवारं जपमानस्तु दत्तं वार्यभिमंत्र्य च ।
 प्राशयेद्यं नरं मंत्रं नृसिंहध्यानमाचरेत ।
तस्य रोगास् प्रणश्यंति ये च स्युस् कुक्षिसंभवास् ॥

किमत्र बहुनोक्तेन नृसिंहसदृशो भवेत ।
मनसा चिंतितं यस्तु स तच्चाऽप्नोत्यसंशयं ॥

गर्जंतं गर्जयंतं निजभुजपटलं स्फोटयंतं हरंतं
दीप्यंतं तापयंतं दिवि भुवि दितिजं क्षेपयंतं रसंतं ।

कृंदंतं रोषयंतं दिशिदिशि सततं संभरंतं हरंतं ।
विक्षंतं घूर्णयंतं करनिकरशतैर्दिव्यसिंहं नमामि ॥

॥इति प्रह्लादप्रोक्तं नरसिंहकवचं संपूर्णंम ॥

श्री विष्णु सहस्त्रनामस्तोत्र:-

ध्यान-

शान्ताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं
विश्वाधारं गगनसदृशं मेघवर्णं शुभाङ्गम् ।
लक्ष्मीकान्तं कमलनयनं योगिभिर्ध्यानगम्यं
वन्दे विष्णुं भवभयहरं सर्वलोकैकनाथम् ॥

सशङ्खचक्रं सकिरीटकुण्डलं सपीतवस्त्रं सरसीरुहेक्षणम् ।
सहारवक्षः स्थलकौस्तुभश्रियं नमामि विष्णुं शिरसा चतुर्भुजम् ॥

स्तोत्र-

यस्य स्मरणमात्रेण जन्मसंसारबन्धनात् ।
विमुच्यते नमस्तस्मै विष्णवे प्रभविष्णवे ॥
नमः समस्तभुतानामादिभुताय भूभृते ।
अनेकरूपरूपाय विष्णवे प्रभविष्णवे ॥

वैशम्पायन उवाच-

श्रुत्वा धर्मानशेषेण पावनानि च सर्वशः ।
युधिष्ठिरः शान्तनवं पुनरेवाभ्यभाषत ॥ १ ॥

युधिष्ठिर उवाच-

किमेकं दैवतं लोके किं वाप्येकं परायणम् ॥ ९ ॥
पवित्राणां पवित्रं यो मङ्गलानां च मङ्गलम् ।
दैवतं देवतानां च भूतानां योऽव्ययः पिता ॥ १० ॥
यतः सर्वाणि भुतानि भवन्त्यादियुगागमे ।
यस्मिश्च प्रलयं यान्ति पुनरेव युगक्षये ॥ ११ ॥
तस्य लोकप्रधानस्य जगन्नाथस्य भूपते ।
विष्णोर्नामसहस्त्रं मे श्रृणु पापभयापहम् ॥ १२ ॥
यानि नामानि गौणानि विख्यातानि महात्मनः ।
ऋषिभिः परिगीतानि तानि वक्ष्यामि भूतये ॥ १३ ॥
ॐ विश्वं विष्णुर्वषट्काकरो भूतभव्यभवत्प्रभुः ।
भूतकृद्भूतभृद्भावो भूतात्मा भूतभावनः ॥ १४ ॥
पूतात्मा परमात्मा च मुक्तानां परमा गतिः ।
अव्ययः पुरुषः साक्षी क्षेत्रज्ञोऽक्षर एव च ॥ १५ ॥
योगो योगविदां नेता प्रधानपुरुषेश्वरः ।
नारसिंहवपुः श्रीमान्केशवः पुरुषोत्तमः ॥ १६ ॥
सर्वः शर्वः शिवः स्थाणुर्भूतादिर्निधिरव्ययः।
सम्भवो भावनो भर्ता प्रभवः प्रभुरीश्वरः ॥ १७ ॥
स्वयम्भूः शम्भुरादित्यः पुष्कराक्षो महास्वनः ।
अनादिनिधनो धाता विधाता धातुरत्तमः ॥ १८ ॥
अप्रमेयो ह्रषीकेशः पद्मनाभोऽमरप्रभुः ।
विश्वकर्मा मनुस्त्वष्टा स्थविष्ठः स्थविरो ध्रुवः ॥ १९ ॥
अग्राह्यः शाश्वतः कृष्णो लोहिताक्षः प्रतर्दनः ।
प्रभूतिस्त्रिककुब्धाम पवित्रं मङ्गलं परम् ॥ २० ॥
ईशानः प्राणदः प्राणो ज्येष्ठः श्रेष्ठः प्रजापतिः ।
हिरण्यगर्भो भूगर्भो माधवो मधुसूदनः ॥ २१ ॥
ईश्वरो विक्रमी धन्वी मेधावी विक्रमः क्रमः ।
अनुत्तमो दुराधर्षः कृतज्ञः कृतिरात्मवान् ॥ २२ ॥
सुरेशः शरण शर्म विश्वरेताः प्रजाभवः ।
अहः संवत्सरो व्यालः प्रत्ययः सर्वदर्शनः ॥ २३ ॥
अजः सर्वेश्वरः सिद्धः सिद्धिः सर्वादरच्युतः ।
वृषाकपिरमेयात्मा सर्वयोगाविनिःसृतः ॥ २४ ॥
वसुर्वसुमनाः सत्यः समात्मा सम्मितः समः ।
अमोघः पुण्डरीकाक्षो वृषकर्मा वृषाकृतिः ॥ २५ ॥
रुद्रो बहुशिरा बभ्रुर्विश्वयोनिः शुचिश्रवाः ।
अमृतः शाश्वतः स्थाणूर्वरारोहो महातपाः ॥ २६ ॥
सर्वगः सर्वविद्भनुर्विष्वक्सेनो जनार्दनः ।
वेदो वेदविदव्यङ्गो वेदाङ्गो वेदवित्‍ कविः ॥ २७ ॥
लोकाध्यक्षः सुराध्यक्षो धर्माध्यक्षः कृताकृतः ।
चतुरात्मा चतुर्व्युहश्चतुर्दंष्ट्रश्चतुर्भुजः ॥ २८ ॥
भ्राजिष्णुर्भोजनं भोक्ता सहिष्णुर्जगदादिजः ।
अनघो विजयो जेता विश्वयोनिः पुनर्वसुः ॥ २९ ॥
उपेन्द्रो वामनः प्रांशुरमोघः शुचिरूर्जितः ।
अतीन्द्रः संग्रहः सर्गो धृतात्मा नियमो यमः ॥ ३० ॥
वेद्यो वैद्यः सदायोगी वीरहा माधवो मधुः ।
अतीन्द्रियो महामायो महोत्साहो महाबलः ॥ ३१ ॥
महाबुद्धिर्महावीर्यो महाशक्तिर्महाद्युतिः ।
अनिर्देश्यवपुः श्रीमानमेयात्मा महाद्रिधृक् ॥ ३२ ॥
महेष्वासो महीभर्ता श्रीनिवासः सतां गतिः ।
अनिरुद्धः सुरानन्दो गोविन्दो गोविदाम पतिः ॥ ३३ ॥
मरीचिर्दमनो हंसः सुपर्णो भुजगोत्तमः ।
हिरण्यनाभः सुतपाः पद्मनाभः प्रजापतिः ॥ ३४ ॥
अमृत्युः सर्वदृक्‍ सिंहः सन्धाता सन्धिमान्सिथरः ।
अजो दुर्मर्षणः शास्ता विश्रुतात्मा सुरारिहा ॥ ३५ ॥
गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यः सत्यपराक्रमः ।
निमिषोऽनिमिषः स्त्रग्वी वाचस्पतिरुदारधीः ॥ ३६ ॥
अग्रणीर्ग्रामणीः श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।
सहस्त्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्त्राक्षः सहस्त्रपात् ॥ ३७ ॥
आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतः सम्प्रमर्दनः ।
अहः संवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ ३८ ॥
सुप्रसादः प्रसनात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।
सत्कर्ता सत्कृतः साधर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ ३९ ॥
असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टः शिष्टकृच्छचिः ।
सिद्धार्थः सिद्धसंकल्पः सिद्धिदः सिद्धिसाधनः ॥ ४० ॥
वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।
वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तः श्रुतिसागरः ॥ ४१ ॥
सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रो वसुदो वसुः ।
नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ ४२ ॥
ओजस्तेजोद्युतिधरः प्रकाशात्मा प्रतापनः ।
ऋद्धः स्पष्टाक्षरो मन्त्रश्चन्द्रांशुर्भास्करद्युतिः ॥ ४३ ॥
अमृतांशूद्भवो भानुः शशबिन्दुः सुरेश्वरः ।
औषधं जगतः सेतुः सत्यधर्मपराक्रमः ॥ ४४ ॥
भूतभव्यभवन्नाथः पवनः पावनोऽनलः ।
कामहा कामकृत्कान्तः कामः कामप्रदः प्रभुः ॥ ४५ ॥
युगादिकृद्युगावर्तो नैकमायो महाशनः ।
अदृश्योऽव्यक्तरूपश्च सहस्त्रजिदनन्तजित् ॥ ४६ ॥
इष्टोऽविशिष्टः शिष्टेष्टः शिखण्डी नहुषो वृषः ।
क्रोधहा क्रोधकृत्कर्ता विश्वबाहुर्महीधरः ॥ ४७ ॥
अच्युतः प्रथितः प्राणः प्राणदो वासवानुजः ।
अपां निधिरधिष्ठानमप्रमत्तः प्रतिष्ठितः ॥ ४८ ॥
स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः ।
वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ४९ ॥
अशोकस्तारणस्तारः शूरः शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलः शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ५० ॥
पद्मभानोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भः शरीरभृत् ।
महर्द्धिऋद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ५१ ॥
अतुलः शरभो भीमः समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान्समितिञ्ञयः ॥ ५२ ॥
विक्षरो रोहितो मार्गो हेतुर्दामोदरः सहः ।
महीधरो महाभागो वेगवानमिताशनः ॥ ५३ ॥
उद्भवः क्षोभणॊ देवः श्रीगर्भः परमेश्वरः ।
करणं कारणं कर्ता विकर्ता गहनो गुहः ॥ ५४ ॥
व्यवसायो व्यवस्थानः संस्थानः स्थानदो ध्रुवः ।
परर्द्धिः परमस्पष्टस्तुष्टः पुष्टः शुभेक्षणः ॥ ५५ ॥
रामो विरामो विरजो मार्गो नेयो नेयोऽनय ।
वीरः शक्तिमतां श्रेष्ठो धर्मो धर्मविदुत्तमः ॥ ५६ ॥
वैकुण्ठः पुरुषः प्राणः प्राणदः प्रणवः पृथुः ।
हिरण्यगर्भः शत्रुघ्नो व्याप्तो वायुरधोक्षजः ॥ ५७ ॥
ऋतुः सुदर्शनः कालः परमेष्ठी परिग्रहः ।
उग्रः संवत्सरो दक्षो विश्रामो विश्वदक्षिणः ॥ ५८ ॥
विस्तारः स्थावरस्थाणुः प्रमाणं बीजमव्ययम् ।
अर्थोऽनर्थो महाकोशो महाभोगो महाधनः ॥ ५९ ॥
अनिर्विण्णः स्थविष्ठोऽभूर्धर्मयूपो महामखः ।
नक्षत्रनेमिर्नक्षत्री क्षमः क्षामः समीहनः ॥ ६० ॥
यज्ञ इज्यो महेज्यश्च क्रतुः सत्रं सतां गतिः ।
सर्वदर्शी विमुक्तात्मा सर्वज्ञो ज्ञानमुत्तमम् ॥ ६१ ॥
सुव्रतः सुमुखः सूक्ष्मः सुघोषः सुखदः सुह्रत् ।
मनोहरो जितक्रोधो वीरबाहुर्विदारणः ॥ ६२ ॥
स्वापनः स्ववशो व्यापी नैकात्मा नैककर्मकृत् ।
वत्सरो वत्सलो वत्सी रत्नगर्भो धनेश्वरः ॥ ६३ ॥
धर्मगुब्धर्मकृद्धर्मी सदसत्क्षरमक्षरम् ।
अविज्ञाता सहस्त्रांशुर्विधाता कृतलक्षणः ॥ ६४ ॥
गभस्तिनेमिः सत्त्वस्थः सिंहो भूतमहेश्वरः ।
आदिदेवो महादेवो देवेशो देवभृद्‌गुरुः ॥ ६५ ॥
उत्तरो गोपतिर्गोप्ता ज्ञानगम्यः पुरातनः ।
शरीरभूतभृद्बोक्ता कपीन्द्रो भूरिदक्षिणः ॥ ६६ ॥
सोमपोऽमृतपः सोमः पुरुजित्पुरुसत्तमः ।
विनयो जयः सत्यसंधो दाशार्हः सात्वतां पतिः ॥ ६७ ॥
जीवो विनयिता साक्षी मुकुन्दोऽमितविक्रमः ।
अम्भोनिधिरनन्तात्मा महोदधिशयोऽन्तकः ॥ ६८ ॥
अजो महार्हः स्वाभाव्यो जितामित्रः प्रमोदनः ।
आनन्दो नन्दनो नन्दः सत्यधर्मा त्रिविक्रमः ॥ ६९ ॥
महर्षिः कपिलाचार्यः कृतज्ञो मेदिनीपतिः ।
त्रिपदस्त्रिदशाध्याक्षो महाश्रृङ्गः कृतान्तकृत् ॥ ७० ॥
महावराहो गोविन्दः सुषेणः कनकाङ्गदी ।
गुह्यो गभीरो गहनो गुप्तश्चक्रगदाधरः ॥ ७१ ॥
वेधाः स्वाङ्गोऽजितः कृष्णो दृढः संकर्षणोऽच्युतः ।
वरुणो वारुणो वृक्षः पुष्कराक्षो महामनाः ॥ ७२ ॥
भगवान्‍ भगहानन्दी वनमाली हलायुधः ।
आदित्यो ज्योतिरादित्यः सहिष्णुर्गतिसत्तमः ॥ ७३ ॥
सुधन्वा खण्डपरशुर्दारुणो द्रविणप्रदः ।
दिविस्पृक्सर्वदृग्व्यासो वाचस्पतिरयोनिजः ॥ ७४ ॥
त्रिसामा सामगः साम निर्वाणं भेषजं भिषक् ।
संन्यासकृच्छमः शान्तो निष्ठा शान्तिः परायणम् ॥ ७५ ॥
शुभाङ्ग शान्तिदः स्त्रष्टा कुमुदः कुवलेशयः ।
गोहितो गोपतिर्गोप्ता वृषभाक्षो वृषप्रियः ॥ ७६ ॥
अनिवर्ती निवृत्तात्मा संक्षेप्ता क्षेमकृच्छिवः ।
श्रीवत्सवक्षाः श्रीनिवासः श्रीपतिः श्रीमतां वरः ॥ ७७ ॥
श्रीदः श्रीशः श्रीनिवासः श्रीनिधिः श्रीविभावनः ।
श्रीधरः श्रीकरः श्रेयः श्रीमाँल्लोकत्रयाश्रयः ॥ ७८ ॥
स्वक्षः स्वङ्ग शतानन्दो नन्दिर्ज्योतिर्गणेश्वर्ह ।
विजितात्मा विधेयात्मा सत्कीर्तिश्छिन्नसंशयः ॥ ७९ ॥
उदीर्णः सर्वतश्चक्षुरनीशः शाश्वतस्थिरः ।
भूशयो भूषणो भूतिर्विशोकः शोकनाशनः ॥ ८० ॥
अर्चिष्मानर्चितः कुम्भो विशुद्धात्मा विशोधनः ।
अनिरुद्धोऽप्रतिरथः प्रद्युम्नोऽमितविक्रमः ॥ ८१ ॥
कालनेमिनिहा वीरः शौरिः शूरजनेश्वरः ।
त्रिलोकात्मा त्रिलोकशः केशवः केशिहा हरिः ॥ ८२ ॥
कामदेवः कामपालः कामी कान्तः कृतागमः ।
अनिर्देश्यवपुर्विष्णुर्वीरोऽनन्तो धनंजयः ॥ ८३ ॥
ब्रह्मण्यो ब्रह्मकृद्ब्र ह्मा ब्रह्म ब्रह्मविवर्धनः ।
ब्रह्मविद्ब्राहह्मणो ब्रह्मी ब्रह्मज्ञो ब्राह्मणप्रियः ॥ ८४ ॥
महाक्रमो महाकर्मा महातेजा महोरगः ।
महाक्रतुर्महायज्वा महायज्ञो महाहविः ॥ ८५ ॥
स्तव्यः स्तवप्रियः स्तोत्रं स्तुतिः स्तोता रणप्रियः ।
पूर्णः पूरयिता पुण्यः पुण्यकीर्तिरनामयः ॥ ८६ ॥
मनोजवस्तीर्थकरो वसुरेता वसुप्रदः ।
वसुप्रदो वासुदेवो वसुर्वसुमना हविः ॥ ८७ ॥
सद्ग्तिः सत्कृतिः सत्ता सद्भूतिः सत्परायणः ।
शूरसेनो यदुश्रेष्ठः सन्निवासः सुयामुनः ॥ ८८ ॥
भूतावासो वासुदेवः सर्वासुनिलयोऽनलः ।
दर्पहा दर्पदो दृप्तो दुर्धरोऽथापराजितः ॥ ८९ ॥
विश्वमूर्तिर्महामूर्तिर्दीप्तमूर्तिरमूर्तिमान् ।
अनेकमूर्तिरव्यक्थ शतमूर्तिः शताननः ॥ ९० ॥
एको नैकः सवः कः किं यत्तत्पदमनुत्तमम् ।
लोकबन्धुर्लोकनाथो माधवो भक्तवत्सलः ॥ ९१ ॥
सुर्वणोवर्णो हेमाङ्गो वराङ्गश्चन्दनाङ्गदी ।
वीरहा विषमः शून्यो घृताशीरचलश्चलः ॥ ९२ ॥
अमानी मानदो मान्यो लोकस्वामी त्रिलोकधृक् ।
सुमेधा मेधजो धन्यः सत्यमेधा धराधरः ॥ ९३ ॥
तेजोवृषो द्युतिधरः सर्वशस्त्रभृतां वरः ।
प्रग्रहो निग्रहो व्यग्रो नैकश्रृङ्गो गदाग्रजः ॥ ९४ ॥
चतुर्मूर्तिश्चतुर्बाहुश्चतुर्व्यूहश्चतुर्गतिः ।
चतुरात्मा चतुर्भावश्चतुर्वेदविदेकपात् ॥ ९५ ॥
समावर्तोऽनिवृत्तात्मा दुर्जयो दुरतिक्रमः ।
दुर्लभो दुर्गमो दुर्गो दुरावासो दुरारिहा ॥ ९६ ॥
शुभाङ्गो लोकसारङ्गः सुतन्तुस्तन्तुवर्धनः ।
इन्द्रकर्मा महाकर्मा कृतकर्मा कृतागमः ॥ ९७ ॥
उद्भवः सुन्दरः सुन्दो रत्ननाभः सुलोचनः ।
अर्को वाजसनः श्रृङ्गी जयन्तः सर्वविज्जयी ॥ ९८ ॥
सुवर्णबिन्दुरक्षोभ्यः सर्ववागिश्वरेश्वरः ।
महाह्रदो महागर्तो महाभूतो महानिधिः ॥ ९९ ॥
कुमुदः कुन्दरः कुन्दः पर्जन्यः पावनोऽनिलः ।
अमृताशोऽमृतवपुः सर्वज्ञः सर्वतोमुखः ॥ १०० ॥
सुलभः सुव्रतः सिद्धः शत्रुजिच्छत्रुतापनः ।
न्यग्रोधोदुम्बरोऽश्वत्थश्चाणूरान्ध्रनिषूदनः ॥ १०१ ॥
सहस्त्रार्चिः सप्तजिह्वः सप्तैधाः सप्तवाहनः ।
अमूर्तिरनघोऽचिन्त्यो भयकृद्भयनाशनः ॥ १०२ ॥
अणुर्बृहत्कृशः स्थूलो गुणभृन्निर्गुणो महान् ।
अधृतः स्वधृतः स्वास्यः प्राग्वंशो वंशवर्धनः ॥ १०३ ॥
भारभृत्कथितो योगी योगीशः सर्वकामदः ।
आश्रमः श्रमणः क्षामः सुपर्णो वायुवाहनः ॥ १०४ ॥
धनुर्धरो धनुर्वेदो दण्डो दमयिता दमः ।
अपराजितः सर्वसहो नियन्तानियमोऽयमः ॥ १०५ ॥
सत्त्ववान्सात्त्विकः सत्यः सत्यधर्मपरायणः ।
अभिप्रायः प्रियार्होऽर्हः प्रियकृत्प्रीतिवर्धनः ॥ १०६ ॥
विहायसगतिर्ज्योतिः सुरुचिर्हुतभुग्विभुः ।
रविर्विरोचनः सूर्यः सविता रविलोचनः ॥ १०७ ॥
अनन्तो हुतभुग्भोक्ता सुखदो नैकजोऽग्रजः ।
अनिर्विण्णः सदामर्षी लोकाधिष्ठानमद्भुतः ॥ १०८ ॥
सनात्सनातनतमः कपिलः कपिरप्ययः ।
स्वस्तिदः स्वस्तिकृत्स्वस्ति स्वस्तिभुक्स्वस्तिदक्षिणः ॥ १०९ ॥
अरौद्रः कुण्डली चक्री विक्रम्यूर्जितशासनः ।
शब्दातिगः शब्दसहः शिशिरः शर्वरीकरः ॥ ११० ॥
अक्रूरः पेशलो दक्षो दक्षिणः क्षमिणां वरः ।
विद्वत्तमो वीतभयः पुण्यश्रवणकीर्तनः ॥ १११ ॥
उत्तारणो दुष्कृतिहा पुण्यो दुःस्वप्ननाशनः ।
वीरहा रक्षणः सन्तो जीवनः पर्यवस्थितः ॥ ११२ ॥
अनन्तरूपोऽनन्तश्रीर्जितमन्युर्भयापहः ।
चतुरस्त्रो गभीरात्मा विदिशो व्यादिशो दिशः ॥ ११३ ॥
अनादिर्भूर्भुवो लक्ष्मीः सुवीरो रुचिराङ्गदः ।
जननो जनजन्मादिर्भीमो भीमपराक्रमः ॥ ११४ ॥
आधारनिलयोऽधाता पुष्पहासः प्रजागरः ।
ऊर्ध्वगः सत्पथाचारः प्राणदः प्रणवः पणः ॥ ११५ ॥
प्रमाणं प्राणनिलयः प्राणभृत्प्राणजीवनः ।
तत्त्वं तत्त्वविदेकात्मा जन्ममृत्युजरातिगः ॥ ११६ ॥
भूर्भुवः स्वस्तरुस्तारः सविता प्रपितामहः ।
यज्ञो यज्ञपतिर्यज्वा यज्ञाङ्गो यज्ञवाहनः ॥ ११७ ॥
यज्ञभृद्यज्ञकृद्यज्ञी यज्ञभुग्यज्ञसाधनः ।
यज्ञान्तकृद्यज्ञगुह्यमन्नमन्नाद एव च ॥ ११८ ॥
आत्मयोनिः स्वयंजातो वैखानः सामगायनः ।
देवकीनन्दनः स्त्रष्टा क्षितीशः पापनाशनः ॥ ११९ ॥
शङ्खभृन्नन्दकी चक्री शार्ङ्गधन्वा गदाधरः ।
रथाङ्गपाणिरक्षोभ्यः सर्वप्रहरणायुधः ॥ १२० ॥

॥ सर्वप्रहरणायुध ॐ नम इति ॥

॥ फलश्रुतिः ॥

इतीदं कीर्तनीयस्य केशवस्य महात्मनः ।
नाम्नां सहस्त्रं दिव्यानामशेषेण प्रकीर्तितम् ॥ १२१ ॥
य इदं श्रृणुयान्नित्यं यश्चापि परिकीर्तयेत् ।
नाशुभं प्राप्नुयात्किञ्चित्सोऽमुत्रेह च मानवः ॥ १२२ ॥
वेदान्तगो ब्राह्मणः स्यात्क्षत्रियो विजयी भवेत् ।
वैश्यो धनसमृद्धः स्याच्छूद्रः सुखमवाप्नुयात् ॥ १२३ ॥
धर्मार्थी प्राप्नुयाद्धर्ममर्थार्थी चार्थमाप्नुयात् ।
कामानवाप्नुयात्कामी प्रजार्थी प्राप्नुयात्प्रजाम् ॥ १२४ ॥
भक्तिमान्यः सदोत्थाय शुचिस्तद्गतमानसः ।
सहस्त्रं वासुदेवस्य नाम्नामेतत्प्रकीर्तयेत् ॥ १२५ ॥
यशः प्राप्नोति विपुलं ज्ञातिप्राधान्यमेव च ।
अचलां श्रियमाप्नोति श्रेयः प्राप्नोत्यनुत्तमम् ॥ १२६ ॥
न भयं क्वचिदाप्नोति वीर्यं तेजश्च विन्दति ।
भवत्यरोगो द्युतिमान्बलरूपगुणान्वितः ॥ १२७ ॥
रोगार्तो मुच्यते रोगाद्‍ बद्धो मुच्येत बन्धनात् ।
भयान्मुच्येत भीतस्तु मुच्येतापन्न आपदः ॥ १२८ ॥
दुर्गाण्यतितरत्याशु पुरुषः पुरुषोत्तमम् ।
स्तुवन्नामसहस्त्रेण नित्यं भक्तिसमन्वितः ॥ १२९ ॥
वासुदेवाश्रयो मर्त्यो वासुदेवपरायणः ।
सर्वपापविशुद्धात्मा याति ब्रह्म सनातनम् ॥ १३० ॥
न वासुदेवभक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् ।
जन्ममृत्युजराव्याधिभयं नैवोपजायते ॥ १३१ ॥
इमं स्तवमधीयानः श्रद्धाभक्तिसमन्वितः ।
युज्येतात्मसुखक्षान्तिश्रीधृतिस्मृतिकीर्तिभिः ॥ १३२ ॥
न क्रोधो न च मात्सर्यं न लोभो नाशुभा मतिः ।
भवन्ति कृतपुण्यानां भक्तानां पुरुषोत्तमे ॥ १३३ ॥
द्यौः सचन्द्रार्कनक्षत्रा खं दिशो भूर्महोदधिः ।
वासुदेवस्य वीर्ये विधृतानि महात्मनः ॥ १३४ ॥
ससुरासुरगन्धर्वं सयक्षोरगराक्षसम् ।
जगद्वशे वर्ततेदं कृष्णस्य सचराचरम् ॥ १३५ ॥
इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः सत्त्व्म तेजो बलं धृतिः ।
वासुदेआत्मकान्याहुः क्षेत्रं क्षेत्रज्ञ एव च ॥ १३६ ॥
सर्वागमानामाचारः प्रथमं परिकल्पते ।
आचारप्रभवो धर्मो धर्मस्य प्रभुरच्युतः ॥ १३७ ॥
ऋषयः पितरो देवा महाभूतानि धातवः ।
जङ्गमाजङ्गमं चेदं जगन्नारायणोद्भवम् ॥ १३८ ॥
योगो ज्ञानं तथा सांख्यं विद्याः शिल्पादि कर्म च ।
वेदाः शास्त्राणि विज्ञानमेतत्सर्वं जनार्दनात् ॥ १३९ ॥
एको विष्णुर्महद्भूतं पृथग्भूतान्यनेकशः ।
त्रील्लोकान्व्याप्य भूतात्मा भुङ्क्ते विश्वभुगव्ययः ॥ १४० ॥
इमं स्तवं भगवतो विष्णोर्व्यासेन कीर्तितम् ।
पठेद्य इच्छेत्पुरुषः श्रेयःप्राप्तुः सुखानि च ॥ १४१ ॥
विश्वेश्वरमजं देवं जगतः प्रभवाप्ययम् ।
भजन्ति ये पुष्कराक्षं न ते यान्ति पराभवम् ॥ १४२ ॥

॥ ॐ तत्सदिति श्रीमहाभारते शतसाहस्त्रयां संहितायां
वैयासिक्यामानुशासनिके पर्वणि
भीष्मयुधिष्ठिरसंवादे श्रीविष्णोर्दिव्यसहस्त्रनामस्तोत्रम् ॥
्र्र इति ्र्र

