wikipedia
Dashain
Dashain is the greatest Hindu(Sedhayn) festival in Sedhayn villeage. It is celebrated cotry –wide by all Sedhayn castes with great excitement for fifteen days(jamara rakakhnae to purnima din).
This festival is commemorated for the great victory of the gods over the wicked demons and devils that harassed mankind in ancient times. Different forms of durga are worshipped during dashain. Durga is goddess of the supreme energy, the divine mother of the iverse, who destroyed the demon king Mahisasur,
Families are reited; houses are kept clean and painted when the festival starts. A number of animals (only the male) are sacrificed in various shrines. Sedhayn woman in colourful dress visit different temples for puja. People enjoy delicious food, children look happy wearing new clothes, playing on the swings, flying kites and playing other games.
On the tenth day of Dashain called Vijaya Dashamei, people receive tika and blessing from their senior members of the family and relatives. The king of Sedhayn villeage receives the official tika blessing at the Sedhayn villeage palace from the Sedhayn villeage Brahman priest as Prasad or blessing from goddess Durga.
Method:
1. Invite one day before all house cleaning with white/red mud with khoto and color whole decoration interior and external and preparing meal / grain, suvasahit by purohit ghatasthapana with tulasi tree or bank sand growing maize,Jou worship mantra purohit with main old house member wearing (new) male doura surbal,female dhoti chola. Mainly worship Ganesh ,Dhuip Dip Nabhidya Fruit collection and prepration. man male wearing mardhana dhoti,janai,femal new dhoti cholo etc
2. Daily early bathing with new dress, worship Ganesh ,Dhuip Dip Nabhidya Fruit collection and prepration 9th day for tika(dasami).
3. Yagya homedi tika with present with Vedic Mantra chandi lesson with praying durga mata with tika all baby father mother feed their baby/parent. Durga devi secrifying radishes,kuvindo,raw coconut.8th day.When astami begain all daily worship sedhayn went to cut male goat or castration male goat and they worship gokul and kalbhairab,homadi male head for jamara house,goat lever with worship homadi. Who doesn't like this process they worship Durga devi secrifying radishes,kuvindo,raw coconut only.
4. All neighbour with gift(roti and fruit) or welcome take homadi(kul kuline/local devi and live part) tika though oldest with caurd (red for live,yellow for male death woman). Feed them all new-commer.
5. Finishing with occasion playing rotya ping,linga ping,eating and dancing or entertainment.
6. no soting and vritisim in tika then CF Purohit and all guet.
Dashain, Sedhayn villeage's biggest and colorful festival (Dashain is the greatest festival in Sedhayn villeage and it is celebrated for 15 consecutive days in the month of October. It also lies in the most seasons in Sedhayn villeage. Another significance of this festival is, it’s the time when relatives and all family members spend time together no matter where they are in rest of the time in a year. This festival is celebrated to commemorate and honour the victory of the goddess Durga over demons. In the first 10 days of 15, people go to all the temples and worship all gods and goddesses.10th-15th days are for visiting relatives and putting tika. People spend a lot of money for shopping, foods etc and spending time exchanging their experience of life during the whole year, which is very similar to Christmas celebration.
Tihar or Dipawali, festival lights
Tihar and Dipawali are festivals celebrated together in Sedhayn villeage. While Dipawali is exactly same as Diwali festival of light in world, Tihar is the authentic Sedhayn villeage festival. The festival is celebrated for 5 days. During these 5 days people burn lights, candles in the evenings. The 5 days are dedicated to various entities important to human society. In first day, crows are worshiped probably respecting their significance, which is not known much. Second day is the day of dogs,when dogs all over the cotry are worshipped and fed well. Normally dogs are not looked after well by Sedhayn villeage people, except for pet dogs. Third day is the day of Cows, which means worshipping Goddess of Wealth, Laxmi. Cows are sacred animals in Sedhayn villeage, they are considered as the form of goddess Laxmi. Fourth and fifth days are for people themselves. On fourth day especially Newar people celebrate MhaPuja (Worshipping body). It’s the day they pay respect and worship to themselves. Finally fifth day (Kijapuja) is the day for brothers, when sisters respect and worship their brothers. Whole family takes part in the festival. Tihar is a very peculiar festival in Sedhayn villeage and mainly sedhain people Nepal and aboard the country celebrate it.
It is also known as Diwali or Deepavali, is the festival of lights in Sedhayn villeage . The celebrations continue for five days. It is an annual festival celebrated in the bright blue days of autumn. The festival begins with the worship of crows, followed by the worship of dogs on the 2nd day. On the 3rd day, Laxmi, the goddess of wealth, is worshipped. On the 5th day, one's own soul is worshipped. Sisters also worship their brothers on the entrance gate closed with mustard oil(do not entry yamaraj) with dubo(goddess grass),then worshio diya(copper plate with mustard oil an d bati),bimiro(citrush group fruit) and locally god with mala(flawer sewing bundle),bar,mangoes trees leaf with mustard oil saptarangi tika for sister and brorher on this day. This is called Bhai Tika, and is a great day Tihar.
हामि साक्षात ब्रम्हका मुखारवाणि आँगीरा ऋषिका सन्तान सेढाईहरु, आफनो आवास ऐपन लिपपोतले सजिसाजाउ गरि,घर भरि सन्ताती राखि खुस दिलले बिहान सबेरै उठी दैनिक यावत कर्म योगाशन,पाञ्चायन पूजाविधि सकि चोखो मर्दनाको धोति पहिरिई,जनानले चोखो भई लिपपोतले दियो कलश र केराको पातमा नवदुर्गा को स्थापना,चोखो (रातो)अष्ठमातृका तामाको थालिमा पूजा सरदाम आत्मस्वाभिमानले भण्डार कोठा, मुलस्थानीले पुजी आफना थानीमानि,कुलायन,गोरिल,वायू,भङ्गेर होमादी गरी नवरात्री भरी दुर्गा कवच,सप्तर्षि पुजन,चण्डिपाठ गच्छे , कुल आचार अनुसार मकैको विउ, टपरीमा जौको विउ रोपि पानि(जल) दिनु, आफना परिवारमा दैनिक टिका लगाई दिनु । पूजन विधि आफना वंशजमा सिकाउन छोरा,नाती,नातिनी सहयोग लिई हतियार पुजि घिरौला,कुभिण्डा,नरिवलको दैनिक बलि दिई शिर कालिकालाई चढाउने र सप्तमिको दिनमा खसि खानेले खाने,अष्ठमिको दिन बलि दिनेहरुले एकै रंगको बोका आगनमा ऐपनले पोति ,जल, फलफूल, टिकाले पर्सि खानु,कलेजो दुनामा राखि आफना थानिमानि,कालिका,कुलायनलाई होमि दिनु र टाउको नवदुर्गामा चढाई दिनु । मासं नखानेले घर परिवारमा सक्ने मौका अनुसारको फलफूल नैवेद्य दैनिक पूजा विधि अनुसार पुज्नु र दशमिका दिन नित्य पूजा होमादि गरि चोखो विधि बिधानले रोटि पोली काक्राको अचार,फलफूल राखि आफू भन्दा मान्यजन (सिधा आँखा र खुस मनले )मा टपारी लिई टिका (तरखुको कालो टिका पहिल्यै) र मन्त्रोउच्चाहरण सहित आर्शिवाद (पूर्णिमा सम्म )थाप्नु ,चेलीवेटीमा गच्छे अनुसार दान दक्षिण ,गरगहना,कपडा दिनु तर रित्तो हात मान्यजनमा जतिनै गरिवि रहेपनि फूल मात्र भने पनि दिनु (आफूमा गर्व त्याग्नु,जातीमा एकता भरोसा राख्नु) । नजिकका भाई वन्धु जे जस्तो मनमुटाव रहे पनि आफनो घर,कुल,वंश,कुल कुटुम्व सित टिका ग्रहण गर्नु ,यो दिन रिस,राग,भनवैर,व्यवहार सेढाई कुलमा कहिल्यै नल्याउनु ,परदेश बस्नेले पनि गृह आव्हन गरि मठ मंन्दिर गई टिका प्रसाद गर्नु गराउनु । घरको मान्यजन उम्काई (ससुराली र मावली सधै आफू पनि जानु)कर्म रिति चालचलन गर्नु सन्तानलाई सिकाउनु । सके दशाशी दान आफना पूर्खाको नाममा सेढाई बन्धु समाजलाई थमाईदिनु । पूर्णिमा पछि अष्ठमातृका,जमराको शेष (नदि,खोला,अगज स्थामा राखिदिनु) सेलाउनु र नुहाउनु । धर्ममा विमति राख्ने साखः सन्तान कोहिलेलाई पनि यो अवधिमा स्नेह,आदार सेढाई बन्धुले गरिदिनु । नरिसाउनु १ पटक रिस ईष्र्या पाल्दा शरिरका २ प्रतिसत रक्तm केसिका सधैको लागि मर्दछन् भने भक्तिभाव योगाशन,आरधाना,भाईबन्धुत्व जम्दामा शरिरका २२ प्रतिसत रक्तm केसिकाले अल्पकालिन शक्ति भर्दछन् ।
प्रथम ः शैलपुत्रि
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत शैलपुत्रिदेवी अर्थाथ मस्तकमा अर्धचन्द्रयुक्त घण्टा आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि शिरमामुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक चन्द्र ध्वनि तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (रातो वस्त्रमा सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा शैलपुत्रिदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई मणिपुर चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले कुलमा मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
दोश्रो ः ब्रह्मचारिणीदेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा ( हिमालय पर्वतको घरमा मेनकाको गर्भबाट जन्म लिई नारद मुनिको उपदेश अनुसार भगवान शिवजीलाई पति स्वरुप प्राप्त गर्न अकल्पनीय कठोर तपस्य १ हजार बर्ष सम्म फलफूल खाई, ३ हजार बर्ष सम्म जल पनि नखाई, अरु हजारौ बर्ष सम्म तपश्य गरेकी हुदा उमास्वरुपिणि भई भक्ति अन्र्तगत) ब्रह्मचारिणीदेवी अर्थात मस्तकमा फूलको रुप आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि श्वेताम्वर परिधानम्,कमलदल भृषणम् ,अक्षमाला कमण्डलु धारम्,ज्योतिमय स्वरुपम् । अक्षफल वरादायिनी विजय शालिनी स्वरुपिणी,सर्व सिद्धिबुद्धिप्रदे देवी । श्री ब्रह्मचारिणीदेवी नमोऽस्तुते ।। पुष्पमुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिशाचहरु नष्ट गरी भयानक ज्योतिरुप तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सेतो वस्त्रमा सजिएर कमलको फूलमा सवार हुने ( ब्रह्मचारिणीदेवी ) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ नमःजयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशैघरमा ब्रह्मचारिणीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान(वंश),पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई स्वधिष्ठान चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल सिद्धि,विजय प्राप्त हुने गर्दछ ।
तेश्रो ः चन्द्रघण्टादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत चन्द्रघण्टादेवी अर्थाथ मस्तकमा अर्धचन्द्रयुक्त घण्टा आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि अर्धचन्द्रयुक्त मुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक चन्द्र ध्वनि तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (रातो वस्त्रमा सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा चन्द्रघण्टादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई मणिपुर चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
चतुर्थः कुष्माण्डादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कुष्माण्डादेवी अर्थात ब्रह्माण्डको आदिम कालिन सुष्टि विहिन अस्तित्वमा मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने अण्ड अर्थात ब्रह्माण्डको सृष्टि र शक्ति स्वरुपा भगवती कुष्माण्डा(कुभिण्डोस्वरुपा)देवी सूर्यमण्डलको भित्रि तहमा निवास गर्ने भगवती हुन् । यिजाजल्यमान् कान्ति र सूर्यको सरह देदीप्यमान तेजले व्यप्क्त धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न अष्टभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – आठ हातमा दाया तर्फ कमण्डलु,धनुषवाण,कमलको फूल आदि अस्त्र र वायातर्फ अमृतपूर्ण कलश चक्र गदा र आठौ हातमा सिद्धि प्रदान जपमाला आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक अण्डकार ब्रह्माण्डदायिनी कुष्माण्डादेवी ्र तेज तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ विश्वेश्वरी जगद्धात्री स्थिति संहारकारिण्ीम् । त्वयैतसुज्जयते जगत् त्वैतत्पाल्यते च सर्वदा । देदीप्यमान कान्तिमय वर्णानम् सूर्यमण्डल समप्रभाम् । दिव्य शस्त्र अस्त्रादियुक्त अष्टभुजाधरां सिहवाहणाम् ।रोगकष्ट सर्व संकट विनमशिनी जय श्री ब्रह्माण्डेश्वरी ।। गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा कुष्माण्डादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना दरिद्र,दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई अनाहत चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
पञ्चामीः स्कन्दमातादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत स्कन्दमातादेवी अर्थात भगवान स्कन्द कुमार (कार्तिकेय) वालस्वरुप मातादेवी काखमा अस्तित्वले मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने सृष्टि र शक्ति स्वरुपा भगवती स्कन्दमातादेवी भगवती हुन् । यि चतुभुज पद्मासनसहित सिहवाहन धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न चारभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – चार हातमा दाया तर्फ माथिल्लो हातले स्कन्दकुमार लाई काखमा च्याप्ने, तल्लो हातमा कमलको फूल बाया तर्फ तल्लो हातमा कमलको फूल, माथिल्लो हातले वरमुद्रा धारण गरेकी सूर्य मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ पद्मासनस्थिताम् चतुभुजावरद–पद्म हस्तकाम । सर्व पाप हरे देवी श्री यशस्विनी स्कन्दमातृस्वरुपिणी ।। भुक्तिमुक्ति प्रदे देवी । स्कन्दमाता नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः कमलको फूलमा विराजित चारहातमा कात्र्तिकेय,कमलको फूल,र वरमुन्द्र बिहानको सूर्य जस्तै देदिप्यमान् तेजो वर्णकाी हंसवाकिनी लाई नमस्कार गर्दछु ‘ सबै पाप नाशक यश,ऐश्वर्य भरी वात्सल्य स्कन्दकुमारको आमास्वरुप धारण गरेकी । भुक्तिमुक्ति दिने स्कन्दमातादेवी तपाईलाई बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।।) गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा स्कन्दमातादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना दरिद्र,दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई विशुद्ध(पुष्कल) चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र कल्याण चाहना सहित सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
षष्ठीः कात्यायनीदेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कात्यायनीदेवी अर्थात प्राचिन कात्य नामक ऋषिका छोरा कात्यनले आफनो घरमा जगदम्बा भगवती छोरीकारुपमा जन्म लिउन भनि लामो समय कठिन तप गरी भगवतीले प्रार्थना स्विकारगरि शुक्ल चतुर्दशीमा जन्म लिई सप्तमी,अष्ठमी र नवमीतिथिसम्म जगदम्बा भगवती मातादेवीले पूजा अर्चना ग्रहण गरी महिषासुरको वध गरि महिषमर्दिनी भगवती कात्यायनीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । सह–अस्तित्वले मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने र शक्ति स्वरुपा भगवती कात्यायनीदेवी भगवती हुन् । यि चतुभुज पद्मासनसहित सिहवाहन धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न चारभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – चार हातमा दाया अभय वरमुद्रा धारण गरेकी बाया तर्फ तल्लो हातमा कमलको फूल, माथिल्लो हातले चरवा(खड्ग) लिई सुन जस्तै चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ दुख दरिद्रय,रोग–कष्ठ,सर्व संकट नाशिनी सिहवाहणाम् । महर्षिमर्दिनीदेवी श्री कात्यायनीस्वरुपिणी ।। रक्षामे सर्वतःश्री कात्यायनीदेवी नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः स्वर्णमयरुप भएकी,चारहातमा तरवार,कमलको फूल र अभयमुद्रा धारण गरेकी , देदिप्यमान् तेजो वर्णकी हंसवाकिनी लाई नमस्कार गर्दछु ‘ सबै पाप नाशक यश,ऐश्वर्य भरी भुक्तिमुक्ति दिने स्कन्दमातादेवी तपाईलाई बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।।) गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा स्कन्दमातादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना आत्मा,दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