भाग ४
ब्रहाण्ड

ब्रहाण्डका केन्द्रविन्दु
दैवी सत्ता सञ्चालन
समस्त ब्रहाण्ड भित्रका विषय
ब्रहाण्डका मूल तत्वः
आकास ः
समय ः
ईशः
ब्रम्हाण्डः
पदार्थः
प्रकृती ः
सृष्टि ः
साकार (मायावी) सृष्ट्रि ः
निराकार सृष्ट्रि ः
विर्य ः
व्रहाण्डको सारतत्व
ब्रहाण्डका शक्तिशाली उर्जा –
ब्रहाण्ड अन्तर्गतका तत्व ः

समस्त ब्रहाण्ड भित्रका विषय:-

ब्रहाण्डमा चेतना,जड अथवा सजिव,निर्जिव फरक विषयबाट ।
दुई विषयमा, पदार्थ,शुन्य आकाशका फरक दुई विषयमा ।।
ब्रहाण्डका यी विषय गतिशिल,परिवर्तनशील भई अनन्त ।
आकाश, चेतन तत्व, जड तत्व र समय विषय चार मात्र ।।

योे नै प्रकृति,यसैमा प्रकृति प्रलय, पिण्ड सृष्टिको उत्पत्ति ।
विनाश, जीव सृष्टिको उत्पत्ति,विनाश, ज्वालामुखी, विपत्ति ।।
भुकम्प आधी तुफान, उल्का, उल्कापिण्ड, पिण्डहरु घर्षण ।
ठोकीनु, विष्फोटन हुनु, हराउनु, नैमित्तिक, प्रलय, जन्म क्षण ।।

मृत्यू, उत्पत्ति, विनास, उत्पत्ति आकाशमा नै हराउनु, लय ।
यी विषय आकाशबाट नै उत्पत्ति,घट्नाक्रम प्रकृति अजेय ।।
जह्ाँ १) अनन्त आकाश जडतत्व– सिमा रहित खाली ठाउँ (अव्यक्त) छ ।
रही २) चेतना तत्व –चेतन पुञ्ज –अव्यक्त) सो पनि उही रहन्छ ।।

बनी चेतनाको रुप – आत्मा÷जीवात्मा÷परमात्मा÷ब्रह,द्वैतवादीहरु कन ।
मानि फरक फरक अद्वैतबादीहरुले ब्रह मात्र ब्रहाण्र्डा ब्रहमय नभन ।।

बुझ ३) जड तत्व,जड – पदार्थ÷पदार्थको शक्ति÷गति जड हुन।
व्याप्ति ४) समय – जड तत्व अव्यक्त)अनन्त आकाशमा रहुन ।।
चेतन,जड तत्वमा समय घेरिएर पिण्ड,जीव सृष्टि समयमा  छ ।
पिण्ड सृष्टिमा पदार्थबाट खगोलिय जड पिण्डको निर्माण (उत्पत्ति)हुन्छ )

उत्पत्ति,निर्माण भएका पिण्डहरुको विनाश –मृत्यू) सम्भव हुन्छ ।।
क्रियामा पिण्ड सृष्टिको अस्तित्व चिरकाल सम्म क्रमश रहन्छ ।
ज्ञजीव सृष्टि मा पञ्चमहाभूत, एकादश इन्द्रिय र चेतन कर्म गर्छ ।
उर्जाको अंशबाट जीवले भोग गर्ने चेतन शरीरको निर्माण हुन्छ ।।

शरीर एउटै तर प्रकृतिको स्वभाव, ज्ञान र वुद्धि चार भागमा छ ।
शरीरको छालार्,आत्मा,स्थुल –पार्थीव) शरीर÷लिङ्ग (सुक्ष्म) अनेकान ।
शरीरनै महाकारण शरीर छ, कर्मयोनि चेतन शरीर मानिसको ज्यान ।।
भोगयोनि चेतन शरीर,पशुपक्षि किटपतङ्ग आदि सब वनस्पत्तिको हो ।

स्थुल शरीरको मृत्यू हुन्छ,अन्य शरीरहरु चेतना अन्तर्गतमा छ रहेको ।।
अविनाशी तत्व,स्थुल शरीर नै आत्माले भोग गर्ने शरीर चलेको हो ।
जीव (जीवात्मा)ले शरीरमा रहेर लाखौ जन्म र मरणलाई भोग्यो ।।
रर्ही कर्मको पद्दतीबाट जीवनचक्र गतिशिल छ,बनाइरहन्छन् ।

देख्ने त भेटिएन तर शाश्वत सृष्टिचक्र निरन्तर घुमिरहन्छ ।।
यही जीव स्थवर जङ्गमको क्रम चलि जगत ब्रम्हाण्ड बन्छ ।।

ब्रहाण्डका मूल तत्वः-क्उबअभ स्  आकास ः

खोजविनमा अनन्त आकाशको उत्पति,विनाश प्राप्या त छदैछैन ।
शून्य,खाली ठाउँको सिमाना छ,जानकारी प्रात्त गर्न नसकिने छैन ।।
कति ठुलो छ,विषयमा कल्पनागर्न नसकिने,अद्भुत शून्यकार भयो ।
पदार्थ, समय, चेतनशक्तिले खेल्ने मैदान अनन्त आकास,कक्ष हो ।।

त्ष्mभ स्  समय ः-

समयको उत्पति किन?कहिले,कसरी भयो त कहिले अन्त्य हुनेछ ।
आदि,अन्त्यनै नभएको नित्यधार समय किन,कसले उत्पत्तिमा छ ।।
सबै विषय बस्तुलाई समयको अन्तरमा स्वतः विनाश किन पर्छ ।
पिण्ड,जीव सृष्ट्रि समयमा उत्पत्ति छन,किन समयमानै लुप्त हुन्छ ।।

न्यम :  ईशः-

अहो शून्य अनन्त आकाशका चेतन शक्ति, जसको आधार ईशमा ।
ब्रहाण्डमा ब्याष्टि पञ्चमहाभुतिय अनुकुल कर्मको समष्टि ठाउँमा ।।
जीव सृष्ट्रिको विकास समयको अन्तरालमा क्रमश विनाश त हुन्छ ।
समयले सृष्ट्रिहरुको विनाश गरि,शून्य आकाशमा हुने बस्तु (पदार्थ) नास्छ ।
देख्नेवाला  द्रष्टा मात्र छ,दृश्य हराउछ, द्रष्टा शून्य,निराकार भनिन्छ ।।

ग्लष्खभचकभ  ब्रम्हाण्डः-

चेतन उर्जा, समय, अन्नत आकाश र पदार्थ समावेश ब्रम्हाण्ड छ ।
अनन्त वा संक्षिप्त अंश भएको संयुक्तरुपनै ब्रहाण्ड बुझिएको छ ।।
समस्त ब्रहाण्डको भिन्न रुप विषयमा अध्ययन र मनन गर्नु पर्छ ।
ब्रम्हाको कला,जग,जगत,कर्म पालना विज्ञानलाई ब्रम्हाण्डनै भनिन्छ ।।

ःबततभच  पदार्थः-

शून्य आकाशमा समयको अन्तरालमा समय,आकाशको पृष्टभुमीमा छ ।
रही निरन्तर उत्पत्ति,विनाश भैरहने जड तत्व सबैलाई पदार्थ भनिन्छ ।।
पदार्थ पिण्ड सृष्ट्रि,जीव सृष्ट्रिको आधार मुल स्तम्भमा कारकतत्व हो ।
पदार्थमा रहने तत्वलाई इलेक्ट्रोन, प्रोटोन र न्यूट्रोन,फोटोन रहने भयो ।।

ल्बतगचभ प्रकृती ः-

ब्रहाण्डको मूल तत्वहरु चेतन उर्जा, समय, अन्नत आकाश र पदार्थको ।
मुलप्रबाहको माध्यमबाट प्रकृतिको उत्पत्ति छ,निति र विधीमा प्रकृतीको ।।
प्रकृति चेतना,जड मिलि दुई किसिमका छ,ईश्वरीय प्रकृतिलाई पराप्रकृति ।
बनी जड पदार्थ आधारमा भौतिक प्रकृति यावतलाई अपरा प्रकृति भनिन्छ ।

उही प्रकृतिमा रहेका तिन गुणहरु सत्व, रज, तमले अपरा प्रकृति बनिन्छ ।।
सारा पदार्थमा रहने तत्व, प्रकृतिमा रहने गुणका शक्तिबाट नै समस्त हुन्छ ।
अब ब्रहाण्डका उप–ब्रहाण्डहरुका नियमित विषय बस्तु गतिशील रहन्छन ।।
उप–ब्रहाण्डहरुमा नियमित भैरहने, घटिरहने घटनाक्रमहरु सवै प्रकृतिका हुन ।।

विधि, नियम,गुण,अधिनमा आधारित प्रकृति सत्य स्वचालित गतिशील छ ।
अधिनस्त मुलस्थली जगत क्षय,प्रलय,निर्माण रहि जगत धारक बनेको छ ।।

ऋचभबतष्यल  सृष्टि ः-

जागी ब्रहाण्डभित्रको पिण्ड जग सृष्ट्रिको मृल जड शक्ति हो ।
उर्जा,पदार्थमा परिवर्तन छ,जसबाट सूर्य , चन्द्रामा, तारा भयो ।।
पृथ्वी सबै जड पिण्डहरुको निमार्ण समय अन्र्तगत हुने गर्छ ।
समयको अन्तरालमा अन्तरिक्षका जड पिण्डहरुको निमार्ण हुन्छ ।।

लामो समयको अन्तराल क्रिया पछि पिण्डहरु स्वतः विनाश हुन्छन।।
हाईड्रोजन,हिलियम ग्याँसबाट तारापिण्ड आदिमा आणविक उर्जा बन्छ ।
उर्जाको उत्पत्ति शक्ति चम्कि,समयको अन्तरमा आणविक उर्जा सकिन्छ ।।
उत्पादन,जन्म प्रकृया सकिएर पिण्डहरु निष्क्रियभई अन्तरिक्षमा नासिन्छ ।।

बिलाई अस्तित्व समयको अन्तरगतको खरानी,लवण, निरन्तरता नासीन्छ ।
अनन्त अन्तरिक्षमा रहेको एक सानो क्ष्ोत्र जसलाई भू–मण्डल भनिन्छ ।
पृथ्वीमा परमात्मा ईशको अंश –जीव) ले प्रवेश हुदा जीव सृष्ट्रिको चल्छ ।
तब न प्राणी,वनस्पतिमा परमात्मा परमेश्वरको अंशको शरीर जीवात्मा छ ।

समस्त प्राणीहरुको शरीर जीवात्मा शहितको,प्राण,प्रकृतीको शरीर हृन्छ ।
जहा ईश्वरको मन्दिर छ र प्राणीको हत्या नगर्नु,आत्माको निवास बन्छ ।।
बासस्थान (घर तथा मन्दिर) लाई भत्काउनु परमात्मा , आत्मा , मर्छ ।
जीवात्मा जसको ईशमा निरन्तर अन्नत सम्वन्ध गासि रहेको नै हुन्छ ।

सृष्ट्रिको कालखण्डका प्राणीको चेतन उर्जा निराकारमा आउछ ।।
परमात्मा, आत्मा, जीवात्माको सम्बन्ध सधै प्रिय अटुट रहिरहन्छ ।
ब्रहाण्डमा सृष्ट्रि गतिशील १.पिण्ड सृष्ट्रि२.जीव सृष्ट्रि चलिरहन्छ ।।
समयको अन्तरालमा अनन्त आकाशमा पृथ्वी, तारा,गणलगायत चल्छ ।

जड पिण्ड निर्माण,पिण्डै पिण्डले भरिभराउको अनन्त आकाश रहन्छ ।।
पिण्ड सृष्ट्रि नै,सृष्ट्रिमा चेतनशक्तिको साकाररुप जीवसृष्ट्रि बनिरहन्छ ।
जड पिण्डमा पञ्चमहाभुतिय समिकरणले प्राणीको उत्पत्ति हुन थाल्छ ।।
सृजी अनुकुल बातावरण तयार भएपछि जीव सृष्ट्रिको प्रकृयारत हुन्छ ।

जसमा बनस्पति,प्राणी जगत सृष्टी,जीवन,जायजन्म क्रियाशिल बनिन्छ ।।
जन्म त प्राणी,वनस्पतिलाई अनुकुल रज बीजको बातावरणमा सक्रिय छ ।
वशमा छैन उत्पत्ति,विनाश समयले स्वतः जागृत,चेतन अस्तनै गराउछ ।।
निरन्तर जन्म,जीवन,मृत्यु स्वाभिक साक्षत निबिकल्प जगत क्रम हुन्छ ।

साकार (मायावी) सृष्ट्रि ः-

भू–मण्डल,जगमा प्राणी,वनस्पति उत्पत्तिको नियमित प्रकृया स्वतः चल्छ ।
निरन्तर क्रियालाई साकार सृष्ट्रि भयो,चेतनसत्ताको सारतत्व बिर्य (विज)हुन्छ ।।
जन्मका एक शरीर,रुपबाट अर्काे शरीर वा रुपमा परिवर्तन निरन्तर भैरहन्छ ।
समयमा भिन्न नाम,प्राणी र बनस्पतिहरु सत्य साकार सृष्ट्रिका तथ्य उपज छ ।।

निराकार सृष्ट्रि ः -

समयको अन्तरालमा मायावी सृष्ट्रिको अस्तित्व समाप्त हुने अवस्थामा बन्छ ।
बनी चेतनाको मुल शक्ति साकार अवस्था,निराकारमा परिवर्तन भई जान्छ ।।
उहि समय प्राणी,वनस्पति जगतका समस्त जीवात्मा, पितृ,देवताहरुमा हुन्छ ।
भिन्न स्वरुपका आत्माहरुले आ–आफ्ना क्षेत्रहरुबाट परमात्मा ईशमा रहन्छ ।।

यही एक आपसमा मिलनले एउटै स्वरुपको निराकारमा शुषुप्तीमा रही बस्छ ।
अब विषय निष्कृय छ,केवल उहाँ एक मात्र शक्ति देख्नेवालाको मात्र बांकी छ ।।

विर्य ः -

चराचर जगतमा विज दुई पद्दतीको स्रोतबाट जीवसृष्ट्रिमा उपलब्ध हुन्छ ।
प्राणीको शरीर,वनस्पतिका लता,वृक्षदीमा हुने विर्य छणिक र नासवान छ ।।
विर्य मैथुन कर्म,बायु परागसेचनको सम्पर्कबाट क्रियाशील जगमा हुन्छन ।
बिज समयले उत्पति,नाश गरी चेतन उर्जाको श्रोत परमात्मा ईशको छन् ।।

अंश प्राप्ति विर्यलाई जीव –जीवात्मा)मा अविनाशी र अपरिवर्तनीय तत्व हो ।
जुन तत्वले सृष्ट्रिको जग काल खण्डमा समस्त ब्रहाण्डलाई ढाकेर रहने भो ।।
सृष्ट्रिको समाप्तीले परमात्मा ईशको निराकार स्वरुपमा एकाकार हुन्छ ।
भिन्न प्रलयकाल खण्डको समयमा विर्य गतिशील, कृयाशील बनी रहन्छ ।।

विज प्रकृतिबाट उत्पति भई प्रकृतिमा लय हुदा प्रकृति निराकारमा हुन्छ ।
निरन्तर समयमा विजको उत्पति,लयकोे प्रकृया दोहोरीदै जगरहेको हुन्छ ।।
पञ्चमहाभुतिय समिकरणबाट विज तत्वको साकार रुप स्थवर जङ्गम चल्छ ।
उद्भिज्जा, स्वैदजा, अण्डजा र जरायूजाको जात,योत्रा,पुस्ता नियमित बन्छ ।।

मानव, पशु, पंक्षी, किट,पतङ्ग र वनस्पति जगतका प्रजातिहरुमा अन्तर हुन्छ ।
विर्य जड उर्जाबाट उत्पति हुदा चेतना र जड प्रकृतिमा पञ्चमहाभुत जाग्छ ।।
यी गतिविधिहरु नियमित विजका रुपहरु विकसित,गुण,दोषमा जन्म हुन्छन ।
प्राणी,वनस्पतिको वृक्ष नास हुदा जड विर्य शरीर र वृक्ष संगसगै नासिन्छ ।।

शरीर समाप्त हुदा,निष्कृया,निष्प्राण जीवको भौतिक स्थूल ढल्छ,वित्छ ।
तर जीवात्मा रुपी चेतन विर्य अविनाशी बनि उस्को अनन्त कहा जान्छ ।

ब्रहाण्डमा रहेका आधारभूत विषयहरु ः–

उही १.चेतना शक्ति (ईश्वर) उत्पति,ज्ञान तत्व अज्ञात छ जान्दछ को ।
जग यसैबाट प्राणी,वनस्पति जगतका जीवात्माहरु गतिशील बनेको ।।
जीवसृष्टि चेतनाशक्तिबाट चलि विद्यामान क्रम देख्ने जो रहेको थियो ।
तब पिण्ड सृष्टि जडशक्तिबाट संचालित रही अद्यावधीक भएको  छ यो ।। ३

आधार २.समय (काल)ले चल्यो,उत्पतिको विषय,क्रमत अज्ञात छ ।
समयले प्राणी र वनस्पतिको जन्म, मृत्यु, उत्पति, विनाश बुझियो ।।
बनि नैमित्तीक प्रलय,प्रकृति प्रलयका कालखण्ड,श्रृष्टि संहारमा चल्दछ ।
केही केही रोकिन्न मिति पुगे टारेर,लुकेर,भागेर,धनमन जनमा जल्दछ ।। ४

हेर त ३.आकाश (खाली ठाउँ),शून्य,क्ष्तििज उत्पति अज्ञात रहिगयो ।
जहा खगोलिय जडपिण्डहरुको उत्पति,विनाश क्रमगत नै भइरहयो ।।
उल्का,पिण्डको गति,हावा,अन्य द्रब्य क्षेत्र,लवण ,रसायन खेल्ने ठाउँ ।
खुला समस्त ब्रहाण्डको बादल,पृष्ठभूमि जलाधारनै आकाशको नाउ ।। ५

रही४.पदार्थ (द्रव्य)को समय अन्र्तगत उत्पति,विनाश भैरहने तत्व ।
बनि पदार्थबाट अन्तरिक्षमा खगोलिय जडपिण्डहरुको निर्माण हुने,।।
विनाश हुने, पिण्ड सृष्टि र जीव सृष्टिको गति संचालन भित्र छ ।
पदार्थबाट नै समस्त पिण्ड सृष्टि,सम्भव,क्रममा पनि संचालित छ ।।६

अध्यात्म समुूह (ब्रह विज्ञान)ख–गोल

रहस्य ः-

ब्रम्हाण्ड जो,जो अनन्त ,निराकार,अकल्प ब्रम्हाको अण्डा भयो ।
समय आकास शक्ति पदार्थहरुमा  चेतना शत्ति ,शत्ति छरयो ।।
भरीपूर्ण जडशक्ति रुद्र ब्रम्हारुप कति कालखण्ड कस्ले लियो ।
भौतिक संरचना कुन कस्ले कति पटक विकस र विास भयो ।। १

व्रहाण्डको सारतत्व:-

अविनासी जीवात्मा, आत्मा,अपरिवर्तनिय संसार ईश्वर चेतन उर्जा जुन ।
नाशवान,वदलिरहने संसारमा पृथ्वी,सम्पूर्ण खगोलिय जडपिण्डहरु रहुन ।।
आकाशीय पिण्डमा हुने रहने महाभुतादी सहितका गतिविधियावत सार ।
प्राणी,वनस्पतीहरु जीव र जगत बुझ्छ की बिज्ञान हुन्छकी,नै वारपार ।। २

ब्रहाण्डका शक्तिशाली उर्जा : –

रही उर्जा चेतनलाई चेतन उर्जा भनि ईश्वर, पुरुष, द्रष्टा आदिमा छन ।
यो स्थीर,अविनाशी,जन्म र मरण नहुने, आकाश,समयसंग गोलवद्ध हुन्छन ।
रही संर्व व्यापक,साकार,निराकार शक्तिशाली उर्जा,चलयमान र स्थीर छ ।
पुस्ताहरुले अध्यात्मिक विज्ञानवाट चेतनाको खोजी गरि,बिज्ञाने प्रेम दिनुछ ।।७

जडउर्जामा प्रकृति, दृष्य, संसार नाम,कामले पुकार गरिन्छ ।
यो समयगती अन्तर्गत नाशवान र परिवर्तनशील दुबै हुन्छ ।।
ज्ञान,प्रयोग,भौतिक विज्ञानवाट अनुसन्धान गरि,गेय नै बन्छ ।
रही आधाशिला शक्तिशाली उजाले ब्रम्हाण्ड परिपूर्ण बन्दछ ।। ८

पृथ्विमा हुने भूकम्प,ज्वालामुखि,गुरुत्वबल,आर्कषण,क्षयका विविध शक्ति  ।
बाढी,पहिरो,सुख्खा आँधी,बतास,जल,बायु आधि,असिना चुमबकिय शक्ति ।।
सामुन्द्रीक धार, सामुन्द्रीक ज्वाँरभाटा, सामुन्द्रिक आँधि,जलविद्युत मेघ गर्जन, बज्र (चट्याङ)आदी ।
मेघाग्निबाट विद्युत प्रवाह, सौर्य शक्ति, अग्निकाण्ड, वायुउर्जा र आगो ब्याधी ।।९

पृथ्वीनै जन्मभूमि, (मातृभूमि) कर्मभूमि, (तपोभूमि, ज्ञानभूमि),धरा भयो ।
मोक्षभूमि,पुर्नजन्म भूमि प्राणी, जगत,स्थवर जङ्गमको जीवन चलि रहयो ।।
यहीे सर्वश्रेष्ठ दुर्लभ, नाशवान र संघर्षशील शरीर मानिसको छ,जीवन हो ।
शरीर प्रकृतिमा उत्पति हुने, प्रकृतिमै हराउँने,नश्वर,द्धैत,अद्धैत जीव छ,त्यो  ।। १०

मानिस र उस्का शरीरले गरिएका असल वा खराब कर्मको नतिजा ।
शरीरको मालिक जीवात्मा, अन्तरक्षिमा रहेका विभिन्न लोकका माझ ।।
मानिसको पूर्व शरीरले पृथ्वीमा गरिएका विभिन्न कर्मको फलभोगमा ।
कर्मफलको समाप्तिपछि पुनः पृथ्वीमा पुर्नजन्मको माध्यमको पदारपण ।। ११

फेरी पृथ्वीमा ढल्दा,गल्दा,सडि नै प्राकृत शरीरमा पुन प्रवेश गर्दछ ।
जीवसृष्टि कर्ममा आधारित हुँदा जीवात्मा कर्मले बाधिएर रहेको छ ।।
कर्मको गतिले जीवात्मा मोक्ष वा पुर्नजन्मरुपमा प्राकृत (स्थुल)  बन्छ ।
शरीर धारणागरी कर्म प्रकृति,चेतन,उर्जाको तरङ्ग (जीवात्मा) चली रहन्छ ।
सृष्टिमा समयावधिभरी निरन्तर क्रम,गति,उर्जा,शक्तिले घुमिरहन्छ ।। १२

ब्रम्हाण्ड अनन्त,अकल्पनिय व्याप्ति,निराहार वा क्षयशिल नै त देखिन्छ ।
यहाका उप–ब्रहाण्डहरु बिविध कालखण्ड,क्रम,धारहरु युगमा जन्मन्छ ।।
समय संगमा उत्पति र निर्माण भई आकाशीय क्षेत्रमा अग्निकाण्ड रहन्छ ।
माहाप्रलय आजभन्दा १४ अर्व वर्ष पहिले थियो,एउटै समयमा कहा हुन्छ ।। १३

ब्रह, जीव र जगतको अन्तर सम्बन्ध

सबै प्राणी,शरीरको मालिक जीवात्मा अव्यक्त ब्रहाण्डका मालिक परब्रह (ब्रह) ईश्वर हुन ।
निर्गुण अवस्थाले ब्रहाण्ड,खगोलिय पिण्ड,चराचर (गति भएका र गति नभएका) सर्बत्र रहुन ।।
स्थावर, जंगम –चेतना नभएका,चेतन) प्राणी,वनस्पत्ति,किट पतङ्गको सृष्टिक्रम ब्रम्हा रोक्छन ।
प्राणी,जीवात्मा परब्रहमा नै समय सालमा गएर लय हुने,सृष्टिको संकल्प शुरु पुनः हुन्छन ।। १

परब्रहले आत्माको रुप जीवात्माको प्रकाशमय तरङ्ग,सगुणले सृष्टिको कालखण्ड सुरु हुन्छ ।
निगुर्ण अवस्थामा जग रहदा सृष्टिको काम रोकिने,क्रमगत नहुने परब्रहको विशेषता बन्छ ।।
जीव,मानिस प्राणी मध्येको सर्वश्रेष्ठ प्राणी,ऊ दैवि शक्ति,प्रकृतिक,उर्जाले नै जीवात्मा हुन्छ ।
बुझनु ब्रह स्वरुप “तत्वमसि” “तिमी नै त्यो ब्रह हौ” मानव जीवनले समयमा स्वचालन छ ।। २

रही शरीरको जीवनउर्जा ‘म’ जसलाई जीवात्माले यो ब्रह स्वरुप,म ले धारक उही बन्छ ।
मेरो नाशवान प्राकृत शरीर,जगत,ब्रहाण्ड रुवरुप जीवमा ईश्वरको अंश,कर्मको फल भोग्छ ।।
कर्मको गति,पूर्व कृत कर्मफल,भोग,स्वरुप –शरीर),ईश्वर, जगत –ब्रहाण्ड) मा  सबै छ ।
लय ,जगतको उत्पत्ति, स्थीती कारक तत्व बनि ईश्वर (शक्ति) वाट ईश्वरमा नै मिल्छ ।। ३

पुर्णलाई पूर्ण विषयले जोड, घटाउ, गुणन, भाग जे गरेपनि पूर्ण नै,प्राकृत कारक हुन्छ ।
निराकार, उपाधिरहित परब्रहा पूर्ण छ, ब्रहबाट कार्यरुपको ब्रह उत्पन्न पूर्ण नै रहन्छ ।। ४

ब्रहाण्ड अन्तर्गतका तत्व ः-

ब्रहाण्डका गतिविधि,प्रकृयाको निर्माण तत्व, सृष्टि तत्व र विनाश तत्वले ।
१.निर्माण तत्वमा  मुल प्रकृति –अदृश्य शक्ति)लाई ईश्वर(परब्रह)भनिएको  ।।
२.सृष्टि तत्वमा परब्रहका मायावी शक्ति साकार,विनाश तत्व,अदृश्य शक्तिको ।
समय, सेकेण्ड, मिनट, घण्टा, बार, तिथी,महिना, वर्ष, ग्रह, राशी, नक्षत्र रहेको ।

मन्वन्तर, कल्पले शुन्य आकाशमा उत्पतिका जड पिण्डहरुको निर्माण धनात्मक ।।
आकाशका पदार्थको निर्माण हुदा प्रकृया ऋणात्मक भै विनाशले शून्य भएको ।।

ब्रहाण्डका केन्द्रविन्दु;-

वर्तमान समय सम्म अज्ञात नै छ सार ब्रहाण्डका कन्द्रविन्दु ।
समस्त अन्तरिक्षा मध्य भाग यो नै हो निश्चित भन्न बिन्दु ।।
किटानीका साथ भन्न सकिदैन,विज्ञान प्रमाण खोजी आधारभूत ।
संरचनाहरु के–के हुन भन्ने ज्वलन्त प्रमाण छैन कन्द्रिकृत ।।

भौतिक वैज्ञानिकहरुसंग आधार छैन केहि पनि संगोल ।
गतिशिल ब्रहाण्डको ज्योति पिण्डहरुल अन्तरिक्ष गोल ।।
प्रकृतीको स्वाभिक प्रक्रियामा एक अर्को  निर्माण भएको ।
भट हुने मिलन बिन्दुको अन्तरिक्ष नै ब्रहाण्डका अवास्तविक केन्द्र विन्दुको  ।।

खिचिएका काल्पानिक ब्रहाण्डको गोल आवृती रेखा मा ।
आधारभूत रेखाहरु जस्तै खगोलिय, मध्य विषुव रेखामा ,।।
खगोलिय केन्द्रिय देशान्तर रेखा र मक्रान्तिवृत आदि छन् ।
खगोलिय गोलका कन्द्रबाट क्रस भएर अगाडी बढ्छन् ।।