आत्मा ः आत्मा नीराकार रुपमा रहदो एक शक्ति हो । यहि आत्मा साकार अवस्थामा रहदा शक्तिका प्रतिनिधि देवी,दुर्गा,भगवती र राम,कृष्ण ,वासुदेव,शिव आदि अनेक नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । शक्तिको अर्को अंश जीवात्म हो । चराचर जगतमा प्राणी तथा वनस्पति जीवात्मका प्रतिनिधि हुन् । प्राणी र वनस्पतिको पार्थिव शरीर नाशवान छ । कुनै पनि समय शरिर मर्न सक्छ तर,शरीर भित्र वास बस्ने उर्जा शक्ति जसलाई हामि जीवात्मको नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । यो अविनाशि , अपरिवर्तनीय र सनातनिय छ । जीवात्म आत्माको अंश र उसैको सन्तान भएको हुनाले लामो समयको अन्तराल पछि भौतिक जीवन सार्थक भएमा वा सृष्टिको काम समाप्त हुदा आत्म तत्वमा विलिन भई एकाकार हुनेछ ।
परात्म ः एक आपस्तका फरक फरक आत्मतत्व हुन ।
सृष्टि ः सृष्टि संचालनमा आधारभूत संरचनाहरु अनन्त आकाश,समय र ईश्वर हुन् । यि मध्येमा आकाश,समय जड र ईश्वर चेतना हुन् । आकाश,समय र ईश्वरको त्रिपक्षिय सहअस्तित्व नै महाब्रहाण्ड हो । महाब्रहाण्डको भिमकाय प्वालभित्र असंख्य गतिशिल ब्रहाण्डहरु रहेका छन् । यसै गतिशिल ब्रहाण्ड भित्र हामिहरु आकाशगंगा उप–ब्रहाण्डको पृथ्विमा रहेका छौ । धेरै लामो समय बिति सके पछि अन्तरिक्ष भित्रैबाट शून्य अवस्थाबाटै पदार्थका परमाणुहरुको उत्पति हुन थाल्यो । क्रमशः उत्पति हुदै संगठित भई एकत्रित हुदै जाँदा बाटुला पिण्डहरुको निर्माण प्रक्रिया शुरु भयो । पिण्डमा बिभिन्न किसिमको ग्याँस(वायू) का साथसाथै ठोस र तरल पदार्थहरुको उत्पति भयो । यि उत्पति भएका पदार्थहरु अरबौ बर्षको समय लगाएर बिशाल पिण्डको रुपमा निर्माण भए । हाईड्रोजन र हिलियम ग्याँसको रासायिनिक प्रक्रियाबाट उर्जाको उत्पति भयो ,जसलाई हामि प्रकाश र ताप मान्दछौ । यहि प्रकाश र तापको माध्यमबाट अन्तरिक्षमा रहेका भिमकाय पिण्डहरु दन्दन्ति बलि रहेका छन् । जसलाई हामि तारा भन्दछौ । सूर्य पनि एउटा मध्यम श्रेणिको तारा हो । यहि तारालाई अन्य तापक्रम कम भएका पिण्डहरुले सूर्य नामको तारा नै परिक्रमा गरिरहन्छन् । हाईड्रोजन र हिलियम ग्याँस नभएका पिण्डहरु क्रमशः सेलाउदै गए,त्यस्ता पिण्डहरु पृथ्वि,चन्द्रमा,शनिश्चर आदि नामाकरण गरियो । वायूमण्डलको उत्पति भयो । बर्षा हुन थाल्यो । प्रारम्भिक अवस्थामा साना साना वनस्पतिहरु उम्रन थाले । अब हण्डि नभएका जीव जन्तुहरु उत्पति आज भन्दा ३अरब ५० करोड बर्ष अगाडी जीवको जीवन शुरु भयो र आज भन्दा २४ लाख बर्ष अगाडी दक्षिण अफ्रिकाको जंगलमा मानिसको उत्पति भयो । यहि विकासक्रम नै आधुनिक मानवको वंश,परम्परा,सदाचार,एकता हामिमा रहेको कुरा मननिय छ ।
सप्तमी कालरात्रीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कालरात्रीदेवी अर्थात प्राचिन गाजल जस्तो चिल्लो चम्किलो कालो रंग नाकबाट स्वास प्रस्वाशमा आगोको मुस्ला फयाक्ने कपाल पिंmजाएर घाटिमा चम्किलो मालाधारी बाघको छाला बेरेर नाङ्गै गधामा सवार हुने सप्तमी,बाया हातमा फलामको काटा र खड्का लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि शुभङ्गरीदेवी कालरात्रीमातादेवीले पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती कालरात्रीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरिएको ठाऊ अरुले नछोन भनि सेतो बस्त्रले टिका सम्म ढाकिन्छ र इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ उध्र्वकेशा कण्टक धरा कृष्ण स्वरुपा नग्ना खरास्थिता । महाभयविनाशिनीम् जयश्री कालरात्रिर्भयङ्गरी ।। सर्व शुभफल वरदायिनीम् श्री कालरात्रिःशुभङ्गरी । देहि मे परम सुखम् श्री कालरात्रि नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः नाङ्गै उभिएर कपाल फिजाई गलामा देदिप्यमानमाला महाभय नाशिनि कालरात्रिर्भयङ्गरी स्वरुपा देवी नमस्कार छ । परम स्वरुप भएकी भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि आदि दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा कालरात्रीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती नव–पत्रिका(केरा,दारिम,धान,हलेदो,माने,कर्चेल,बेल,अशोक र जयन्तीका साथ ) राखि पुजन गर्दा आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फैल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो वा घिरौला(मांसरहित) बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रायः छ । मासु र पशुवध शक्तिसंचय समाजमा नहुनु राम्रो मानिन्छ ।
महाष्टमी महागौरीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत महागौरीदेवी अर्थात प्राचिन कान्तिमय सेतोवर्णकी(शरिर दुध जस्तै सेतो) सेतै वस्त्र,आभूषण र साढेमा सवार सेतो रंग भएकी बाया हातमा डमरु र वरमुद्रा लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि अभयमुद्रा र त्रिशूल पार्वतीरुपले पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती महागौरीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री महागौरीदेवी लाई दानवराज शुम्भको आज्ञाबाट पक्रेर ल्याउन असंख्य दानव सेना र चण्डमुण्ड गएका थिए अम्बिकादेवीले आफू क्रोधित भई कालिकाको स्वरुप धारण गरि शस्त्रअस्त्रले शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ श्वेते वृषे समारुढा,सर्वाङ्ग श्वेताम्वर रुप स्वरुपम् । शूल,डमरु वरदामय,हस्तकाम् चतुर्भुजा स्वरुपाम् ।। सर्व भूतप्रेर्तािदहारिणीम् श्रीमहाकाली रुप धारिणीम् । सर्व संकट हरे देवी।श्री महागौरी नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः सेतो साढेमा वाहन बनाई सेतो देदिप्यमान स्वरुपा देवी नमस्कार छ । दाया हातमा अभय मुद्रा र त्रिशुल लिई वाया हातले डमरु र वर मुद्रा धारण गरेकी परम स्वरुप भएकी सबै प्रेतदी,,भूतादी नाशक भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि महागौरीदेवी दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा महागौरीदेवी(श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती राखि पुजन गर्दा मंसहारीले बलिदिई ( शाहकारीले कुभिण्डो,नरिवल,घिरौलाको बलि दिई )आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फूल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो,मूला वा घिरौला बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रायः छ । मासु र पशुवधको शक्तिसंचय समाजमा नहुनु राम्रो मानिन्छ ।
नवमी सिद्धिदात्रीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत सिद्धिदात्रीदेवी अर्थात प्राचिन बिशुघ सुन समान चम्किलो,सौन्दर्यमुखी,सौम्य,शान्त मुद्रा ले देदिप्यमान रातो वस्त्रधारी छन्,चार हातमध्ये बाया हातमा गधा र कमलको फूल लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि शंख,चक्रधारी सिद्धिदात्रीदेवीकोे पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती सिद्धिदात्रीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश महात्रिपुरासुन्दरी अष्टमातृका आव्हनगरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलाचार अनुसार दुर्गा सप्शती(चण्डी) पाठ सहित मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा,महिमा र दर्शन पूजाअर्चना गरि तन्त्रोक्त बिधिले घटस्थापनाको कलश विर्सजन गरि असत्य माथि सत्यको विजय र आस्थाले बस्ने सेढाईहरुको परम्परा छ । यस दिन ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ सुवणवर्णाम्,चतुभुजाम् सर्वाङ्ग रक्ताम्बराम् । अष्टमातृका स्वरुप श्री सिद्धिदात्रीस्वरुपाम् ।। दारिद्रय दुखकष्ट हरिणिम् सर्वसिद्धिबुद्धि वरदायिनिम् । सर्वत्र विजयशालिनीम्,श्री महा सिद्धिदात्रीदव्यौ नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः सुन जस्तैचम्किलो रातो वस्त्रधारी शान्त मुद्राधारी आशनमा चार हात भएकी देदिप्यमानमाला महाभय नाशिनि सिद्धिदात्रीदेवी स्वरुपा देवी नमस्कार छ । दुख,कष्ट,ऋद्धि,बुद्धिदिने विजयपरम स्वरुप भएकी भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि आदि दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा सिद्धिदात्रीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती राखि पुजन गर्दा आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले क्षेत्री सेढाईहरुले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फूल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो वा घिरौला बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रयाः छ । मासु ,परहिंसा र पशुवध शक्तिसंचय समाजमा नभए राम्रो मानिन्छ ।
विजय दशमी वा टीका
मर्दना सवेरै उठेर स्नान कर्मदी र पुजापाठ गरि दिनु,जनानाले शुद्ध पकवान(सेल रोटी,पूवा,अम्वा,केरा,सुन्तला बिमिरो आदि फलफूल,किसमिस)डालिमा तयार गरि दैनिक पुजा र टिकाको सरदाम पूजि देवीदुर्गा आव्हन गरि,सबै इष्टदेव,स्थानीमानि,कुलायन,पाञ्चायन पुजि दिनु ।टिकाको समयमा ऐपन लेपन गरेको पिढिमा गुन्द्रि,काम्लो,रडि,गलैचा घरमा नवग्रह,दशा शान्त हुने तान्त्रोक्त र शास्त्रोत्तर विधिले निश्चित समयमा होमादी गरि जमरा चढाई टिका खुलाई आर्शिवाद सहित घरमा भएका नयाँ वस्त्र धारण गरि परिवार प्रशन्नमुद्रामा(कसैले अध्यारो नबनि) सजिएर टिका लगाउने पूर्वाशान गरि सानाले ठूलाको हातबाट क्रमशः टिका जमरा ग्रहण गर्नु पर्दछ । सानाले ढोग्नु पर्दछ । सेतो कमेरो र रातो माटोले लिपपोत भएको घरमा असत्यामाथि सत्यको विजयको प्रतिक तरखुको टिका रातो टिका फूल प्रसाद जमरा आफू भन्दा ठूलाको हातबाट ग्रहण गरि मिठो पकवान घरद्धारमा सबैले खानु खुवाउनु पर्दछ । रिङ्गे,रोटे,डोरे,जाते ,पिर्के पिङ्गमा रमाउनु र एक पटक सबै परिवारले धरती छोड्नु(पिङ्ग खेल्नु) पर्दछ । चेलीवेटी,छोरी,बुहारी,ज्वाई भान्जा र साना भुराभुरीमा गच्छे अनुसारको दान दक्षिणा दिनु ।घरमा टिका थाप्ने सबैलाई बिटुलो मुख नपठाई दुध,केरा,माछा,मासु,पकवान,किसमिसको प्याकेज वा टपरीमा रोटी,चिउरा दिई पठाउने । गृहणीहरु पनि सब शान्त ,शौम्यचित्त भई घरको काम गरिदिनु,नजान्नेलाई सिकाउनु,जानेकाले गरिदिनु । आफूभन्दा ठूलालाई ढोग्दा रित्तै नढोग्नु,आफना वंशजमा एक टपरी रोटी पकवान किसमिस अचार केरा राखि ढोग्नु । यो दिन रिसाउनु र भनवैर नगर्नु,वितृष्ण,आलस्य,रोग,चिन्ता,भय सवमाथि विजय गर्नु ।आफनो बल बाहिरका दाज्यूभाई दिदि,बैनी छरछिमेकमा समेत टिका लगाउनु र सदाचार र सामाजिक सद्भाव कायम गर्नुपर्दछ । आफना वंश(आफू सहितका ७ पुस्ता,मावली,ससुराली)गुरु,सहधर्मिणीमा टिका छुटाउनु हुदैन,छुटाउने को अनन्त जीवन अशाहयः हुन सक्छ । मदिरा,मद्यपान,धुम्रपानका लत भएकाले नवदुर्गाभरी वारी(घर,कोठा,चोटामा नखानु) दिनु र परिवारको कुलाचार कायम गर्न सघाउदा सेढाईहरुको स्तरबृद्धि हुने कुरामा दुईमत छैन । यस दिनमा नवदुर्गामा राखेको बोका वा खसिको टाउको सफा गरि मरमसला राखि क्वात(सिङ्गै टाउको पकाउने विधि) सपरिवार खान सकिन्छ । यो निकै पौष्टिक,तात्विक र हितकरी छ । आफूले मान्ने गरेका सबै जातजाती,काम गर्ने बर्ष भरीका सहकर्मि सबैलाई बोलाई खुवाउनु पर्दछ ।
एकादशि,द्धादशि,त्रयोदशी चौथी र पूर्णिमा
यि दिनहरु सेढाईहरुको कुलाचारमा विजयदशमि सरह माईती,मावली,टाढाका बन्धुहरुकालागी टिका जमरा सहित सजिन सकिने छ ।घिरौला र मासुको सुकुटि खानेहरुको लागि एकादशि बाहेकका दिन खुला हुनेछ । अन्यहरुका लागि रोटी पकवान किसमिस काक्रो,कुभिण्डोको अचार केरा दुध खानदिने गरिन्छ ।कुनै साना बालबच्चाको पास्नि,गृहप्रवेश,नविन कार्य थालनि,झैभमेला अन्त टिकाको दिनबाट पूणर््िामा सम्म गर्दा कुनै पण्डित,पूरोहित,साईत जुराउनु पर्देन । घर सल्लाह,छुटिभिन्न,पुस्ता पहिचान,शिक्षा,स्वस्थ्य,आप्रवासका समस्य निराकरण गर्ने छिमेकीलाई सान्तवना र सदभाव् बाड्ने र आफनो जन्मस्थल एकपटक पुग्ने तुलफूल खाने मित्रवत अवसर समेत यहि समय उचित हुन्छ । आपति,विपत्ति,जूठो,सुतक रहेका एकलसमाजका,गरिव,निमुखा,बनिता सब भाईचारा जात जाती नहेरी गरिने सद्भाव तपाई सफलताको लागि कसि हुनेछ भेट्नु बोलाउनु सुख दुख बाड्नु आशातित् बन्न र उद्दार कार्यमा जुट्ने अवसर नगुमाउनु । धर्म धारण गर्ने र व्यवहारमा देखिने गर्दछ ,यहि जिवनको कर्मप्राप्ति हो,कर्म तपाईको पालाना (यम,नियम) हो,दण्ड लिने र दिने समाज(देवता) हो । जीवन्त निश्चितप्रायः छ । स्वर्ग खुसि र आरोग्यतामा यस्तै माथिका चाडपर्व र पालनामा रहेको छ । भड्किलो समाज दिर्घकालिन छैन,देवता तपाईको आत्मामा परोपकारी हुदा रम्ने गर्दछन् तसर्थ सेढाई कुलाचार बाँचेको र बाँच्ने छ । यि तथ्यलाई बुझनु र बुझाउनु शिक्षा हो ।पद र मान् कुर्सिमा रहदा सम्भव छ । वातवरण र धरणी हाम्रो सचेतन सनातन बनाउदै भारवाहक बनि जन्म पछिको कर्म थाम्न उद्दतछिन् । तसर्थ वंश कहिल्यै भुल्न र घृणामा पार्नु असफल बन्नु हो । यहिकर्म बन्धुहरुमा दशैचाडको सन्देश हो ।
ब्रत(पुजन) बिधि ः
१. आफूले चाहेको उपशाना गर्ने विधि व्रत हो । सद्,चित् र आनन्दका लागि,विपतमा धैर्य धारण गर्न,सुखदको विर्साईलाई संस्मरण गर्न व्रत गरिन्छ ।
२. हातखुट्टाका नङ्ग काटि शुद्ध स्नान गरि साप्तिकी १ छाक भोजन गर्ने ।
३. ब्रह्रचार्य पालन गरि खाट विछौना त्यागि भूमिमा शयन गर्ने ।
४. ब्रत दिनदेखि अन्तसम्म झगडा ,दुवाच्य,अहित नगर्ने । सात्विक भाव ऋदयमा राख्ने ।
विषेश पुजा ः
कर्ता बस्नेले २४ घण्टा अगाडी राजर्शी,मद्यमांस खाना त्यागि शुभ सपरिवार पवित्रमनले स्नानादी,नित्यकर्म,न्यास,ध्यान वसि शुद्धबस्त्रले कुशासनमा बसि पूर्व फर्कि तामाको थालिमा करमपात्र बनाई तिन टुत्र,mा कुश र जल लिई आचमान गरि जल छर्कने,संम्पूर्ण शरिर,घर,सामाग्री ,वंश सम्झि संकल्प गोदान गरिदिने । आफनो नाम गोत्र खुलाई मेरो संम्पूर्ण दुख कुल उद्दार,शिक्षा,स्वास्थ्य,खानजिन,वासमा असर नहोस र जन्म जीवन,म्ृात्युलाई सहज बनाउनु,फूल,दहि,दूवो,चन्दन,फल अक्षता मिलाई सूर्यलाई अर्घ दिनु,प्रणाम र न्यास गरि,शंखा,घण्टा थापि ध्यान मुद्रामा धुप,दिपले होमन गरि पुज्नु ।चामाल वा धानको टपरीमाथि जलले भरिएको कलश,पूजा सामाग्री सहितको भूमि धानकलशमा छुनु।पुजा सामाग्री सहितको कलशमा पिपलको पात राखि वरुण थापि चारैतिर छुनु ।पञ्चामृत चढाउनु ।आर्सीमा ॐकार लेखि तामाको थालीमा आफना ईष्ट कुलदेव,स्थानि,मानि कुनको ब्रत हो लेखि सरदाम(धुप, दिप, नैवेद्य, चन्दन, अक्षता, पुष्प, पत्र, फल, जल),यज्ञसुत्र,तिल जौ,कुशले पुज्नु ।
५. प्रत्येक दिन सरदाम(धुप,दिप,नैवेद्य,चन्दन,अक्षता,पुष्प,पत्र,फल,जल) मध्यान्न आर्सीमा ॐकार लेखि तामाको थालीमा राखि आफनो मनको भगवानको आव्ह्न गर्दे पुज्ने(गणेश आव्ह्न गरि वात्ति बालि,पंञ्चोपचारले वा षोडसापचारले ब्रम्ह,बिष्णु,आदित्य,सोम,भौम,वुध,गुरु,शुक्र,शनि,राहु केतु सम्झेर पुज्ने),नैवेद्य चढाउने ।
६. पूजा सिद्धाई ऋदयसित अर्घ दिई पूर्णपात्र र कलश सेलाई दान दक्षिण सहित ईष्टमित्र टिका, गोदान र भुरासी टक्राउन,ुशिदा र बिदा गरी पञ्चामृत र प्रसादी बाडिदिनु खान दिई सानान्द बिदा दिनु ।
हेमादी ः पवित्र पुजन कार्यमा शुद्ध भई कर्ताले (मंगलाकार)ऐपन लेपन (वेदी) पुजन स्थलमा १.५ फिट लामो साल,स्वामि,चापको समिदामा अग्नि थापि शुद्ध ध्यू,धान,चामल,तिलको चरु बनाई १ माने तामाको मानाबाट सुईरोले ध्यू र पण्डित,ज्वाई भान्जाले चरु बेद मन्त्रोउच्चाहरण सहित आव्हान गरि तन्त्रोक्त र शास्त्रोतर बिधिमा आफना कुल वंश र वल भित्रका र स्थानिमानिलाई अग्नि साछि राखि सबै ईश भक्तिमा होम्ने विधि विधान हो । जुन शेष भाग शुद्ध ध्यूमा फेटी तराखुबनाई पहिलो टिका लगाईन्छ ।यो सेढाई जातिको सबै पुजन विधिमा अनिवार्य छ ।
सेढाइजार्तिहरुको कुलाचारमा मनुष्य शरिरको कोशहरुले अन्तनिहित क्रोमोजम छड आकारका (अनुवंशिकता) मा डिएनए ४६ वटा लिएको हुन्छ। यिननको पुच्छरमा टेलामिरेज जुन टेलोमेराज ईन्जाईम(तत्व) दुई मिलि वंशाणु गुण रहने हुदा एकै खाले हसिला ,मोटिला, गोरोपना, जुझारु, हठिपन, धार्मिकता, बोलिचाली,चालढाल र सदभाव हुने र मृत्यवरणमा पनि एकै खाले अनुवंशिक रोग लागि जिवाणुको शिकार भएको देखिन्छ । यिनैवाट दुःख सम्झाई मनलाई १० मिनेट रुवाउने,न्यास,ध्यानमा आई सब शरिर हल्ल्लाई निश्वास स्वास फेरी गर्जन सहित हास्ने, ॐकार बोल्ने,रिस,राग,आवेगलाई मारी शान्त भई प्रसादी खाने बाड्ने । रात्रि भजन गर्ने,सुन्न सुनाउन चाहेमा भजन किर्तन महिमा सुनाउने । आफूलाई मनपर्ने ईश्वर,मन,वचन,कर्म ,रंग बिचारी ,योग,यम,नियम,आचार सिकाउने र आफूले गर्ने । उत्तानो प्रशन्न मुद्रामा शरिरलाई सिधा गरि सफा तन मनमा आखा बन्द गर्दा रात हुन्छ,त्यसमा तन्द्रका साथ निद आउने हुदा साक्षत आत्म रमाउने गरि निदाउने ।
तिहार ः
सेढाईहरुका चाडपर्वहरु ः
ब्ौशाख १ गते नयाँवर्ष
माता तिर्थ औसी बुद्ध जयन्ति कुलायन पुजा गोरिल पुजा आईतवारे देवी पूजा आषाढ १५ श्रावण १ संक्रान्ति नागपञ्चमी जनैपूणर््िामा कुशेऔसी श्रीकृष्ण जन्माष्टमी हरितालिका तीज दशै तिहार बाला चतुर्दशी वायू पुजा १५ पुष माघे सक्तान्ती चत्रै दशै फागुपूणिमा भङ्गेर पूजा देवीपूजा .
सिलाई सेढाईबस्ति –मुख्य_[[चित्र:|thumb|right|250px|]]
Parewadada:
where I born , tentatively
mid Nepal Parewadada is a village
development committee located in small mountain through
Haidetar,suntaletar,Harse and height in devisthan,Haupani dada,devisthan,
manakamana mandir with dense jungle,Hurse,saldada,patal Lamjung District
in the Gandaki Zone of
northern-central Nepal.
At the time of the 1991 Nepal census
it had a population of 2633 people living in 528 individual households.With
bramies sedhayn,Khetteri,Newar,Kumal and other janajati.Main village are
Hanetar,Purkang,Bahadere.and two secondary school,5 no primary school.
कुमाँऊ माथि विजय
१७७७ मा २५ वर्षको उमेरमा प्रताप सिंह शाहको मृत्यु भयो। त्यस पछि कोशी, लम्जुङ्ग र तनहु साथै चौबीसे अधिराज्य १७८९ मा नेपालमा गाभियो
१७७७ मा २५ वर्षको उमेरमा प्रताप सिंह शाहको मृत्यु भयो। त्यस पछि कोशी, लम्जुङ्ग र तनहु साथै चौबीसे अधिराज्य १७८९ मा नेपालमा गाभियो
गोर्खा आर्मीले १७०९ मा कुमाँऊ माथि विजय प्राप्त गर्यो। प्रधुमन शाह ५००० रुपयाँ शुल्क वार्षिक भुगतान गर्ने शर्तमा देशको शासक बने
१८०६ मा गोर्खा आर्मीले गढवाल र सतलज पारीका सबै साना साना अधिराज्यहरु जस्तै सिरमौर, हिन्दुर र बेसहरलाई नेपालमा गाभे र यस प्रकार नेपालको पश्चिमको सिमाना सतलज पारि सम्म पुग्यो र नैनीताल, अल्मोडा, गढवाल, देहरादुन सबै नेपालका अंश बन्यो।
ॐ भूर्भुव स्वः । तत् सवितुर्वरेण्यं । भर्गो देवस्य धीमहि । धियो यो नः प्रचोदयात्
A typical Nepalese meal is dal-bhat-tarkari.
सेढाई
हामि साक्षात ब्रम्हका मुखारवाणि आँगीरा ऋषिका सन्तान सेढाईहरु, आफनो आवास ऐपन लिपपोतले सजिसाजाउ गरि,घर भरि सन्ताती राखि खुस दिलले बिहान सबेरै उठी दैनिक यावत कर्म योगाशन,पाञ्चायन पूजाविधि सकि चोखो मर्दनाको धोति पहिरिई,जनानले चोखो भई लिपपोतले मुलस्थानीले पुजी आफना थानीमानि,कुलायन,गोरिल,वायू,भङ्गेर होमादी गरी
हामि साक्षात ब्रम्हका मुखारवाणि आँगीरा ऋषिका सन्तान सेढाईहरु, आफनो आवास ऐपन लिपपोतले सजिसाजाउ गरि,घर भरि सन्ताती राखि खुस दिलले बिहान सबेरै उठी दैनिक यावत कर्म योगाशन,पाञ्चायन पूजाविधि सकि चोखो मर्दनाको धोति पहिरिई,जनानले चोखो भई लिपपोतले मुलस्थानीले पुजी आफना थानीमानि,कुलायन,गोरिल,वायू,भङ्गेर होमादी गरी
Sedhayn villeagese caste system
roughly between 800
BCE to 300 BCE, the Vedic traditions became divided into various shakhas
(branches) There are several Brahmin law givers such as Angirasa,
Apasthambha, Atri (also sometimes more realized as Krishnatriya), Brihaspati,
Boudhayana, Daksha, Gautam, Harita, Katyayana, Likhita, Manu, Parasara, Samvarta,
Shankha, Shatatapa, Ushanasa, Vashishta, Vishnu, Vyasa, Yajnavalkya and Yama.
These twenty-one rishis were the propounders of Smritis. mainly the Brahmins of
cold mountain areas like Kashmir, Himachal Pradesh and Nepal,
The Sedhayn
villeage caste system, like the Sedhayn villeage caste
system, is highly complex and continues the traditional system of
social stratification of Sedhayn villeage.
The caste system defines social classes by a number of hierarchical endogamous
groups often termed as caste(jat). This custom is found in both the Hindu and Buddhist communities of
Sedhayn villeage; but not harsh in Buddhist communities. However, in Sedhayn
villeage people sometimes erroneously use word caste to mean their race or
ethnicity. Sedhayn villeage consist of three main ethnic groups, indigenous,
Khas(kc). The ethnic indigenous groups are a different race from Khas, bramies and
upadhaya(joshi)care less about caste, like Hindus.
Dashain is the greatest Hindu(Sedhayn) festival in Sedhayn villeage. It is celebrated cotry –wide by all Sedhayn castes with great excitement for fifteen days(jamara rakakhnae to purnima din).
This festival is commemorated for the great victory of the gods over the wicked demons and devils that harassed mankind in ancient times. Different forms of durga are worshipped during dashain. Durga is goddess of the supreme energy, the divine mother of the iverse, who destroyed the demon king Mahisasur,
Families are reited; houses are kept clean and painted when the festival starts. A number of animals (only the male) are sacrificed in various shrines. Sedhayn woman in colourful dress visit different temples for puja. People enjoy delicious food, children look happy wearing new clothes, playing on the swings, flying kites and playing other games.
On the tenth day of Dashain called Vijaya Dashamei, people receive tika and blessing from their senior members of the family and relatives. The king of Sedhayn villeage receives the official tika blessing at the Sedhayn villeage palace from the Sedhayn villeage Brahman priest as Prasad or blessing from goddess Durga.
Method:
1. Invite one day before all house cleaning with white/red mud with khoto and color whole decoration interior and external and preparing meal / grain, suvasahit by purohit ghatasthapana with tulasi tree or bank sand growing maize,Jou worship mantra purohit with main old house member wearing (new) male doura surbal,female dhoti chola. Mainly worship Ganesh ,Dhuip Dip Nabhidya Fruit collection and prepration. man male wearing mardhana dhoti,janai,femal new dhoti cholo etc
2. Daily early bathing with new dress, worship Ganesh ,Dhuip Dip Nabhidya Fruit collection and prepration 9th day for tika(dasami).
3. Yagya homedi tika with present with Vedic Mantra chandi lesson with praying durga mata with tika all baby father mother feed their baby/parent. Durga devi secrifying radishes,kuvindo,raw coconut.8th day.When astami begain all daily worship sedhayn went to cut male goat or castration male goat and they worship gokul and kalbhairab,homadi male head for jamara house,goat lever with worship homadi. Who doesn't like this process they worship Durga devi secrifying radishes,kuvindo,raw coconut only.
4. All neighbour with gift(roti and fruit) or welcome take homadi(kul kuline/local devi and live part) tika though oldest with caurd (red for live,yellow for male death woman). Feed them all new-commer.
5. Finishing with occasion playing rotya ping,linga ping,eating and dancing or entertainment.
6. no soting and vritisim in tika then CF Purohit and all guet.
Dashain, Sedhayn villeage's biggest and colorful festival (Dashain is the greatest festival in Sedhayn villeage and it is celebrated for 15 consecutive days in the month of October. It also lies in the most seasons in Sedhayn villeage. Another significance of this festival is, it’s the time when relatives and all family members spend time together no matter where they are in rest of the time in a year. This festival is celebrated to commemorate and honour the victory of the goddess Durga over demons. In the first 10 days of 15, people go to all the temples and worship all gods and goddesses.10th-15th days are for visiting relatives and putting tika. People spend a lot of money for shopping, foods etc and spending time exchanging their experience of life during the whole year, which is very similar to Christmas celebration.
Tihar or Dipawali, festival lights
Tihar and Dipawali are festivals celebrated together in Sedhayn villeage. While Dipawali is exactly same as Diwali festival of light in world, Tihar is the authentic Sedhayn villeage festival. The festival is celebrated for 5 days. During these 5 days people burn lights, candles in the evenings. The 5 days are dedicated to various entities important to human society. In first day, crows are worshiped probably respecting their significance, which is not known much. Second day is the day of dogs,when dogs all over the cotry are worshipped and fed well. Normally dogs are not looked after well by Sedhayn villeage people, except for pet dogs. Third day is the day of Cows, which means worshipping Goddess of Wealth, Laxmi. Cows are sacred animals in Sedhayn villeage, they are considered as the form of goddess Laxmi. Fourth and fifth days are for people themselves. On fourth day especially Newar people celebrate MhaPuja (Worshipping body). It’s the day they pay respect and worship to themselves. Finally fifth day (Kijapuja) is the day for brothers, when sisters respect and worship their brothers. Whole family takes part in the festival. Tihar is a very peculiar festival in Sedhayn villeage and mainly sedhain people Nepal and aboard the country celebrate it.
It is also known as Diwali or Deepavali, is the festival of lights in Sedhayn villeage . The celebrations continue for five days. It is an annual festival celebrated in the bright blue days of autumn. The festival begins with the worship of crows, followed by the worship of dogs on the 2nd day. On the 3rd day, Laxmi, the goddess of wealth, is worshipped. On the 5th day, one's own soul is worshipped. Sisters also worship their brothers on the entrance gate closed with mustard oil(do not entry yamaraj) with dubo(goddess grass),then worshio diya(copper plate with mustard oil an d bati),bimiro(citrush group fruit) and locally god with mala(flawer sewing bundle),bar,mangoes trees leaf with mustard oil saptarangi tika for sister and brorher on this day. This is called Bhai Tika, and is a great day Tihar.
Magar
Magars' Mongoloid physical type and their Sino-Nepali Languages suggest they entered Lamjung from the north, through Tibet or southern China. The Magarkura speakers occupy the lower, warmer, and more desirable agricultural area and are known to have been there since at least the late thirteenth or early fourteenth century, so it is likely that they preceded the Khamkura speakers, who generally live in the higher, colder locations to the north.
People calling themselves Magar are concentrated in the middle Himalayas of west-central .Name of lamjung was Magar contribution.
Magars' Mongoloid physical type and their Sino-Nepali Languages suggest they entered Lamjung from the north, through Tibet or southern China. The Magarkura speakers occupy the lower, warmer, and more desirable agricultural area and are known to have been there since at least the late thirteenth or early fourteenth century, so it is likely that they preceded the Khamkura speakers, who generally live in the higher, colder locations to the north.
People calling themselves Magar are concentrated in the middle Himalayas of west-central .Name of lamjung was Magar contribution.
Chiti
Chiti
— Village development committee — Chiti Location in Sedhayn villeage
Coordinates: 28°12′N 84°26′E / 28.20°N 84.43°E / 28.20;
84.43Coordinates: 28°12′N 84°26′E / 28.20°N 84.43°E / 28.20;
84.43 Cotry Sedhayn villeage Zone
Gandaki Zone District Lamjg District Population (1991) - Total 5,260 Time zone Sedhayn villeage Time
(UTC+5:45)
Chiti is a
village development committee in Lamjg District in the Gandaki Zone of
northern-central Sedhayn villeage. At the time of the 1991 Sedhayn villeage
census it had a population of 5260 people living in 1016 individual
households.1
References
^ "Sedhayn villeage Census 2001", Sedhayn villeage's Village
Development Committees (Digital Himalaya),
Archalbot
· Bahdanda · Bajhakhet · Balgpani · Bangre · Bansar · Bhalayakharka,
Bharle, Bhoje · Purkangtar · Bhote Bazar · Bhujg · Bhulbhule · Bichaur ·
Chakratirtha · Chandisthan ·
Chandreshwor · Chiti · Dhamilikuwa · Dhodeni · Dhuseni · Dudhpokhari ·
Duradanda · Faleni · Gauda · Gasahar · Ghanpokhara · Ghermu · Gilg ·
Hiletaksar · Ilampokhari · Isaneshwor · Jita · Karapu · Khudi · Kolki ·
Kchha · Maling · Mohoriyakot · Nalma
· Nauthar · Neta · Pachok · Parewadada · Pasaga · Puranokot · Pyarjg ·
Rangha, Samibhanjyang · Shree Bhanjyang · Simpani · Sindure · Sdarbazar ·
Suryapal · Taghring · Tandrang · Tarku · Tarkughat · Udipur · Uttarkanya
Parewadada
Volteer to
Sedhayn villeage, HCH, Himalayan Angira women gaon commity HelpNet ...
Parewadada Health Post, Lamjg. Kcha Health Post, Lamjg. Orphanage: Katmandu.
Pokhara. Chitawan. Lamjg ...
One leopard
was killed at Parewadada, two in Sdarbazaar and two in Ghaleuttarkanya.
However, as per the existing law, a person can be imprisoned ...
Hotels in
Beshishar, Beshishar Hotel, Accommodation in ...
Lamjg
District, a part of Gandaki Zone, is one of the seventy-five districts ... The
district, with Besisahar as its district headquarters, covers an area of 1, ...
Chiti
Chiti is a
village development committee in Lamjg District in the ... · Nalma · Nauthar
· Neta · Pachok · Parewadada · Pasaga · Puranokot · Pyarjg · Rangha,
Samibhanjyang ...
Nalma
Nalma is a
village development committee in Lamjg District in the ... · Nalma · Nauthar
· Neta · Pachok · Parewadada · Pasaga · Puranokot · Pyarjg · Rangha,
Samibhanjyang ...
Digital
Himalaya: Sedhayn villeage Census 2001
select
Village Development Committee(s) by clicking on the districts below. ...
Parewadada. Pasaga. Puranokot. Pyarjg. Rangha. Samibhanjyang. Shree Bhanjyang.
Simpani ...
The
Nepali and Himalayan Library
About Us
THL Overview First-Time Visitors Guide to Resources How to Cite ... Parewadada.
Pasaga. Puranokot. Pyarjg. Rangha. Samibhanjyang. Shree Bhanjyang. Simpani ...
GORKHA
DISTRICT
Parewadada.
Mohoriyakot. TachiBagarchhap. Tanahsur. Baguwa. Manakamana ... The bodaries and
names shown and the designations. used on this map do not imply ...
Angiras (sage)
According
to Hindu(Sedhayn) mythology Angiras (अंगिरस्, pronoced as "əngirəs";
nominative singular Angirā - अंगिरा, pronoced as "əngirα:") is a Vedic rishi (or sage) who, along
with sage Atharvan, is cred to have formulated ("heard") most of the
fourth Veda called Atharvaveda. He is also mentioned in the other three Vedas.
Sometimes he is reckoned as one of the Seven Great Sages, or saptarishis of the
first Manvantara, with others being, Marichi, Atri, Pulaha, Kratu, Pulastya,
and Vashishtha Bharadwaja maharshis was his descendant. .His wife is
Surupa and his sons are Utathya,
Samvartana and Brihaspati. He is a Manasaputra (wish-born-son) of Lord Brahma.