वारपार ती रखाल बनाएका वृतलाई बृहत वृत कहिन्छ ।
यीनै वृहत वृतहरुका एक आपसमा काटिएको विन्दु बन्छ ।।
साहि नै खगोलिय गोलका केन्द्र विन्दु भएर परिवर्तनशिल छ ।
यो केन्द्र विन्दु पृथ्वीका गति पिण्डका ढल्काईमा आधारित छ ।।

सृष्टिका नायक ः-

बसि खगोलिय गोल÷ब्रहाण्ड सृष्टि संचालनको लागि आत्मा तत्व जड –अचेतन) मा भर्नेु ।
मायावी प्रकृ्ति –आकाश, वायु, अग्नि, जल, पृथ्वी तथा मन, बुद्धि, अंहकार ) मा प्रवेश गनु ।।
चेतना अंश जीवात्मा इशट मायावि साकार शक्ति ब्रहा र ब्रहबाट प्रकृतिमा प्रवेश हुन्छ ।
सृष्टि,जीवात्माले समयको अन्तरमा प्रकृतिबाट ईशमा प्रवेश गर्नु सृष्टिको विनासमा जान्छ ।।

शरीर नाशवान विषय वस्तुमा नै आ–आफ्ना जीवका अवस्थाा एकाकार भई्, मिसिन्छन् ।
सृष्टिमा आत्मा तत्व –जीवात्मा ) कर्म बन्धनले जीवात्माको गति माध्यममा ईश उही छ ।।
जन्म तथा मरणको माध्यमबाट नाशवान शरीर,योनी प्रारब्धको कर्म फल,भोग मोक्ष हुन्छ ।
कर्मको बासना, समयमा जन्म जन्मान्तर प्राणी,बनस्पतिको गर्भमा सृष्टिकर्ता ब्रहामानै छ ।।

चेतन शक्तिको स्रोत सर्बव्यापक,ईश्वर (परब्रह) रहि हुन् ।
स्रोतबाट उत्पादित तत्व आत्मा हर स्थवर जङ्गमका जुन् ।।
आत्मा जीव –प्राणी) मा प्रवेश गर्ने जीवात्मा साक्षत हुन् ।
जीवात्माले प्राणीको शरीर छोड्दा शरीर मर्दछ,आत्म बाकि छ ।

स्थुल मर्दा जीवात्मा शरीरलाई छोडेर उडी,प्राण त भाग्दछ ।
निजै प्रारब्ध कर्म बासना,जीवले आजीविका,वृतीमा रहन्छ ।।
कम,समय, श्रमको प्रयोगको प्राप्ति आर्जन नै भाग्य बन्छ ।
ब्रहलीन,,मोक्ष, १) ज्ञानयोगको भक्ति २) निश्काम कर्मयोगमा ईश हुन्छ ।।

कत्र्तव्य त ब्रहाण्डको चैतन्यमो बिज तत्व जीवात्माको शरीरमा छ ।
अग्नि,उर्जा शक्तिले भु–मण्डलमा जन,देव,दानव,जीवमा निरन्तरै छ ।।
परब्रह,पुरुष,आकाश,समय,जड महाभुतादी प्रकृति हुन् ।
पुरुष बीज,स्त्रीको रजमा प्रकृतिबाट सृष्टि क्रमगत जुन ।।

आधार चक्र :-

मिलि ब्रह,आकाश,समयको चक्र चल्छ सृष्टि धराधाम ।
उनैमा लिन छ,स्थवर जङ्गम,अग्नि,जल,अन्न,चेतनठाऊ ।।

सूर्यको मन्त्र:-

सूर्यलाई नमस्कार गर्दा भनिने १२ मन्त्रहरू ः

ॐ मित्राय नम ॐ रवये नमः ॐ सूर्याय नमः,ॐ भानवे नमः।
ॐ खगाय नमः ॐ पुषे नमःॐ हिरयगर्भाय नमःॐ मारिचाये नमः।
ॐ आदित्याय नमःॐ सावित्रे नमःॐ अर्काय नमःॐ भाःकराय नमः।

ऋग्वेदमा सुर्य मन्त्रः-

आ कृषेन् रजसा वर्तमानो निवेशयन्न अमृतं मर्त्यं च ।
हिरययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन ।।

बृहस्पति:-

बृहस्पति,ग्रह सौर्यमण्डलको ठूलो,सूर्यबाट पाँचौं ग्रह,ग्याँसले बनेको ।
सौर्यमलको सबै सात ग्रहको पिण्डजम्मा गरेपनि, ति बढी नभएको ।।
बृहस्पतिको वरिपरि घुमिरहेको ६३वटा चन्द्रमा पत्ता लगाइसकेको छ ।
४वटा चन्द्र वैज्ञानिकले नाम गालिलेयी चन्द्रमा नाम बाटै आयोको छ ।। १

अरु युरोपा, ग्यानिमिर कलिटो बृहस्पतिग्रह त्यसको वायुमण्डल वरपर ।
गहिरो गएर उच्च चाप हुने अन्तरिक्षयान बृहस्पतिभित्र गए किचिने डर ।। २

चन्द्र:-

चन्द्रमा खगोलीय शरीर,जुन ग्रह पृथ्वी ग्रहण स्थायी प्राकृतिक उपग्रह  छ ।
सौरमण्डलको उपग्रह,आकारको सापेक्ष ग्रह उपग्रहहरूमा सबैभन्दा ठूलो छ ।।
चन्द्रमा बृहस्पतिको उपग्रह कक्ष्य पछि सौर प्राालीमा दोस्रो पछी उपग्रह हो ।
यसमा ती घनिष्ठहरू चिनिन्छन्,चन्द्रमा पृथ्वीको वरिपरी घुम्ने,सत्य यही भो ।। १

बुधग्रह:-

बुधग्रह सौर्यमलमा सूर्यको नजीकको सानो ग्रह हो ।
बाहिरी सतह ज्वालामुखी पहाडहरुले ढाकिएको त्यो ।
दिनमा धेरै गमी,रात धेरै जाडो छ रे,छिटो ग्रह फलामको ।
अत्यन्त धेरै घनत्वको, चुम्बकीय क्षेत्र कमजोर छ भनिएको ।। १

शुक्रग्रह:-

शुक्रग्रह सौर्यमण्डलमा सूर्यपछिको,ग्रहको सतह चट्टान,वायूमण्डलमा ।
कार्बनईअक्साइड,बिषालू तरल सल्फ्युरिक् एसिडले बनी तातो हुँदामा ।।
सल्फ्युरिक एसिड वाष्पीकरण भई ग्याँस बनी हरितगृह प्रभावको जीवन ।
पृथ्वीमा हुने कुनै सजिव वस्तु त्यहाँ जीवित नरही बाक्लो बादल काराण ।। १

पृथ्वीभन्दा हल्का सानो शुक्र ग्रह छ,सूर्यलाई एक फन्का आठ महिना घुम्छ ।
सूर्यपट्टि फर्केको सतह निकै तातो सतहमा ४०० डिग्री सेल्सियस सम्म बन्छ ।।
भेनस नाम रोमन भाषाले माया, सुन्दरताकीदेवी शुक्रग्रह पृथ्वीको आकाशमा ।
सधैं बिहान सबेरै,सूर्यास्तको क्षण पछि राम्रो सँग देखि चम्किलो तारा चम्किदा ।। २

लोकबोलीमा बिहानीतारा भनि घर गृहस्थमा महिला,पशु खेतीबलि जोगाइन्छ ।
लगन,ज्योतिष अन्धो शुक्र बिचारी ग्रहगोचार,श्राप हिन्दु सनातनीमा पुजीन्छ ।।

अग्नी:-

श्रृजीन्छ किन,अंगिरा ऋषिले जगाएको अग्नि वेद,शास्त्र हिन्दु धर्म बोल्छ ।
देवता यी,मिठो नमिठो जहा जहिल्यै राख खरानी बनी खाने,जन्मने जल्छ ।। १

वरुण:-

घुमी वरुण हिन्दु धर्ममा आकाश,समुन्द्रका देव,ग्रह व्याप्ति रहुन ।
पुजि श्रद्धा,ध्यान जप,न्यासले यज्ञ  होमादी शुभ जगत नै रचाउन ।। १

ॐ भम वरुणाय नमः ।

चन्द्रकला:-

पिण्ड सूर्यको समटी किरण पुगी पृथ्वीबाट भई परावर्तन चन्द्रमा सम्म ।
दिई शितलताको प्रकाश चन्द्रले प्राकृतिक उप–ग्रहमा पृथ्वीलाई परिक्रमा ।।
पुगी सूर्य नजिकमा सूर्यको तेजिलो किरणले ढाकि छोपि चन्द्रमा पृथ्वीबाट ।
चन्द भाग घट्दै र बढ्दैकोे अवस्था चन्द्रमाको कला हुन्छ देख्ने जनसाथ ।। १।

घुमी पृथ्वि अक्षमा जब सूर्य र पृथ्वीको विचमा चन्द्रमा रहदा औंशी हुन्छ ।
घुमि चद्रमाले पृथ्वि तब सूर्य र चन्द्रमाको विचमा पृथ्वी रहदा पूर्णिमा हुन्छ ।।
कोणिय दुरीले पूर्णिमाको दिन सूर्य अस्त र चन्द्रमा उदाउने समय एउटै हुन्छ।
सूर्य, चन्द्र,पृथ्वी एउटै सरल रेखा र एउटै सतहमा,औंशी र पूर्णिमा तिथिमा पर्छन् ।। २

प्रकृती:-

सत्व रज तम शक्तिनै  प्रकृती शक्ति,स्वभाव जान्दछु ।
ईश्श्वर,समय र आकासले प्रकृती निर्माण हुन्छ संचालन ।।
ईशको दैवी शक्ति जुन सनातनी ईश आधर पराप्रकृती आधर छ ।

पराप्रकृतीः-

साक्षत ईश सृष्टिकालागी वीर्य वीज चैतन्य स्वरुप पराप्रकृती ।
अनन्त आकास,तरङ्गीत आत्मा तत्व,जीवात्मा जन्म मरण रहित सनातन ।।
सृष्टिमा भूमण्डल प्रवेशगरी प्रलय काल  सृष्टि बन्द हुन्छ ।
यि प्रक्रिया शुक्ष्म समय लुकाई निराकारमा एकाकार सृष्टि चक्र निरन्तर ।।

जीवात्मा,चेतन तत्व,पितृ सकाल अकालका राक्षस भूतादी ।
सबैपिचाश सतहका पराप्रकृतीका अंग हुनेछ ।
आफना कर्ममा बन्दित जीवन उर्जा संचालित रहन्छ ।
जीवन गुजराको भूमरीमा जीव पालिनु बाध्यतालाई ।

सबै प्राणीको जन्म सार्थक घर उही निराकारमा छन् एकाकार ।
यही रित विधी नश्वर शरि,कर्मदी जीवात्मा स्वरुप चल्छ स्व चेतन ।।

पराप्रकृती ः-

आकास,पदार्थ,खगोलीय,पिण्ड उत्पादन  ,निर्माण विनास अपरा प्रकृती  बन्छ ।।
चेतना विहिन जड,अव्यक्त,अव्यय,नाश नहुने सनातन हुन्छ ।
गतीशिल हुँदा प्रकृती र समय तीन गुण एकाकार रहन्छ ।।
प्रकृतीका गुणशक्ति घटवढमा कार्य हुदा कर्म सफल छ ।

स्वभाविक प्रक्रिया पदार्थ निर्माण,विनासपरिवर्तन सम्भव छ ।
कर्ता ,कर्म र कारकतत्व सगै ईश रहन्छन ।।
कर्ता रकर्मको चेतना तत्व परमात्मा संग बसि गतिहिन छ ।
प्रकृतीमा गति छ,चेतना हिन अन्धो परमात्मा उही सृष्टि गर्नु हुन्छ ।।

दैवी शक्ति,हलचल,पदार्थ तत्व इलेक्टेन,प्रोटोन न्यूटन छ ।
सबै अणु तिश्छाणु,फोटोन सम्म शाान्त गुणतीतहरु ।।
अव प्रकृती शान्तारुपबाट हलचलले साम्यता ब्यूझाउछ ।
सुशुप्तारुपबाटकी प्रकृती दैवी शक्ति चेतनाले समयकालिन श्पर्श चेतना लिन्छ ।।

चञ्चलता र हलचलका प्रकृतीक तंरङ्ग सत्व,रज,तमगुणतीत बन्छ ।
सृष्टिका यी महान तत्वईच्छाशक्ति अंह जन्मन्छ ।
यही अहं समयसारिणीको गतिशिल ब्रम्हाण्डमा छ ।।
तव न सृष्टि  जीव उतपति ,पिण्ड क्षय,लय टुक्रिनु ठोक्किनु ।

आणविक उर्जा,तारा,पिण्डा,उल्का बिष्फोटन सबै उही जोगीनु ।।
प्रकृती संचालन,आकास,अन्तरिक्ष सबै आफनै कक्षमा ।
तातो चिसो,आधि तुफान,उल्का नाभकिय शक्ति,बिज्ञान पनि छ सम्भव ।।
उही जल नदी,हिउ,पहाड समुन्द्र,मानविय वा प्रकृतीक संरचना ।

मेघ गर्जन,अग्नी,प्रलय अपरा प्रकृती ईशपनि रोक्न सक्दैनन ।।
मम योनिर्महृद ब्रह तस्मिन्गर्भ दधाम्यह्म् ।
संभव ः सर्वभूताना ततो भवति भारत ।।
मेरी विशाल व्रहरुप प्रकृति अर्थात त्रिगुणमयी माया, सम्पूर्ण ।

भूत(प्राणी)हरुको योनी,गर्भ धारणा गर्ने गर्भस्थान हो ।।
म यही योनीमा चेतनरुप विज –विर्य)को स्थापना गर्दछु ।
जड र चेतन प्रकृतिको संयोगबाट सबै किसिमका भुत ।
समुदाय –प्राणी तथा वनस्पति) को उत्पति तथा जन्महुन्छ ।

सर्वयोनिषु कौन्तेय मुर्तय ः संभवन्ति या ः ।
तासां ब्रह मद्दद्योनिरहं वीजप्रद पिता ।।

भिन्न प्रकारका सबै किसिमका योनी(जन्म)हरुबाट जति ।
मूर्ति (शरीर)हरुको उत्पति सबैमा त्रिगुणमयी माया त गर्भधारणागर्ने माता हुन् ।

म वीजको स्थापना गर्ने पिता हुम ।
प्रकृतिमाता र ईश्वर नै पिता हुन् ।
यसैलाई प्रकृति नै तपुरुष भनिन्छ ।
सत्वं रजस्तभ इति गुणा ः प्रकृति संभवा ।।

निवध्नन्ति महावाहो देह देहिन्म व्ययम ।।
सत्वगुण, रजोगुण र तमोगुणलाई प्रकृतिले ।
उत्पतिकी तीनै मायावी गुणले अविनाशी ।
जीवात्मालाई नाशवान शरीरमा बाधि बसी ।।

श्रीम∫गवदगीता–अध्याय १४÷स्लोक ३,४, ५

“म” प्राणीको स्थुल शरीर भित्र रहने ईश्वरीय उर्जा शक्ति जाने ।
जसलाई वैद्धिक भाषामा ॐ –अउम) ले सम्वोधन गरिन्छ,सत माने ।
साक्षात परमात्मा परमेश्वरको स्वरुपीय अंश जुन जीवात्माको रुप ।
लिएर प्राणीको शरीरमा केही समय रही सृष्टिलाई निरन्तरता स्वरुप ।।

म अजन्मा र अविनाशी तत्व,स्रोतकेन्द्रवाट भू– मण्डलमा आउने ।
भू– मण्डलबाट स्रोत केन्द्रमा फर्कने निरन्तरता चलिरहन्छ क्रमले ।
“मेरो” म ले धारणा गरेको या म को वासस्थान प्राणीको गुणले ।
शरीर लाई मेरो भनिन्छ र यो नाशवान भएर जन्म जीवन मृत्युले ।।

जन्म मरणको चक्रमा वाधिएको छ,जन्मने निश्चयनै मर्छ ।
जसको हैसियत शमसानघाट हुदै पञ्च महाभूतमा हराउछ ।
“मेरो आफ्ना” मेरो आफ्नाको अर्थ हो शरीरको आफ्ना रहन्छ ।
यस अन्तर्गत श्रीमती, छोरा, छोरी, बाबु आमा, दाजुभाइ, मोह छ ।।

दिदी वहीनी तथा नाता कुटुम्व इष्टमित्र, बन्धुबान्धवहरु सवै पर्दछन ।
रजोगुण अन्तर्गतका धन सम्पत्ति, जग्गा जमिन तथा विभिन्न किसीमका ।।
भौतिक सामान र साधनहरु मेरो आफ्नामा,बिषय,स्नेह,लोभ,माया पर्दछन् ।
शरीर जीवित रहेसम्म उपरोक्त सवै मेरा आफ्ना बने,एकल अन्त हुन्छन् ।।

शरीर नाश भएपछि शरीरको नाता छुट्छ ।
नाताको अस्तित्व नै विस्तार विस्तार हराउदै जान्छ ।।
गोरु सरह भएर जीन्दगीको जीवन यात्रामा जोतिएर
मेरा आफ्नाको पालन पोषण गर्दा गर्दै शरीरलाई समयले ।।

मृत्यूको मुखमा पु¥याएर धकेली दिन्छ । वर्तमान संसार मेरा
आफ्नाको नातामा वाधिएको छ । मको अस्तित्वलाई संझना
गर्ने विवेकशिल मानिसहरु यस धर्तीमा विरलै पाइन्छन ।

प्रकृतिको स्वरुप तथा अस्तित्व ः

विविध स्वरुप र अस्तित्वमा प्रकृतीको १.गति जगतमा रहन्छ ।
ब्रहाण्ड भित्रका ग्रह, नक्षत्र, तारा,तारापुञ्ज,उल्कापिण्डहरु छ ।।
आ–आफ्ना स्वभाविक गति अनुसार निरन्तर निरन्तर परिक्रमा ।
आफूभन्दा ठूला ग्रह,पिण्डलाई निरन्तर अस्तित्व,गरिरहेका छन् ।।

उही २.कर्म अविछिनन, प्राणी तथा वनस्पति कर्म योगी हुन् ।
कर्मनै नगरीकन क्षण पनि रहन सक्दैनन् ।।
जीवात्मा त्यो नाशवान पार्थिव शरीरको रक्षार्थ, गाँस, बाँस, कपासले ।
आपूर्ति छ शरीरमा रहने आत्मालाई परमात्मा परमेश्वरमा लय कर्मले ।।

बनि ३.परिवर्तन यी प्राणी तथा वनस्पति जन्म मरणको चक्र निरन्तर ।
घुमि जन्म लिनु,हुर्कनु, बढ्नु,मर्नु प्राणी र वनस्पतिको नियमित प्रक्रिया ।।
समय सालमा अन्नतः आकाशका ग्रह, नक्षत्र, तारा,उल्का पिण्डमा पनि ।
परिवर्तन छ पृथ्वीमा समुन्द्र पहाड चट्टान र ग्रह, उप–ग्रहहरु भौतिक यी ।।

बनि रासायनिक परिवर्तनबाट टुक्रा जो परिवर्तन बनेका छन्, हुनेछन् ।
तब ग्रह, पिण्डहरु अन्तरिक्षमा समय पछि अग्नितत्वमार्फत सेकताप छन् ।।
यही ब्रहाण्डमा आगलागिमा सबै खगोलिय जड पिण्डमा ध्वस्त हुन्छन् ।।
बाकी शेष समस्त आकाश शुन्यमा नील,सफेद रहन्छ, खाली हुन्छ ।

अहो ४.आर्कषणले खगोलिय पिण्डमा अर्काे खगोलिय पिण्डलाई तान्नु ।
शक्तिमा सन्तुलनले आफूभन्दा ठूला पिण्डका वरिपरि स–साना पिण्ड पनि ।
बनि निरन्तर,परिक्रमा छ,चन्द्रमाले पृथ्वीलाई घुम्नु, पृथ्वीले सूर्यलाई घुम्छनी ।।
यही सूर्यले आकाश गंगाको अक्षमा तारा पुञ्जिय केन्द्र विन्दुलाई घुम्नु ।

पृथ्वीको बाहिरीका सबै पदार्थहरु पृथ्वीमा नै खस्नु, आकाशतर्फ नजानु, नखस्नु ।।
फेरी ५.विकर्षणमा खगोलिय ग्रह पिण्डहरु क्रमगतमा रासायनिक परावर्तनले ।
भौतिक परिवर्तनमा पिण्डहरु  विस्फोटन भई चोईटा, टुक्रा छ विनासले ।
नाशिदा पिण्डहरुमा ठोकिनु, जुध्नु, विस्फोटन हुनु, अन्तरक्षिमा छरिनाले ।।
्
१. रही आफ्नो स्वतन्त्र अस्तित्वमा एक–आपसको टकराव,आन्तरिक तनावमा ।
ज्वाँलामुखी, भूकम्प र प्रलयकारी विस्फोटनहरु कालखण्डको हुन्छ अन्तरमा ।
किन ६. गतिशील छ–आकाश,आकाश गंगा,तारा पुञ्जको केन्द्रविन्दु स्वम् ।
जब सूर्य ३० हजार प्रकाश वर्ष टाढा करिव १५करोड कि.मी पृथ्वी रहनु ।

पृथ्वीबाट ३ लाख ८४ हजार ४ सय कि.मी को दुरीमा चन्द्रमा रहनु ।
गतिशिल कर्मले सबै खगोलिय उथलपुथलबाट व्यवस्थित भएका हुन् ।
सूर्यले तारापुञ्जिय केन्द्र विन्दुलाई २५ करोड वर्षको समयमा फन्को दिन्छ ।
निरन्तर १ परिक्रमा तारापुञ्जिय केन्द्र विन्दुमा सौर्यपरिवारको बिचमा हुन्छ ।।

जब सूर्यलाई आ–आफ्नो कक्षमा निरन्तर परिक्रमा गरिरहदा दिन र रात बन्छ ।।
बुझ ब्रहाण्डमा सूर्यको उदय तथा अस्तनै हुँदैन,यो पिण्डको दैनिक घुमाइ हुन्छ ।
तब सूर्यबाट आएको प्रकाशलाई पिण्डकै गोलामिक सतहले छेकीन्छ ।।
यही आफ्नै छायाँ आफैमा परेर,धरतीमा दिन र रात भएको हुन्छ ।

अन्नत शुन्य आकाश भित्र अणु, परमाणुका उर्जा ग्याँस आगोले भरिएको छ ।
उही पिण्डहरु  रही समयमा ७.नेहरीका बनि पदार्थबाट पिण्ड निर्माण रहको छ ।।
जुन ग्रह, नक्षत्र, तारा तथा उल्का पिण्ड ताता सेलाउँदै चिसो बनेको बुझिन्छ ।
यि पिण्डमा प्राणी र वनस्पति बूने बाँच्ने जीवन उपयोगि बातावरण अद्यावधी छ ।

त्यसैले अन्तरिक्षका सबै पिण्डहरुमा प्राणी,वनस्पतिको बासस्थान नभएको हुनसक्छ ।।
आकाशमा ग्रह, पिण्ड तथा नक्षत्रहरु घुमाइरहने शक्ति स्वम् उनीहरुबाट उत्पन्न छ ।
यही ८. गरुत्वाआकार्षण शक्ति ब्रम्हाण्डमा निरन्तर चलि स्थवर जंगम र सृष्टि चल्छ ।।

आकाशीय संरचना:-

समय ,आकाश,चेतना प्रकृति –अविनाशी, विर्यशक्ति) बने ।
समय र जडप्रकृति –अविनाशी, गर्भस्थान) उही रही रहे ।।
आकाश, चेतना, समय र जड तत्व –पदार्थ) तत्वबाट चले ।
ब्रहाण्डमा जीव सृष्टि,पिण्ड सृष्टिको उत्पत्ती,विनाश समयले ।।

गतिशील छ,चेतना शक्ति,पदार्थ शक्तिको उत्पत्ति आकाश हो ।
चेतनालाई आत्मा –पुरुष) ले ब्रहाण्डमा प्रकाश फैलिइरहन्छ ।
पञ्चमहाभूतिय समिकरणमा जीव धारणा स्थुल उत्पत्ती विनाश हुन्छ ।
उही समय छ,आकाशिय पिण्ड गतिशील वातावरणलाई वदल्दछ ।

उप–ब्रहाण्डहरु,यावत जेय जन्म मरणका योनी गतिशील बन्दछन् ।।
प्रकृति स्त्री हुन सत्व, रज, तम गुण र चेतनाका साथै पदार्थमा छ ।
तत्वहरु इलेक्ट्रोन, प्रोटोन र न्यूट्रोन परिवर्तनकारी गुण शक्ति बन्छ ।।
प्रकृतिको गुण र पदार्थमा रहने तत्वले ग्रह, नक्षत्र, राशी स्वचालित छ ।
तारापुञ्ज,खगोलिय जड पिण्ड,पञ्चतनमात्रा,पञ्चमहाभुत अडेको हुन्छ ।।

ब्रहाण्ड:-

ब्रम्हाण्डको पृष्ठभुमि ईश्वर, समय र आकाश न हुन ।
यसैलाई शुन्यआकारको पुरुष, प्रकृति र काल भनिन्छ ।।
यहि त स्रोतमा आधारित भएर पदार्थको उत्पति हुन्छ ।
कालन्तर पछि यहि स्रोतमा नै पदार्थ,अनन्तमा हराउछ ।।
ईश्वर, समय र आकाश स्थिर र अपरिवर्त्निय तत्व हुन् ।

अन्त

भाग ५
ब्रम्हा

भगवान
ब्रम्हा ः १
ब्रम्हा ः २
ब्रम्हा ः ३
ब्रम्हा ः ४
ब्रम्हदेव ः
ब्रम्हाध्यान। ब्रम्हा उत्पति। जगत रचना ः
ब्रम्हको पुजा किन गरिदैन ः १,२
ब्रम्हाजीलाई उपदेशः
ब्रम्हापुराण
दैवी सत्ता सञ्चालन
ब्रम्ह्ाँँ,रचनाकाल ः
बिष्णुका वैभव। ब्रम्हारुपः
ब्रह्मा
शिव प्रार्थनाः
शिव गायत्री
रुद्र
मालाद्धरा ११ माला मंत्र जप ः
रूद्र भैरव मंत्र विधान
विनियोग ः
ऋषि आदि न्यास ः
करन्यासः—
निर्देश
ध्यान
मंत्र
दिव्य ज्ञान मंत्र  साधना
मंत्र
नरसिंह प्रचंमंत्र
श्री शरभेश्वर मंत्र..
दुहाई महारुद्र की ।
आत्म रक्षा  प्रयोग मंत्र ः
कन्या को विवाह मंत्र ः
पद्मावती साधन मंत्रः
धन प्राप्तिको मंत्र ...
मन्त्र
ॐ नमः शिवाय मन्त्र
श्री गणेश स्तुति मंत्र ः –
गणेश विज मन्त्र
बति दियो,गणेश पूजा,श्री ः
दीपप्रज्वलन मन्त्र ः
बैदिक ः
तान्त्रीक
काल भैरव अष्टकं मंत्र ः
शिवः
ब्रम्हको पुजा किन गरिदैन ः
सुख्खा भए महादेव पुजा ः
पशुपतिको आरती ः
गणेशः
शंकरः
वायुपुराण ,रुद्राभिषेक ः
साउन, रुद्री ः
श्रावण र रुद्रीको महिमा
गणेश विज मन्त्र
चाडपर्वहरुलाई संशोधन गर्न मिल्दैन
कुमार
बज्रपात
इश पाउने उपाय ः
ईच्छा प्रवाह
इतिः

भगवान:-

मैले लेख्ने लेखमा प्रस्तुती ब्रह्मचर्य शव्दको अर्थ ः

व्युत्पत्ति स्ब्रह्मचर्य शब्द ब्रह्मां आचार्य दक्ष तक ।
ब्रह्मा सृष्टिकर्ता आचार्यः अर्थात गुरु या शिक्षक ।।
यो वैदिक वर्णाश्रमको पहिलो आश्रम,पठन पनि हो ।
भक्तको धारण,यज्ञ,तप भागवत्व प्राप्ति भागवत भो ।। १