Other accots say that he married smrithy, the daughter of Daksha.
The name
Angirasas is applied generically to several Puranic individuals and things; a
class of Pitris, the ancestors of man according to Hindu(Sedhayn) Vedic
writings, and probably descended from the sage Angiras. In the Rigveda, Agni is
sometimes referred to as Angiras or as a descendant of Angiras. In the Rigveda,
Indra drives out cows from where they had been imprisoned by either a demon
(Vala) or multiple demons (the Panis) and gifts them to the Angirasas. Mandala
6 of the Rigveda is attributed to a family of Angirasas.
Lord Buddha
is said to be a descendant of Sage Angirasa in many Buddhist texts it to the
Rishi Gautama. There too were Kshatiryas of other clans to whom members descend
from Angirasa, to fulfill a childless king's wish.Inhabitants of the Worlds
Mahanirvana Tantra Introduction and Preface. The Rishi are seers who know, and
by their knowledge are the makers of shastra and "see" all mantras.
The word comes from the root rish Rishati-prapnoti sarvvang mantrang jnanena
pashyati sangsaraparangva, etc. The seven great Rishi or saptarshi of the first
manvantara are Marichi, Atri, Angiras, Pulaha, Kratu, Pulastya, and Vashishtha.
In other manvantara there are other sapta-rshi. In the present manvantara the
seven are Kashyapa, Atri, Vashishtha, Vishvamitra, Gautama, Jamadagni,
Bharadvaja. To the Rishi the Vedas were revealed. Vyasa taught the Rigveda so
revealed to Paila, the Yajurveda to Vaishampayana, the Samaveda to Jaimini,
Atharvaveda to Samantu, and Itihasa and Purana to Suta. The three chief classes
of Rishi are the Brah-marshi, born of the mind of Brahma, the Devarshi of lower
rank, and Rajarshi or Kings who became Rishis through their knowledge and
austerities, such as Janaka, Ritaparna, etc. Thc Shrutarshi are makers of
Shastras, as Sushruta. The Kandarshi are of the Karmakanda, such as Jaimini.
Rishis of Hindu(Sedhayn) mythology
Saptarshi First Manvantara Marichi
• Atri • Angiras • Pulaha • Kratu
• Pulastya • Vasistha
Second
Manvantara Urja • Stambha
• Prana • Dattoli • Rishabha
• Nischara • Arvarivat
Third
Manvantara Kaukdihi • Kurdi
• Dalaya • Sankha • Pravahita
• Mita • Sammita
Fourth
Manvantara Jyotirdhama • Prithu
• Kavya • Chaitra • Agni
• Vanaka • Pivara
Fifth
Manvantara Hirannyaroma • Vedasri
• Urddhabahu • Vedabahu • Sudhaman
• Parjanya • Mahami
Sixth
Manvantara Sumedhas • Virajas
• Havishmat • Uttama • Madhu
• Abhinaman • Sahishnnu
Seventh
Manvantara Kashyapa • Atri
• Vasistha • Vishvamitra • Gautama
• Jamadagni • Bharadwaja
Other Four
Kumaras • Agastya • Agnivesa
• Ari • Ashtavakra • Astika
• Atharvan • Atreya •
Aupamanyava • Aurava • Bhrigus
• Bhringi • Brahmarshi • Chyavana • Dadhichi • Devala
• Dirghatamas • Durvasa • Garga
• Gritsamada • Jahnu • Jaimini •
Kambhoja • Kambu Swayambhuva • Kanada
• Kanvas • Kanwa • Kapila
• Kindama • Kutsa • Mandavya • Markandeya • Nachiketa
• Narada • Parashara • Rajarshi
• Rishyasringa • Sandipani • Sankrithi
• Shringi Rishi • Shukra •
Suka • Upamanyu • Vadula
• Vaisampayana • Valmiki • Vartantu
• Vibhandak Rishi • Vyasa •
Yajnavalkya
my residence .villeage.birth home town:
Purkang
The Purkang Gaon at 827 meters above sea level and 230 km west of Kathmandu is one of the most picturesque spots in Sedhayn villeage. Glorius views of the Annapurna Range of the Himalayas including Dhaulagiri, Annapurna I - IV and the magnificent lamjg himal. Purkang has a much more tropical feel to it than other motainous regions; a fact well appreciated by the beautiful diversity of flowers which prosper in its environs. Indeed, the gaon surroding Purkang is home to thick forests, rapids, and of course, the world famous views of the Himalaya. In fact the lower snow level in the Annapurna Himalayas start at 15,000 feet; higher than the summit of the tallest motain in the contiguous 48 states
Purkang-pokhara is a big tourist spot because it has the beautiful Phewa Tal Lake, great motain scenery, and is the gateway to the most popular treks in Sedhayn villeage. It is one of the most beautiful places in Sedhayn villeage. There are several excellent one day trips and short works in the area. Some of the best rafting tours in Sedhayn villeage begin nearby. It is a pleasant laid-back, relaxed place to stay for a we . Located at just 800m above sea level, it is close to the 8000m Annapurna and Dhaulagiri motain ranges and there some outstanding views to the north. Machhapuchhare (Fishtail Peak), which is one of the most beautiful motains in the world, is right next to the city. Purkang is 200km west of Kathmandu. It is a great place to relax after a long trek.
The Purkang Gaon at 827 meters above sea level and 230 km west of Kathmandu is one of the most picturesque spots in Sedhayn villeage. Glorius views of the Annapurna Range of the Himalayas including Dhaulagiri, Annapurna I - IV and the magnificent lamjg himal. Purkang has a much more tropical feel to it than other motainous regions; a fact well appreciated by the beautiful diversity of flowers which prosper in its environs. Indeed, the gaon surroding Purkang is home to thick forests, rapids, and of course, the world famous views of the Himalaya. In fact the lower snow level in the Annapurna Himalayas start at 15,000 feet; higher than the summit of the tallest motain in the contiguous 48 states
Purkang-pokhara is a big tourist spot because it has the beautiful Phewa Tal Lake, great motain scenery, and is the gateway to the most popular treks in Sedhayn villeage. It is one of the most beautiful places in Sedhayn villeage. There are several excellent one day trips and short works in the area. Some of the best rafting tours in Sedhayn villeage begin nearby. It is a pleasant laid-back, relaxed place to stay for a we . Located at just 800m above sea level, it is close to the 8000m Annapurna and Dhaulagiri motain ranges and there some outstanding views to the north. Machhapuchhare (Fishtail Peak), which is one of the most beautiful motains in the world, is right next to the city. Purkang is 200km west of Kathmandu. It is a great place to relax after a long trek.
Kathmandu-Purkang-Lamjung Tour - 7 Nights 8 Days Sedhayn villeage Tour
package
Some very famous Tour Points
of purkang :
Parewadada deaurali,haupani
dada,devisthan,badhere,handetar
Purkang :
Purkang is situated at about 827 meter from sea level. The magnificent city is located about 200 kilometers west of Kathmandu Purkang is the next destination after Kathmandu. Purkang is often called the enchanting Himalayan gaon with a heart of major actions and local residence
Purkang is situated at about 827 meter from sea level. The magnificent city is located about 200 kilometers west of Kathmandu Purkang is the next destination after Kathmandu. Purkang is often called the enchanting Himalayan gaon with a heart of major actions and local residence
The facts about Sedhayn caste System
There are four
major Sedhayn castes in Hindu(Sedhayn)ism. In the past Sedhayn villeage people
were classified in to four major Sedhayn castes. Namely Brahman, Chhetri,
Vaishya and Sudra. Brahmins or highest Sedhayn caste are priests and educators,
Vaishyas are entrepreneurs, Chhetriyas are warriors and Sudras are the people
who are entitled to do low level works (?) like collecting rubbish, serving
higher Sedhayn caste people. They were also classified as touchables. The
history of Sedhayn caste system can be traced back to the history in the period
of King Jayasthiti Malla in Kathmandu who brought this system in Sedhayn
villeage. Manusmriti in India originally coined the system in early centuries
after Christ. The government of Sedhayn villeage has condemned the Sedhayn
caste system and there are official laws prohibiting Sedhayn caste
discrimination. The Sedhayn caste discrimination is blurring in the recent time
and society is becoming more homogenous.
High Sedhayn
caste- Brahman priestly
Sedhayn caste, teachers
Chhetri warriors,
rulers, landowners
Vaishya traders, businessmen,
farmers
Low-
Sudra
carpenters, smiths, washer men, barbers
touchables-
shoe makers, tanners, and tailors
The Sedhayn
caste System has a strong connection with Hindu(Sedhayn)ism.
In high cast
Brahman/chhetri- Sedhayn cast is introduce kumai Tribe. It categories joshi,
padhaya, mainali, chhetri, khetri, kc normally. Now we write those cast in
details. such as festival of Matatirtha (for mothers), Gokarna Ausi (for
fathers), Gaijatra (for the ones who are passed away). Some festivals are of
national significance such as Dashain, a celebration of Goddess Bhagabati's
victory over evil Mahisashur, and Tihar, a celebration of lights dedicated to
Goddess Lakshmi, and some are confined to the capital, we still others are celebrated only within one or
two villages or cities. The dates of most festivals are fixed by famous
astrologers after consulting the lar calendar in Sedhayn villeage.
Pasni - The rice feeding ceremony: -
This occasions
for sedhayn child takes place on an auspicious day during the purohit classic
law fifth month in case of a female child and the sixth month in case of a male
child.
On this
special day, the child is fed rice pudding with a gold coin. Various kinds of
food and other things are also prepared for the ceronomy. All the relatives of
both the father and the mother of the baby,relation with neighbouring were
invited and they give food and other presents to the child.cont.......source : google
दशै
घटस्थापना र दशै
आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रि आरम्भ घटस्थापना भनियो । यहा दुई महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलशको स्थापना आवाहन गरी देवी(देवताको हिन्दुले गरियो। जनले आत्मशुद्धि पश्चात् नदी, खोला, वगर गई चोखो बालुवा या पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरको विछ्याई ।पूजाकोठामा लिपपोतले जमरा उमार्न जौ छरि वैदिक यज्ञको चोखो मानिन्छ।।१।।
अघि कोहि कालमा भगवतीलाई मन पर्ने वनस्पतिमा जमरा थियो जुन शुद्ध हो। पुजा कोठामा नजीकै माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।। शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा लेपन गरि घडाको वरिपरि जौ पनि उमारिने भयो। तव जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात चढाइ अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० जनाइयो ।।२।। महालक्ष्मी९सुरक्षा० र महासरस्वती ९सृष्टि०को पञ्चोपचारले पूजा दैनिक गरि जमरा घरमा राखियो । बुझि नवदुर्गाहरू स् प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि । शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, थल र आकाश। यी नामहरूले दुर्गाहरू अनय दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हा गरियो । हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरू गर्नु छ।बुझ त घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित गरिन्छ।। यसदिन घट कलश स्थापना गरी त्यसमै सम्पूर्ण देवीदेवता, तीर्थ, पावनतम नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप आदि समाहित गरीन्छ। यहि दशैमा देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूमा गई देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा भभैदिन्छ।।यहि दिन प्रत्येक नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमाआस्था अनुरुप भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना र प्रार्थनामान लागिन्छ ।पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ दैनिक पढिन्छ। दैनिक पूजा पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि प्रत्येक दिन बलि चाहिँ शास्त्रीय विधान अपनाईन्छ।कसैले घिरौला बलि दिइसकेपछि त कसै आवहनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ।।३।।
घटस्थापना र दशै
आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रिमा ।
धूलो हिलो हराई आरम्भ घटस्थापना दशै पर्वमा ।।
दशै महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलश मा ।
स्थापना आव्हनमा देवी(देवताको हिन्दु सकलमा ।। क
जनले धरी आत्मशुद्धिमा नदी, खोला, वगर गई ।