गायत्रीका प्रकारहरु ः-


ब्रम्हा ः १

मायाले कालरुप आत्मा सृर्जी कला कष्ट पक्ष मास भए ।
अविकसित वीजरुप जगत यस्को कान्ति विष्णुको नाभीवाट जन्मिए ।।
जलमा शयन विष्णुले कमलबाट ब्रम्हाजी उत्पती भए ।
जगत रची योग निन्द्रका विष्णुलाई जागा गराउदा भए ।।१

उनै परमात्मा वासुदेव शड.की त्रयी वेदका स्वामी ।
कल्याण गुणी जगत्मय विश्वस्वरुप देवदी देवहरि ।।
प्रपञ्च चर अचर लुप्त कारण त्रिगुण सबै कार्यमा ।
शुद्ध सत्व सृष्टि धारण सनातन भक्ति धारण लोकमा ।।२

गोविन्द त्रिगुणत्मीका स्थवर जड.गम सबै विष्णुरुप ।
ऋृषिश्वर जाय जन्म आदी अनादी रक्षस्वरुप ।।३

ब्रम्हा ः २

हजार चतुर्मुखधारी दिन र रात ब्रम्हा नित्य रचाउछन् ।
नाश भई ब्रम्हा अण्डा रलोलकालरुपी अग्निमा जल्दछन् ।।
आत्मा बिष्णु प्रकृतिमा स्थिर भ्ई आवरण प्रकृतिमा लय हुन्छ ।
जगका आधारभूत बिष्णुले आश्रय जगत सृष्टि र लय गर्नुहुन्छ ।।१

बिष्णु क्रिडास्थल जगन्मय माया सृर्जि अविद्या प्रकृति माया ।
गुणत्रयले जगत सनातन बनी नित्य सर्ग स्थिती पालन लय संसार ।।२

ब्रम्हा ः ३

पुज्ने सबै प्रमाण धारण र कर्म शक्तिमा जगत चराचर सबमा ।
श्रेष्ठ र श्रेयस्कर हितकारी सर्ग देव कल्याण हितका समग्रमा ।।
सर्वव्यापक लोकमा माता पिता गुरु साथी र तिमि मालिक ।
बन्धु मित्र गति रक्षा देवादी देवको म दास छु,रहु पथिक ।।

ब्रम्हा ः ४

जन जीउछ सत्य रज भौतिक प्राकृति तम गुणमा ।
त्यही ब्रम्हा लक्षित आंगिरा वाणी हो ॐ तत् सत्् शव्दमा।।
जो छ  व्यक्त,अव्यक्त,सुचक वा तिम्रै शरिर मन।
जीव गरेथे ब्रम्हालेलक्ष्य भेदन आयो गुरु शिष्य परम्परा।।१।।

जीवात्मा उहि विज्ञान पनि पूर्णता मान्छ शक्ति अपार।
दिव्य कर्म र क्रिया्नवीत् श्रम जनमा विश्वलार्ई सपार।।
ज्ञान हो श्रद्धा,विचरण संस्मरण धक्तिमा बाच नुहेर।
प्रशिक्षण,प्रविधि शिपमा चेतना ,मन,आत्मा, ब्रम्हामय गरेर।।२।।

ब्रम्हाः-

आत्मा(व्रम्हा)। प्रकृति(शक्ति)।महतत्व(समष्टि बुद्धि)।
अहंकार (म मेरो भाव) सत्व(ज्ञान बुद्धि)नित्य शुद्धि ।।
रजो (उत्तेजना मन) तम(अज्ञान शरिर इन्द्रिय र तन्मात्र) हुन्छ ।
त्यो निराकार व्रम्हा पूर्ण शुद्धि तत्वले बन्नु पर्छ ।।

यो साकार व्रम्हा(प्रकृति) पनि पूर्ण छ,यो साक्षत बुझिन्छ ।
पूर्ण निराकार व्रम्हाबाट नै यो पूर्ण साकार व्रम्हा प्रकट हुन्छ ।।
पूर्णवाट पूर्ण निकाल्दा वा जोड्दा पूर्ण नै शेष रहन्छ ।
यही सत र तथ्य ब्रम्हामा जगत अन्तनिहित त बन्छ ।।

म गुरुरुप परमात्मालाई हृदय देखि नमस्कार गर्दछु ।
सृष्टि विज्ञानको मूल श्रोतमा परव्रम्हा परामात्म शिव भज्छु ।।
सृष्टि स्थिति र लकर्ता धर्मशास्त्रमा परमगुरुको प्रार्थना गरि ।
पा्रर्थनालाई महान असिम जसभन्दा ठूलो अरु केहि छैन,हरी ।

गुरु र परामात्मको वीच सम्बन्ध भेदरहित छ,ज्ञान विज्ञान भन्छ ।
गुरुबाट परमात्मलाई जान्ने बुझने आत्मदर्शन मार्ग,ज्ञान पाईन्छ।
परमात्म पूजनिय परमआदरणिय,पावन हुन्छन् विश्व ब्रम्हाण्डको ।
शक्तिले एकमात्र शुद्ध शान्त ब्रम्हारुप उर्जा व्यप्त थियो उत्पति पूर्वको ।

जुन उर्जाले सम्पूर्णशक्ति संयमलाई समेटेर फैलने र खुम्चने गर्दथ्यो ।
शाम्य(शान्त) रुपले ब्रम्हाको स्थिरतामा रहि शिवस्वरुप ब्रम्हा रहेथ्यो ।
ब्रम्हाको स्वाभले काल (कम्पन) पैदा कालवाट क्रमसःगति(भावना) यी ।
क्रमश चेतना(प्राण) प्रार्दुभाव भई विश्व ब्रम्हाण्डको कार्य भएको यही ।।

यस्तो ब्रम्हाको सृष्टि विज्ञाननै ब्रम्हाको क्रियाशक्ति हो,साक्षत नै ।
जुन इश्वरीय पिताको स्वरुप बने विकास क्रमको परिणाम बनिदै ।।
स्वरुप निर्गुण र निराकार ब्रम्हानै सगुण,साकार ब्रम्हाको रुपमा ।
मात्रीशक्ति स्वरुप प्रकृति भिन्न सृष्टिक्रम जड चेतनले जगतमा ।।

शुष्म स्वरुप शुभसंकल्प,दर्शन दिई विश्व ब्रम्हका परमात्मका स्वरुपमा ।
चतुरभूज नारायण शङ्गा(गति भावना) चक्र(काल कम्पन) गद्दाक्रिया कर्म)मा ।।
पद्यम –चेतना प्राण)उत्पति छ जुन तपाई हाम्रो आत्मादर्शन नै हो र्निगुण ।
जान्नु ब्रम्ह एक,कल्प र जग,सृष्टि अनेक हाम्रो जन्म,मृत्यु सकल सगुण ।।

ब्रम्हदेव ः-

गरी स्तुति ब्रम्हाले ऋृषिकेश योगनिन्द्रा मुक्त भई शैयबाट ।
जगत अचित अच्यूत पुरुष हरिले जग सृष्टि,काल जन तट ।।
लोक जल निमग्न हिरण्यमय पृथ्वि पर्वत,बिषय र समुन्द्रसाथ ।
सप्तदिप अण्ड कटाक्ष साथ र चित्त अण्ड निवास विष्णुसाथ ।।

ब्रम्हाध्यान। ब्रम्हा उत्पति। जगत रचना ः

ब्रम्हाले अध्यात्म चिन्तनले नारायणको ध्यानमा जाग्नु ।
ध्यान तप र योगमा ब्रम्हाका ललाटमा पसिना निस्कन।।
थोपाथोपा पसिना पृथ्विमा खसी ३ आखा जति जन्मनु ।
हातमा त्रिशुल जटा मुकुट शुशोभीत ब्रम्हा उत्पति हुनु ।।१

जागी विष्णु प्रार्थनामा आफनो काम सोध्नु ।
हरिले नम्रताले रुद्र संहार कती उत्पती हुनु ।।
शड.र्किर्णमा विष्णुले खटाई कामना जगाउ ।।२

विष्णले नाशी अन्धकार नाशी उहि सृजना ।
फेरी मन र आँखाबाट चन्द्रमा र सूर्य भए रचना ।।
कानबाट वायू र दिशा प्राण मुखबाट अग्नि भए ।
बाहूवाट ईन्द्र नसपुर बरुण मित्र सृजन आईदिए  ।३
ंं
रोम कूपबाट रत्तन र औषधि  उही अरुपनि ।
वाहुवाट  साध्धयगण र मरुरतगण उबिज धुरुरु ।।
छालाबाट पर्वत समुन्द्रगााई र जीव जनिमए ।
मुखबााट ब्रम्हण ववाहूबबाट क्षत्री उरबाट वैश्य पाउबाट शुद्र भए ।। ४

यस्तो  उत्पतित  जगतलाइृ रचना गगरेर  अचेततन मनन ।
अन्तरआत्माकको बिष्णु  रुप  अधिष्ठि आत्मम जन ।।५

वेदनै सारर जगगत स्थवरजड.गमकको  आधार  धर्म बोल्छ ।
देव लोक तृपित रकर्म वेदले  नै  समर्थ  जीव  चल्छ  ।।
मिलि  हरिको भक्ति  जगत  जागृतिले प्राणसनातन ।
ब्यक्त अब्यक्तरुपमा बसि ब्रम्हा पृष्टि पालन लय गर्ने मन ।।६

ब्रह्मा:-

जब सत्यं त्रेतां द्वापर कलि युग सबै समाप्ती छ,तब १ चतुर्युगीमा ।
हजार चतुर्युगीको ब्रह्माको एक दिन छ, उही प्रलय छ,सृष्टि चल्दछ ।।
रात त हजार चतुर्युगीकै छ,उज्यालो भएपछिब्रह्माको नयाँ दिनमा ।
नयाँ सृष्टि सुरु छ,ब्रह्माको दिन कल्प त मत्सयपुराण श्वेतवाराहमा ।। १

३० वटा कल्प जो श्वेतवाराहादिले हप्ताका वारहरू झैँ घुमि रहन्छ, रे ।
ब्रह्माको दिनाचार्य १०० बर्ष ब्रह्माको आयु मानि,हाल ब्रह्मा शिशु वषर््ो ।।
यो पहिलो वर्ष, पहिलो अयन , पहिलो ऋतु , पहिलो मास , पहिलो पक्षमा ।
पहिलोतिथि प्रतिपदातिथिको मध्यान्ह समयका भएको बुझे पढ्ने कक्षमा ।। २

सुख्खा भए महादेव पुजा ः-

शिवरात्री जागाराम,अक्षतृतीय शिव बिहेको,महाशिवरात्री ।
शिवपिठगई स्तुतिगान पुराण शास्त्रपुरा श्रावण महिनाभरी ।।
ॐ नमो शिवाय गरी उच्चाहरण १०८ पटक हरहर बोल्नु ।
पुष्प बेलपत्र गरी जलधारा गौदुधको अटुट शिवलय चढाई ।। १

चाडपर्वहरुलाई संशोधन गर्न मिल्दैन:-

सनातनदखि मनाउदै आईरहका धर्म र संस्कृति ।
अन्र्तगतका चाडपर्वहरुलाई संशाधन गर्नुभन्दा यी ।।
नियाली हाम्रा चाडपर्वहरुलाई अयनचक्रका गति ।
अनुसारनै मनाउदै जान की ? अयनसंग का गति ।। १

सम्बन्ध नराखिकन स्वतन्त्ररुपल मनाउदै जान की ?।
भन्न बिषयमा ठास निर्णयगर्नु पञ्चाङ्ग निर्णायक लिई ।।
समितिका काम र कत्र्तव्यका वाध अनिवार्य हुन्छ  ।
हामिल विगतदखि वर्तमान् समयसम्म आईपुग्दछ ।। २

हाम्रा पञ्चाङ्गहरु अयन अन्र्तगत तयार गरिएता पनि ।
हाल मष विषुव संक्रान्ति,कर्कट संक्रान्ति, सब अनि ।।
तुला विषुव संक्रान्ति र मकर संक्रान्ति आदिमा हुदा ।
अयनका गति,चाडपर्वहरु मनाउन परम्परामा नहुदा ।। ३

पृथ्वीका गति माथि दैनिक पर्न अन्य छिमकी बल ।
पिण्डहरुका गुरुत्वबलका असर तथा पिण्ड सगाल ।।
भित्रैबाट उत्पति हुन कम्पनल अन्तरिक्षाका कुनै ठाऊँमा  ।
मिलन हुन क्रान्तिवृत९भ्अष्उितष्अ०र खगालिय मण्डलमा ।। ४

विषुव रेखाहरु सधै एकैठाउमा भेटहुन सक्दैन ।
हरक बर्ष ५०.२३ सकण्डका फरक–फरक स्थान ।।
भट हुदा विषुव बिन्दुले अन्तरीक्षामान ।
ठाऊ छाड्दै पश्चिम बढ्छ,बुझ स्वजन ।। ५

साहि स्थानका आधार लिएर हरक बर्ष हुन्छ ।
यिनै आधारमा मनुष्य पञ्चाङ्गहरु तयार गरिन्छ ।।
पञ्चाङ्गहरु तयार गर्न मूल आधार पृथ्वी(सूर्य)का ।
तथा चन्द्रमा भएका पिण्ड र यी समयलाई दुवैका ।। ५

अङ्गिकार गर्नु पर्दा बार्षिक समयका फरक कहिन्छ ।
२३ मि.५०.५६ स ल गर्दा अधिकमास(मलमास) छ ।।
र क्षयमासका समयका जटिलता उत्पन्न गति हुन्छ ।
यहि चलन रहन र अयन गति भएका गणित बन्छ ।। ६

अयनका गतिसगै हामिल चाडपर्वहरु मनाउदा हरघर ।
चन्द्रबर्षलाई सौर्यबर्षामा मिलान गर्न कार्य बारम्वार ।।
नगर्नु समयका अन्तरालमा दाहारी रहन्छ ।
सनातन ज छ उहि सदावहार चलिरहन्छ ।। ७

अयनका गतिलाई चन्द्रबर्षमा समावश नगदै ।
स्वतन्त्ररुपल बनाउदै जाँदा एक किसिमल ठिकै ।।
पनि हुन्छ किनकी, दिन र रात पृथ्वीका गतिबाट ।
हुन हा राकिन्न या पनि दिनरातका स्वचलनबाट ।। ८

सत्यता सूर्यल राशिचक्रलाई साझै भाग गर्दनन् ,।
या त काल्पनिक भाग मात्र हा कृतिम चल्दैनन् ।।
चन्द्रग्रहण र सूर्य ग्रहण , पृथ्वी,सूर्य र चन्द्रमाका ।
नियमित गतिमा  आधरित घटना चक्र हुन साचा ।। ९

अन्य खगालिय पिण्डहरुका ग्रहणहरु सबै सौर्यमण्डलिया ।
गति चक्रमा आधारित छन् घुम्दछन नाभकिया  ।।
तिथि(चन्द्रकला) पृथ्वी चन्द्रमाका दैनिक गतिमा ।
आधरित काणिय फरकमा पृथ्वीबाट दखिन स्थानमा ।। १०

जसलाई क्रान्तिवृतमा १२ डिग्रिका काणमा नापिन्छ  ।
चन्द्रमाल पृथ्वीलाई नियमित परिक्रमा गरिरहदा हुन्छ ।।
संग सगै नक्षत्रचक्र र राशिचक्रलाई पनि परिक्रमा ।
भै रहन्छन् आपस्तमा या सदा हुन सत्य परिचक्रमा ।। ११

सूर्यलाई समावश नगराईकन चन्द्रमा र पृथ्वीका ।
अन्तर सम्वन्धबाट पनि पञ्चाङ्गहरु ह्ुन्छ बनका ।।
हाम्रा चाडपर्वहरु सबै तिथिमा आधारित भएका ।
हुनाल तिथिलाईनै सर्वापरि मानर चन्द्रबर्षका  ।। १२

चाडपर्व मनाउदै जानु क्रमगत उपयुक्त ठहरिन्छ  ।
अयनका गति,ऋतु परिवर्तन समय अन्र्तगत छ  ।।
खगालिय गतिविधि,धर्म तथा संस्कृतीका मानविय ।
परम्परा अलगअलग बिषयहरु हुन शक्ति नर भव ।। १३

धर्म संस्कृतीलाई अन्तरीक्षीय गणितसंग जाड्नु पर्दन ।
बहकाउ भडकाउ तथ्यहिन आधार नपाली कवै जादैन ।।
समय बित्दै जादा चाड पर्वहरुपनि चन्द्रमाका कला ।
अन्र्तगत मनाउदै जानु उपयुक्त हुन्छ हैन पाठशाला ।। १४

समस्त चाडपर्वहरुलाई चन्द्रमाका तिथिमा आधारित ।
भएर व्यवस्थित गर्न र सौर्यमण्डलिय अन्य नियमित ।।
घटनाक्रम लाई सौर्य बर्ष समत संम्लग्न गराई रित ।
ग्रह कुण्डली धर्म पञ्चाङ्गहरु तयार गर्नु समय सापक्ष ।
फलै अनुसारका उपलब्धि छ हिन्दु दर्शन हित समक्ष ।। १५


ब्रम्हको पुजा किन गरिदैन ः २

कोहि कालमा सदा शिवजीले ब्रम्हा र बिष्णुसित ।
आज्ञा गर्नुभयो अनादी शिवको यस लिङ्गलाई खोज त ।।
ब्रम्हा भन्नु भयो म स्वर्गतिर गई छ यस्को आदि कहा ?।
पत्ता लाउछु हे सदाशिव प्रभू आज्ञा हवस् यसमाहाँ ।। १

त्यस्तै बिष्णुजीले पनि शिवजीथै खोज्छु म अन्त्य जहा ।
आज्ञा पाउ प्रभु भनि रसातलतिर पाल्नु भएथ्यो आह ।।
ब्रम्हाले शिवको अनादी महिमा जान्दै नजानी कन ।
केरा कामधेनु र केतुकी यिनी साक्षि सर्जिवन बनि ।। २

बस्दा ब्रम्हजीले यसै रितसित छलन् ति बिष्णु अनि ।
बिष्णु लाचार भई सदाशिवछेउ आएर बिन्ति गरी ।।
को सक्छ प्रभूको अपार महिमा बुभmनै कठिन छ भनी ।
त्यस देखि शिवजी ति ब्रम्हजीकन झूटो बोल्यौ लौ भनी ।। ३

दिन्छु श्राप अमोग यो बुझिलिनु ह्वौ मित्थाचारी भनी ।
छुट्टै मंन्दिरको निर्माण गरेर तिम्रो नहोस भनी पुजन ।।
केरा केतुकी सालिम धेनु पनि लौ मित्थाका साक्षि हुन ।
तस्मात् केतुकी फूल गाईमुख द्धोष केराको १ जीवन ।। ४

यस्तो श्राप शिवलिङ्ग अनादर गरी गर्नेहरुमा प¥यो ।।
अनेकान यत्न सही जीवन यो गुजरा बन्ने नै भयो ।। ५

ब्रम्हाजीलाई उपदेशः-

लोकपिता ब्रम्हा प्रद्युम्न अंशी गर्नु जगत ृष्टि र रक्षा।
शक्ति तेजमा अनिरुद्र उनै मनु पालक काल अन्र्तयामी कक्ष ।।
विद्या बल दिई सङ्गकर्षणरुप उहि काल सर्वभूत रुप रुद्र ।
उहि अन्र्या्मित्वक रुप यमराज मिलि जग संहार र वितण्ड ।।

ब्रम्हापुराण:-

पुरातन ब्रम्ह्पुराणमा सष्टिका उत्पति,पथका पावन चरित्र ।
सूर्य चन्द्र बर्णन,श्रीकष्ण,मार्कण्डय,तीर्थ,भक्ति आख्यन .।।
साकार ब्रम्हा,लाक सष्टिमा  ऋषि बन्दाना हुनाले  ।
मनुवंश,दव दवता,प्राणि,पथ्वी,स्वर्ग,मत्र्य पातल तीर्थ व्रतले ।। १..

बर्णित नरक,मंन्दिर,दुर्भाव,पितउद्दार र ऋषि वन्दनाले ।
ब्रम्हाकै आदि रहको वर्णन आदि पुराण हुनाल पुराणले ।। २

दैवी सत्ता सञ्चालन ,ब्रम्ह्ाँँ,रचनाकाल ः-

ब्रम्ह्ाँँ चराचर जगत सृष्टिमा १०० बर्षको आयू तक ।
सृष्टि,सृजना र रचना कालमा दत्तचित्त देव भरसक ।।
ब्रम्ह्ाँँलोकका प्राणी पनि जन्मने मर्ने,सृष्टि र लय छ
यहि दैवि विधान,सृष्टि कर्ता ब्रम्ह्ाँको १ दिन हुन्छ ।।

समय युग र धर्मको आधारमा सत्य द्धपार र कलि रुप ।
उही त्रेता मिलि युगको बर्गिकरण चार युगको चौकडी ।।
चौकडीनै महायुग र ७१ महायुगनै एक मन्वन्तर बन्छ ।
एक मनुको मन्वन्तर हो,१४ मनुको समय ब्रम्हाको १ दिन हुन्छ ।।

बिष्णुले सृजित जीव,प्राणीलाई समेटी खाना लाउना ।
हुर्कन,बढ्न,गाँस,वास,कपास जुटाई व्यवस्थित गराउन ।।

महादेव हुन शिवले हेरी प्राणी वनस्पतीको लय,क्षयमा ।
जन्म,जीवनका दण्ड,सजाय,पुरस्कारका दैनिक कार्यमा ।।
परिवर्तन नै जन्म मरणमात्र नभई शाश्वत छ ।
पञ्चमहाभूत प्रकृती बाहेक प्राणी बनस्पती नाशिन्छ ।।

पहिलो अबस्था रासयानिक वा भौतिक अर्कोमा जान्छ ।
युग सतय हो,बस्तुको अस्तित्वमा युगधर्म क्रमश हुन्छ ।।

युगधर्म घटी असत्य अन्त्य र विनाश प्रलय संचालित छ ।
नियम आहार,प्रत्यहार र  आचरण आयुसंगै फरक हुन्छ ।।

सत्य युगमा मानवको प्राण शरिरको हड्डिमा बस्दथ्यो ।
जप तप ध्यान न्यासले प्राण जाग्दा देवत्वले दिर्घायू थियो ।।

कलि वा आधुनिक मानवको प्राण अन्नमा रही,आयू पाई ।
रोगि र तपनिन्दक अल्पज्ञ,अल्पायू आचार यूगले सजाई ।।
जन्म पनि युग धर्म आचारमा सत्य अडेको बुझनु भाई ।
उन्मत्त,दम्भले छाडा युग र धर्मको परिणाम् धनको रजाई ।।

मन्त्रनै हत्या,दुष्कर्म,लुटपाट र बलत्कारी अकर्म देखिने ।
लडाई,म र मेरोमा पैशाको दाश मनुष्य,तुवालो ढाकिने ।।
सत्य युग धर्मको संस्थापना,जग जाहेरीमा आत्मा जाग्ने ।
गर आराधाना त्रिगुणमयी योगमाया समयमा प्रकृती माग्ने ।।

वेदले बतायो,पृथ्वि तारा,उल्का पिण्ड खोज बिज्ञानले ।
लोक,दृश्य अदृश्यशक्ति,तिम्रो जन्म बुझ धर्म ज्ञानले ।।
मरण,परमधाम,मोक्ष र लय जन्मनेमा सम्भव हुनाले ।
विधि विधान र वृति परमेश्वर धाम भज्नु ल समयले ।।

कर्मनै जीव गुजरा,यश ऐशवर्य वैभव सारा जन्माउने ।
जन्म,कष्ट,समयको धाम र बन्धन मोक्ष धारक जगाउने ।।
स्तुति,जप,तप,पाठ,चेतना र ज्ञान शिक्षामा बैद्धिकता भर्ने ।
भौतिक र मानसिक सुख सन्तोसको आभामण्डल जीव धर्ने ।।

जीवन काञ्चनक्षेत्र हो,जहाँ स्वयम प्रकाशित झलझकार छ ।
कर्मनै मोक्ष र धाम हो वृतीकिासमा जल अन्न स्वत झुल्छ ।।
नीर्धारित कार्य,चक्र,घटना ज्ञान र अनुभूतिको जन्म जीवन ।
सत ज्ञान,बुद्धि,विचार,अभ्यास र समत्वको भाव पर्छ गुजार्न ।।

परिवर्तन जन्म मृतयु स्वनिर्धारीत छ हेन समय काल भय ।
कर्म नै फल बन्छ पूर्खा र वंशमा लोक जन्म मरण भैरहन्छ ।
कर्मफलनै स्वर्ग सुखको स्वर्णिम दण्ड सजाय विद्यामान हुन्छ ।।
सारनै दियो वेदलेतारा उल्का पिण्ड बिज्ञान खोज्दै छ सार ।

भौतिक बिज्ञान त ज्ञान सामु रोई मोर्छ ,लोकहरु छन् अपार ।।
पृथ्विको दुरी र मानव मस्तिष्कको अभ्यासमा जब जाग्छ मानव ।
जन्मनु मर्नुको सार पनि कुन मोक्ष परमधाम छ,कर्म गर मानव ।।

बौद्धिक बिधान गास वास कपास पनि कर्मको फल हो बुझ जीव ।
जप तप,धैर्य आरधना भजन,शब्द लय देवत्व सार हो बननु सजीव ।।
पूजा पाठ ध्यान न्यासले मनको मैलो पखाल्नु एकभक्तिले ।
परम गती र गलोक काञ्चनक्ष्ेत्रमा जानु परमभक्तिले ।।

सत्य र कली युगको धरतीमा धर्म,जीव चक्र रहन्छ हरघर ।
कर्म चक्र यहि हो,मानव अभिनयकत्र्ता घटित भूमिका छ हराभरा ।।
देवी,देव,महापुरुष नौलो केही हैन आचर र विधिको परम्परा ।
काल,विषय बस्तु र पात्र तिमी ज्ञान अनुभवको मर्मज्ञमा अपार ।।

देवलोक सत्व रज तमो गुणातीत जीवका स्थूल र कर्मरुप ।
दण्ड सजायमा नरक,पितृ यातना मोक्ष किन्चित न्याय स्वरुप ।।
भूलोक देखि स्वर्गलोकका प्राणी क्षणिक जन्म र नश्वर ।
असल कर्म र बिचारका जिम्मा नै बौद्धिकता र चेतना सुख बिधानमा आखिर ।।

चराचर जगतको प्राणी वनस्पती जीव चक्र छ बिकासमा ।
प्रकृती,जीव चक्र वीज प्रकृतीनै स्वउत्पदित सिमा रहदामा ।।
शरिर के,हाड मज्जा,रक्त मांस,चेतनको बौद्धिकता ।
वीज तत्व प्राणी वनस्पतीको स्व चेतन बिज्ञानको सजगता ।।

वीज शरिर आत्म छुट्टै बसि प्रकृती सित हिमचिम हुन्छ ।
यो चक्र विनासले स्थूल,तर आत्मा श्रृजनशिल अमर बनि रहन्छ ।।

बिष्णुका वैभव। ब्रम्हारुपः-

खन्र्तयामी हुने समयनै आत्मको अन्तर्मामीत्व हुन्छ ।
मत्स्य कूर्म बराह नरसिह वामन र राम उहि कल्कि छ ।।
बलराम परशुराम कृष्ण यी दश ब्रम्हारुप हुन्छ ।
यी सबै बिष्णुका वैभव रहि जागृत सृष्टि रहन्छ ।।

शिव प्रार्थनाः-

नमः शम्भवाय च मयोभवाय च नमः शन्कराय च मयःकराय च नमः शिवाय च शिवतराय च।। ईशानः सर्व्विद्यानामीश्वरः सर्वभूतानां ब्रह्माधिपतिर्ब्रह्माोऽधिपतिर्ब्रह्मा शिवोमा अःतु सदाशिवोम।।

शिव गायत्री:-

तत्पुरुषाय विद्महे महादेवाय धीमहि। तन्नो रुद्रः प्रचोदयात।

पशुपतिको आरती ः-
पशुपतिका पाँचमुख-

पश्चिम मुख सद्योजात उत्तरोमुख वामदेव ।
दक्षिणमुख अघोरतेज पूर्वमुख तत्पुरुष ।।
उध्र्वमुख ईशान तत्व पाँचमुखहरुको वर्णन ।
गर्नु शुभ साझ आफना पिता पुर्खा संम्झना ।। १

विद्योब्रम्ह समान सेत गौदुध फिंज समान ।
कान्ति भष्मैकामै दुबै मिले पित नयन ।।
ज्वालादी पंकित नयन ब्रम्हा ईन्द्रदी कन ।
मरुतादी गणहरुले गर्छन् सधै स्तुति पूजन ।।  २