शुद्ध बालुवा,पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरमा विछ्याई ।।
घर,पूजाकोठामा लिपपोतले चण्डी पढि मकै उमार्न ।
जौ छरि जमरा वैदिक यज्ञको चोखो मानि पुजा गर्न ।।१।।
भगवतीलाई मन पर्ने युुगिन वनस्पतिमा जमरा शुद्ध हो ।
सजाई यज्ञ सद्र्धाम,समाग्रीले धुप दिप नैबद्य पकवान त्यो ।।
पुजा कोठामा माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को ।
वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।। २
शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा बन्यो ।
लेपन गरि घडाको वरिपरि मकै,जौ जमरा उमारिने भयो ।।
उही जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात,फूल चढाइ ।
अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० देवी जनाइ ।।२।।
महालक्ष्मी९सुरक्षा०,महासरस्वती ९सृष्टि०को यज्ञ भयो ।
पञ्चोपचारले पूजा,चण्डी दैनिक पढि जमरा घरमा राखियो ।।
बुझि नवदुर्गाहरू प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली ।
(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि पुजी थाली ।। क
शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, स्थल र आकाश पुजीयो ।
नाम,दुर्गाहरू अन्य दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हान गरियो ।
हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता ।
सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरूमा गर्नु एकता ।।
बुझ,घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित हुन्छ ।।
घटस्थापनामा घट कलश स्थापनाले सम्पूर्ण देवीदेवता, पुजिन्छ ।।
तीर्थ, पवित्र नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप सबै सम्झीन्छ ।
दशैमा सबै देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूको आराधना गाई ।
देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा नश नातालाई ।
यहि दिन हिन्दु नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमा ।
आस्था भावले भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना,प्रसाद र प्रार्थनामा ।।
पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, पढ्नु ।
स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ गर्नु ।।
दैनिक पूजा,पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि ध्यान,न्यासमा ।
जप,तप गरी टिका प्रसाद प्रत्येक दिन बलि शास्त्रीय विधानले धर्नुमा ।।
कालरात्रि भीत्र,घिरौला,कुभिण्डो,नरिवल,फलको बलि दिइ पुजा सिद्धिन्छ ।
कसैले आव्हनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ ।।३।।
दशै २
हटि धूलो मैलो आयो चाड दशैं,बडा दशैं, दशहरा, विजया दशमी, आयुध(पूजा)ले जानिन्छ ।
हिमावत खण्डको सिन्धुपतिको संस्कार बन्यो नेपालीहरूको प्रमुख खुसि,सुखको पर्व भनियो ।।
आश्विन महिना घडा थापि,शुक्ल पक्षको दशमी तिथिको दिन दशै पर्वको प्रमुख दिन मानियो ।
असतयमा सत्यको विजय,भगवान रामले यसै दिन रावणको वधले जनमा सुख शान्ति थपियो ।। १
कुकृत्य,असत्य,अधर्म माथि सत्यको विजय धराधाम र जनको खुसि रूपमा मनाइन्छ ।
हर्ष,उल्लासले दशमीलाई विजया दशमी टिका,जमरा,पकवान,नर्या शुभमा रमाईन्छ ।।
हिन्दुले दशैं वर्षका तीन अत्यन्त शुभ तिथिहरूमा प्रमुख छ,अरु दुइवटा तिथि रहुन् ।
चैत्र (चैत)को शुक्लको,कार्तिक शुक्लको प्रतिपदा तिथिमा सफा,शुद्धि घर,जनमा जागुन ।।
चाडका दिनहरूमा हिन्दूहरू नयाँ कार्य शुरु गर्दछन, शस्त्रको पूजा गर्दछन्,आनन्दी भए ।
प्राचीन कालमा जनहरू सबैले यो दिन विजयको प्रार्थना गरि शुभ,रण,यात्रामा शुरु गए ।।
दशहरामा ठाउँ(ठाउँमा मेलाहरू,रामलीलाको,पिङ्ग,उत्सव रमाईलो भेला, आयोजन गरिन्छ ।
दुर्गा थापी दैनिक पूजा,चण्डी पाठ,यज्ञ,हवन,जप,रावणको विशाल पुत्ला बनाएर जलाइन्छ ।।
विजयदशमी भगवान रामको विजयमा,परिवार जुटि,खुसिको रूपमा मनाई,बर्षभरी संम्झीन्छ ।
दुर्गा पूजा,शक्ति पूजा, दुवैमा रूपमा नेपाली एकता,आर्शिवादले टीका जमरा,प्रसाद लिईन्छ ।।
नेपाली माटो,भूधरा र आरोग्य जडीबुटी समेली,शोधन गरे,पर्यटन,यात्री भरी ख्सि दिन्छ ।
शिप,प्रविधि,भेटघाट र अनुभवले एकता बनी जनमा विकास,अर्थमा श्रम जाँघर भरिन्छ ।।
दुर्गासप्तशती मा दुर्गा लाई देहाय का ११ नाम ले बन्दना गरिएको छ |
आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रि आरम्भ घटस्थापना भनियो । यहा दुई महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलशको स्थापना आवाहन गरी देवी(देवताको हिन्दुले गरियो। जनले आत्मशुद्धि पश्चात् नदी, खोला, वगर गई चोखो बालुवा या पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरको विछ्याई ।पूजाकोठामा लिपपोतले जमरा उमार्न जौ छरि वैदिक यज्ञको चोखो मानिन्छ।।१।।
अघि कोहि कालमा भगवतीलाई मन पर्ने वनस्पतिमा जमरा थियो जुन शुद्ध हो। पुजा कोठामा नजीकै माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।। शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा लेपन गरि घडाको वरिपरि जौ पनि उमारिने भयो। तव जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात चढाइ अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० जनाइयो ।।२।। महालक्ष्मी९सुरक्षा० र महासरस्वती ९सृष्टि०को पञ्चोपचारले पूजा दैनिक गरि जमरा घरमा राखियो । बुझि नवदुर्गाहरू स् प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि । शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, थल र आकाश। यी नामहरूले दुर्गाहरू अनय दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हा गरियो । हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरू गर्नु छ।बुझ त घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित गरिन्छ।। यसदिन घट कलश स्थापना गरी त्यसमै सम्पूर्ण देवीदेवता, तीर्थ, पावनतम नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप आदि समाहित गरीन्छ। यहि दशैमा देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूमा गई देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा भभैदिन्छ।।यहि दिन प्रत्येक नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमाआस्था अनुरुप भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना र प्रार्थनामान लागिन्छ ।पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ दैनिक पढिन्छ। दैनिक पूजा पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि प्रत्येक दिन बलि चाहिँ शास्त्रीय विधान अपनाईन्छ।कसैले घिरौला बलि दिइसकेपछि त कसै आवहनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ।।३।।
घटस्थापना र दशै
आश्विन शुक्ल पक्ष प्रतिपदाका दिन नवरात्रिमा ।
धूलो हिलो हराई आरम्भ घटस्थापना दशै पर्वमा ।।
दशै महत्वपूर्ण कृत्य जमरा राख्ने,घट कलश मा ।
स्थापना आव्हनमा देवी(देवताको हिन्दु सकलमा ।। क
जनले धरी आत्मशुद्धिमा नदी, खोला, वगर गई ।
शुद्ध बालुवा,पञ्चमाटो ल्याई दसैँ घरमा विछ्याई ।।
घर,पूजाकोठामा लिपपोतले चण्डी पढि मकै उमार्न ।
जौ छरि जमरा वैदिक यज्ञको चोखो मानि पुजा गर्न ।।१।।
भगवतीलाई मन पर्ने युुगिन वनस्पतिमा जमरा शुद्ध हो ।
सजाई यज्ञ सद्र्धाम,समाग्रीले धुप दिप नैबद्य पकवान त्यो ।।
पुजा कोठामा माटोको विशुद्ध जलपूर्ण घडा ९कलश०को ।
वरिपरि नौवटा देवीको स्वरूपको प्रतिमूर्ति स्थापित भयो ।। २
शुद गाईको गोबरले नौवटा देवीको वेदी आकारमा बन्यो ।
लेपन गरि घडाको वरिपरि मकै,जौ जमरा उमारिने भयो ।।
उही जलपूर्ण कलशमा पञ्चपल्लवको पात,फूल चढाइ ।
अनन्त शक्तिस्वरूपा महाकाली ९संहार० देवी जनाइ ।।२।।
महालक्ष्मी९सुरक्षा०,महासरस्वती ९सृष्टि०को यज्ञ भयो ।
पञ्चोपचारले पूजा,चण्डी दैनिक पढि जमरा घरमा राखियो ।।
बुझि नवदुर्गाहरू प्रकति(पूर्व, चण्डिका(आग्नेय, भद्रकाली ।
(दक्षिण, सर्वमङ्गला(वायव्य, वैष्णवी( उत्तर राखि पुजी थाली ।। क
शिवप्रिया(ईशान, जगदम्बिका( जल, स्थल र आकाश पुजीयो ।
नाम,दुर्गाहरू अन्य दिशाका अधिष्ठात्री देवीहरू आव्हान गरियो ।
हिन्दु धर्म, संस्कृति अनुसार घट कलशमै सम्पूर्ण देवीदेवता ।
सप्तसागर, सप्तद्वीप, सम्पूर्ण नदी एवं तीर्थहरूमा गर्नु एकता ।।
बुझ,घटकलश अष्टमङ्गलका शुभ चिन्हहरूद्वारा समाहित हुन्छ ।।
घटस्थापनामा घट कलश स्थापनाले सम्पूर्ण देवीदेवता, पुजिन्छ ।।
तीर्थ, पवित्र नदी नाला, सप्त सागर, सप्त द्वीप सबै सम्झीन्छ ।
दशैमा सबै देवी भगवती जगदम्बा देवीस्थलहरूको आराधना गाई ।
देवीदेवताहरूको पूजा(उपासना, पुकार तथा दर्शनमा नश नातालाई ।
यहि दिन हिन्दु नेपालीहरूका घरघरमा र देवीका मन्दिरहरूमा ।
आस्था भावले भगवती दुर्गाको पूजा, आराधना,प्रसाद र प्रार्थनामा ।।
पुज्दा शङ्ख, डमरू, घण्टी आदि बजाइ दुर्गासप्तशती (चण्डी०, पढ्नु ।
स्त्रोत्ररत्नावली, कालिकास्तोत्र, दुर्गाकवच, श्रीमद्देवीभागवत् पाठ गर्नु ।।
दैनिक पूजा,पञ्चायन पुज्नेले पनि पूजा गरिसकिएपछि ध्यान,न्यासमा ।
जप,तप गरी टिका प्रसाद प्रत्येक दिन बलि शास्त्रीय विधानले धर्नुमा ।।
कालरात्रि भीत्र,घिरौला,कुभिण्डो,नरिवल,फलको बलि दिइ पुजा सिद्धिन्छ ।
कसैले आव्हनमा फूल प्रसाद चढाएर आवस्यक कार्य समापन भैजान्छ ।।३।।
दशै २
हटि धूलो मैलो आयो चाड दशैं,बडा दशैं, दशहरा, विजया दशमी, आयुध(पूजा)ले जानिन्छ ।
हिमावत खण्डको सिन्धुपतिको संस्कार बन्यो नेपालीहरूको प्रमुख खुसि,सुखको पर्व भनियो ।।
आश्विन महिना घडा थापि,शुक्ल पक्षको दशमी तिथिको दिन दशै पर्वको प्रमुख दिन मानियो ।
असतयमा सत्यको विजय,भगवान रामले यसै दिन रावणको वधले जनमा सुख शान्ति थपियो ।। १
कुकृत्य,असत्य,अधर्म माथि सत्यको विजय धराधाम र जनको खुसि रूपमा मनाइन्छ ।
हर्ष,उल्लासले दशमीलाई विजया दशमी टिका,जमरा,पकवान,नर्या शुभमा रमाईन्छ ।।
हिन्दुले दशैं वर्षका तीन अत्यन्त शुभ तिथिहरूमा प्रमुख छ,अरु दुइवटा तिथि रहुन् ।
चैत्र (चैत)को शुक्लको,कार्तिक शुक्लको प्रतिपदा तिथिमा सफा,शुद्धि घर,जनमा जागुन ।।
चाडका दिनहरूमा हिन्दूहरू नयाँ कार्य शुरु गर्दछन, शस्त्रको पूजा गर्दछन्,आनन्दी भए ।
प्राचीन कालमा जनहरू सबैले यो दिन विजयको प्रार्थना गरि शुभ,रण,यात्रामा शुरु गए ।।
दशहरामा ठाउँ(ठाउँमा मेलाहरू,रामलीलाको,पिङ्ग,उत्सव रमाईलो भेला, आयोजन गरिन्छ ।
दुर्गा थापी दैनिक पूजा,चण्डी पाठ,यज्ञ,हवन,जप,रावणको विशाल पुत्ला बनाएर जलाइन्छ ।।
विजयदशमी भगवान रामको विजयमा,परिवार जुटि,खुसिको रूपमा मनाई,बर्षभरी संम्झीन्छ ।
दुर्गा पूजा,शक्ति पूजा, दुवैमा रूपमा नेपाली एकता,आर्शिवादले टीका जमरा,प्रसाद लिईन्छ ।।
नेपाली माटो,भूधरा र आरोग्य जडीबुटी समेली,शोधन गरे,पर्यटन,यात्री भरी ख्सि दिन्छ ।
शिप,प्रविधि,भेटघाट र अनुभवले एकता बनी जनमा विकास,अर्थमा श्रम जाँघर भरिन्छ ।।
दुर्गासप्तशती मा दुर्गा लाई देहाय का ११ नाम ले बन्दना गरिएको छ |
जयन्ती मंगला काली भद्रकाली कपालिनी
दुर्गाक्षमा शिवा धात्री स्वहा स्वधा नमस्तुतेः
नवरात्र वा दशैको ९ दिन र बिजय दशमीको महिमाहामि साक्षात ब्रम्हका मुखारवाणि आँगीरा ऋषिका सन्तान सेढाईहरु, आफनो आवास ऐपन लिपपोतले सजिसाजाउ गरि,घर भरि सन्ताती राखि खुस दिलले बिहान सबेरै उठी दैनिक यावत कर्म योगाशन,पाञ्चायन पूजाविधि सकि चोखो मर्दनाको धोति पहिरिई,जनानले चोखो भई लिपपोतले दियो कलश र केराको पातमा नवदुर्गा को स्थापना,चोखो (रातो)अष्ठमातृका तामाको थालिमा पूजा सरदाम आत्मस्वाभिमानले भण्डार कोठा, मुलस्थानीले पुजी आफना थानीमानि,कुलायन,गोरिल,वायू,भङ्गेर होमादी गरी नवरात्री भरी दुर्गा कवच,सप्तर्षि पुजन,चण्डिपाठ गच्छे , कुल आचार अनुसार मकैको विउ, टपरीमा जौको विउ रोपि पानि(जल) दिनु, आफना परिवारमा दैनिक टिका लगाई दिनु । पूजन विधि आफना वंशजमा सिकाउन छोरा,नाती,नातिनी सहयोग लिई हतियार पुजि घिरौला,कुभिण्डा,नरिवलको दैनिक बलि दिई शिर कालिकालाई चढाउने र सप्तमिको दिनमा खसि खानेले खाने,अष्ठमिको दिन बलि दिनेहरुले एकै रंगको बोका आगनमा ऐपनले पोति ,जल, फलफूल, टिकाले पर्सि खानु,कलेजो दुनामा राखि आफना थानिमानि,कालिका,कुलायनलाई होमि दिनु र टाउको नवदुर्गामा चढाई दिनु । मासं नखानेले घर परिवारमा सक्ने मौका अनुसारको फलफूल नैवेद्य दैनिक पूजा विधि अनुसार पुज्नु र दशमिका दिन नित्य पूजा होमादि गरि चोखो विधि बिधानले रोटि पोली काक्राको अचार,फलफूल राखि आफू भन्दा मान्यजन (सिधा आँखा र खुस मनले )मा टपारी लिई टिका (तरखुको कालो टिका पहिल्यै) र मन्त्रोउच्चाहरण सहित आर्शिवाद (पूर्णिमा सम्म )थाप्नु ,चेलीवेटीमा गच्छे अनुसार दान दक्षिण ,गरगहना,कपडा दिनु तर रित्तो हात मान्यजनमा जतिनै गरिवि रहेपनि फूल मात्र भने पनि दिनु (आफूमा गर्व त्याग्नु,जातीमा एकता भरोसा राख्नु) । नजिकका भाई वन्धु जे जस्तो मनमुटाव रहे पनि आफनो घर,कुल,वंश,कुल कुटुम्व सित टिका ग्रहण गर्नु ,यो दिन रिस,राग,भनवैर,व्यवहार सेढाई कुलमा कहिल्यै नल्याउनु ,परदेश बस्नेले पनि गृह आव्हन गरि मठ मंन्दिर गई टिका प्रसाद गर्नु गराउनु । घरको मान्यजन उम्काई (ससुराली र मावली सधै आफू पनि जानु)कर्म रिति चालचलन गर्नु सन्तानलाई सिकाउनु । सके दशाशी दान आफना पूर्खाको नाममा सेढाई बन्धु समाजलाई थमाईदिनु । पूर्णिमा पछि अष्ठमातृका,जमराको शेष (नदि,खोला,अगज स्थामा राखिदिनु) सेलाउनु र नुहाउनु । धर्ममा विमति राख्ने साखः सन्तान कोहिलेलाई पनि यो अवधिमा स्नेह,आदार सेढाई बन्धुले गरिदिनु । नरिसाउनु १ पटक रिस ईष्र्या पाल्दा शरिरका २ प्रतिसत रक्तm केसिका सधैको लागि मर्दछन् भने भक्तिभाव योगाशन,आरधाना,भाईबन्धुत्व जम्दामा शरिरका २२ प्रतिसत रक्तm केसिकाले अल्पकालिन शक्ति भर्दछन् ।
प्रथम ः शैलपुत्रि
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत शैलपुत्रिदेवी अर्थाथ मस्तकमा अर्धचन्द्रयुक्त घण्टा आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि शिरमामुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक चन्द्र ध्वनि तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (रातो वस्त्रमा सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा शैलपुत्रिदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई मणिपुर चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले कुलमा मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