पश्चिम मुखै कंलक रहितै गर्छु  म सधै पूजन  ।।

उत्तरोमुख वामदेवको प्रार्थना ः

मस्तकमा अति असल गाला छ पण्डुसरदिसा ।
चन्दैको प्रतिविम्व सुन्दर हसि निलो नयन शोभित ।।
भौटेडो गरी हेरदा छन् नयन पूणै चन्दा समान ।
उत्तरोमुख शिवको सेवक म,द  गर्छु सधै वन्दना ।। १

दक्षिणमुख अघोरतेजको प्रार्थना ः

कालो त्यो भ्रमरा समान रुपले व्यप्तै छ जसको शिर ।
दक्षिण तर्फ बसेर रौर मोहको टेढो गरी हेरदा ।।
लागेका गहना ति नागहरुको छन् त्यो निलो कण्ठमा ।
शिरमा छन् अर्धचन्द्र दुवैथरी हातमा छ डमरु त्रिशुल ।। १

त्यस्ता श्री शिवको गर्छु म सधै बन्दना .................।।।

पूर्वमुख तत्वस्वरुपको प्रार्थना ः

विजुली बादल अग्नि स्वर्ण अरुण मिश्रित तेज ।
तामा सरी उग्ररुप बालक पिगंलका ।।
सर्प सवार जसकन साथैमा सदा ।
रहने शक्ति ति पार्वती  लिन्छन् सदा साथमा ।। १

शिरबाट बग्दछिन् छन् गंगा मुक्तिदायक ।
प्राण स्वरुप शिवको म गर्छु सधै सम्झना ।। २

उध्र्वमुख ईशानको प्रार्थना ः

खुलेको नखुलेको मुखै छ जसको षडविंशो तत्वादीले ।
त्यो भन्दा अघि नाश नहुने ध्यान गर्दछन् योेि ।।
तामाशले रहितै मनै छ जसको शुष्मादी शुष्मै नयन ।
यस्ता स्वरुप शिवको बाचुन्जेल म गर्छु सदा सम्झना ।। १

शंकरः-

ओउम्कार शिव,ब्रम्हा बिष्णु सबका अधिपति ।
वहान हास,गरुड,गोरु साढे चढ्ने सुहाउने अति ।।
२,४,१० हात अति सुहाउने तिन रुप भएका कति ।
त्रिभुवनको पति पालक जे चढाएपनि फूलपाति ।। १

रुद्राक्ष लगाउने चन्दन मृगछाला वा खरानी घसि अति ।
सुहाउने हलो,गोरु ,पहेलो बाघकोछाला लगाउने दिगम्वर ।।
भूत, प्रेत पिचाश नन्दि,भृगी गणहरुको साथमा हिड्ने ।
शमसानघाटमा बस्नेत्रिलोक पति ॐअक्षरातित् पढिने ।। २

त्रिलोकका प्राणरक्षक ,परिपालक शुभभजन संस्मरण हौ ।
संसारको फल प्राप्त गरी भवसागर सधै  तर्दा सम्झौ ।। ३

पाञ्चायन पूजा विधि ः-

नुहाई शुद्ध सामाग्री र मनले आचमानगरी बत्ति बाल्नु
ऐपनमा दिप,शंख घंण्टा फुल पुष्प अविरले पुजा गर्नु
ॐस्वास्तिनोमस्मीमीता भनी पाठले गणेशमा चढाउनु
भूईमा शुद्ध गरी पुजाले अर्घमा दहि सहित पुजा गर्नु ।।

शुद्ध रातो फूल सूर्यङ्गीत थालीमा राखि सूर्यादी अर्घ दिनु
फूल अक्षता चन्दन अविरले पाञ्चायनलाई आर्सिमा पुज्नु
गणेश (शालिग्राम)विष्णु,शिव, ,सूर्य, कालिको प्रर्थाना गर्नु
फूल अविर नैवेद्य अक्षताले पुज्दै कुल कुलायन सम्झनु ।।

शंखा घण्टा वजाई धुप राखि अर्घा घोप्टाई पुन पुज्नु
पुन अर्घा उठाई आचमानले शुद्ध भई टिका लगाउनु
छोरा छोरी श्रीमति कन्या खोजि टिका फूल प्रसाद दिनु
हटाई भार िमन अन्तस्करण स्वच्छ सुन्दर भई निस्कनु ।।

गणेशः-

एक दाँत बाङ्गो नाक भएका श्री गणेशलाई नमस्कार छ ।
शिरमा सिधुर सुहाउने मूसो वहान बनाई हिड्ने गर्नुहुन्छ ।।
आज्ञवान महादेव र पार्वतीपुत्र अन्तस्करणको नमस्कार ।
दिप पछि पुजन तिम्रो भावले हिन्दुत्वको आदार सत्कार ।। १

धनि गरिबका मनमा बस्ने,सत्मार्ग,सद्बुद्धि सहि ध्यान  ।
शितल छाहरी दिई ईच्छाएको वा सेवकलाई दिने समान ।।
अनेक फूल अक्षता नैवेद्यले पुजा गरिने सबका भगवान ।
यस्ता तपाईलाई नमस्कार सगै जादा पथिक बन्ने शान ।। २

शिवः-

आनन्दै भयो सओम रही प्रत्येक श्वास ब्रम्हा ।
शिवतव, शरीर होईन निराकार ज्योती निरन्जन ।।

कुमार ः-

चिल्लो चम्किलो सुन्दर कोमल कुमारका यी चरणविन्द ।
कमलफूल खिलेसरि आखिभौ ज्ञानेन्द्रिय र कर्मे्न्द्रिय मन्द ।।
सुन्दर स्वर्ण अवयव शरीर अंग प्रत्यङ्ग उस्तै वस्त्र आभूषण ।
कामदेव मन, बचन प्रकृति पुजारी देवदेवी अलकृत पोषण  ।।१

सूर्य चन्द्र समान यस्तै जलनिधि भूधरा पुलड.कित छ ।
जन्म शरीर सुखका मन आत्मा स्त्री पुरुषमा रहन्छ ।।२

बज्रपात:-

पानी पर्दा आकाशमा विजुली चम्कनु, मेघ गर्जंनु, जल, वायु र अग्नीद्धारा हो ।
यही श्री कृष्णको बज्र,विद्युतीय तरङ्गबाट उत्पन्न भएको बज्र आकाशमा भयो ।।
बज्रपातले प्राणीको तत्काल मृत्यु र वनस्पतिको क्षतविक्षत घर, उद्योग, हानि ।
रोक्न भूमिकरण,तामाको तारले बज्र यन्त्र बनाई जमिनमा पठाई बच्न सकिन्छ ।। १

इश पाउने उपाय ः-

स्वीकार्दछ विज्ञान प्रकृति विपरित छै जन्मजन्मान्तर ।
जीव इश अंशि हो कर्म ज्ञान भक्तिले पुग्छिन इशघर ।।
कर्मले इश प्रति माया निवृती हुदैन स्वर्ग मिल्छ अरे ।
अनगिन्ती साधकहरु कर्मको फलमा इश भेट्न परामान्दको एश्वर्य रे।।१

अन्तस्ंकरण शुद्धि छैन मोहवश अशान्त हुन्छौ इश नियम खोई ।
मानस रोग पस्छ कर्मद्धार खतम हुदैन इश मिल्छ,मिल्दैन नाई ।।
वुझ मित्र इश उपसना रहि त बन्छ ब्रम्ह धर्म पालकमा मुक्ति छ ।
इश भक्तिमा त्याग काम क्रोध लोभ इष्र्या द्धेष भाव त्याग्नु छ ।।२

ईच्छा प्रवाह:-

सिकाउ र सिक नजानेको काम,यही कर्म मात्र ।
झुटटा साक्षि वोक्न लाग्नु पर्ने हो लाज,आपद ।।
नजाने सिकाउनु पढाउनु ज्ञान,धारण त धर्म हो ।
आपदविपदमा ज्ञान लिनु यहि जनको कर्म हो ।। १

ठूलो कोहि जन्मेन जगतमा उद्योग विनाकाको  जन।
ईच्छा त ज्ञानको प्रकास हो विश्व कर्म जगाउने मन।।
सबैको जन्म सफल हुदैन,जीवन विना परिश्रम कर्म कुन ।
त्यस्तो जीवन व्यर्थ,मुत्यु हो उद्याम विना वित्छ जुन ।।२

जे छने कथित लीखित भएका इ इच्छा ।
बुझेर सम्झनु नमान्नु जनले यो तुच्छ ।।
जति बताउन लेखिन्छ जनैका ईच्छाहरु।
संझई कल्याण चाहे भलो हुने छ वरु ।।३

ईच्छा नविन किरणको बाडेर राखे सखे ।
आपदविपद संझाएर सहानुभूति देउ सखे ।।
आकाक्ष नव दम्पतिको जागाई राखे सखे।
आवाज र वोलिमा क्षणमा विउझाउ सखे।।
त्याग उदार करुणा देखाउ विर हो विश्वमा।।४

सोधि सोहि रितले वेरिन्छ जग जनजागरण ।
फुल्नेछन् विकासका नभहरु यहि विश्वमा ।।
नाम यश किर्ति कोरिन्छ,धन दम्भ जव यहाँ ।
मेटिन्छ अमेट छाप यो इच्छा बहन्छ जहाँ ।।५

राखिन्छ सदविचार सज्जन सबै गुरुहरुमा ।
इश खुसि कहिन्छ नरयोनि घरघरान्तरमा ।।
चिन्तन मनन र सोचन समय यो आउला ।
विकास र परिवर्तन मनुष्यमा जीवन छाउला ।।

निदान हुदै देशका भोका विकलाङ्गा हटाउला ।
विकास शिक्षा चेतना रोग व्याध सब भगाउला ।।६

खोजि सोहि रितले परिश्रम नित्य हुनेछ धन ।
राख्नु सदभाव जगतमा त्यहि भलो छ जन ।।
रिस राग विझाउनु पितृ दोक्ष्य कहिन्छ जहाँ ।
नराख्नु बैभव सचचा सोचार्ए बहकिन्छ जहाँ ।।७

हुकै बढ जन हो,जन्म पृथ्विमा अशेष भै ।
नराखि रिसराग मेटाउ तिर्थस्थलमा गर्न ।।
बढ्दै जावोस ईच्छा वंशका सर्व पाइलामा ।
शहिद,ज्ञानी जनले य िभनि मर्दछ,दुहाईमा ।।८

ठूलो भन्नु स्थलमा ईज्यत पुजिन्छ शुद्धि जहाँ ।
आज्ञा पालनामा सद ईच्छा बाचि रहन्छ यहाँ ।।
लुटपाट अकल्याण,दम्भ वेईज्यतिमा कहिन्छ ।
जन्मनु मर्नु नै लिला हो,जगमा शास्त्र कहिन्छ ।।९

सार नै भयो तैपनि वाच्नु पर्छ यो पुरै आयू ।
राखि पाँचभौतिक अवयव प्राणमा नै काबू  ।।
धेरै वोल्नु अमित्था हुनेछ जगत मात्री रोदन ।
नदेखाउ स्वार्थ जगतमा मन परे पनि,ती दिन ।।१०

रुन्छ मन धुरुर भने सम्झाउनु कर्तव्र्य ।
बहिन्छ सलल भने होमि हेर्नु बाध्यता।।
पल्टन्छ लुटुपुटु भने सोध्नु पर्ने बाध्यता।
पग्लन्छ आगो ज्वाला दन्दनी भने निभानु पर्ने वाध्यता।।११

संशय र समाधान बाधिन्छ यो तादम्यता।
खुवाउनु जियाउनु हुनेछ सांसारिक कत्र्तव्य।।
झुठा आरोपले जल्नु परे पनि।
उत्तेजना नभरी वाच्नु पर्ने छ जीव पनि।।१२

गर आदर साना ठूला जीवका धरणीमा।
वोल सत्यावान वनि आफू पुजिन्छ जहा।।
हटाउ अहंकार जनका नतमस्तकहरुलाई।
त्याग विकराल अहम तृष्ण आवह्रान सबलाई।।१३

माग्ने लाई अन्नदिनु स्वस्थ्य जघमवरमा किन?
भरथेग ईच्छा प्रवाहमा पयत्न वा बदमास कहिन्छ पनि।।
वेसाहरालाई बचाउ  प्राण नै जान्छ तिम्रो पनि।
हुने छ विशाल कार्य अति लूलो तिमि भएपनि।।१४

नबुझनेलाई सम्झाई पारिद्यौ सचेत ।
कोहि बखतमा आफू हुनु पर्नेछ अचेत।।
सम्झाउ कल्याण यौवनामा सोहि सचेत।
परदेशको पसिना मा सिक आउ वनमउ स्वदेश।।१५

भोका प्यासा नाङ्गलाई नपार अचेत।
सम्झाउ सबजनमा पारि तिमि सचेत।।
रोग व्याध व्यवस्था प्रणलि यि सारा।
देउ गबि अपङ्गता अन्ध वहिरालाई साहारा।।१६

सिकाउ र सिक नजानेको उद्योग धन्दा वा उद्यम।
बताउ प्राणि जगतको भलो नपारे वेफन्दामा।।
मुखका धाक रवाफ भन्दा सिकाउ जीवन सारा।
एकताले बाध समाज एकले वम बेसाहरा।।१७

इतिः-

गरे नमस्कार सन्त नरपते महापुरुष  दिग्दर्शनको भक्ति म गाउ।
ज्ञानेले भक्तियोगमा निगुण निराकार भक्त निवीशेष निष्कृय ब्रम्हा पाउ ।।
योगी सरह योग भक्तिले परमात्म सगुण साकार हुदै म जाउ।
कर्म योग भक्तिमा जान योगमायाको छुटि बन्धन प्राकृत म बनू।।१

सरल सरस अनुभूत श भक्तिमा शरणगत जाउ।
मन शून्य गराई इशलाई कर्म संसारिक रमाउ।।
जन्म दिक्ष शिक्षा र फलदिने करुणमयी।
भक्ति शराणगति शव्द हैन सदा म भज्न पाउ ।।२

शिवः-

आनन्दै भयो सओम रही प्रत्येक श्वास ब्रम्हाु,शिवतव शरीर होईन ।
निराकार ज्योती निरन्जन

देवता ः-

सञ्चालित हुन्छ कुनै श्रोतमा त्यहिशक्ति देव हुन ।
साकार र निराकार चेतनापुञ्जका कणरुपमा जुन ।।
बिबिध नाम शक्तिपुन्जका ३३ करोड देवमा जनिए ।
मन्त्र,चेतना,जडशक्ति उनै वेद पुराणमा सार भनिए ।। १

नाम बिविध पुजा शास्त्र र श्लोकमा आव्ह्ाँन हुन्छ ।
प्रयोजन र मन्त्रले साकार निराकार दैविशक्ति बन्छ ।।
शक्तिका शब्द,रुप,आकार सर्वव्यापक ब्याप्ती रहन्छ ।
शून्यमा तृप्ति जनको मन चङ्गा यहि शक्तिले गराउछ ।। २

चेतनापुञ्ज जो परब्रम्ह,परमात्म,परमेश्वरनै ईश हुन ।
जग,जगतका सृष्टि स्थिती र लयमा क्रियाशिल रहुन ।।
यहि चेतना पुञ्ज र साकाररुप अंशनै साकार छ जुन ।
बनि पृथ्वि अंग,जल,ग्याँस तरल ठोस स्वरुपमा रहुन ।। ३

पृथ्विको गोलामिक सतह,रुप रस गन्धका गतिशिलता ।
चेतनासत्ताले पिण्ड,जीव,देव सृष्टि चेतनाले कर्म दाता ।।
संयम,आचार,विधिले पुरुषार्थ बनि एकाकार बन्छ,बुझ ।
आधात्म विज्ञान,धारण,मननमा जीवले सफलता सोच ।। ४

भाग ६ 
अन्य ः 

सेढाईका धार्मिक कर्म र संस्कृती

बिषय सूचि

धर्म ः १,२
पिता
देवता 
देवता कसलाई मान्ने ?

धर्म ः १

सत्य छ धर्म विकास गर ।
हटाउ विकृती रुढीबादी चेतन गर ।।
सेवा हुन्छ धर्म समाज जन जनमा ।
जीव योग ध्यान हुन्छ धर्ममा ।।१

संस्कृतिको जग हुन्छ धर्ममा ।
योग मौलिक दर्शन छ धर्ममा ।।
अहिंसा रची समभाव हुन्छ धर्ममा ।
अरुको ज्यान जीव जगतको रक्षा छ धर्ममा।।२

अनुशासन शुसासनहो धर्म ।
जनचेतना ,स्वास्थ्य बन्छ धर्म।
आत्मा सम्मान र असल शासन हे धर्म।
रक्षा सन्तानको वीज हो धर्म ।।३

स्वधर्म हो,जन को धर्म।
लक्ष्य नैतिकता पनि धर्म ।।
पूण्य र शास्त्र हो धर्म ।
उत्पादन पुजन भक्ति कर्म हो धर्म।।४

राष्ट्यिता ,परिचय हो धर्म।
प्रतिष्ठाको हित र रक्ष पनि धर्म ।।
नैतिकता ,कानु पनि धर्म।
तत्व शिक्षाको ओमकार हो धर्म।।५

मानव सभ्यता हुन्छ धर्म।
राष्ट्यिता जात अड्छ धर्म।।
मानव संस्कार हुन्छ धर्ममा।
सनातनी व्यवस्था हित छ धर्ममा ।।६

इमान्दिारिता,गुण हो धर्म।
आत्मस्वाभिमान हो धर्म ।।
विशुद्धि र सेवाभावमा धर्म ।
हिमद्युःको शिर शैल चिनारी हो धर्म।।७

अफिम र कुलत नशा हैन धर्म।
प्रयोग विकास र प्रविधि छ धर्ममा।।
सबै विश्का ज्ञेय अज्ञेय चलन छ धर्ममा।
अहित हेय छैन यही हिन्दु धर्ममा।।८

सबै इसाई जैन मुस्लिम अटाउछ धर्ममा।
विबिधतामा एकताको बिज्ञान हुन्छ धर्ममा।।
नारी पुरुष अट्ने सामाथ्र्य छ धर्ममा ।
समान सनातन प्राण आत्मा जाग्छ धर्ममा ।।९

धर्म ः२

हृदयको प्रशसामा उत्साहित आश्चार्य शक्ति छ इश ।
अधिकार,निष्पक्ष् कलुष नष्ट गरी सकाम यथेष्ट ।।
भरोशााा,विश्वास र आशातित शरणको उज्यालो ।
हिंसा,घृणा,मद्दपान जीवकल्याण बद्ध जीवको सगालो ।। १

धारण गर्ने,मोह,करुणा,दया,माया भरिदिने ।
अहित,कुभलो डुलि बस्ने मोह काम बास्ना हटाउने ।।
साहरा आत्माको अवयव,आत्मा,बुद्धि बहकिने ।
ज्योती पालन गर्दा वंश परम्परा धर्मले भरिने ।।२।।

वायू पुजा ः-

जन्मनु जिवन अनि मर्नु (वायू )हो काल गति ।
कुन संकायको रह्यो सृष्टिनै भरपूर्ण अति ।।
तर अकालमा जुन जन मरे कि परे अगति ।
भनि पुजन गरीदिनु फलिफाप छ सन्तती ।। १

पुजन गर्नु आत्माको ईष्ट,कुल र स्थानी देव ।
नागदी चराचर पंक्षि किट पतङ्ग बिचारी सब ।।
फलाम कालो कपडा तिल काचो पिठो जुटाई ।
कुलका ठूलाले थानमा गौदुध खिर पाक चढाई ।। २

बाडिदिनु सबमा यि बेलावखत लागेका वायू सब ।
सम्झि भोग चढाई दिनु कर्ताले घरघरको अब ।।
ैचीको रुखमुनि पुज्नु शुद्ध सफा लिपपोत ।
सब बन्धुको सरदाम पुजी होमी दिनु सबथोक ।। ३

शुद्ध जल पञ्चामृत सहित फूलप्रसाद घर पठाई ।
टिका अन्य सबैमा पठाई बन्धुत्वका वायू जगाई ।।
पुजन गरी दिनु ज्ञात अज्ञात वायु वंश समाई ।
शंका दृश्य नलिनु भावविहल नभई जागे रमाई ।। ४

भङ्गेर पुजा ः-

ऐरी शिकारी झाक्रि सेतो कपडामा अश्व साथ सवार ।
घुघुरु वाज थिए अगाडी आ हि..हि अश्व हुहुकार ।।
खेतिपाति गर्दा कृषिकर्म गर्नु बनदेवको पुजन ।
चढाई धुपदिप नैवेद्य चोखो लेपनले चोखोपना ।। १

पुष्प भेटी भेडाको थुमे सबको घर सरदाम पुजन ।
त्यस्तैगरी बनदेवि थानमा पुजन खुस हिउद मन ।।
घरभित्र नलगी बाहिरनै बनदेविको प्रसाद लिने ।
समुहमा कट्वाल घोकाई बन्धु एकता जागिने ।। २

गोठ पुजा ः-

गोठमा पालेको आफना चरीचरन लगन सबै बास ।
शुक्र बुझि हटिला मोटिला निरोगी वस्तुभाउ आश ।।
कुमारी अकाल मरन बाघ भालु स्यालका हिंसा डरले ।
नखानुहोस,अकाल पशु भनी पुजिन्छ बन्धुत्व सवले ।। १

कुलपुजा दिवाली गैडयु पुर्णेमा खिरले गौरीको पुजा ।
नौनी ध्यु र खिर बनाई बन्धु समाज कुकुर तक सुधा ।।
अन्धो शुक्र पशुमा विचारी मान्नु चलन थिए अचुक ।
।। २

घर पुजा ः-

घर परिवार सन्तान कुल कुटुम्वको कल्याण ।
वास्तुविद अनुसार लगिनु पर्छ बनाउनु गण ।।
डाकि आयू घरको वास्तु पुजन तोरणमा गरिनु ।
ईश सबमा सामाग्री चढाई शास्त्र संगत गरिनु ।। १

घर पुजा ः वास्तु:-

पितृ घर परिवार सन्तान कुल कुटुम्वका कल्याण ।
वास्तुविद् अनुसार लगिनु पर्छ वास बनाउनु गण ।।
डाकि आयू घरका जन,वास्तु पुजा तारणमा गरिनु ।
ईश सबमा सामाग्री चढाई भक्ति शास्त्र संंगत गरिनु ।। १

घर:-

शुशोभित,आर्कषक प्रवेशद्धारले बढाउछ शुभ घरको प्रतिष्ठा ।
फराकिलो,अग्लो,ठूलो तोरण बेरिएको,देव देवीमा सदिच्छा ।।
खुसमा शान्ति सद्ईच्छा धरी बाँसको उज्जवल दीप बाल्ने ।
उत्तरमा प्रमुख गेटराखि सम्बृद्धि,यश,ऐश्वयमा सजिलो खुल्ने ।। क

धरातलिय सुन्दर,चाईचुई नवज्ने नैऋत्य र वायव्यकोणमा ।
घर,द्धार बनाउने शिप प्रविधी,सहज सरल आत्मा मनमा ।। १

सकभर बुट्टाद्धार मनमोहक,आफै खुल्ने बन्द नहुने बलियो पनि ।
आगूलो चुकुल,चावी लगाउदा सजिलो सामान्य सबै साचोमा खुल्ने ।।
१. पूर्व दिशा खुला स्थान,प्रवेशद्धार राखि घरमालिकको आयू श्रीबृद्धि ।
उस्तै सम्मान मान,प्रतिष्ठा,सुखशान्तिले वरण्डा ढोका राख्नु सिद्धी ।। २

भ्mयाल र वास मेसिन,शिक्षा र दिक्षा ग्रहण रही घरको पूर्वदिशा गर्नु ।
पूर्वदिशाको दोष रहे,सूर्ययन्त्र,धुप दिप,अर्घा दिई तोरण पनि झुण्डाउनु ।।
२.दक्षिण पूर्वदिशा अग्निको हो,किचन टन्सफर्मर जेनेरेटर आदि यान्त्रीक राख्नु ।
काम गर्ने स्थान,टवाईलेट उही आग्नेय कोण शास्त्रोत्तर पारी बनाउनु ।। ३

नबनाउनु चर्पि,अमंगलकारी निर्माण ,खुल्ला राख्नु दक्षिण दिशा ।
यहा गृहस्वामी सुख संम्द्धृद्धि र आरोग्य राख्दछ,उही सदईच्छा ।।
कार्यशाला,कर्मि बस्नु,ज्ञान ३.दक्षिण पश्चिम,नैऋृत्य कोणमा ।
परिवारको मूलि,उस्को लागपात कोठा मेसिन शुभ तत्क्षणमा ।। ४

बिना झयालको,खुला नभएको कोठा भए वेश क्यास राख्नु छ ।
वास्तु दोष देखिए राहू यान्त्र,सुन्तला रंगको लेप गणेश पुज्नु पर्छ ।।
४.पश्चिम दिशा भवन र भूमि अग्लो राखि परिवार श्रीबृद्धि हुन्छ ।
कार्य सफलता,यश हुनाले भोजन कक्ष,शौचालय बनाउनु पर्छ ।। ५

वास्तुदोष देखिए घरमा वरुणयन्त्र,चन्द्रयन्त्र शास्त्रोत्तर पुजीदिनु ।
यो भूमि केही अग्लो भए,बने घर परिवारको सबै सन्तान पुजिनु ।।
५. वायव्य र उत्तर पश्चिम कोणमा गोठ,ग्यारेज आदि बनाउनु ।
परिश्रम,कामहरुको गर्ने कोठा,साधान सबै यहि राखि पर्छ बस्नु ।। ६

यस कोणमा वास्तुदोष भए ढोकामा सेतो गणेश जनले सधै पुज्नु ।
श्रीयन्त्र वा चन्द्रयन्त्र राखि सधै दिनचार्या यहि दर्शनले कर्म गर्नु ।।

६.पूजा सामाग्री झुण्डाई पूर्व र उत्तर दिशाका भित्तामा कुल देवताको ।
पूजाद्धार,चित्र,देवता खुला होस, वरु नराख्नु टिन वा फलामको ।। ७

दूर्गामाताको प्रतिमा आरती,पाञ्चायन नित्य पूजाले  पूजास्थलको ।
नराख्नु पत्थरमूत्ति,अशूभ देखियो पूण्य कान्ति क्षय हुन्छ घरमूलिको ।।
शयनकक्ष,तल माथि ट्वालेट वर्जित छ, शुद्धि भक्ति पूजा आराधानाको ।
जप,ध्यान,न्यास गरी शिवलिङ्गा,तिन गणेश,देवी राख्नु आत्मा जनको  ।। ८

उहि दुई शंखा,सूर्य प्रतिमा,गोमती चक्र,शालिग्राम राखिए पुजी दिनु ।
आत्मा र मनको सन्तुष्टि बनाउनु ,घर स्वामीमा अशान्ति हुन जान्छ ।।
जीवनमा एकपटक अपनाउने सावाधानी हो,अशुभ र कलि बुझिन्छ ।
कोठामा हलुका क्रिमरंग वा सेतो पेण्ट शुभ छ,नगिज्जनु मानिन्छ ।। क

भगवानको प्रतिमा नैऋृत्यकोण बाहेक स्थानमा पुजिनु श्रेय हुन्छ ।।
के हुन्छ किन पुज्ने नभन्नु,आचर संंस्कार हो सनातन हिन्दु रहन्छ ।। ९

वेधर्मि धर्म छाडा,अन्यमा समभाव बोल्नु,नभन्नु कुनै अप्रिय जो ।
धारण नगरे काम अवरोध,अशान्ति,भय,दुर्गतीले बित्छ जो हुनगो ।।
संयम,कुलआचर,पूर्खा र सन्तान तिम्रो दायित्व,सिमा जीवन भो ।

७. भान्सामा नरुनु,विरामी बन्छ,तिन पिर्का नराख्नु सोच्न् त यो ।। क

आदि तरङ्ग तन मन असन्तुलन र विचलनमा घरझगडा हुन्छ ।
खुसि मनविनोद,परिवारको जुटको सल्लाहमा खानपिन गर्नु पर्छ ।। १०

खाना पाकने चूलो,मुख,ग्याँस बर्नर आग्ने र वायव्य कोणमा नबनाउनु ।
कुलदेवता,धर्म,आचपान, देवको प्रसादी भोजन,अन्न,जलमा भोग लगाउनु ।।
सरसफाई,पवित्रता,स्वच्छता छ,अन्नपूर्ण कृपा भान्सा उत्तर पश्चिमदिशामा ।
८.हलुका,नरम,मनपर्ने हरियो निलो रंग पोतिएको भोजनकक्ष बनाउदामा ।। ११

पूर्व फर्कि खानु खाँदा आयू बृद्धि,उत्तर पर्कि खाँदा आय धनलाभ गक्ष ।
९.शयनकक्ष पूर्व दिशामा निर्माण गर्नु र पुजास्थल फरक बनाउनु ।।
सुत्ने कोठामा भान्सा मन्दिर देवस्थल नराख्नु,ति माथि तल नसुत्नु ।
शयनकक्ष नैऋृत्य,आग्नेय,वायव्यदिशा तर्फ कोठा सफा बनाउनु ।। १२

घरको अगिल्लो कोठा अगज,पश्चिम दक्षिण,पूर्व उत्तरमा जन सुत्नु ।
सुत्दा र सपना दोषादी बिचारगरी सहज पूर्व वा दक्षिणको सिरानी ।।
सिरानी पूर्वमा विद्या,दक्षिणमा धन,आयू बढ्ने छ,यसै गरी सुत्नुहोस ।
पश्चिम शिरले चिन्ता,उत्तरमा आयू घट्ने भयो कुरा बुझनुहोस ।। १३

नैऋृत्यकोण शयनकक्ष शुभ भयो,स्टोर रसोद पानी,रक्षा उहाँ नबनाउनु ।
दक्षिणपूर्व शिरानीगरी एकतले घरमा घरमुलि माथिल्लो तलामा सुत्नु ।।
१०.शौचालय विना मार्वलको भित्तामा चाह अनुसार चम्किलो सफा छ ।
उही ईशानकोण अशूभ रह्यो बुझि,नचिप्लने बृद्धा बृद्धल बा्चनुछ ।। १४

११.शयनकक्षको पूर्व र ईशानकोणमा बालबालिका कक्ष बनाउ जन ।
अध्यायान,बैठक,पठनपाठन शुलभ र शुभ मन माफिक रेखदेख कन ।।
यस्तै १२. पाहुनाकोठा उत्तर पश्चिम बनाई सहज स्थानादी दिनु ।
१३.दक्षिण पूर्वमा संगित,नृत्य आदि व्यक्तिगत कक्षले सजाउनु ।। १५

नभन्नु क्वै होईन,अन्ध विश्वास र कुरुती,ज्ञान पनि सत्य हो ।
दुर्घटना नहुदै सजगता र शिक्षा प्रविधी को नेपाली कला भयो ।। क

शुभ अशुभ बिचार गर्नु परे पछि मलिन,बोझीलो मन व्यर्थ किन जाग्छ ।
कुन वैर हो जीवन गुजारामा सके जनले यि आचार बिधी भलो हुन्छ ।।
गृहस्थ आश्रममा सनातनी जन,गुजराले शुभ अशुभमा कर्म,उजागर छ ।
यहि रितमा बित्छ,बाकि अर्थिक पैत्तिक सम्पति हक सुम्पी पूर्खा गीर्छ ।। १६

निवास र भूमिः(घर,जग) ः

जीवन जीउने आधारमा निवासयोग्य भूमिको चयन गर्नु,पहिला ठाउँ ।
बिचारी सहर,गाउँको कुन दिशा आफ्नो लागि शुभ,अशुभ छ,जानी रहूँ ।।
हेर्नु जनले ज्योतिष विज्ञानको सहारामा फलादेष मानि लिनुपर्ने हुन्छ ।
ज्योतिषशास्त्रमा व्यक्ति, ठाउँ विशेषको नाम राशिले निर्धारण गरिन्छ ।। १

जनको राशि नक्षत्र,दिशा,लग्नमा नगर,निवास वा गाउँको राशि नक्षत्र छ ।
प्रकरण बिचारमा जुराई,मिलाएर नै भूमि स्थानको मिलाई हेर्नु पर्ने हुन्छ ।।
एक परस्पर शत्रु राशिमा परे,त्यस नामको ठाउँ बस्नाले सुख शान्ति दिन्न ।
समृद्धिको ठाउँमा दुःख अशान्ति,अस्वास्थ्य र दरिद्रता घरमा निम्त्यानु हुन्न ।। २

निजै राशिदेखिको राशि दोस्रो, पाँचौँ, नवौँ, दसौँ र एघारौँमा ठाउँ शुभ रहन्छ ।
आफ्नो राशिदेखि ठाउँको राशि एक,सातौँ परेमा शत्रुता,कलह,द्धेष अति बढ्दछ ।।
तीे ठाउँमा जन बसेमा छरछिमेकमा दुश्मनी बढ्ने,लाञ्छना लाग्ने हुदै जानेछ ।
आफ्नोदेखि तेस्रा,छैठौँ राशिमा हानि,चौथो, आठौ,बाह्रौँ राशिले रोगी बनाउनेछ ।। ३

न्वागी खाने पुजा ः-

जननीमाता धरणीका चरचर जगत ईशको पहिलो चोटी ।
चरु होमि देवगण,कुलायनमा चढाई शुद्ध पाक नया रोटि ।।
अन्न पशु उत्पादकत्व गाई गोरु जलथल व्योम तत्व ।
देवी थापी केराकोपातमा दहि केरा चामल होम्ने सत्व ।। १

पन्छाई भूतप्रेत किसिमका नागदेव धानको पुतली बनाई ।
कुनै नया फसल फले पिच्छे खादा तिम्रा ईष्ट देव समाई ।।
हुन्छ बिउ अनिकालमा भने पनि फलदायक राम्रो जतन ।
केरा चामल अन्नादीको धुपदिप सल्ला,शुद्ध ध्यूले होमन ।।  २

लुतो फयाक्ने ः-

कुकुरडाईनो भलायो कुरीलो लुते झार भक्कीम्लो आदि ।
उखु धानको बिउ ,गोलैची जुटाई मकैकोबोट र सिउडी ।।
बनाई ९ वटा अगुल्टो धुपदिप गरी देवीको भाकल पार्ने ।
लुते देवि र दानवको लागी फयाकीदिनु काल कलि मार्ने ।। १

फुराउला बनाई संकान्तीमा खिर रोटी चरा मुसा बनाई ।
खाई नयाँ बस्तुको जुराई सबैचिज ईश भक्तिले चढाई ।।
चर्मरोग अन्य रोग सैतानलाई अग्निदहन गरी हु¥याई ।
पुजन गरी फयाकिदिनु अग्नि अगजमा रोग बढारी भाई ।। २

शनि देव पूजा विधि ः क्जबलष् एगवब ख्ष्मजष्स्(:-

ॐ प्रां प्रीं प्रौं सस् शनैश्चराय नम ः

घर पर शनिदेवको पूजा मंन्दिर,घरमा फोटा। मूर्ति वास्तु शास्त्रले राखि पुज्नु ।
पूजा,आराधाना,स्मरण, मन ध्यान गरी शनिदेव को बिधि रितमा न्यास तप गर्नु ।।
शनिवार हनुमान चालिसा पढ्नु,धुप वाति(दिप),संकल्प,ब्रत पुजा दानादी पसन्नले ।
पञ्चभौतिक शरिर,प्रकृती,सृष्टी जीव जगतको कल्याण,समभाव जन कल्याण कृपाले ।। १

सक्रान्ती ः-

सूर्य प्रत्येक राशिबाट अर्को राशिमा गर्ने प्रवेश ।।
हुने काल लौ बुझ यो सक्रान्ति बस स्वदेश ।।
राशि परिवर्तनमा मनुष्यका रोगादी व्याधा सदा।।
हटाई शुद्ध स्नानले बोल्नु छोरी बुहारी सवजना।।
गृहणीले थान मानले परिवार सबमा पाक्य दिनु।।
टिका थापी छोरी बुहारी खुस हुदै घरमा वसिलिनु ।।

साउने सक्रान्ती:-

आरोग्य साउने सक्न्तिको वेला खेत रोपाई सिद्धाएर खाएको मैजारो ।
गर्मि र हिलो धूलोमा थाकेका र भिजेका परेली निन्द्रा र यादहरु।।
अव त वेसि खेत गैरि खेत टार र ताईते कुखुरे सबै गावो लागेछ।
याद न हो, पुरानो आधुनिक भएर शहर पसियो खेत त वाझै छ।।१।।

याद र सम्झनाले पोल्छ यो छाति खसि काटेर सक्रान्ति मानेको मेटिदैन।
अब त गाउ भरीकटाक्ष गर्छन तेरा सबै छ भाई छोरा २ छोरी भेट समेत छैन।।
बूढाबाबूलाई वाण चलाउछन् मुटु जलेर छिया छिया गडेको तिर भएको छ हरे ।
किन बोल्छन कटु वाक्य, गाउ घर पनि खाडि र विदेशिका पैशा चलेको छ रे ।।२।।

किन मान्नु परयो कुल धर्म संस्कार वंश परम्परा र सस्कृती ।
लाखौ बर्षा यातन दिने तिमि वहुनको हाउ भाउ कटाक्ष अति।।
हरियो चुराधागो शिवको व्रत जप तप पाञचायनपूजा नै किन ।
चाडपर्वहैन सोम रसले मात्दा विचल्ली छ अचेत छ नेपाली जीवन।।३।।

शतबीज बाला चर्तुदर्शि ः-

शतवीज छर्ने, मसिंर कृष्ण चर्तुदशी,बाला चर्तुदशी दिन मृत्यूवरणका पितृहरु सम्झिन्छ ।
मोक्षयात्राका पितृलागी विभिन्न शक्तिपीठ,त्रिवेणी धामहरुमा गई शतवीज छर्ने, गरिन्छ ।।
सातप्रकारको अन्नहरु,धान, गहुँ, मास, मुगी, कागुन, र सामा मिलाईएको सप्तधाना छरी ।
शतवीज,फूलहरु छरी त्रयोदशीमा जाग्रमबसि पितृलोकमा अंकुरणले फलि पितृको भोक टरी ।

भूधरामा छरिएको शतवीज नै पितृहरुको लोकमा गई अन्नदानदिने भोकै नबस्ने कर्म बन्छ ।
पूण्य स्थल,धरा पशुपतिनाथ,देवघाट धाम, धनुषाको क्षिरेश्वर,शिवालय क्षेत्रादी अन्न छरिन्छ ।।
पितामाता,सातपुस्ता भित्र जुठो बार्न पर्नेले स्नानदी,डुबुल्की मारेर चोखो भई शतवीज छरिन्छ ।
त्रयोदशीमा जाग्राम वसी मृतात्माको नाममा दिप प्रज्वलन गरीे सबै दोषवाट मुक्ति जनको छ ।। २

विक्रम संवत ः-

आराध्यदेव, राष्ट्रदेव महादेव झै समय शून्य,निराकार, अन्त्यहिन र बलवान छ ।
समयलाई रोक्न, नियन्त्रण गर्ने जनकोे झिनो साहस नै निजै गणना गरिरहने छ ।।
जनका हात,भित्ताका समय मापन त दिन, घडी, पला, नक्षत्र, पक्ष, मास,वर्षमा छ ।
बिक्रम सम्बत् तिथी मिती,पृथ्वी चन्द्रबिचको कोण,चन्द्रमास फेरि जनमा वि.स.छ ।।३ ।

नयाँबर्ष ः-

नव वर्ष आरम्भ गणेश मन्त्र ः

ॐ नमो सिद्धिविनायकाय सर्वाकार्या्णि सर्व्विघ्नप्रशमनाय सर्वराज्यवशीकरणाय श्री ॐ स्वाहा ।।

नयाँ वर्ष,जनको उत्साह,उत्सर्गमा धीर वीरको शुभ होस ।
रगत नबहि पसिना बगोस, धरा,वालीनाली सबै सप्रिओस ।।
हृदय,नेपालमा शान्ती,शरीरमा तेज कान्ती जनमा छाओस् ।
नवयूगको बिकास चेतनाले उर्जावान नेपाली,देश बनिरहोस ।। १

तराईको न्यानो राप,चापले हिमाल पग्लि बनेको कञ्चन पानी ।
अन्नले,जनजनमा  मिठो मुस्कान बनी शितलता प्रदान हो नी ।।
प्राणीमा प्राण,प्रकृतिले माया,प्रकृतिलाई माया गर्ने समाजको ।
विकास रहोस्, जय देश, जय जय नेपाल स्वागत नयाँ वर्षको ।। २

राजनीतको नेपालीमन नीतिमा, सामाजिक समाजमा बिधि होस ।
जनका माया, प्रेम, सद्भाव, समभाव,धर्म विश्वासले अघि बढोस ।।
संसारैभरिका धर्म, संस्कार,परोपकारले अधर्मको नाश ज्ञानले होस ।
मन्दिरका घण्टहरुमा, विश्वको कल्याणमा, चर्चका चुचुरहरु,जनमा ।
गुम्बाका गुम्बजहरु,मस्जिद,दरगाहहरुमा नयाँ वर्षले शुभभाव होस ।। ३

कुरान ः रमादान:-

रमादानमा श्रद्धाको ब्रतले लाभ उठाइ पवित्र कुरानका वाणीहरुले ।
मुसलमान दाजुभाई दिदीबहिनी,सबैहरुमा सकारात्मक सञ्चार गरे ।।
शान्ति,विश्ब भाईचारा कायम,रमादानको महिना ईदको दिन हुन्छ ।
ईस्लाम धर्म पवित्र ग्रन्थहरु रमादानकै महिनामा लेखिएकोले पवित्रता ।। १
(अल कुरान अली ईमरान १५९ )

स्वर्ग (जन्नत),पृथ्वीका सबैका सकल कुराहरुमा मालिक उनै हुन ।
जगतमा भगवानको प्रतिकार क्षम्य छैन,गम्भिर हुनेछ,अल्लाह जुन ।।
निर्बिकल्प,उनी वाहेक अरुकसैको डर भय नहुने,बुझनु जरुरी छ । (कुरान १६ः ५२ )
अल्लाहको नजिक मेरालागि,जन्नतमा एउटा घर बनाईदिनुहने छ ।। २ (कुरान ६६ः११)

र उनै हुन जसले दिन, रात अनि यि सुर्य र चन्द्रहरु बनाउनुभयो । (कुरान २१ः३३ )
निश्चय नै अल्लाह सबैजन सँग हुने,ति अल्लाहसँग डराउदछन त ।।
तिनी राम्रा काम गर्दछन, सबै जनसँग अल्लाह नितय हुनुहुन्छ । कुरान १६ः १२८
रमादानमा अल्लाहको दुआले संसारभरि छरि जन,जगत सभ्य छ ।। ३

आंगिरा जयन्ति ः-

नृरसिहचतुरदशिलाई आंगिर जन्मेको मानि सेढाई ।
अंगिरा जयन्ती मानी कुल पूर्खा हित सन्तान भाई ।। १

बुद्ध जयन्ती ः-

सस्कृत शव्द बुधले जाग्नु भनी,बुद्ध शव्दको अर्थ भन्ने हुन्छ ।
पूर्ण सांसारिक मोहको पीडावाट जागी एक महान व्यक्तित्व छ ।।
जाने गुरु, दार्श्निक, शिक्षक, पथप्रदर्शक अनि प्रवर्तक हुन बुद्ध ।
निजै प्रवचनमा भगवानले संसार श्रजना गरेका ईतर कुरा बन्दा ।। १

जनले संसारमा धर्म,नियमको पहिचान गरी सांसारिक मोह त्यागे ।
आचार,संस्कारलाई तनाववाट व्यूझाउन तथ्यमा सहयोग गरे ।
जीवन,जगत सम्बन्धी सहज सफलताको सिद्धि बुद्धले सिकाए ।।
सिकि हृदयको खेतमा सत्यता,शान्तिको बिऊ बिजारोपण गर्ने ।

बुद्धको जन्म ईशापूर्व ५४३ नेपालको कपिलवस्तु जिल्लामा पर्ने ।।
जागी विश्वले बुद्धको आदर्शलाई शिरोधार्य गरेर हिँडेको छ ।
शान्ती, सत्यता, अहिंसा,सरलताकालागी बुद्ध संसारका गुरु हुन ।।
ज्ञानको अविरल कुञ्जले मानव समुदायलाई शान्ती दिएको छ ।

जन्मी शाक्य कुलमा बैशाख शुक्ल पूर्णिमाले चेतन ठूलो छ ।
जन्म, ज्ञान प्राप्ती,समाधी यही बैशाख पूर्णिमाकै दिन भएको छ ।।

उभौली पर्व:-

उभौली पर्वमा साकेला चण्डी नाच्ने किराँत समुदायमा लोकप्रिय ।
चण्डीनाचले सबैजनको सुस्वास्थ्य, दिर्घायू र समृद्धीको हितप्रिय ।।
कामना गरी प्रकृतीका सन्तती,वसन्त क्रृतुको उभौली पर्वमा ।
बैशाख पूर्णिमाले अन्न वाली सप्रियोस, राम्रो वाली फल्नेफुल्नेमा ।। १

पृथ्वी,धराधाममा खाधान्नको कमी,उभौलीमा जनले पर्व मान्नुमा ।
चण्डी पूर्णिमाले सुम्निमा,पार्वतीको सृष्टि भएको दिन जानिन्छ ।।

साँस्कृतिक कृषी उन्मुख यो पर्वले सबै कृषी र वालीको जनाऊ छ ।
किराँत समुदायले वैशाखे पूर्णिमामा उभौली प्रकृती, आवहवा पुजिन्छ ।।
स्थानीमानि देवीदेवता,पृथ्वि पुजी महिला पुरुष गोलबन्धमा नाचिन्छ ।
गीत,नेपाली भेषभूषाम ागरगहना सजी रसीक शुभ चण्डी गाईन्छ ।।

उभौलीलाई बालीनाली लगाउने,सुम्निमा र पारुहाङले सबै ज्ञानले ।
जगपूर्ण श्रृष्टि जगतको रक्षा गर्ने विश्वासले बैशाख शुक्ल पूर्णिमा ।
सुरु भई उभौलीको यो पर्व लगातार एक महिनासम्म मनाइन्छ ।

उधौली ः-

बाली पूर्ण मास हुदा मंसिर पूर्णिमा,किरातमा उधौली मनाइन्छ ।
उधौलीलाई बाली थन्क्याउने,पृथ्वि पुज्ने अवसरमा मनाइन्छ ।
नाच्नेले हातमा चौरीको पुच्छर, चम्मर, सिल्लिमो, पोमी लिई ।
सिम्कौली सेउली हल्लाउँदैू सोइ ढोले सोइ,अर्को ढोले खोइू भनी ।।
नाच्ने माहौल, स्याउला, ढोल, झ्याम्टा,बिनायोतथा हारी बजाई ।
बाजा,गानाहरुमा कृषीकार्य गरेझै मुद्रामा प्राकृतिक नाचीन्छ ।

रसिक छ,पुरुषहरुलेकालो कोट, दौरारसुरूवाल लगाउने हुन्छ ।
बुकीफूल सिउरि,नेपाली टोपी लगाएर खुकुरी भिरेर नाच्दछन् ।।
महिलाहरूले कम्मरमा पटुकी बाँधेर चौबन्दी चोली नेपालीपन ।
छिटको फरिया,पहेंला गरगहना सजि गोलबन्ध नाच्ने शुद्धी मन ।

पुरुषोत्तम मासका दानहरु ः-

दशंस परहितमा लगाउनु लाभांसको जनको तन मन हुन्छ ।
प्रतिपदामा चाँदीको पात्रमा राखेर दान गर्नु राम्रो मानिन्छ ।
द्धितीयामा काँसको पात्रमा राखेर सुन दान गरेनीे मानिन्छ
तृतीयामा चना या चनाको दाल दान गर्नु उचित मानिन्छ

चतुर्थीको तिथीमा छोगडाको दान लाभदायक मानिन्छ
पंचमीमा सख्खर,रहरीको दाल दान गरे फलदायी हुन्छ
षष्टीको दिन अष्ट गन्धको दान लाभदायक नै मानिन्छ
सप्तमी अष्टमीमा चन्दन,रक्तचन्दनको दान गनर्् पर्छ

नवमीमा केसरको दान नै लाभदायक मानिन्छ
दशमीमा कस्तुरीको दान गरे राम्रो मानिन्छ
एकादशीमा गौलोचनको दान राम्रो मानिन्छ
द्धादशीको दिन शखंको दान शुभदायी मानिन्छ

त्रयोदशीमा घन्टा,चर्तुदशीमा मोती,माला दान गर्नुछ ।
पूर्णिमाको दिन माणिक रत्न दान गर्ने चलन छ ।

अधिकमास ः-

प्रतिपदा शुरू भई अधिक मास औंशीमा समाप्तीे पूजा गरिन्छ ।
फुल प्रसादी,(अपुप)मालपुवा दान जनले पुजाको समापन हुन्छ ।।
ज्योतिष विज्ञानमा सूर्यको गतिलाई आधार मानि गणना गरिने ।
नवग्रह,शासि,चक्र,तिथी,नक्षत्र पुगि,यो वर्षलाई सौर्यवर्ष भनिन्छ  ।। १

चन्द्रमाको गतिको आधारमा गणना गर्ने वर्षलाई चान्द्रवर्ष भनिन्छ ।
सौर,चन्द्रवर्षको वर्षमानमा गणनाअनुसार वर्षमा ११ दिन फरक हन्छ ।। २

यही अन्तरलाई समानता बनाउन चान्द्रवर्ष पूराभएपछिको जे छ ।
सौर्य बर्ष र चन्द्रबर्षको समाप्ती पूर्णता अर्को अधिकमास आउँछ ।।
सूर्यले एक राशिबाट आर्को राशिमा प्रवेश गर्र्नुनै संक्रान्ति भनिन्छ ।
चन्द्रमासको शुक्लपक्ष र कृष्णपक्ष भित्र सूर्य संक्रान्ति नपरेकै हुन्छ ।। ३

ज्योतिष बिज्ञान,चन्द्र सूर्यको गतिका कारण अधिकमास हुन पुग्दछ ।
जान्नु भिन्न अधिमासलाई मलमास या पुरुषोत्तम मासपनि भनिन्छ ।। ४

अहमेते यथा लोके प्रथितः पुरुषोत्तमः।
तथायमपि लोकेषु प्रथितः पुरुषोत्तमः।।( भगवान् विष्णु)

म आफ्नो जुन गुणको कारणले वेदमा, लोकमा र शास्त्रमा छु ।
पुरुषोत्तम, मलमास भने पनि ‘पुरुषोत्तम’नामले प्रसिद्ध हुनेछु ।।


यो लोक हितमा म(बिष्णु) स्वयम् मलमासको स्वामी हुनेछु ।
अधिक मासको अधिपत्य निजै ईश पुरुषोत्तमले स्वीकारीन्छ ।। ५

यी नेतृत्वले यो महिनालाई पुरुषोत्तम महिना पनि भनिन्छ ।
भगवान् पुरुषोत्तमले पुरुषोत्तम महात्म्यमा भन्नुभएको छ ।। ६

सीतानिक्षिप्तविजानि वर्धन्ते कोटिशो यथा ।
तथा कोटिगुणं पुण्यं कृतम् मे पुरुषोत्तमे ।।( भगवान् पुरुषोत्तम)

बीजहरूमा जीव सरी मेरो पुरुषोत्तम मासको पुण्यपनि करोडौं गुणा बढ्नेछ ।
अधिक मलमासमा सबैले यो महिनाको ब्रत, भगवान् नारायणको पूजा गर्नेछ ।।
आराधना, श्रीमद्भागवत महापुराण सुन्ने, पुरुषोत्तम महात्म्य सुन्ने,गीतापढने छ ।
सूर्यनारायणलाई अर्घ निवेदन,तिल, केरा,मालपुवाआदि दान, धर्म, परोपकारी बन्छ ।। ७

पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति ।
तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मनः ।। (श्रीमद्भागवतगीता)

पुरुषोत्तम मासमा तीर्थाटन वा तीर्थ स्थलमा स्नान र दानको महत्व हुन्छ ।
पुरुषोत्तम मासमा कर्र्मले सबै मनोकामना पूर्णभई,लोकमा दुःख, कष्ट हट्छ ।।
नास िगरीबि,युक्ति मुक्ति हुने सम्पूर्ण भौतिक सुख एवम् सुविधाले बाचिन्छ ।
जनलाई पछि वैकुण्ठलोकको वास मिल्ने,यज्ञ कुरा धर्मग्रन्थहरूमा उल्लेख छ ।। ८


अकामस् सर्वकामो वा योऽधिमासं प्रपूजयेत् ।
कर्म्णि भस्मसात् कृत्वा मामेवैष्यत्यसंशयम् ।। ( भगवान् पुरुषोत्तम)

जो प्राणी कुनै इच्छा नराखी वा इच्छा राखेर अधिकमासको पूज्छन् ।
त्यो आफ्ना सबै लौकिक कर्महरुलाई भास्मीभूत पारेर,चिन्तारहित छ ।।
कर्म पछि अन्त्यमा निश्चय ममा नै मिल्दछ अर्थात् मलाई प्राप्त गर्दछ । ९

होली,फागु पूर्णिमा:-

शिवालय मंन्दिर,उमेर समुह र ययमा खुसियाली रंग चाड होली हो ।
नेपालीजनको प्रिय,विशिष्ट फागुपूर्णिमा चाड,े शुभकामना होलीका ।।
फागू, होली, फागू पूर्णे नाम चाडको खुसयिाली साट्नु होलीका दहन ।
दुख कष्ट उनमुक्तिमा मानव मात्रले पुजि,सम्मान थुप्रै समाजमा सहन ।। १

मंसिर शुक्ल पञ्चमी ः-

त्रेता यूगमा यो दिन अयोध्याका राजकुमार राम आएर मिथिला राज्यमा ।
जनकपुर धाममा राजकुमारी सितालाई बिवाह गरेको तिथी जानि उहाँ ।।
मंसिर शुक्ल पञ्चमीको दिन आर्दश जोडी राम सिताको विवाह नेपालमा ।
वैदिक सनातन हिन्दू संस्कृति भएकोले यो दिन देखाउन पर्दैन सनातनीमा ।। १

यो तिथी पौराणीक रुपमा विवाहमैत्री दिन, विवाह उत्सव विवाह पञ्चमी ।
महोत्सव,धनुष यज्ञ, तिल्कोत्सव, मटकोर तथा धार्मिक विधि पूजा यज्ञदी ।।
जनले विधिवत रुपमा विवाह पञ्चमी महोत्सव,सस्कृती समापन गरिन्छ ।
जुटी शुद्ध स्नानादी जप तप नेपाली बर बधु संस्कार,कर्म जीवन बनिन्छ ।। २

पाःचाह्रे ः-

समुदायमा धनि नेवार भूत पिचाश भगाउने चैत्रकृष्ण चतुदर्शिमा ।
पाहःपासा(अतिथि)चाहे्र ः(चाड) चैत्रशुक्ल परेवा दिन तक चाडमा ।।
विस्केट,रातो मच्छिन्द्रनाथ रथ जात्रम,देवीपूजन गरी मनाईन्छ ।
हावाहुरीमा सर्तकता,भोली पल्ट घोडेजात्रा,सेना दिवस मनाईन्छ ।। १
यो जात्रा अजिमा पुजी खटमा बोकेर असनमा देवता जुधाईन्छ।
रोटी टुक्रा फयाकी प्रसादी भीडमा छोपी,बच्चाले हल्दीखिर दिईन्छ ।
ज्ञान अचारमा मरःजा,पोषण गेडागुडी खानु आचार संस्कारमाछ ।। २

लोःसार ः-

लो(बर्ष)सार(नयाँ) नेपाली हिमाल क्षेत्रमा तोल ल्होसार(समयचक्र)को नयाँ बर्ष ।
संवत्सर यो चाड पौष शुक्ल प्रतिपदा,दिन फरकमा लामा पुरोहीतले पुजी हर्ष ।।
घरमुलीले पुजापाठमा गहूको पिठो आकासमा उडाई रोग,भूता,प्रेत,बिध्न भगाई ।
आर्शिवाद लिई,बाबरी रोटी,फुरौला,कन्दमूल,मिष्ठान्न,भोज नाचगानले सबै रमाई ।। १

अदुःख नवमी व्रत:-

अदुःख नवमी व्रत सनातन पर्व हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको ।
शुद्धि भई एक भक्तीले मनाउने एउटा विशिष्ट पर्व हो ।। १