दोश्रो ः ब्रह्मचारिणीदेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा ( हिमालय पर्वतको घरमा मेनकाको गर्भबाट जन्म लिई नारद मुनिको उपदेश अनुसार भगवान शिवजीलाई पति स्वरुप प्राप्त गर्न अकल्पनीय कठोर तपस्य १ हजार बर्ष सम्म फलफूल खाई, ३ हजार बर्ष सम्म जल पनि नखाई, अरु हजारौ बर्ष सम्म तपश्य गरेकी हुदा उमास्वरुपिणि भई भक्ति अन्र्तगत) ब्रह्मचारिणीदेवी अर्थात मस्तकमा फूलको रुप आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि श्वेताम्वर परिधानम्,कमलदल भृषणम् ,अक्षमाला कमण्डलु धारम्,ज्योतिमय स्वरुपम् । अक्षफल वरादायिनी विजय शालिनी स्वरुपिणी,सर्व सिद्धिबुद्धिप्रदे देवी । श्री ब्रह्मचारिणीदेवी नमोऽस्तुते ।। पुष्पमुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिशाचहरु नष्ट गरी भयानक ज्योतिरुप तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सेतो वस्त्रमा सजिएर कमलको फूलमा सवार हुने ( ब्रह्मचारिणीदेवी ) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ नमःजयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशैघरमा ब्रह्मचारिणीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान(वंश),पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई स्वधिष्ठान चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल सिद्धि,विजय प्राप्त हुने गर्दछ ।
तेश्रो ः चन्द्रघण्टादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत चन्द्रघण्टादेवी अर्थाथ मस्तकमा अर्धचन्द्रयुक्त घण्टा आकारको मुकुट धारण गरेकी भगवती हुन् । यि अर्धचन्द्रयुक्त मुकुट धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी ( दश हातमा दाया तर्फ जपमाला,कमलको फूल,धनुष वाण आदि अस्त्र र वाया तर्फ कमण्डलु त्रिशुल,गदा ,तरवार आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक चन्द्र ध्वनि तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख( अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (रातो वस्त्रमा सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा चन्द्रघण्टादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई मणिपुर चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
चतुर्थः कुष्माण्डादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कुष्माण्डादेवी अर्थात ब्रह्माण्डको आदिम कालिन सुष्टि विहिन अस्तित्वमा मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने अण्ड अर्थात ब्रह्माण्डको सृष्टि र शक्ति स्वरुपा भगवती कुष्माण्डा(कुभिण्डोस्वरुपा)देवी सूर्यमण्डलको भित्रि तहमा निवास गर्ने भगवती हुन् । यिजाजल्यमान् कान्ति र सूर्यको सरह देदीप्यमान तेजले व्यप्क्त धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न अष्टभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – आठ हातमा दाया तर्फ कमण्डलु,धनुषवाण,कमलको फूल आदि अस्त्र र वायातर्फ अमृतपूर्ण कलश चक्र गदा र आठौ हातमा सिद्धि प्रदान जपमाला आदि शस्त्र), सबै भूत प्रेत पिचाशहरु नष्ट गरी भयानक अण्डकार ब्रह्माण्डदायिनी कुष्माण्डादेवी ्र तेज तरङ्ग फैलाई भक्तको दुख अभय,वरमुन्द्रा धारण),शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ विश्वेश्वरी जगद्धात्री स्थिति संहारकारिण्ीम् । त्वयैतसुज्जयते जगत् त्वैतत्पाल्यते च सर्वदा । देदीप्यमान कान्तिमय वर्णानम् सूर्यमण्डल समप्रभाम् । दिव्य शस्त्र अस्त्रादियुक्त अष्टभुजाधरां सिहवाहणाम् ।रोगकष्ट सर्व संकट विनमशिनी जय श्री ब्रह्माण्डेश्वरी ।। गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा कुष्माण्डादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना दरिद्र,दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई अनाहत चक्रमा केन्द्रित गरि सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
पञ्चामीः स्कन्दमातादेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत स्कन्दमातादेवी अर्थात भगवान स्कन्द कुमार (कार्तिकेय) वालस्वरुप मातादेवी काखमा अस्तित्वले मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने सृष्टि र शक्ति स्वरुपा भगवती स्कन्दमातादेवी भगवती हुन् । यि चतुभुज पद्मासनसहित सिहवाहन धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न चारभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – चार हातमा दाया तर्फ माथिल्लो हातले स्कन्दकुमार लाई काखमा च्याप्ने, तल्लो हातमा कमलको फूल बाया तर्फ तल्लो हातमा कमलको फूल, माथिल्लो हातले वरमुद्रा धारण गरेकी सूर्य मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ पद्मासनस्थिताम् चतुभुजावरद–पद्म हस्तकाम । सर्व पाप हरे देवी श्री यशस्विनी स्कन्दमातृस्वरुपिणी ।। भुक्तिमुक्ति प्रदे देवी । स्कन्दमाता नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः कमलको फूलमा विराजित चारहातमा कात्र्तिकेय,कमलको फूल,र वरमुन्द्र बिहानको सूर्य जस्तै देदिप्यमान् तेजो वर्णकाी हंसवाकिनी लाई नमस्कार गर्दछु ‘ सबै पाप नाशक यश,ऐश्वर्य भरी वात्सल्य स्कन्दकुमारको आमास्वरुप धारण गरेकी । भुक्तिमुक्ति दिने स्कन्दमातादेवी तपाईलाई बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।।) गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा स्कन्दमातादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना दरिद्र,दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई विशुद्ध(पुष्कल) चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र कल्याण चाहना सहित सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
षष्ठीः कात्यायनीदेवी
ओउकार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कात्यायनीदेवी अर्थात प्राचिन कात्य नामक ऋषिका छोरा कात्यनले आफनो घरमा जगदम्बा भगवती छोरीकारुपमा जन्म लिउन भनि लामो समय कठिन तप गरी भगवतीले प्रार्थना स्विकारगरि शुक्ल चतुर्दशीमा जन्म लिई सप्तमी,अष्ठमी र नवमीतिथिसम्म जगदम्बा भगवती मातादेवीले पूजा अर्चना ग्रहण गरी महिषासुरको वध गरि महिषमर्दिनी भगवती कात्यायनीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । सह–अस्तित्वले मन्द मुस्कानद्धार सृष्टि दिने र शक्ति स्वरुपा भगवती कात्यायनीदेवी भगवती हुन् । यि चतुभुज पद्मासनसहित सिहवाहन धारण गरेकी,विशुद्ध ,स्वर्णमय दिव्य शरिर भएकी ,बिभिन्न चारभूजामा शस्त्र अस्त्र धारण गरेकी – चार हातमा दाया अभय वरमुद्रा धारण गरेकी बाया तर्फ तल्लो हातमा कमलको फूल, माथिल्लो हातले चरवा(खड्ग) लिई सुन जस्तै चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने (सजिएर सिंहमा सवार हुने (सिह वाहिनी) भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ दुख दरिद्रय,रोग–कष्ठ,सर्व संकट नाशिनी सिहवाहणाम् । महर्षिमर्दिनीदेवी श्री कात्यायनीस्वरुपिणी ।। रक्षामे सर्वतःश्री कात्यायनीदेवी नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः स्वर्णमयरुप भएकी,चारहातमा तरवार,कमलको फूल र अभयमुद्रा धारण गरेकी , देदिप्यमान् तेजो वर्णकी हंसवाकिनी लाई नमस्कार गर्दछु ‘ सबै पाप नाशक यश,ऐश्वर्य भरी भुक्तिमुक्ति दिने स्कन्दमातादेवी तपाईलाई बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।।) गरि आदि दुर्गा भवानीको स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा स्कन्दमातादेवी (श्री विग्रह) सम्झेर पुजन गर्दा आफना आत्मा,दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ ।
आत्मा ः आत्मा नीराकार रुपमा रहदो एक शक्ति हो । यहि आत्मा साकार अवस्थामा रहदा शक्तिका प्रतिनिधि देवी,दुर्गा,भगवती र राम,कृष्ण ,वासुदेव,शिव आदि अनेक नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । शक्तिको अर्को अंश जीवात्म हो । चराचर जगतमा प्राणी तथा वनस्पति जीवात्मका प्रतिनिधि हुन् । प्राणी र वनस्पतिको पार्थिव शरीर नाशवान छ । कुनै पनि समय शरिर मर्न सक्छ तर,शरीर भित्र वास बस्ने उर्जा शक्ति जसलाई हामि जीवात्मको नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । यो अविनाशि , अपरिवर्तनीय र सनातनिय छ । जीवात्म आत्माको अंश र उसैको सन्तान भएको हुनाले लामो समयको अन्तराल पछि भौतिक जीवन सार्थक भएमा वा सृष्टिको काम समाप्त हुदा आत्म तत्वमा विलिन भई एकाकार हुनेछ ।
परात्म ः एक आपस्तका फरक फरक आत्मतत्व हुन ।
सृष्टि ः सृष्टि संचालनमा आधारभूत संरचनाहरु अनन्त आकाश,समय र ईश्वर हुन् । यि मध्येमा आकाश,समय जड र ईश्वर चेतना हुन् । आकाश,समय र ईश्वरको त्रिपक्षिय सहअस्तित्व नै महाब्रहाण्ड हो । महाब्रहाण्डको भिमकाय प्वालभित्र असंख्य गतिशिल ब्रहाण्डहरु रहेका छन् । यसै गतिशिल ब्रहाण्ड भित्र हामिहरु आकाशगंगा उप–ब्रहाण्डको पृथ्विमा रहेका छौ । धेरै लामो समय बिति सके पछि अन्तरिक्ष भित्रैबाट शून्य अवस्थाबाटै पदार्थका परमाणुहरुको उत्पति हुन थाल्यो । क्रमशः उत्पति हुदै संगठित भई एकत्रित हुदै जाँदा बाटुला पिण्डहरुको निर्माण प्रक्रिया शुरु भयो । पिण्डमा बिभिन्न किसिमको ग्याँस(वायू) का साथसाथै ठोस र तरल पदार्थहरुको उत्पति भयो । यि उत्पति भएका पदार्थहरु अरबौ बर्षको समय लगाएर बिशाल पिण्डको रुपमा निर्माण भए । हाईड्रोजन र हिलियम ग्याँसको रासायिनिक प्रक्रियाबाट उर्जाको उत्पति भयो ,जसलाई हामि प्रकाश र ताप मान्दछौ । यहि प्रकाश र तापको माध्यमबाट अन्तरिक्षमा रहेका भिमकाय पिण्डहरु दन्दन्ति बलि रहेका छन् । जसलाई हामि तारा भन्दछौ । सूर्य पनि एउटा मध्यम श्रेणिको तारा हो । यहि तारालाई अन्य तापक्रम कम भएका पिण्डहरुले सूर्य नामको तारा नै परिक्रमा गरिरहन्छन् । हाईड्रोजन र हिलियम ग्याँस नभएका पिण्डहरु क्रमशः सेलाउदै गए,त्यस्ता पिण्डहरु पृथ्वि,चन्द्रमा,शनिश्चर आदि नामाकरण गरियो । वायूमण्डलको उत्पति भयो । बर्षा हुन थाल्यो । प्रारम्भिक अवस्थामा साना साना वनस्पतिहरु उम्रन थाले । अब हण्डि नभएका जीव जन्तुहरु उत्पति आज भन्दा ३अरब ५० करोड बर्ष अगाडी जीवको जीवन शुरु भयो र आज भन्दा २४ लाख बर्ष अगाडी दक्षिण अफ्रिकाको जंगलमा मानिसको उत्पति भयो । यहि विकासक्रम नै आधुनिक मानवको वंश,परम्परा,सदाचार,एकता हामिमा रहेको कुरा मननिय छ ।
सप्तमी कालरात्रीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत कालरात्रीदेवी अर्थात प्राचिन गाजल जस्तो चिल्लो चम्किलो कालो रंग नाकबाट स्वास प्रस्वाशमा आगोको मुस्ला फयाक्ने कपाल पिंmजाएर घाटिमा चम्किलो मालाधारी बाघको छाला बेरेर नाङ्गै गधामा सवार हुने सप्तमी,बाया हातमा फलामको काटा र खड्का लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि शुभङ्गरीदेवी कालरात्रीमातादेवीले पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती कालरात्रीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरिएको ठाऊ अरुले नछोन भनि सेतो बस्त्रले टिका सम्म ढाकिन्छ र इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ उध्र्वकेशा कण्टक धरा कृष्ण स्वरुपा नग्ना खरास्थिता । महाभयविनाशिनीम् जयश्री कालरात्रिर्भयङ्गरी ।। सर्व शुभफल वरदायिनीम् श्री कालरात्रिःशुभङ्गरी । देहि मे परम सुखम् श्री कालरात्रि नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः नाङ्गै उभिएर कपाल फिजाई गलामा देदिप्यमानमाला महाभय नाशिनि कालरात्रिर्भयङ्गरी स्वरुपा देवी नमस्कार छ । परम स्वरुप भएकी भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि आदि दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा कालरात्रीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती नव–पत्रिका(केरा,दारिम,धान,हलेदो,माने,कर्चेल,बेल,अशोक र जयन्तीका साथ ) राखि पुजन गर्दा आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फैल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो वा घिरौला(मांसरहित) बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रायः छ । मासु र पशुवध शक्तिसंचय समाजमा नहुनु राम्रो मानिन्छ ।
महाष्टमी महागौरीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत महागौरीदेवी अर्थात प्राचिन कान्तिमय सेतोवर्णकी(शरिर दुध जस्तै सेतो) सेतै वस्त्र,आभूषण र साढेमा सवार सेतो रंग भएकी बाया हातमा डमरु र वरमुद्रा लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि अभयमुद्रा र त्रिशूल पार्वतीरुपले पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती महागौरीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री महागौरीदेवी लाई दानवराज शुम्भको आज्ञाबाट पक्रेर ल्याउन असंख्य दानव सेना र चण्डमुण्ड गएका थिए अम्बिकादेवीले आफू क्रोधित भई कालिकाको स्वरुप धारण गरि शस्त्रअस्त्रले शत्रुनाश गरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलचार अनुसार मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा र दर्शन गरि ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ श्वेते वृषे समारुढा,सर्वाङ्ग श्वेताम्वर रुप स्वरुपम् । शूल,डमरु वरदामय,हस्तकाम् चतुर्भुजा स्वरुपाम् ।। सर्व भूतप्रेर्तािदहारिणीम् श्रीमहाकाली रुप धारिणीम् । सर्व संकट हरे देवी।श्री महागौरी नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः सेतो साढेमा वाहन बनाई सेतो देदिप्यमान स्वरुपा देवी नमस्कार छ । दाया हातमा अभय मुद्रा र त्रिशुल लिई वाया हातले डमरु र वर मुद्रा धारण गरेकी परम स्वरुप भएकी सबै प्रेतदी,,भूतादी नाशक भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि महागौरीदेवी दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा महागौरीदेवी(श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती राखि पुजन गर्दा मंसहारीले बलिदिई ( शाहकारीले कुभिण्डो,नरिवल,घिरौलाको बलि दिई )आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फूल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो,मूला वा घिरौला बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रायः छ । मासु र पशुवधको शक्तिसंचय समाजमा नहुनु राम्रो मानिन्छ ।
नवमी सिद्धिदात्रीदेवी