मानी प्रत्येक वर्षको भाद्र महिनाको शुक्ल पक्षको पर्व छ ।
तिथि नवमी उही एकभक्ति दिनलाई अदुःख नवमी भनिन्छ ।
पुजी दिनमा विशेषतः नारीहरूले वैधव्यजन्य कष्ट हटाउछन् ।
निवारणका ठानि माता पार्वतीको पूजा,आराधना गर्ने गर्दछन् ।। २

यो व्रतको राखि,पालना गर्ने नरनारीले दीर्घकालिक आशाहरुमा ।
दाम्पत्य जीवन, सुखसम्मृद्धि, सन्ततिमा आरोग्यता दिर्घायू उहाँ ।।
श्रीसम्पत्ति प्राप्ती गर्ने विश्वासले सनातनी दम्पतिले व्रत लिदाँ ।। ३

आमाको मुख हेर्ने, मातातिर्थ औंसी, मातृऔंसी,मातृ दिवस ः-

जन्मी रोएको बच्चा आमाको छातीको न्यानोमा टासिने ममता ।
हुँक हुँक गर्दै चुप लाग्छ,स्तनपेयी निली दशधारा दुध पिएतक ।।
यी थाकेको वयस्कको हारेको अनुहारमा आमाको शव्द बोलिन्छ ।
श्वास मात्रले पनि आमा शब्दको आशाले जाँगर तत्क्षण ल्याउछ ।। १

बोल आमा, मम्मी, माता, महतारी, मम भनि भिन्दै धेरै नाम ।
जन,हामीमध्ये पहिलो सर्वप्रथम बोल्न सिकेको शब्द, उही आमा ।।
अग्मय लाखौमा प्यारो संसारको सबैभन्दा पवित्र नाता, आमा एक ।
पवित्र सम्बोधन, आमानै पल पलमा संझने सुख्ख दुख्खमा आमा ।। २

बैशाख कृष्णपक्षको औँसीमा आमाको मुख हेर्ने,मातातिर्थ औंसीमा ।
यो मातृऔंसी, मातृ दिवस बनि आमाप्रति विशेष भक्ति,भावयुक्तीमा ।।
स्नानादी सम्मान गरि यस दिनलाई आमाको मुख हेर्ने दिन बनिन्छ ।
सके आमालाई उपहार,संम्झना प्रदानगर्ने, मिष्ठान्न भोजन खुवाईन्छ ।। २

आमाको आशिर्वाद लिने,सन्तानहरु आमालाई भेट्न पुगी संगै रमाउनु ।
मीठापकवान  खानेकुरा खुवाई चेलीबेटीहरु,सन्तान,वंस भावतित हुनु ।।
आमा नभएकाहरूले पूण्य आत्माको मुक्तिको कामनाले श्राद्धतर्पण गरी ।
आमाको सम्झनामा परम्परा अनुसार श्राद्ध तर्पण पुस्ता रक्षीत सधैभरी ।। ३

तीजको बिदाई ः-

मेरो ईश,हाय भगवान ले दियो त के दियो??
कस्को विजक थिए,जन्मे न देखाउन कला दियो ?
न गाऊन गला दियो,दुइपाउको द्धिमागमा तीज बहलियो।। १

तीज ः-

नेपाली हिन्दू नारीहरूले मनाउने चाड यहा भाद्र शुक्ल द्वीतिया देखि पञ्चमी सम्म हुन्छ।
तीजमा नाचगान मनोरञ्जन भगवान शिवको आराधना घर टोलमा गरिन्छ।।
गाउघर नेपाली हिन्दू महिलाहरूद्वारा स्वतन्त्र र आनन्दमय गायन नृत्या यो तीज ।
अन्य संघियता प्रान्तीय धर्म र जातजातिका नेपाली महिलाहरूले पनि हर्षोल्लासका साथ मेल एकताको षितिज ।।१।।

यो पर्व हिन्दुले आद्य शक्ति भगवानशिवकी अर्धाङ्गीनी हिमालय पुत्री पार्वतीले पुज्दा ।
पति परमेश्वर शिवको स्वास्थ्य तथा पारिवारिक कुनै वाधा उत्पन्न नहुन पहिलो व्रत्र बस्ने दिन जुरिन्छ।।
आरम्भको हरितालिका तिजको दिन हिमधुः को ओमकार परिवारमा हिन्दु नारीहरूले पुज्ने तीज ।
यो चाडमा माइतीले ९बाबु आमा,दाजुभाइ० छोरीरचेली लाई घरमा बोलाउने पकवान दिने ।।२।।

परिकार ख्वाउँने र मनका भावना एवं सुखदुख साटासाट गरी नाचगान रमाउने ।
तिज पर्वको आरम्भ दरमा खीर, ढकनी वा सेलरोटी, केरा खानु ।।
घिउ दुध काक्रो करेला दाल भात ठाँउ अनुसार विभिन्न मिठा९मिठा पकवान पर्छ सानु ।
दर मध्यरात १२ बजेअघि खाने र भोलिपल्ट दिनभर पानी सम्म पनि नखाई व्रत बसेको हुन्छ ।
सृष्टि र समाज आफू जन्मेको घर, माता,पिता, भाइबहिनी, इष्टमित्र हर्षोल्लासका साथ नाचगान गरी मनाइन्छ।।।३।।

महिलाहरू विवाह पश्चात् आफ्नो श्रीमानको साथमा ।
घरमा बसी बाँकी जीवन बिताउनु पर्ने र माइतिको यादलाई कमी गर्ने पर्व तीज ।।
चेलिलाई पराइ घरको विभिन्न जिम्मेवारी, तनाव, साथै माइतीको सम्झना कम गर्ने पर्व तीज ।।
विवाहिता नारीहरू आफ्ना पतिको दीर्घायुको कामना गर्दै व्रत बसी पूजा नाचगान र मनोरञ्जनमा मस्त ।
अविवाहिता सुयोग्य वरको चाहा राखी व्रत राख्ने दिन पानीसम्म पनि नखाई ब्रत बस्नुपर्ने हुन्छ ।।४।।

महिलाहरु पार्वतीको संस्मरण इश महादेवको पुजा आराधना पश्चात फलफुल खानु हुन्छ।
रोगी अशक्त चेलि सबले मनमा संस्मरण गरि पति र भविष्यको आराधान गरे हुन्छ।।
गंगातटमा शिवको आराधानामा पार्वती विष्णुको छल बाट उम्किई दियौ ।
चिन्त धेर हुदा नारदजी स्वम् ले शिव प्रकट भयौ ।। क

तपमा लिन पार्वतीलाई शिवले पत्नि स्विकार अनि।।
यहि ब्रत बिधि र कठोर तप बताईन्छ तीज व्रतमा सुनाईन्छ पनि ।
सहि अनुसरण र स्वर स्वामिका संम्झनामा नाचगान भरिन्छ यहा ।।
तैपनि खुस रहनु दुखमा नबहकिनु नारी चेली तिमि हौ सृष्टि ।
बाचिन्छ कुल वंश समाज माइती पुजिन्छ व्रत विधि ।। ख

तिमि सदा रहने छौ जन सरोकार यस्तै छ ।
आमा चेलि सबैमा शुभ यो दिन सन्तानले सुनाउनु हुनेछ ।।५।।

उपनिषद:-

आखिर उपनिषदमा सार छ बैद्धिक दर्शनले  ।
संहितामा देवदेवीका स्तुती गान छ मन्त्रपराले ।।
ब्रम्हणमा बैद्धिक कर्म काण्ड छ जन्म मरणले ।
आरण्यकमा कर्म काण्ड यज्ञ आदि छ भरपुरले ।।२।।

नवरात्रि ः-

आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रि आरम्भ घटस्थापना भनियो ।
यहा दुई महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलशको स्थापना आवाहन गरी देवी(देवताको हिन्दुले गरियो। जनले आत्मशुद्धि पश्चात् नदी, खोला, वगर गई चोखो बालुवा या पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरको विछ्याई ।पूजाकोठामा लिपपोतले जमरा उमार्न जौ छरि वैदिक यज्ञको चोखो मानिन्छ।।१।।
अघि कोहि कालमा भगवतीलाई मन पर्ने वनस्पतिमा जमरा थियो जुन शुद्ध हो। पुजा कोठामा नजीकै माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।। शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा लेपन गरि घडाको वरिपरि जौ पनि उमारिने भयो। तव जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात चढाइ अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० जनाइयो ।।२।। महालक्ष्मी९सुरक्षा० र महासरस्वती ९सृष्टि०को पञ्चोपचारले पूजा दैनिक गरि जमरा घरमा राखियो । बुझि नवदुर्गाहरू स् प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि । शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, थल र आकाश। यी नामहरूले दुर्गाहरू अनय दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हा गरियो । हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरू गर्नु छ।बुझ त घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित गरिन्छ।। यसदिन घट कलश स्थापना गरी त्यसमै सम्पूर्ण देवीदेवता, तीर्थ, पावनतम नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप आदि समाहित गरीन्छ। यहि दशैमा देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूमा गई देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा भभैदिन्छ।।यहि दिन प्रत्येक नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमाआस्था अनुरुप भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना र प्रार्थनामान लागिन्छ ।पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ दैनिक पढिन्छ। दैनिक पूजा पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि प्रत्येक दिन बलि चाहिँ शास्त्रीय विधान अपनाईन्छ।कसैले घिरौला बलि दिइसकेपछि त कसै आवहनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ।।३।।

कुशे औंसी ः-

ओउमकार हिन्दू परम्परामा अमावस्या ९औंसी०का कुशे औँसीमा ।
पिताजीको मुख हेर्ने, बुवा सस्मरणको रूपमा मनाई सम्मान गर्नेहरुमा ।।
स्वर्गिय आमाबाबु भएकाले तीर्थमा गोकर्ण र विष्णुपादुकामा श्राद्ध,
तर्पण, दान, पुण्य गरी पितृ पर्छ तार्ने ।
आफू पुण्यात्मा हुन कुशको विशेष प्रकारको औँठीलाई पवित्र धारणमा गराउन ।।१।।

वनस्पतिहो विष्णु स्वरुप कुश घरमा राख्नु ,
पुरोहितहरू यजमानका घरघरै यही कुशे दिई सिधा(दक्षिणा ले सम्मान गर्न् ।
यहि औंसीकोमा नदि बागमती नदी किनारमा श्राद्ध,तर्पण,दान गरिं पित्री उद्दार पर्नु ।।
छोरा हुनु वंश कुल उद्दार पनि हो पर्छ पिण्ड, देवकार्य तथा पितृकार्यमा प्रयोग गरिनु ।
पवित्र कुश घर घरमा राख्नाले परिवारको कल्याण हुने धार्मिक विश्वास गर्नु ।।
मान्छन् हिन्दूहरू कुश, तुलसी, पीपल र शालिग्रामलाई भगवान विष्णुको प्रतीक पुजीनु।।२।।

औँसीमा छोराछोरीहरूद्वारा परम्परा अनुसार मनपर्ने आ(आफ्ना बाबुलाई औकात प्रकट गर्र्नु ।
बाबुको मुख हेर्ने वा विभिन्न पवित्र स्थानमा गई बाबुको नाममा तर्पण तथा श्राद्ध गरी सिदा दान गनर््ा ।।
नेपाल को काठमाडौँको उत्तरगया गोकर्णेश्वर महादेव र रसुवाको वेत्रावतीमा बाबुको नाममा तर्पण तथा सिदादान गर्नु।।
बोलि ुपितृदेवो भवुभन्ने धार्मिक मतमा छोराछोरीले बाबुलाई श्रद्धापूर्वक सम्मान दिईआशीर्वाद प्राप्त गर्नु ।। ३।।

मलमास:-

जब मलमास भनिरहे जगमा,निजै स्वामित्वको खोजी,बिलौना गरे अधिकमासले ।
तब बिष्णु स्वयले लिई,श्रीकृष्ण स्वयमले मलमासलाई गुणले भरिपूर्ण गरिदिनाले ।।
वचन दिए बिष्णुले मलमास बिशेष,दुर्लभ पुरुषोत्तम मासमा दानपुण्य, व्रत गर्नु ।
दिनदुख्खी,निरिह मान्छे वा प्राणीलाई मद्धत गर्नु त यज्ञभन्दा बढि फलदायी मान्नु ।। १

शनि जयन्ती ः-

जगमा शनिदेवलाई न्यायप्रिय राजा मानिन्छ ।
स्कन्दपुराणको काशीखण्ड अनुसार एकदिन सूर्य,छायापुत्र शनिले गरे प्रर्थना ।
सुनी पिता सूर्यदेवले म यस्तो उच्च पद प्राप्त गरी चराचरजगत् बाच्दछु ।
नवग्रहहरूमा सबैभन्दा शक्तिशाली,कसैले नपाएको उच्च पद प्राप्त गरी ।
ज्येष्ठकृष्ण औंशीको दिन शनि जयन्तीको शनिदेवको पूजा,आराधना धरी ।।
शनिको ग्रहजन्य दुश्प्रभाव,अशुभफल नासिन्छ,शुभफल मिल्ने निश्चय छ ।
जो जातक शनिको रामबाण बनि जन्म कुन्डली, वर्ष कुन्डली, गोचरदशामा ।
महादशा, अन्तरदशा, प्रत्यान्तरदशा, सुक्ष्मप्रत्यान्तरदशा, अढैया, साढ़ेसातीमा ।
शनिको कुदृष्टि,अप्रिय फल,भाग्यमा रुकावट पीडित हुन रोकि प्रसन्न मिल्छ ।

गुरु पुर्णिमाः-

चन्द्रमा जस्तै मेरा गुरु प्रकाश चेतना समेट्ने शिष्यमा रहे ।
ुमौलिक हिन्दुको शब्द गुरु सबै संस्कृति र अध्यात्मा जगाए ।।
चेतना प्रकाशपुञ्जका अज्ञेय तर्फका  यात्रा सत्य सबै बताए ।
तथ्य खोजी अंह दम्भ  लोभ राग गुरु शब्दले अध्यात्मा जनाए ।।१

सर्मि्पित श्रद्धा गुरुको ज्ञान कला धर्म संस्कारमा गुरुपूर्णिमा ।
नासी अहो भाव ,मन तन र धनमा आत्मा परात्म सफा रहदामा ।।२

गणेशचौथि ः-

आज त गणेश चौथि।।मज्जा ले चौथि मान्नु पर्छ।। क कस्को घर मा काक्रो ,केरा,फलफूल खानु ।
भाद्रपद महिना शुक्लपक्षमा चन्द्रमाको दर्शन नगर्नु कृष्ण भगवान पनि चन्द्रदर्शनमा दोषि नबन्नु ।।
अघि द्धावारिकाका सत्रजीत सूर्यभक्त थिए,आदि कालमा खुसि भै सूर्य समान प्रतापी रहे।
सूर्य भगवान खुसि भै प्रतिदिन सुनको बर्षालेराष्ट्रमा रोग सर्प, अग्नि, चोर आदि हटिगए ।।१।।

प्राकृतिक र सुरक्षित धनदौलतले पौराणिक युगमा पाएको मणि मणिक्य पाएथै जुन थिए ।
त्यहि मणि श्रीकृष्ण उग्रसेन को मणि दिलाउन चाहे राखे पनि जंगलको राजा सिहलाई दिए ।।
देखि श्रीकृष्ण जंगलवाट पुन मृत सिहले पहिरेको देखे इशले र श्री कृष्ण जाम्मवनसंग रिसाई ।
मणि लिन घमशान युद्ध जिति भाई बचाए पछि जम्मावतिको विहे गरे श्रीकृष्णले ।।
पछि बच्चाले लिएको मणि, श्रीकृष्णले कलंकको कारण ब्रम्हाजीले सृष्टिको समयमा वताए ।।२।।

यस्तोदुखद कुरा नारदवाट सुनि,अव त शिद्धिविनयक गणेशजी सित वाधाव्यवधान हटाउन ।
ब्रम्हाजी पनि स्तुति गरे भा्द्रा महिनाको शुक्ल चौथि पारिकन ।।
ब्रम्हाको सृष्टि आकाश मार्ग बाट पृथ्वी मा भाद्रपद महिनाको शुक्ल पक्ष चतुर्थी हो नि ।
यो गणेश उत्सव हो र देवताको पूजा र चंद्रमा को क्षमा,इश प्रार्थना सधै गनुर्् र्पर्छ ।।३।।

प्रसन्न भई स्तुति मा प्रसन्न बनि गणेश कोशुक्ल पक्ष की द्वितीया तिथि मा चंद्रको दर्शन गर्नु ।
यो चतुर्थी को विधिवत गणेश पूजा गरि अव चतुर्थी पछि चंद्र दर्शन का दोष गरे हुन्छ गर्नु दर्शन ।।४।।

गणेशचौथि ः-

इश गणेशलाई मङ्गलकारक देवता वैदिक वाङ्मय र पौराणिक शास्त्रमा देखिन्छ।
साहित्यका दर्शन र संस्कृतिमा गणपति मङ्गलकारी शुभफलप्रदाता हुन्छ।
यि पूजाबाट भक्तका सङ्कट र कष्ट समाप्त हुन पुग्छन्।
भगवान गणेश चतुर्थी तिथिका दिन प्रकट भएका संयोग रहन्छ ।।१।।

गणेश पुजन र वारले ज्योतिषशास्त्रमा मङ्गलबार, ग्रहसँगको प्रतीक ।
भगवान् गणेशको दिवस मानेर सधै गणेशको उपासना गर्ने परम्परा छ ।।
भौम,मङ्गल ग्रहको उत्पत्ति पृथ्वीबाट भएको र अधिदेवता गणेश मानिन्छ ।
बुझ गणेशको जन्मतिथि चतुर्थी मङ्गलबार र ग्रहको उत्पत्ति कहिन्छ ।।२।।

शास्त्रमा पुराण र ग्रन्थहरूमा भिन्न कथा प्रसङ्ग र क्षेपकहरू छन्।
गणेशपुराणको उपासना जनले मान्ने,जन्मवृत्तान्त लोकमा पाइन्छ ।
बुझ गणेशको जन्म भाद्र महिनाको शुक्ल पक्षको चतुर्थी तिथि दिन भएको छ।।
ओउमकार परिवारले गणेश चौथीु नेपालमा तीजको भोलिपल्ट र ऋषिपञ्चमीको अघिल्लो दिन मनाउछन्।।२।।

मंगलवार मङ्गल ग्रहलाई पृथ्वीको छोराका रूपमा लिइ पुज्दछन्।।
अघि भारद्वाज मुनि र पृथ्वीका पुत्र मङ्गलको जन्म चतुर्थी तिथिमा सिद्धि दिलाई।।
मङ्गल ग्रहको जन्मपछि तप ध्यानले गणेशजीबाट वरदान दिलाए।
दर्शन पछि मुनिकुमार मङ्गललाई मङ्गल ग्रहका रूपमा आकाशमण्डलमा रहदा भए।।३।।

फेरि भगवान शङ्करले गणपतिसित प्रसन्न भई प्रत्येक मङ्गल चतुर्थीका दिन ९ःबलनब िऋजबतगचतजष्० ।
चन्द्रमा मेरो सिरबाट सरेर तिम्रो सिरमा सुशोभायमान हुनेछन्ु भनी वर प्रदान क्षँण। हो
हुनत मङ्गलचौथी वा अङ्गारकी चतुर्थी परेको दिनमा श्रीगणेशको उपासना र व्रत बस्दछन् ।
ब्रतका प्रभावले अर्जित र सञ्चित हुन पुगेका कायिक, वाचिक र मानसिक तीनै किसिमका पापको नाश छन् ।।४।।

निराहार हैन तीनै खालका तापको हरण हुन्छ।।
गर श्रद्धाभक्तियुक्त भई नियमनिष्ठापूर्वक श्रीगणेशको पूजा पुजा ।
पाउ मनोवाञ्छित फल ,जस्का सन्तान नहुने दम्पत्तिले सविधि गणेशजीको उपासना गर्नु ।।
तव सन्ततिलाभ गर्दछ भन्ने आशीर्वाद भगवान् शिवबाट प्राप्त भएको यहि मङ्गलचौथीकै महात्म्य धरिन्छ।।५।।

गाईजात्राः-

गाईजात्रा नेवाः समुदायको पितृ तारण कर्म छ, हर्ष बिष्मात रमाइलो ।
प्रेतात्मा,तर्पण गरी चोखिने भोज भत्यारको मोज बाजा नाचको ।।

गंगा पुजा ः-

रामका असल ज्ञान कर्मले भगवान श्रीराम,आदि,लौह पुरुष भए ।
पत्नि सीतालाई रावणले हरण गरेको,जारको वध,लङ्का विजय गरे ।।
अर्धाङ्गिनी सीतालाई फर्काउन जव रामले प्रतिज्ञा गरी लङ्कामा गए ।
१०० योजनमा ४०० कोश समुद्रको पुल तरी गंगादशहरा पर्व बने ।। १

पुल निर्माण,शत्रुसाधना गर्न वाँदर श्रेष्ठ नलको नेतृत्वमा पुल बनाए ।
रामायणमा पढे,पुल निर्माणको रामबाट रामेश्वर इश शिवको विधि दिए ।।
सोही तिथी दशहराको पुण्यतिथि हुने पूजा अर्चनामा पुल समपनन गरिए ।
सोही ज्येष्ठ शुक्ल प्रतिपदाबाट दशमी १० दिन सम्म ’दशहरा, पर्व मानिए ।। २

रामेश्वर शिवको ज्येष्ठ शुक्ल दशमी तिथीमा ५ ज्ञानेन्द्रिय, ५ कर्मे्न्द्रिय नुहाई ।
दशैं इन्द्रिय जन्यका दशै थरी पापको हरण, संकल्प,गड्डा स्नान चले भाई ।।
यही दशमीको गड्डा स्नानलाई रामायणको युद्धकाण्डमा रामले सेतु (पूल)लाई ।
उही पुल निर्माण,रामेश्वर शिवको दर्शन तथा पूजाको गंगादशहरा पुजा स्नान ।।३

बुझि रामले संस्थापना गरे रामेश्वर शिव,जुन ब्रहृम हत्यादि पाप नाशक छन् ।
मनमा धारण,दर्शन,पूजा,सङ्कल्पसहित पूजा,जाग्राम गरी भागीरथी स्नान गर्नु छ ।।
यही गंगादशहरा निजै घर गाऊको जलले स्नानगरी गृहस्थ आश्रममा रमाउनु ।
काला तिल घिऊ सातु गुडको पिण्डदानमा शास्त्रोक्त वचनले दशहरा पर्ब पुज्नु ।। ४

दशहरामा पेशागत,कृषकहरू कर्कला, वोडी, फर्सी चोखा मुन्टाको तरकारी खानु ।
यो चाडमा वषरारम्भ हरिया तरकारी फलफूलका पोषणमा गृहस्थ सुस्ताउनु ।।
दशाहराको दिनमा गङ्गाजीको छाल दस हातमाथि उठेर बढ्छ र अध्यात्मा बुझ्नु ।
मिथक, किंवदन्ती,पूर्खाहरूका ज्ञानले औँल्याएका पर्वहरूमा भौतिक चिन्तन जगाउनु ।। ५

बिकासको नाममा ओमकार परिवारका सदस्य बिकाउका सिद्ध  मन मस्तिष्कमा ।
किनि वैर लोभ,अर्थधरी बिकाउ १० इन्द्रियले तगारो लगाउनु मानसिक विकृतिमा ।।
आर्यवत,हिमद्युः खण्ड जल,जन,प्रकृतीलाई पखाल्न वा नियन्त्रणमा लिने फिरङ्गी यी ।
पर्व,संस्कार,आराधना मारीे भौतिक धार्मिक बिखण्डन किन,बुझ खुसि परम्परा जीवित ती ।। ६

ग्रहण ः-

चन्द्रमा लाई छाँया पर्ने वा ढाकिएर खण्ड वा खग्रास छ ग्रहण ।
गरी चन्द्र स्पर्श,लगन,मध्य अन्त छ उन्निमलन,मोइा शरण ।।
ग्रहण सूतक समयमा जगत र जीवमा असरहरु चलिरहन्छ ।
चन्द्रग्रहणले पृथ्वी, जिवहरुमा चन्द्रको प्रभाव तीब्र रुपको छ ।

२८ दिन चन्द्रको परिक्रमा चक्रले पृथ्वीमा ग्रहण २,३ घण्टा हुन्छ ।
समय पृथ्वी,जिव चन्द्रको प्रभाव तीब्र रुपमा भैरहेको हुन्छ ।
सुस्त प्रभाव ,उर्जा, पृथ्वीको शक्ति समयसापेक्षा चन्द्रमाको पूर्णवृत  छ ।।
धेरै कुरा नदेखिने,प्रभाव शुन्य रहे पनि प्राकृतिक अवस्था रहन्रुछ ।।

द्रुत गतीमा स्वरुप त्यागी गुण्न,पोषण,शरिर अवस्थितीमा हुन्छ ।
चन्द्रमाको वृतको असरले जनको प्रणाली, शारीरीक, मानसिकमा ।
उर्जागत,मासिक चक्र, मिलाप दशा ग्रह कर्म चेतनामा पर्दछ ।
बुझनु कि चन्द्रको चक्रकै आधारमा शुक्लपक्ष, चन्द्रपक्ष रहन्छ ।
मास,तिथी,सनातन सस्कार,समयको गणना चन्द्र चालमा हुन्छ ।

चन्द्रग्रहणले हावा हुरी बतास,पानीका क्रियाहरु पृथ्वि वरण छ ।
उर्जाको क्रियाशीलता चेतना जागृत,ध्यान गर्नु जीवमा श्रेयबन्छ ।।

ग्रस्तोदित सूतक समयमा बालक, बृद्ध, रोगी गर्भवती नारी ।
अरु विवेकशिल प्राणिहरूलाई,कर्म,भोजन निषेधमा गयारी ।
ग्रहणमा भोजन निषेध,पकाउने, भूट्ने, बनाउने, काट्न काम पनि ।
ज्यावल औजार प्रयोग , भूमी खनन गर्ने, शुभ कार्र्य , मलमूत्र त्याग्ने ।।

नगर्नु कपाल कोर्ने, दन्तमञ्जन गर्ने, चेक कागजात पढ्ने लेख्ने ।।
कार्य,देव ईशको मूर्ति पुज्ने तुलसीको वृक्ष स्पर्श नगर्ने ।
ग्रहणमा गर्भवती महिलाहरू घर बाहिर ननिस्कनु ।
निस्कनै भए तुलसीपत्र, कुश, चन्दन साथ पर्छ घर बाहिर निस्कनु ।

कर्म  ग्रहण समयमा ग्रहण स्पर्शभए स्नान,भक्ति,समभाव धर्नु ।
प्राणि,जगत,पूण्य दान,सहयोगले दिक्षा मन्त्र जप, ध्यान, होम गर्नु ।।
आफनो राशिका महादशा, अन्तर्दशा,ग्रहपीडा,नवग्रहमा कृपा जगाउनेछ ।
हजुरको जन्म कुण्डलीमा चन्द्रग्रहण योग भए चन्द्रमा,शिवजी पुज्नु ।

लाभका अतिरिक्त वाकसिद्धि, साधनाको ग्रहणको समय शुभ ठाननु ।।
रही ग्रहणको पूण्यकालमा ब्रह्माचर्याले मन,विचार सकारात्मक बनाउनु ।
हित विचार,मनन, चिन्तन,धार्मिक गीत सङ्गीत, भजन, वेद, पुराण, उपनिषद्, गीताप्रिय हुनु ।
मन प्रसन्नमा ग्रहण प्राकृतिक,सूतकमा भयभित नभई सम्यक पर्छ बन्नु ।।

रोकी विकिरण,नकारात्मक उर्जा,खाद्द् र शुद्ध गाईको गोबर घरमा राख्नु ।
रासि अनुसार भेद र मिश्रित फल छ ग्रहणमा शास्त्रोत्रर धारक बन्नु ।।

अन्तर्रा्ष्ट्रिय आप्रवासी दिवस:-

आप्रवासी दिवस नै सन् १९९० मा विश्व आप्रवासी कामदार,परिवारको हक बुझे ।
अधिकार संरक्षणमा आप्रवासी श्रमिकहरुको अधिकार सुनिश्चतता सम्बन्धिमा जागे ।।
कानुनको चर्चा,सरकार,राजनीतिमा ध्यानाकर्षण गरी प्रचारात्मक कार्यक्रमहरु गरिन्छ ।
रोजगारी,जीविकोपार्जनमा अन्य देश जाने,बस्ने प्रकृयालाई आप्रवासन ठानी मानिन्छ ।। १

प्रिती दिवस,भ्यालेन्सटाईन डे:-

मनैले स्वीकारि,मनदेखि,निजै मनमा लहसिने जिज्ञाशु यौन प्रेम हुदैन ।
चाहे पनि वा अस्विकार भएपनि आत्तिने अनि मात्तिने नगी रहदैनं ।।
आफू त,फूल बास्न रहरमा माया प्राप्त हुनैपर्छ भन्नेमा जरूरी छैन ।
अचानक जुट्नु,मनको तार, जुन जब बज्छ,प्रेमलिल दिवस थालिन्छ ।। १

प्रेमीका सङ्गीत, दिन,कुराहरू अधूरा नबनाउन प्रेम सम्मान गुलाफ हो ।
विश्वास,यी जोडी पृथ्वी बाँच्नुको कारण सम्राट क्लाउडिअस २ बन्ने भो ।।
उनले भ्यालेन्टाइनलाई बन्दी गृहको एक सिपाहीकी छोरीसंग रहेको प्रेमले ।
मृत्यु अगाडी,आफ्नी प्रेमीकामा लेखेको चिठ्ठीमा प्यारो भ्यालेन्टाइन डे भने ।। २

चिट्ठि प्रेषककारुपको संबोधन आजसम्म पनि मानव समूदाय अनि प्रेमीहरु ।
हृदयनिकट ब्यक्तिलाई गुलाफ फूल भ्यालेन्टाईनकारुपमा सम्झिने,दिने बरु ।।
जान मायाका नाममा र्दुब्यबहार नगर, मायाको सम्मानले पहिचान बनाऔं ।
लालसा माया,त्यो अपराध हो, अपमान हो ,संकुचित जूगौजूग अमर भई बाँचौ ।। ३

विश्व स्वतन्त्रता दिवस ः-

यो दिन विश्व स्वतन्त्रता दिवस दिए अमेरिकाका जर्ज डब्लु बुशले ।
जर्मनीको पूर्वि र पश्चिमी वर्लिनलाई विभाजन पर्खाल फुटादिनाले ।।
मध्य र पूर्वि यूरोपमा कम्यूनिष्ट शासनको औपचारीक अन्त्य भयो ।
उपलक्ष्य,सोही दिन,घोषणा विश्व स्वतन्त्रता दिवसको घोषणा गरे ।। १ ।।

देवधाम:-

चितवन र तनहुको संगम देवघाटमा गलेश्वर बाबाको आश्रम छ देवधाममा ।
देवधामको उत्तर आधा कि ।मि। मा चक्रवर्ती शिला मणि मुकुन्देश्वर आश्रममा अरु रहेका छन् ।।
केहि पहिले नाथ सम्प्रदायका पुजारी दौलतनाथ यहि बस्दथे, आउदा योगी नरहरि नाथ यसै आश्रममा बस्ने गर्दथे ।
वागेश्वरीमा योगी नरहरि नाथका शिष्य मंगल नाथले आश्रममा बि। सं। २)४८ देखि बस्न थाले ।।१।।

हिमधुः कुश र हिन्दु सम्प्रादयमा गुरु गोरखनाथका (१ वटा राजा चेला थिए ।
चेला बहादुर धर्म्निष्ठा मणि मुकुन्द सेन ति मध्ये एक चुनिएका थिए ।।
पाल्पा तनहू र चितवनको संगम गलेश्वर आश्रम धर्म्धिकारी बसि रहे ।
उत्कठ त्यागि अहिसां र स्वधर्मी जन अंोम्कारपरिवारका उहि मिल्ने भए ।।२।।

जस्को दर्शनमात्रले ह्ृदयको दुर्भावना हट्दछ ।
सत् योग वाक्य सुनेर भित्रै देखि मन अन्नदित हुन्छ ।।
चेतन सङ्गतले उनै सुख स्वरुप व्यवहार घर घर खुल्ल्दछ ।
जनमा जगजाहेर ज्ञान भक्ति आरती हिन्दु देव देवाय नमस्कार छ।।३।।

ज्ञान नै चित्तको वृति हो मिलिे ब्रम्हकार निश्चय छ जन ।
चिन्तन स्वरुप क्ष्य लय र वास्नामा निर्मूल नगरीकन ।।
इशको भरमा तिमि आत्मचिन्तन लाग्नु स्वधर्मले जन ।
आत्मिक याद आफूमा रहनु वास्न हटाउनु सव जन ।।४।।

चिननिनु स्वम् जन द्रष्टा तिमी भान्ति नकल्पनु ।
चित्तशुद्धि शिप ज्ञान कौशलले व्यवहारिक शिक्षा लिनु ।।
सकाम निष्काम भक्ति ज्ञान शास्त्रको पपञ्च लिनु ।
अनुभव चिन्ता रहित जनले भूल भएका द्धैत भ्रान्ति त्यागिदिनु ।।५।।

विचार स्वरुप हो तिमी सुखरुप आत्मा प्रकाशरुप जीवन ।
प्यारो थाह सत् चित् आनन्द त्यागि वासना जगत हीन ।।
क्षय छ वासनामा जन भुल्छ अंहकारवाट अद्धैत जन रहेपनि ।
दृढता लक्ष्य भेदन मन साधाना दान बुझनु जीवको जीवन पनि ।।६।।

पर्छ मन संग मन मिलाउनु त्याग्नु निन्द्र भय चिताउने प्रमाद ।
तिमी आफै इश नखोज ब्रम्हमय तत्व समेटी हिड्नु राजपथ ।।
अभ्यास ज्ञानको योग साधना प्राण रहनु आरोग्य परोपकारमा ।
हटाई अविद्या प्रविधि कला कौशल सिक्नु यथेष्ठ ।।७।।

हवलाको पूजा ः-

चन्द्रमाको मूत्र्तिमा मुक्तिदाताको मार्ग तेजस्वरुप
ज्ञानीको आत्म,योग,ध्यान,न्यासको परिपालक
तेजस्विको तेज क्षय,लय,प्रलयका महानायक
त्रिलोकातित् चराचर ढाक्ने आदि अनादी सूर्यदेव नमः ।।

बिचारी संसार काली,महाकाली पञ्चमहाभूत
वशीभूत पार्ने शिवजीको नन्दी भृगी ६४ गण
खेतिपाति सूर्य चन्द्रका साथ बस्तुभाउ चरन
उव्जाई अन्नादीले दलहन तरकारी भिजाईकन ।।

दुना र टपरीमा दिहुल उमारी आरध्यदेव सूर्यकन
चढाई पुष्प फलफूल दिई अध्र्यखडा भई उभिइजन
अविर चन्दन केशरी अक्षताले दियो बालि हाडिमा
उठाई बाँसको लिङ्गो झुण्डाई डोरीले माथि राख्दामा ।।

वाडी डाकीनीको प्रसाद दिनु वायू पिचाशलाई
आशौच वारेका र निमुखालाई बचाउने साहरालाई
हराएका वैत्तर्नी नतरेका अपकालमा मृत्यु जिवित
थाहा नभए गरिदिनु कर्म घरकाले पित्र्रृ उद्दत ।।

बुद्ध पूर्णिमा:-

जीवित मनुष्यरुपका राज शुद्धोधन र मायवपतका सन्तान ।
संसारको दुख,मन्र्नु,निर्वाण,बूढो हुने गद्दि त्याग आवहन ।।
क्वै छैन सुखसयल,आफनो भनि तपस्यमा निस्कने ।
शान्तिका लागि ज्ञान प्रचारकको जन्म जयन्ती मनाईने ।
सानो स्वतन्त्र भूपरिवेष्ठित देश,राजा रजौटा थिए ।
नेपाली बैशाख पूर्णिमा,जाग्छ विश्वमा बुद्ध जयन्ति भनिए ।।

भावपूर्ण श्रद्धान्जली,ज्ञान,भक्ति विश्व स्विकार्दछ ।
क्वै वैर रहे नेपाली र शान्ति देखेर ति जनलाई धिक्कार छ ।।
बिश्वशान्ति अग्रदूतको जन्म,महापरिनिर्वाण छ शैशाख पूर्णिमा तिथि ।
नेपाल र नेपाली शान्ति भरे स्मरण्म छ बुद्धजयन्तीले ।

अंगिरा जयन्ती:-

सयुक्तराष्ट्संघ लगायत बिश्वमा भक्ति,शान्ति सन्देश भरपूर्णले ।।
त्यस्कै अधिल्लो दिन नृरसिंह चतुदर्शि तिथिमा सद्र्धाम जुटाई ।
प्रेमलिल,सेल,रोटी,अन्नादी चोखो स्नानले सेढाई भाई रमाई ।।
गाउाटोल भाई बन्धुको कुल पुज्नु कालभैरवको विधिले ।

कुलायन मंन्दिर,भोज,हर्षबढाई सद्र्धाम,नरिवल,भोग रितले ।।
तोण ध्वजा,पतका,पाको कर्ता बसि होम यज्ञ गर्नु ।
अशुभ,गोरिल वायूमा होमी,जप तप न्यास गरिनु ।
चेली,आमा,पूर्खा,वंश र सन्तानको हित जगाईदिनु ।।

भाग लगाई फूल प्रसादी,टिका सब घरमा बाडिदिनु ।
पुज्नु कुल,सुखि सन्तान र निजै रोग कष्टा हटाउनु ।।
भरसक स्वजातिमा प्रसादी लिनु,नफयाँक्नु नकुल्चनु ।
मननै गएन भने अहित नबोली मौन,अगज स्थान राख्नु ।

स्थानी मानि,जग जाहेर,भाईबन्धुमा भोग लगाउनु ।
दशौदी दान,जमघट,यज्ञ प्रसादीमा मन नदुखाउनु ।
उस्तैविश्वकर्म पूजनमा सेढाईका  गोत्र गुरु पुज्नु ।
यहि अंगिरा जयन्ती मानी कुल आचरले कुलायन बुझनु ।।

बुद्धपूर्णिमा ः-

थिए मनुष्य रुपका राज शुद्धोधन र मायवतिका सन्तान
संसारको दुख,मन्र्नु,निर्वाण,बूढो हुने गद्दि त्याग आवहन ।।
क्वै छैन सुखसयल,आफनो भनि तपस्य बनमा निस्कने ।
शान्तिका लागि ज्ञान प्रचारकको जन्म जयन्ती मनाईने ।

सानो स्वतन्त्र भूपरिवेष्ठित देश,नेपालका राजा रजौटा थिए ।
नेपाली बैशाख पूर्णिमा,जाग्छ विश्वमा बुद्ध जयन्ति भनिए ।।
भावपूर्ण श्रद्धान्जली,ज्ञान,भक्ति विश्व बुद्ध जन्म स्विकार्दछ ।
क्वै वैर रहे नेपाली र शान्ति देखेर ति जनलाई धिक्कार छ ।।

बिश्वशान्ति अग्रदूतको जन्म,महापरिनिर्वाण छ शैशाख पूर्णिमा तिथि ।
नेपाल र नेपाली शान्ति भरे स्मरण्म छ बुद्धजयन्तीले ।
सयुक्तराष्ट्संघ लगायत बिश्वमा भक्ति,शान्ति सन्देश भरपूर्णले ।।
त्यस्कै अधिल्लो दिन नृरसिंह चतुदर्शि तिथिमा सद्र्धाम जुटाई ।
प्रेमलिल,सेल,रोटी,अन्नादी चोखो स्नानले सेढाई भाई रमाई ।।

गाउाटोल भाई बन्धुको कुल पुज्नु कालभैरवको विधिले ।
कुलायन मंन्दिर,भोज,हर्षबढाई सद्र्धाम,नरिवल,भोग रितले ।।
तोण ध्वजा,पतका,पाको कर्ता बसि होम यज्ञ गर्नु ।
अशुभ,गोरिल वायूमा होमी,जप तप न्यास गरिनु ।

चेली,आमा,पूर्खा,वंश र सन्तानको हित जगाईदिनु ।।
भाग लगाई फूल प्रसादी,टिका सब घरमा बाडिदिनु ।
पुज्नु कुल,सुखि सन्तान र निजै रोग कष्टा हटाउनु ।।
भरसक स्वजातिमा प्रसादी लिनु,नफयाँक्नु नकुल्चनु ।

मननै गएन भने अहित नबोली मौन,अगज स्थान राख्नु ।
स्थानी मानि,जग जाहेर,भाईबन्धुमा भोग लगाउनु ।
दशौदी दान,जमघट,यज्ञ प्रसादीमा मन नदुखाउनु ।
उस्तैविश्वकर्म पूजनमा सेढाईका  गोत्र गुरु पुज्नु ।

यहि अंगिरा जयन्ती मानी कुल आचरले कुलायन बुझनु ।।

वायू पुजा ः-

जन्मनु जिवन अनि मर्नु (वायू )हा काल गति
कुन संकायका रह्या सृष्टिनै भरपूर्ण अति
तर अकालमा जुन जन मर कि पर अगति
भनि पुजन गरीदिनु फलिफाप छ सन्तती ।।

पुजन गर्नु आत्माका ईष्ट,कुल र स्थानी दव
नागदी चराचर पंक्षि किट पतङ्ग बिचारी सब
फलाम काला कपडा तिल काचा पिठा जुटाई
कुलका ठूलाल थानमा गौदुध खिर पाक चढाई ।।

बाडिदिनु सबमा यि बलावखत लागका वायू सब
सम्झि भाग चढाई दिनु कर्ताल घरघरका अब
गलैचीका रुखमुनि पुज्नु शुद्ध सफा लिपपात
सब बन्धुका सरदाम पुजी हामी दिनु सबथाक ।।

शुद्ध जल पञ्चामृत सहित फूलप्रसाद घर पठाई
टिका अन्य सबैमा पठाई बन्धुत्वका वायू जगाई
पुजन गरी दिनु ज्ञात अज्ञात वायु वंश समाई
शंका दृश्य नलिनु भावविहल नभई जाग रमाई ।।

हवलाको पूजा:-

चन्द्र कलाको मूत्र्तिमा मुक्तिदाताको मार्ग तेजस्वरुप जब ।
ज्ञानीको आत्म,योग,ध्यान,न्यासको परिपालक हुन्छ तब ।।
तेजस्विको तेज क्षय,लय,प्रलयका महानायक अर्पि मन ।
त्रिलोकातित् चराचर ढाक्ने आदि अनादी सूर्यदेव नमः ।। १

बिचारी संसार,सारा काली,महाकाली पञ्चमहाभूत सब ।
वशीभूत पार्ने शिवजीको नन्दी भृगी ६४ गणले अब ।।
खेतिपाति,वीज सूर्य चन्द्रका साथ बस्तुभाउ चरी चरन ।
उव्जाई अन्नादीले दलहन,तरकारी भिजाई उमारीकन ।। २

दुना र टपरीमा दिहुल उमारी र्अपिई आरध्यदेव सूर्यकन ।
चढाई पुष्प फलफूल दिई अर्घाखडा भई उभिइ पूजन ।।
अविर चन्दन केशरी सद्र्धाम अक्षताले दियो बालि हाडिमा ।
सजाई,उठाई बाँसको लिङ्गो झुण्डाई डोरीले माथि राख्दामा ।। ३

चढाई,अर्पि,वाडी डाकीनीको प्रसाद दिनु वायू पिचाशलाई ।
आशौच वारेका र निमुखा जनलाई बचाउने साहरा दिलाई ।।
हराएका,वैत्तर्नी नतरेका,हुने नहुने अपकालमा मृत्यु जिवित ।
थाहा नभए गरिदिनु कर्म,पुजन,दिलमा घरकाले पित्र्रृ उद्दत ।। ४

बाँडी प्रसादी जे सक्यो यथोचित शब्द,बाणि,मन्त्र साधनामा ।
शुद्धि,एकभक्तिमा सिद्धि छ,जन धरामा जीवका धैर्य समाजमा ।।
रित,यहि,विधि बिधान र कर्म सिद्धिमा मन हलुङ्गो तिर्सना वह ।
खुस र आरोग्य जीवलिला समभावले सनातनी जनका तेज गह ।। ५

नाग पूजा:-

उठि स्नान गरि श्रावण शुक्ल पञ्चमीका नाग पूजा गरी नाग पञ्चमी पर्व मान्नु।
घरका मूल ढोकामाथि नागका तस्बिरहरु टांसी विधिपूर्वक पूजा गरिर टास्नु।। ।
हिन्दु संस्कार अनुसार दही, दुबो, लावा, फूल, चन्दन, अक्षता, नैवेध, धूप, दीपसहित पूजा गर्नु ।
घरमा नागको तस्बिर टास्नाले मेघ, सर्प र अग्निको भय नहुने विश्वास पर्नु ।।१।।

नाग टास्ने र पुजा गर्नाले कालसर्प योग नष्ट हुने छ वंश कुलको।
नागका अष्टकुल अर्थात् अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, र शंख नाग पूजा पञ्चमी युगको ।।
नागलाई गाईको गोबर अथवा गहुंको पीठो लगाएर भित्तामा टांसिनु ।
नागलाई शिव र विष्णुका रुपमा पूजा बर्षायाम समाप्त भई हिउद सुरु हुने विश्वास गरिनु।
ज्योति शास्त्रअनुसार पञ्चमी तिथिका स्वामी नाग देवता,भूमिमा बसोवास हुने र भूमि पुजिनु।।२।।

जमिन खन्दा नागलाई कष्ट हुने हुदा नागपञ्चमीका दिन भूमिमा हलो जोत्नु वा जग नराख्नु ।
धर्म संस्कार कुल रितीमा तिमि पर्छआचारमा बाधिनु ।।३।।

नाग पूजा ः-

तयारी गरी कारा पुजा सामाग्री गई नागथाना
चाखा चामलका पिठामा गाडी मासका दाना
पाती लिपि ध्वाजा पतकाल पातीका दुई लिङ्गा
कपास लाई रंगाई आरती पुजन समुदाय सिङ्गा ।।

बुझि अनन्नत ,बाशुकी पद्यमै नाग
काली कर्कट नाग तक्षक शषनाग
पक्षलाई दुध चढाई सबै नागका
हितकारी रक्षार्थ भाग सब भागका ।।

गलैचाका बाट मुनी थानमा सरदाम धुप दिप
पूर्वउत्तरदिशाका बिचमा चढाई शुद्ध गौदुध
चढाई फुल अविर कसरी लावा सहित बंशजमा
बार्षिक पुजन गर्नु आराग्यता भय रहन्छ सबमा ।।

न्वागी खाने पुजा ः-

जननीमाता धरणीका चरचर जगत ईशको पहिलो चोटी ।
चरु होमि देवगण,कुलायनमा चढाई शुद्ध पाक नया रोटि ।
अन्न पशु उत्पादकत्व गाई गोरु जलथल व्योम तत्व ।
देवी थापी केराकोपातमा दहि केरा चामल होम्ने सत्व ।।

पन्छाई भूतप्रेत किसिमका नागदेव धानको पुतली बनाई ।
कुनै नया फसल फले पिच्छे खादा तिम्रा ईष्ट देव समाई ।।
हुन्छ बिउ अनिकालमा भने पनि फलदायक राम्रो जतन ।
केरा चामल अन्नादीको धुपदिप सल्ला,शुद्ध ध्यूले होमन ।।

लुता फयाक्ने ः-

कुकुरडाईना भलाया कुरीला लुत झार भक्कीम्ला आदि ।
उखु धानका बिउ ,गालैची जुटाई मकैकाबाट र सिउडी ।
बनाई ९ वटा अगुल्टा धुपदिप गरी दवीका भाकल पार्न।
लुत दवि र दानवका लागी फयाकीदिनु काल कलि मार्न । १

फुराउला बनाई संकान्तीमा खिर राटी चरा मुसा बनाई ।
खाई नयाँ बस्तुका जुराई सबैचिज ईश भक्तिल चढाई ।।
चर्मराग अन्य राग सैतानलाई अग्निदहन गरी हु¥याई।
पुजन गरी फयाकिदिनु अग्नि अगजमा राग बढारी भाई ।। २

देवता ः-

सञ्चालित हुन्छ कुनै श्रोतमा त्यहिशक्ति देव हुन ।
साकार र निराकार चेतनापुञ्जका कणरुपमा जुन ।।
बिबिध नाम शक्तिपुन्जका ३३ करोड देवमा जनिए ।
मन्त्र,चेतना,जडशक्ति उनै वेद पुराणमा सार भनिए ।। १

नाम बिविध पुजा शास्त्र र श्लोकमा आव्ह्ाँन हुन्छ ।
प्रयोजन र मन्त्रले साकार निराकार दैविशक्ति बन्छ ।।
शक्तिका शब्द,रुप,आकार सर्वव्यापक ब्याप्ती रहन्छ ।
शून्यमा तृप्ति जनको मन चङ्गा यहि शक्तिले गराउछ ।। २

चेतनापुञ्ज जो परब्रम्ह,परमात्म,परमेश्वरनै ईश हुन ।
जग,जगतका सृष्टि स्थिती र लयमा क्रियाशिल रहुन ।।
यहि चेतना पुञ्ज र साकाररुप अंशनै साकार छ जुन ।
बनि पृथ्वि अंग,जल,ग्याँस तरल ठोस स्वरुपमा रहुन ।। ३

पृथ्विको गोलामिक सतह,रुप रस गन्धका गतिशिलता ।
चेतनासत्ताले पिण्ड,जीव,देव सृष्टि चेतनाले कर्म दाता ।।
संयम,आचार,विधिले पुरुषार्थ बनि एकाकार बन्छ,बुझ ।
आधात्म विज्ञान,धारण,मननमा जीवले सफलता सोच ।। ४

देवता :-कुन-

यहाँ कुनै श्रोतवाट संञ्चालित,शक्तिलाई देवता भनिन्छ ।
साकार र निराकार,चेतनपुञ्जका कण अवस्थामा रहन्छन ।।
यी शक्तिका पुञ्जलाई असंख्य नामले सम्वोधन गरीएकोछ ।।
भू–मण्डलमा ३३ कोटि (करोड) देवताहरु भनि बताएका छ ।। १

सनातन शास्त्र वेद,पुराणह,धर्महरुमा वर्णन गरिएको पाईन्छ ।
ऋषिहरुले आविस्कार गरिएका मन्त्रमा चेतन शक्ति छरिन्छ ।।
जडपदार्थ तथा जडशक्तिको विषयमा ज्ञान व्याख्या गरिएको छ ।
विभिन्न किसिमका नामधारी देवताहरुलाई वोलाउन,पुजागर्नु पर्छ ।। २

जनै पूर्णिमा ः-

इश र सांसारिक बन्धनलाई हिन्दु दर्शनअनुसार जनैलाई ब्रह्मासूत्र अर्थात ज्ञानको धागो पनि ।
जनैका दुई शिखामध्ये एउटा शिखामा रहेका तीन डोरालाई ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर भनि ।।
अर्को शिखाको डोरालाई कर्म, उपासना र ज्ञानका तीन योग मानि । सत्ययुगमा।।१।।

उसै वेला दानवद्वारा लखेटिएका देवगणलाई गुरु वृहस्पतिले रक्षा विधान तयार गरी जोगाए ।
वामनअवतार विष्णुले राजा बलिलाई डोरो बाँधी वचनबद्ध गराएर।।
तीनै लोक लिएको धार्मिक यस् दिन देह शुद्ध गरी देवता, सप्तऋषि९कश्यप, अत्रि, भारद्वाज, ।
गौतम, जमदग्नि, वशिष्ठ र विश्वामित्र० पनि।पितृहरूको नाममा तिल, कुशसहित ।।

तर्पण गरिने भएकाले यस पर्वलाई ऋषितर्पणीका नामले पनि चिनि।।
ज्ञान र सफल जीवन मार्गको शिक्षा दिक्षा गर्ने ऋषि तर्पणी गरि ।
अभिमन्त्रित जनै धारण गरेर धार्मिक तथा पवित्र कार्य सम्पादन स्वाध्याय, अतिथि सत्कारधरि ।।२।।

पितृ तर्पण, भूतबली, होम गर्नुपर्ने पञ्च महायज्ञको कर्मलाई गराउने ।
दिनको रूपमा पनि ताकाधारीहरू यो पर्व पर्छ मनाउने ।।
ब्रतमन्ध गरि बैधिक परम्पराले दिएको शिक्षा दिक्षा पालना गरि सर्त्कर्ममा लाग्न पनि।
इब र सामाजिक बन्धन मुक्ति यस यज्ञोपवितले स्मरण गराउन।। ३

अन्त

<ref>Help me,email hari.sedhayn@gmail.com,To be continue..........................<ref>

1.        ↑ https://angirassedai.blogspot.com

2.        ↑ १.अमरकोष प्रथमखण्ड टीका पेज २३ ।https://ne.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%A2%E0%A4%BE%E0%A4%88%E0%A4%82?fbclid=IwAR3mp1RhR58JPlJJJsh3wrGhmcqK2yaTLUXFFkTESAKmiiH09ytNTJWHYIc#

3.        ↑ २ आत्मा पुराण पेज ४४३,चमनलाल गौतम ।

4.        ↑ ५ राजिवलोचन जोशी ,राजीवलोचन जोशी स्मारक प्रतिष्ठान,डा. ईश्वर वराल,खिल शर्मा, काठमाण्डौ, २०५३।

5.        ↑ ३.सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

6.        ↑ २.खनिया बन्धु समाज,खनिया वंशावली २०७३ ।

7.        ↑ सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

8.        ↑ योगदानकर्ता ः हरि प्रसाद सेढाई

9.        ↑ सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

10.     ↑ गुरु योगी नरहरि नाथ यात्रा वृतान्त, बिभिन्न भाषका कुमाई सम्बन्धि लेख रचना

11.     ↑ गोरखा पत्र जात जाती

12.     ↑ सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

13.     ↑ गुरु योगी नरहरि नाथ यात्रा वृतान्त

14.     ↑ सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

15.     ↑ योग इकाई ,मधुमेह मुक्त भारत अभियान

16.     ↑ बिभिन्न भाषका कुमाई सम्बन्धि लेख रचना

17.     ↑ गोरखा पत्र जात जाती

18.     ↑ इन्टरनेटका विविध जात कला धर्म संस्कृती सम्बन्धि लेख रचना

19.     ↑ यज्ञ प्रसाद सेढाञी

20.     ↑ शोककाव्य तिलाञ्जली

21.     ↑ बिभिन्न भाषका कुमाई सम्बन्धि लेख रचना

22.     ↑ नया करार भजन संग्रह र हितोपदेश,नेपाल वाईवल सोसाईटी

23.     ↑ महाभारत विभिन्न पर्वहरु,वेद,उपनिषद,धम्र्ग्रथ,सुक्ति उक्त्हिरु

24.     ↑ निजि यात्रा र सेढाई सम्बन्धि खोज

25.     ↑ इतिहास, डा. सूर्यमणि अधिकारी ।

26.     ↑ नया करार भजन संग्रह

27.     ↑ हितोपदेश,नेपाल वाईवल सोसाईटी

28.     ↑ बिभिन्न मितिका पञ्चाङ्गहरु

29.     ↑ निजि यात्रा र सेढाई सम्बन्धि खोज

30.     ↑ बिभिन्न भाषका कुमाई सम्बन्धि लेख रचन

31.     ↑ महाभारत विभिन्न पर्वहरु,वेद,उपनिषद,धम्र्ग्रथ,सुक्ति उक्त्हिरु ।

32.     ↑ योग इकाई ,मधुमेह मुक्त भारत अभियान

33.     ↑ गुरु योगी नरहरि नाथ यात्रा वृतान्त

34.     ↑ नया करार भजन संग्रह र हितोपदेश,नेपाल वाईवल सोसाईटी

35.     ↑ बिभिन्न मितिका पञ्चाङ्गहरु

36.     ↑ निजि यात्रा र सेढाई सम्बन्धि खोज

37.     ↑ इतिहास, डा. सूर्यमणि अधिकारी

38.     ↑ बिभिन्न भाषका कुमाई सम्बन्धि लेख रचना

39.     ↑ गोरखा पत्र जात जाती

40.     ↑ इन्टरनेटका विविध जात कला धर्म संस्कृती सम्बन्धि लेख रचना

41.     ↑ सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

42.     ↑ personnel collection and interview of sedhay people and visit different sedhain vellage.2045 Bs to till now.

43.     ↑ योगदानकर्ता ः हरि प्रसाद सेढाई

44.     ↑ 1सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,काठमाण्डौ,२०५७

45.     ↑ 2.[[१]]/