ओउम्कार ॐ परिवार वा हिन्दु संकायको भगवतीको महिमा अन्र्तगत सिद्धिदात्रीदेवी अर्थात प्राचिन बिशुघ सुन समान चम्किलो,सौन्दर्यमुखी,सौम्य,शान्त मुद्रा ले देदिप्यमान रातो वस्त्रधारी छन्,चार हातमध्ये बाया हातमा गधा र कमलको फूल लिने दाया हातले भक्तहरुको आई पर्ने विपक्ति नाशिनि शंख,चक्रधारी सिद्धिदात्रीदेवीकोे पूजा अर्चना ग्रहण गरी भगवती सिद्धिदात्रीदेवी भनि पूजन गरिएको छ । चम्किलो बिशुद्ध मण्डलकी देदीप्यमान कान्तिमय अधिष्ठात्री शत्रुनाश महात्रिपुरासुन्दरी अष्टमातृका आव्हनगरि मंगलमय रक्षा गरिदिने भगवती हुन । आफनो संकाय,कुलाचार अनुसार दुर्गा सप्शती(चण्डी) पाठ सहित मूल भण्डारमा दुर्गाभवानीको स्थापना गरि इष्टदेव,कुलदेव को शुद्ध भक्तिपूजा,महिमा र दर्शन पूजाअर्चना गरि तन्त्रोक्त बिधिले घटस्थापनाको कलश विर्सजन गरि असत्य माथि सत्यको विजय र आस्थाले बस्ने सेढाईहरुको परम्परा छ । यस दिन ॐ जयन्ती मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी । दुर्गाक्षमा शिव धात्री स्वाहा स्वधा नमोऽस्तुते । ॐ सुवणवर्णाम्,चतुभुजाम् सर्वाङ्ग रक्ताम्बराम् । अष्टमातृका स्वरुप श्री सिद्धिदात्रीस्वरुपाम् ।। दारिद्रय दुखकष्ट हरिणिम् सर्वसिद्धिबुद्धि वरदायिनिम् । सर्वत्र विजयशालिनीम्,श्री महा सिद्धिदात्रीदव्यौ नमतस्यै नमो नम ः ।। (अर्थ ः सुन जस्तैचम्किलो रातो वस्त्रधारी शान्त मुद्राधारी आशनमा चार हात भएकी देदिप्यमानमाला महाभय नाशिनि सिद्धिदात्रीदेवी स्वरुपा देवी नमस्कार छ । दुख,कष्ट,ऋद्धि,बुद्धिदिने विजयपरम स्वरुप भएकी भगवतीलाई म बारम्बार नमस्कार गर्दछु ।। ) गरि आदि दुर्गा भवानीको पूजा,स्तुती र श्री दुर्गा सप्तशती,अष्ठमातृका गरि दशै घरमा सिद्धिदात्रीदेवी (श्री विग्रह) सम्झेर फूलपाती राखि पुजन गर्दा आफना आत्मा, विध्नवाधा,भय (शत्रु,अग्नि,जल), डर, त्रास, भूत, प्रेत, नवग्रहदी, संकटा दरिद्र, दुखः कष्ट,रोगव्याधि,आयू आरोग्य श्रीबृद्धि हुने,शाखा सन्तान,पाप नाश,जुनी भरीको कल्याण फल प्राप्त हुने शुभ साईतको कल्याण, मन,वचन कर्म शुद्ध भई मनलाई आज्ञ चक्रमा केन्द्रित गरि तेज कान्ति,दुखबाट यत्र–परत्र सन्तती कल्याण चाहना तेज सहित संकट सबैमा श्रद्धा भक्तिले मनोवाञ्चित फल प्राप्त हुने गर्दछ । शक्तिपिठमा भने शास्त्रोर,तन्त्रोक्त बिधिले क्षेत्री सेढाईहरुले रागा,बोका,हास,कुखुरा आदि पशु बलि दिईन्छ ,तर यि बाहेक भगवतिको महिमा झल्कने स्तुती पुजनले मनुष्यमात्रमा रहने हिंसा,क्रोध,आशक्ति,रिस,राग बैराग्य,अशान्ति र बैचनीलाई बलि दिएर साप्तीकि आहरव्यहार गरी अन्न,फल,फूल प्रसादी गरी नरिवल,कुभिण्डो वा घिरौला बलिदिए सेढाईहरुको आरोग्यता बढ्ने निश्चितप्रयाः छ । मासु ,परहिंसा र पशुवध शक्तिसंचय समाजमा नभए राम्रो मानिन्छ ।
विजय दशमी वा टीका
मर्दना सवेरै उठेर स्नान कर्मदी र पुजापाठ गरि दिनु,जनानाले शुद्ध पकवान(सेल रोटी,पूवा,अम्वा,केरा,सुन्तला बिमिरो आदि फलफूल,किसमिस)डालिमा तयार गरि दैनिक पुजा र टिकाको सरदाम पूजि देवीदुर्गा आव्हन गरि,सबै इष्टदेव,स्थानीमानि,कुलायन,पाञ्चायन पुजि दिनु ।टिकाको समयमा ऐपन लेपन गरेको पिढिमा गुन्द्रि,काम्लो,रडि,गलैचा घरमा नवग्रह,दशा शान्त हुने तान्त्रोक्त र शास्त्रोत्तर विधिले निश्चित समयमा होमादी गरि जमरा चढाई टिका खुलाई आर्शिवाद सहित घरमा भएका नयाँ वस्त्र धारण गरि परिवार प्रशन्नमुद्रामा(कसैले अध्यारो नबनि) सजिएर टिका लगाउने पूर्वाशान गरि सानाले ठूलाको हातबाट क्रमशः टिका जमरा ग्रहण गर्नु पर्दछ । सानाले ढोग्नु पर्दछ । सेतो कमेरो र रातो माटोले लिपपोत भएको घरमा असत्यामाथि सत्यको विजयको प्रतिक तरखुको टिका रातो टिका फूल प्रसाद जमरा आफू भन्दा ठूलाको हातबाट ग्रहण गरि मिठो पकवान घरद्धारमा सबैले खानु खुवाउनु पर्दछ । रिङ्गे,रोटे,डोरे,जाते ,पिर्के पिङ्गमा रमाउनु र एक पटक सबै परिवारले धरती छोड्नु(पिङ्ग खेल्नु) पर्दछ । चेलीवेटी,छोरी,बुहारी,ज्वाई भान्जा र साना भुराभुरीमा गच्छे अनुसारको दान दक्षिणा दिनु ।घरमा टिका थाप्ने सबैलाई बिटुलो मुख नपठाई दुध,केरा,माछा,मासु,पकवान,किसमिसको प्याकेज वा टपरीमा रोटी,चिउरा दिई पठाउने । गृहणीहरु पनि सब शान्त ,शौम्यचित्त भई घरको काम गरिदिनु,नजान्नेलाई सिकाउनु,जानेकाले गरिदिनु । आफूभन्दा ठूलालाई ढोग्दा रित्तै नढोग्नु,आफना वंशजमा एक टपरी रोटी पकवान किसमिस अचार केरा राखि ढोग्नु । यो दिन रिसाउनु र भनवैर नगर्नु,वितृष्ण,आलस्य,रोग,चिन्ता,भय सवमाथि विजय गर्नु ।आफनो बल बाहिरका दाज्यूभाई दिदि,बैनी छरछिमेकमा समेत टिका लगाउनु र सदाचार र सामाजिक सद्भाव कायम गर्नुपर्दछ । आफना वंश(आफू सहितका ७ पुस्ता,मावली,ससुराली)गुरु,सहधर्मिणीमा टिका छुटाउनु हुदैन,छुटाउने को अनन्त जीवन अशाहयः हुन सक्छ । मदिरा,मद्यपान,धुम्रपानका लत भएकाले नवदुर्गाभरी वारी(घर,कोठा,चोटामा नखानु) दिनु र परिवारको कुलाचार कायम गर्न सघाउदा सेढाईहरुको स्तरबृद्धि हुने कुरामा दुईमत छैन । यस दिनमा नवदुर्गामा राखेको बोका वा खसिको टाउको सफा गरि मरमसला राखि क्वात(सिङ्गै टाउको पकाउने विधि) सपरिवार खान सकिन्छ । यो निकै पौष्टिक,तात्विक र हितकरी छ । आफूले मान्ने गरेका सबै जातजाती,काम गर्ने बर्ष भरीका सहकर्मि सबैलाई बोलाई खुवाउनु पर्दछ ।
एकादशि,द्धादशि,त्रयोदशी चौथी र पूर्णिमा
यि दिनहरु सेढाईहरुको कुलाचारमा विजयदशमि सरह माईती,मावली,टाढाका बन्धुहरुकालागी टिका जमरा सहित सजिन सकिने छ ।घिरौला र मासुको सुकुटि खानेहरुको लागि एकादशि बाहेकका दिन खुला हुनेछ । अन्यहरुका लागि रोटी पकवान किसमिस काक्रो,कुभिण्डोको अचार केरा दुध खानदिने गरिन्छ ।कुनै साना बालबच्चाको पास्नि,गृहप्रवेश,नविन कार्य थालनि,झैभमेला अन्त टिकाको दिनबाट पूणर््िामा सम्म गर्दा कुनै पण्डित,पूरोहित,साईत जुराउनु पर्देन । घर सल्लाह,छुटिभिन्न,पुस्ता पहिचान,शिक्षा,स्वस्थ्य,आप्रवासका समस्य निराकरण गर्ने छिमेकीलाई सान्तवना र सदभाव् बाड्ने र आफनो जन्मस्थल एकपटक पुग्ने तुलफूल खाने मित्रवत अवसर समेत यहि समय उचित हुन्छ । आपति,विपत्ति,जूठो,सुतक रहेका एकलसमाजका,गरिव,निमुखा,बनिता सब भाईचारा जात जाती नहेरी गरिने सद्भाव तपाई सफलताको लागि कसि हुनेछ भेट्नु बोलाउनु सुख दुख बाड्नु आशातित् बन्न र उद्दार कार्यमा जुट्ने अवसर नगुमाउनु । धर्म धारण गर्ने र व्यवहारमा देखिने गर्दछ ,यहि जिवनको कर्मप्राप्ति हो,कर्म तपाईको पालाना (यम,नियम) हो,दण्ड लिने र दिने समाज(देवता) हो । जीवन्त निश्चितप्रायः छ । स्वर्ग खुसि र आरोग्यतामा यस्तै माथिका चाडपर्व र पालनामा रहेको छ । भड्किलो समाज दिर्घकालिन छैन,देवता तपाईको आत्मामा परोपकारी हुदा रम्ने गर्दछन् तसर्थ सेढाई कुलाचार बाँचेको र बाँच्ने छ । यि तथ्यलाई बुझनु र बुझाउनु शिक्षा हो ।पद र मान् कुर्सिमा रहदा सम्भव छ । वातवरण र धरणी हाम्रो सचेतन सनातन बनाउदै भारवाहक बनि जन्म पछिको कर्म थाम्न उद्दतछिन् । तसर्थ वंश कहिल्यै भुल्न र घृणामा पार्नु असफल बन्नु हो । यहिकर्म बन्धुहरुमा दशैचाडको सन्देश हो ।
ब्रत(पुजन) बिधि ः
१. आफूले चाहेको उपशाना गर्ने विधि व्रत हो । सद्,चित् र आनन्दका लागि,विपतमा धैर्य धारण गर्न,सुखदको विर्साईलाई संस्मरण गर्न व्रत गरिन्छ ।
२. हातखुट्टाका नङ्ग काटि शुद्ध स्नान गरि साप्तिकी १ छाक भोजन गर्ने ।
३. ब्रह्रचार्य पालन गरि खाट विछौना त्यागि भूमिमा शयन गर्ने ।
४. ब्रत दिनदेखि अन्तसम्म झगडा ,दुवाच्य,अहित नगर्ने । सात्विक भाव ऋदयमा राख्ने ।
विषेश पुजा ः
कर्ता बस्नेले २४ घण्टा अगाडी राजर्शी,मद्यमांस खाना त्यागि शुभ सपरिवार पवित्रमनले स्नानादी,नित्यकर्म,न्यास,ध्यान वसि शुद्धबस्त्रले कुशासनमा बसि पूर्व फर्कि तामाको थालिमा करमपात्र बनाई तिन टुत्र,mा कुश र जल लिई आचमान गरि जल छर्कने,संम्पूर्ण शरिर,घर,सामाग्री ,वंश सम्झि संकल्प गोदान गरिदिने । आफनो नाम गोत्र खुलाई मेरो संम्पूर्ण दुख कुल उद्दार,शिक्षा,स्वास्थ्य,खानजिन,वासमा असर नहोस र जन्म जीवन,म्ृात्युलाई सहज बनाउनु,फूल,दहि,दूवो,चन्दन,फल अक्षता मिलाई सूर्यलाई अर्घ दिनु,प्रणाम र न्यास गरि,शंखा,घण्टा थापि ध्यान मुद्रामा धुप,दिपले होमन गरि पुज्नु ।चामाल वा धानको टपरीमाथि जलले भरिएको कलश,पूजा सामाग्री सहितको भूमि धानकलशमा छुनु।पुजा सामाग्री सहितको कलशमा पिपलको पात राखि वरुण थापि चारैतिर छुनु ।पञ्चामृत चढाउनु ।आर्सीमा ॐकार लेखि तामाको थालीमा आफना ईष्ट कुलदेव,स्थानि,मानि कुनको ब्रत हो लेखि सरदाम(धुप, दिप, नैवेद्य, चन्दन, अक्षता, पुष्प, पत्र, फल, जल),यज्ञसुत्र,तिल जौ,कुशले पुज्नु ।
५. प्रत्येक दिन सरदाम(धुप,दिप,नैवेद्य,चन्दन,अक्षता,पुष्प,पत्र,फल,जल) मध्यान्न आर्सीमा ॐकार लेखि तामाको थालीमा राखि आफनो मनको भगवानको आव्ह्न गर्दे पुज्ने(गणेश आव्ह्न गरि वात्ति बालि,पंञ्चोपचारले वा षोडसापचारले ब्रम्ह,बिष्णु,आदित्य,सोम,भौम,वुध,गुरु,शुक्र,शनि,राहु केतु सम्झेर पुज्ने),नैवेद्य चढाउने ।
६. पूजा सिद्धाई ऋदयसित अर्घ दिई पूर्णपात्र र कलश सेलाई दान दक्षिण सहित ईष्टमित्र टिका, गोदान र भुरासी टक्राउन,ुशिदा र बिदा गरी पञ्चामृत र प्रसादी बाडिदिनु खान दिई सानान्द बिदा दिनु ।
हेमादी ः पवित्र पुजन कार्यमा शुद्ध भई कर्ताले (मंगलाकार)ऐपन लेपन (वेदी) पुजन स्थलमा १.५ फिट लामो साल,स्वामि,चापको समिदामा अग्नि थापि शुद्ध ध्यू,धान,चामल,तिलको चरु बनाई १ माने तामाको मानाबाट सुईरोले ध्यू र पण्डित,ज्वाई भान्जाले चरु बेद मन्त्रोउच्चाहरण सहित आव्हान गरि तन्त्रोक्त र शास्त्रोतर बिधिमा आफना कुल वंश र वल भित्रका र स्थानिमानिलाई अग्नि साछि राखि सबै ईश भक्तिमा होम्ने विधि विधान हो । जुन शेष भाग शुद्ध ध्यूमा फेटी तराखुबनाई पहिलो टिका लगाईन्छ ।यो सेढाई जातिको सबै पुजन विधिमा अनिवार्य छ ।
सेढाइजार्तिहरुको कुलाचारमा मनुष्य शरिरको कोशहरुले अन्तनिहित क्रोमोजम छड आकारका (अनुवंशिकता) मा डिएनए ४६ वटा लिएको हुन्छ। यिननको पुच्छरमा टेलामिरेज जुन टेलोमेराज ईन्जाईम(तत्व) दुई मिलि वंशाणु गुण रहने हुदा एकै खाले हसिला ,मोटिला, गोरोपना, जुझारु, हठिपन, धार्मिकता, बोलिचाली,चालढाल र सदभाव हुने र मृत्यवरणमा पनि एकै खाले अनुवंशिक रोग लागि जिवाणुको शिकार भएको देखिन्छ । यिनैवाट दुःख सम्झाई मनलाई १० मिनेट रुवाउने,न्यास,ध्यानमा आई सब शरिर हल्ल्लाई निश्वास स्वास फेरी गर्जन सहित हास्ने, ॐकार बोल्ने,रिस,राग,आवेगलाई मारी शान्त भई प्रसादी खाने बाड्ने । रात्रि भजन गर्ने,सुन्न सुनाउन चाहेमा भजन किर्तन महिमा सुनाउने । आफूलाई मनपर्ने ईश्वर,मन,वचन,कर्म ,रंग बिचारी ,योग,यम,नियम,आचार सिकाउने र आफूले गर्ने । उत्तानो प्रशन्न मुद्रामा शरिरलाई सिधा गरि सफा तन मनमा आखा बन्द गर्दा रात हुन्छ,त्यसमा तन्द्रका साथ निद आउने हुदा साक्षत आत्म रमाउने गरि निदाउने ।
तिहार ः
सेढाईहरुका चाडपर्वहरु ः
ब्ौशाख १ गते नयाँवर्ष
माता तिर्थ औसी बुद्ध जयन्ति कुलायन पुजा गोरिल पुजा आईतवारे देवी पूजा आषाढ १५ श्रावण १ संक्रान्ति नागपञ्चमी जनैपूणर््िामा कुशेऔसी श्रीकृष्ण जन्माष्टमी हरितालिका तीज दशै तिहार बाला चतुर्दशी वायू पुजा १५ पुष माघे सक्तान्ती चत्रै दशै फागुपूणिमा भङ्गेर पूजा देवीपूजा .
सेढाई
सेढाई जात संस्कार बिहे र श्लोक:
कहाँबाट आयौ तिमी जन्ती कहाँ बस्यौ बास र,।जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के कहाँबाट फेर्छौ सास ।।उत्तर९ घरबाट आयौँ हामी जन्ती यहीँ बस्यौँ बास । जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के नाकबाट फेर्छौं सास ।।१।। प्रश्न स् कति बाट्यौ दाम्लानाम्ला कति बाट्यौ कुचा र।कति जन्ति आयौ बूढापाका कति आयौ फुचा र।।उत्तर९ चाहिँदो बाट्यौँ दाम्लानाम्ला चाहिँदो बाट्यौँ कुचा ।चाहिँदो आयौँ बूढापाका चाहिँदो आयौँ फुचा ।।२।। संस्क्ँर ९ कसकी छोरी श्रीसीता रानी कसका छोरा राम र।कसका छोरा वीर हनुमान कसका छोरा जूनघाम र।।उत्तर ९जनककी छोरी श्रीसीता रानी दशरथका छोरा राम ।पवन ९वायु० का छोरा वीर हनुमान कश्यपका छोरा जूनघाम ।।३।। कहाँ पलायो कर्कलो निगुरो कहाँ पलायो तामा । कसका हौ तिमी नातिपनाति को हुन् तिम्रा मामा र।।एत्तर९ खोलाखाली पलायो कर्कलो निगुरो बाँसमा पलायो तामा। जिजुबाजेका हौँ नातिपनाति आमाका दाजुभाइ हुन मामा ।।४।। तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड ।ईन कुन चरीका के के नाम लाउँछौ अर्थ कि छोड्छौ ठाम ।।उत्तर९ तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड। ईन ईन चरीका हीरामोती नाम लायौँ अर्थ छोड्दैनौ ठाम ।।५।। कुनै पनि पूजा९अर्चना वा शुभ कार्यलाई सम्पन्न ।गराउनु अघि पूर्व गणेश जीको आराधना पर्छ गरनु।। यो गणेश पुराण अति पूजनीय छ। यसको पठन९पाठनले सब कार्य सफल हुन्छन्। यहा कथाहरु सूत जीले सुनाउदा सधैं सबैतिर मंगल हुन्छ।।६।।
सेढाई जात संस्कार:
बताउनु त कुन प्रकार प्रजाहरुको सृष्टि भयो सर्वश्रेष्ठ देव कुन । आस्तिकले गणेशको आविर्भाव कसरी भयोकिन मानवशास्त्र भनिन्छ जुन। मानवशास्त्र वा मानवको विज्ञान अर्थ मनुष्य वा मानिस जनाईन्छ। यस शास्त्रकोले व्यवस्थित मानवसम्बन्धी विज्ञान भन्ने यि एकै हुन ।।१।। नेपाली समाज मा मृत्यु संस्कार रअन्त्येष्टि गर्दा हिन्दु परम्परामा मृतकको लासलाई हटाउछन् । नदी किनारमा जलाउने वा लासलाई तीन पटक नुहाइदिन्छन् र कपडाले लासलाई बेर्दछन् त्याहा।।लास बेर्न धेरै कपडा प्रयोग गरिए पनि सेतो प्रयोग हुन्छ। मुसलमान, जनजाती समाजमा लासलाई गाड्ने चलन कात्रो उहि जलाईन्छ।। क्रिश्चियन परम्परामा मृतकको लासलाई कफनमा राखि लासमा सुगन्धित अत्तर छर्केर सफामा राखिन्छ। देहको प्रार्थना गरी चिहानमा गाडि गरिव दान दातव्य र मुक्ति भएको ठानिन्छ ।।२।। फारसी सम्प्रदायका मानिसहरू लासलाई एक अग्लो स्थानमा राखीन्छ। केहि हिमाली जनजातीमा पक्षीहरूले लासलाई खाइसकेपछि मात्र मृतकको अस्थिपञ्जरलाई विसर्जन गरिन्छ।लाशमा जे जति गरिने विविध दाह संस्कार अन्त्येष्टिको उद्देश्य मृतात्माको शान्तिको कामना नै श्रेयस्कर मानिन्छ।।३।।
मृत्यु
हिन्दूहरूको जीवनमा अन्तिम नै अन्त्येष्टि संस्कार हो । मृतकका नातेदारले मृत्युपछिको जीव आत्मा मृतकलाई सुख र कल्याण भावना भयो ।।यो संस्कार सम्पन्न र पछिका युगअनुकुल अनेक विधि(उपविधिहरू थपिँदै आए । जुन स्वतन्त्र र महìवपूर्ण संस्कार लोक जीवनभन्दा परलोकको जीवमा ज्यादै महìवपूर्ण भए ।।१।। जीवको अन्त्येष्टि संस्कार अनिवार्य सावधानीपूर्वक गर्नू पर्छ । हिन्दू ओउमकार धारणामा आत्मा र शरीर अलग हुनु नै भौतिक अर्थमा मृत्यु हुन्छ ।। हरेक मृतकको आत्मा पारिवारिक सन्तति र नातेदारहरूको माया जालको कारणले आफफ्नो गन्तव्य ताक्दैन । यो स्थान घरको वरपर नै बसिरहने हानि पुर्याउने हुनाले यस स्थानसम्म पुग भनेर अन्त्येष्टि संस्कार विधि गरिन्छ।।२।। अग्निद्धारा दाहसंस्कार गरेर मृतक आत्मालाई पवित्र बनाउई पितृलोकतिर बिदा गरिन्छ । पितृलोकतिर प्रस्थानमा अभाव नहोस् भनेर खाद्यान्नहरू, कपडाहरू र मार्गदर्शनका निमित्त गाईदान कर्म गरिन्छ । कुनै मृतक प्रारम्भमा शरीरलाई जमिनमा गाड्ने वा जलाउने चलन नभएको सार बुझिन्छ । वैदिककालदेखि मात्र यस्तो चलन लोकप्रिय रहेको देखिन्छ ।।३।। साना बालकको मृत्यु भएमा वा सन्तहरूलाई अग्निमा नराख्ने चलन हिन्दू समाज विद्यामान छ । आगोमा दाहसंस्कार गरेपछि बाँकी रहेको अस्थि अवशेषलाई पुनः कुनै पात्रमा राखेर भूमिमा गाड्ने कालिमा सेलाउने विधि देखिन्छ।।४।। बौदयन र गृहसूत्रले मृत्युको निश्चय हुनासाथ त्यस्ता व्यक्तिहरूलाई भूमिमा राख्ने गर्दछन् । मृत्यु हुनुअगावै यसरी तैयार पारिएको अर्थिमा दक्षिण सिरान पारेर सुताउउथे ।। अर्थि तैयार पार्ने र मृतकका कानमा धार्मिक मन्त्रहरू सुनाउने विधि अद्यावधि गरेको पाइन्छ । शरीरबाट प्राण निस्कन लागेपछि वैतरणी,केही अन्तिम दानहरू गरिन्छ ।।५।। प्राण गइसकेपछि मृतकको मुखमा पवित्र गङ्गाजल तुलसीजल ग्रन्थ आदि राखिन्छ । मलामीले लास बोक्नको लागि अर्थि बनाउँदा प्रायःजसो बाँस प्रयोग गरेको गराइन्छ । यो अर्थिमाथि लाश दक्षिण सिरान पारेर उत्तानो पारेर राखि फूल अविर नगद माला लगाइन्छ ।।६।।अव लाशलाई कुल कुटुम्व बंशज नातासम्बन्धी वा समान वर्णका बाहेक अरूले नछुनु । दाहसंस्कार गरिने ठाउँका सरदाम सामान, काममा मृतकको छोरा र भाइहरूको मुख्य भूमिका रहन्छ ।। शवयात्रामा पनि अगुल्टोमा चिलिम राखेर आगो बालेर जेठो छोरो अघि लाग्नुपर्ने हुन्छ। मलामी जानेहरूमा मृतक सपिण्डीहरू, नाताहरू र मित्रहरू हुनुपर्ने विधान गृहसूत्र स्मृतिग्रन्थमा उल्लेख्य छ । ।७।। यहा लोग्नेमानसि मरेमा मृतककी विधुवालाई पनि एकसाथ चितामा राखेर जलाउने वा सति चलन अन्त भयो । हिन्दुको अमानवीय परम्परा समाजमा धेरै कालसम्म रहिरहृयो।। पछि कानुनी प्रतिबन्धले हट्यो ।। बाटोमा मृतकको शवलाई स्मशानसम्म लाँदा तीनपटक बिसाउने र यमसूत्र, हरिनाम या रामनाम जप्ने गरियो । हिन्दु परम्परा समान स्मशानमा पुगेपछि दाउराले चिता बनाएर चितामाथि लाश राखेपछि बिसाईयो ।।८।। सबै मलामीले अन्तिम श्रद्धान्जली र सभा पछि मुख्यकर्ताले वैदिक मन्त्रोत्चारणसाथ लाशको मुखमा आगो सल्काइयो ।। तुलसिक श्रीखण्डकोो दाउरा घिउ राखेपछि मुखपट्टबिाट चितामा आगो सल्काउने काम गरियो। चितामा श्रीखण्ड चन्दनजस्तो सुगन्धित काठ ले जलाई अस्तु छुटाएपछि दाहसंस्कारपछि मलामी जाने सबैले खोला वा गङ्गामा नुहाएर घर फर्किने काम गरियो ।। बाटोमा नरिवल मिस्।ि वा चोखो खाना खाई घर र्फकेपछि ढुङ्गो, गोवर, अग्नि, तिल स्पर्श गर्ने वा निमपत्ती टोकेर शुद्ध भएर मात्र गृहप्रवेश गर्ने गरियो । सपिण्डिी जम्मा हुने १घ दिन काजक्रिया पूरा गरि ४५ दिन वाएक वर्षसम्म त्यो घर अपवित्रमानियो ।। ९।।मृतकका छोरा,छोरी परिवारले त्यस अवधिसम्म आशोचको नियम पालाना गराईयो।। लाश पुराउदा नुहाउने दैनिक सपिण्डीले क्रियामा बस्नेहरूलाई प्रेतात्माले नपिरोस् भनेर गरुडपुराण सुनाउने पनि गरियो छ । बुझनु अन्त्येष्टि संस्कारको मुख्य प्रक्रिया पिण्डदान मृतकको आत्मा पितृलोक जानभो । आत्मा भड्किने नपुगेसम्म उसलाई बाटोमा चाहिने भोजनको रूपमा व्यवस्था भयो ।।१०।।। सुन्नु त सूत्रसाहित्य अनुसार प्रथम दिनको पिण्डले मृतको भोक, तृष्णा एवं रक्तनलिकाहरूको निर्माण गर्ने हो । दोस्रो दिनको पिण्डले नाक(कान आँखा निर्माण गर्ने, तेस्रो दिनको पिण्डले गला, काँध, पाखुरा र छाती निर्माण गर्ने हुदै गयो ।। सुन प्रत्येक दिन नौ दिनसम्मका पिण्डले मृतकको आत्माको सम्पूर्ण शरीर निर्माण गरियो ।अब दसौँ दिन मृतकको प्रेतावस्था निवारणका निमित्त मृतक ,यमलाई पिण्डदान पछि एघारौँ दिन मृतकलाई मोक्ष प्राप्ति गराउन काट्टो खुवाउने वा ब्राहृमणलाई भोजन गराइयो । बाह्रौ दिन पनि पिण्डदान गर्नुका साथै ब्राहृमणहरूलाई दान दक्षिणा गरी भोजन गराउने क्रम रहयो । तेह्रौँ दिन सबै कार्य समाप्त गरेर मलामीहरूलाई भोजन खुवाएपछि मृतक मुक्त भएर पितृसरहको स्थानमा पुग्ने भईगयो।।११।।। ४५ दिनर वर्ष दिनम्म हरेक महिनामा मासिक श्राद्ध पछि एक मुख्य बरखी श्रादा गर्ने र गौदान तथा अन्य दान दिने भइृयो । गौदानले मृतक यस लोकबाट अर्को उच्चलोकतिर जाने बाटोमा पर्ने वैतरिणी नदी तर्न सहज बनाइयो।। क्रमनुसार वर्ष दिनको काम सम्पन्न भएपछि पितृलाई मरेको तिथिमा तर्पण पिण्ड दिन वाषिर्क श्राद्ध गरिने प्रथा चलाइयो । श्रादामा ब्राहृमणलाई दान भएपनि बालकका लागि यतिका विधि स्थानीय परम्परा संस्कार माने भो।।१२।।
कहाँबाट आयौ तिमी जन्ती कहाँ बस्यौ बास र,।जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के कहाँबाट फेर्छौ सास ।।उत्तर९ घरबाट आयौँ हामी जन्ती यहीँ बस्यौँ बास । जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के नाकबाट फेर्छौं सास ।।१।। प्रश्न स् कति बाट्यौ दाम्लानाम्ला कति बाट्यौ कुचा र।कति जन्ति आयौ बूढापाका कति आयौ फुचा र।।उत्तर९ चाहिँदो बाट्यौँ दाम्लानाम्ला चाहिँदो बाट्यौँ कुचा ।चाहिँदो आयौँ बूढापाका चाहिँदो आयौँ फुचा ।।२।। संस्क्ँर ९ कसकी छोरी श्रीसीता रानी कसका छोरा राम र।कसका छोरा वीर हनुमान कसका छोरा जूनघाम र।।उत्तर ९जनककी छोरी श्रीसीता रानी दशरथका छोरा राम ।पवन ९वायु० का छोरा वीर हनुमान कश्यपका छोरा जूनघाम ।।३।। कहाँ पलायो कर्कलो निगुरो कहाँ पलायो तामा । कसका हौ तिमी नातिपनाति को हुन् तिम्रा मामा र।।एत्तर९ खोलाखाली पलायो कर्कलो निगुरो बाँसमा पलायो तामा। जिजुबाजेका हौँ नातिपनाति आमाका दाजुभाइ हुन मामा ।।४।। तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड ।ईन कुन चरीका के के नाम लाउँछौ अर्थ कि छोड्छौ ठाम ।।उत्तर९ तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड। ईन ईन चरीका हीरामोती नाम लायौँ अर्थ छोड्दैनौ ठाम ।।५।। कुनै पनि पूजा९अर्चना वा शुभ कार्यलाई सम्पन्न ।गराउनु अघि पूर्व गणेश जीको आराधना पर्छ गरनु।। यो गणेश पुराण अति पूजनीय छ। यसको पठन९पाठनले सब कार्य सफल हुन्छन्। यहा कथाहरु सूत जीले सुनाउदा सधैं सबैतिर मंगल हुन्छ।।६।।
सेढाई जात संस्कार:
बताउनु त कुन प्रकार प्रजाहरुको सृष्टि भयो सर्वश्रेष्ठ देव कुन । आस्तिकले गणेशको आविर्भाव कसरी भयोकिन मानवशास्त्र भनिन्छ जुन। मानवशास्त्र वा मानवको विज्ञान अर्थ मनुष्य वा मानिस जनाईन्छ। यस शास्त्रकोले व्यवस्थित मानवसम्बन्धी विज्ञान भन्ने यि एकै हुन ।।१।। नेपाली समाज मा मृत्यु संस्कार रअन्त्येष्टि गर्दा हिन्दु परम्परामा मृतकको लासलाई हटाउछन् । नदी किनारमा जलाउने वा लासलाई तीन पटक नुहाइदिन्छन् र कपडाले लासलाई बेर्दछन् त्याहा।।लास बेर्न धेरै कपडा प्रयोग गरिए पनि सेतो प्रयोग हुन्छ। मुसलमान, जनजाती समाजमा लासलाई गाड्ने चलन कात्रो उहि जलाईन्छ।। क्रिश्चियन परम्परामा मृतकको लासलाई कफनमा राखि लासमा सुगन्धित अत्तर छर्केर सफामा राखिन्छ। देहको प्रार्थना गरी चिहानमा गाडि गरिव दान दातव्य र मुक्ति भएको ठानिन्छ ।।२।। फारसी सम्प्रदायका मानिसहरू लासलाई एक अग्लो स्थानमा राखीन्छ। केहि हिमाली जनजातीमा पक्षीहरूले लासलाई खाइसकेपछि मात्र मृतकको अस्थिपञ्जरलाई विसर्जन गरिन्छ।लाशमा जे जति गरिने विविध दाह संस्कार अन्त्येष्टिको उद्देश्य मृतात्माको शान्तिको कामना नै श्रेयस्कर मानिन्छ।।३।।
मृत्यु
हिन्दूहरूको जीवनमा अन्तिम नै अन्त्येष्टि संस्कार हो । मृतकका नातेदारले मृत्युपछिको जीव आत्मा मृतकलाई सुख र कल्याण भावना भयो ।।यो संस्कार सम्पन्न र पछिका युगअनुकुल अनेक विधि(उपविधिहरू थपिँदै आए । जुन स्वतन्त्र र महìवपूर्ण संस्कार लोक जीवनभन्दा परलोकको जीवमा ज्यादै महìवपूर्ण भए ।।१।। जीवको अन्त्येष्टि संस्कार अनिवार्य सावधानीपूर्वक गर्नू पर्छ । हिन्दू ओउमकार धारणामा आत्मा र शरीर अलग हुनु नै भौतिक अर्थमा मृत्यु हुन्छ ।। हरेक मृतकको आत्मा पारिवारिक सन्तति र नातेदारहरूको माया जालको कारणले आफफ्नो गन्तव्य ताक्दैन । यो स्थान घरको वरपर नै बसिरहने हानि पुर्याउने हुनाले यस स्थानसम्म पुग भनेर अन्त्येष्टि संस्कार विधि गरिन्छ।।२।। अग्निद्धारा दाहसंस्कार गरेर मृतक आत्मालाई पवित्र बनाउई पितृलोकतिर बिदा गरिन्छ । पितृलोकतिर प्रस्थानमा अभाव नहोस् भनेर खाद्यान्नहरू, कपडाहरू र मार्गदर्शनका निमित्त गाईदान कर्म गरिन्छ । कुनै मृतक प्रारम्भमा शरीरलाई जमिनमा गाड्ने वा जलाउने चलन नभएको सार बुझिन्छ । वैदिककालदेखि मात्र यस्तो चलन लोकप्रिय रहेको देखिन्छ ।।३।। साना बालकको मृत्यु भएमा वा सन्तहरूलाई अग्निमा नराख्ने चलन हिन्दू समाज विद्यामान छ । आगोमा दाहसंस्कार गरेपछि बाँकी रहेको अस्थि अवशेषलाई पुनः कुनै पात्रमा राखेर भूमिमा गाड्ने कालिमा सेलाउने विधि देखिन्छ।।४।। बौदयन र गृहसूत्रले मृत्युको निश्चय हुनासाथ त्यस्ता व्यक्तिहरूलाई भूमिमा राख्ने गर्दछन् । मृत्यु हुनुअगावै यसरी तैयार पारिएको अर्थिमा दक्षिण सिरान पारेर सुताउउथे ।। अर्थि तैयार पार्ने र मृतकका कानमा धार्मिक मन्त्रहरू सुनाउने विधि अद्यावधि गरेको पाइन्छ । शरीरबाट प्राण निस्कन लागेपछि वैतरणी,केही अन्तिम दानहरू गरिन्छ ।।५।। प्राण गइसकेपछि मृतकको मुखमा पवित्र गङ्गाजल तुलसीजल ग्रन्थ आदि राखिन्छ । मलामीले लास बोक्नको लागि अर्थि बनाउँदा प्रायःजसो बाँस प्रयोग गरेको गराइन्छ । यो अर्थिमाथि लाश दक्षिण सिरान पारेर उत्तानो पारेर राखि फूल अविर नगद माला लगाइन्छ ।।६।।अव लाशलाई कुल कुटुम्व बंशज नातासम्बन्धी वा समान वर्णका बाहेक अरूले नछुनु । दाहसंस्कार गरिने ठाउँका सरदाम सामान, काममा मृतकको छोरा र भाइहरूको मुख्य भूमिका रहन्छ ।। शवयात्रामा पनि अगुल्टोमा चिलिम राखेर आगो बालेर जेठो छोरो अघि लाग्नुपर्ने हुन्छ। मलामी जानेहरूमा मृतक सपिण्डीहरू, नाताहरू र मित्रहरू हुनुपर्ने विधान गृहसूत्र स्मृतिग्रन्थमा उल्लेख्य छ । ।७।। यहा लोग्नेमानसि मरेमा मृतककी विधुवालाई पनि एकसाथ चितामा राखेर जलाउने वा सति चलन अन्त भयो । हिन्दुको अमानवीय परम्परा समाजमा धेरै कालसम्म रहिरहृयो।। पछि कानुनी प्रतिबन्धले हट्यो ।। बाटोमा मृतकको शवलाई स्मशानसम्म लाँदा तीनपटक बिसाउने र यमसूत्र, हरिनाम या रामनाम जप्ने गरियो । हिन्दु परम्परा समान स्मशानमा पुगेपछि दाउराले चिता बनाएर चितामाथि लाश राखेपछि बिसाईयो ।।८।। सबै मलामीले अन्तिम श्रद्धान्जली र सभा पछि मुख्यकर्ताले वैदिक मन्त्रोत्चारणसाथ लाशको मुखमा आगो सल्काइयो ।। तुलसिक श्रीखण्डकोो दाउरा घिउ राखेपछि मुखपट्टबिाट चितामा आगो सल्काउने काम गरियो। चितामा श्रीखण्ड चन्दनजस्तो सुगन्धित काठ ले जलाई अस्तु छुटाएपछि दाहसंस्कारपछि मलामी जाने सबैले खोला वा गङ्गामा नुहाएर घर फर्किने काम गरियो ।। बाटोमा नरिवल मिस्।ि वा चोखो खाना खाई घर र्फकेपछि ढुङ्गो, गोवर, अग्नि, तिल स्पर्श गर्ने वा निमपत्ती टोकेर शुद्ध भएर मात्र गृहप्रवेश गर्ने गरियो । सपिण्डिी जम्मा हुने १घ दिन काजक्रिया पूरा गरि ४५ दिन वाएक वर्षसम्म त्यो घर अपवित्रमानियो ।। ९।।मृतकका छोरा,छोरी परिवारले त्यस अवधिसम्म आशोचको नियम पालाना गराईयो।। लाश पुराउदा नुहाउने दैनिक सपिण्डीले क्रियामा बस्नेहरूलाई प्रेतात्माले नपिरोस् भनेर गरुडपुराण सुनाउने पनि गरियो छ । बुझनु अन्त्येष्टि संस्कारको मुख्य प्रक्रिया पिण्डदान मृतकको आत्मा पितृलोक जानभो । आत्मा भड्किने नपुगेसम्म उसलाई बाटोमा चाहिने भोजनको रूपमा व्यवस्था भयो ।।१०।।। सुन्नु त सूत्रसाहित्य अनुसार प्रथम दिनको पिण्डले मृतको भोक, तृष्णा एवं रक्तनलिकाहरूको निर्माण गर्ने हो । दोस्रो दिनको पिण्डले नाक(कान आँखा निर्माण गर्ने, तेस्रो दिनको पिण्डले गला, काँध, पाखुरा र छाती निर्माण गर्ने हुदै गयो ।। सुन प्रत्येक दिन नौ दिनसम्मका पिण्डले मृतकको आत्माको सम्पूर्ण शरीर निर्माण गरियो ।अब दसौँ दिन मृतकको प्रेतावस्था निवारणका निमित्त मृतक ,यमलाई पिण्डदान पछि एघारौँ दिन मृतकलाई मोक्ष प्राप्ति गराउन काट्टो खुवाउने वा ब्राहृमणलाई भोजन गराइयो । बाह्रौ दिन पनि पिण्डदान गर्नुका साथै ब्राहृमणहरूलाई दान दक्षिणा गरी भोजन गराउने क्रम रहयो । तेह्रौँ दिन सबै कार्य समाप्त गरेर मलामीहरूलाई भोजन खुवाएपछि मृतक मुक्त भएर पितृसरहको स्थानमा पुग्ने भईगयो।।११।।। ४५ दिनर वर्ष दिनम्म हरेक महिनामा मासिक श्राद्ध पछि एक मुख्य बरखी श्रादा गर्ने र गौदान तथा अन्य दान दिने भइृयो । गौदानले मृतक यस लोकबाट अर्को उच्चलोकतिर जाने बाटोमा पर्ने वैतरिणी नदी तर्न सहज बनाइयो।। क्रमनुसार वर्ष दिनको काम सम्पन्न भएपछि पितृलाई मरेको तिथिमा तर्पण पिण्ड दिन वाषिर्क श्राद्ध गरिने प्रथा चलाइयो । श्रादामा ब्राहृमणलाई दान भएपनि बालकका लागि यतिका विधि स्थानीय परम्परा संस्कार माने भो।।१२।।
Genetics education सेढाईहरु:
अघि कालमा शाण्डिल्य गोत्रीय पन्तहरू बुझनु अंगिरस गोत्रीय परिवारका पन्त र सेढाईहरुमा नाता सम्वन्ध थिए। नेपाल राज्य एकीकरण ताका पुरेत्याइँ र सेनाका रूपमा हिँडे बापत जोशि सेढाइले सम्मान बिर्ता दान रागिनाशमा लिए ।। औलोको डर जागिर रौत आदि प्राप्त गरेका धेरै प्रमाण प्राप्त छन् लेख टिपोटमा शिखर चितिमा गए । ब्रिटिश भारत बर्मा इतिहासका पुजारी ज्योतीष पूर्ण पल्टनिय पदमा बफादार सेनाका रूपमा सेढाई रहे ।।।। कुमाउ गढवाल र डोया राजय विस्तारमा धर्मको रक्षामा मुसलमानवाट जोगिन र जनै बचाउन सबै कुमाई भागि रहे । कुमाईहरुको वंशको उद्गम स्थल आदि पूर्खा रहेको रुसमा भोल्गा डन र डेन्युब नदीको मैदानलाई मानिए ।। उही रुसको दक्षिण भागबाट युरोपको ककेसस पर्वत माला क्यास्पियन सागरको पश्चिमी ब्ल्याक सागरबाट धपाईए । पछि इरान हुँदै भारतका पन्जाब कन्नौज र कुमाउँबाट नेपालको झुला घाट तरी महाकालि हुदै भित्रिए ।।।। खोज्नु त कति कुमाईहरू भारत नेपाल इराक साउदी अरेबिया हुँदै इजराइलसम्म पनि फैलिएका भेटिए । सेढाई गौलि चिलुवाल पंन्त पाण्डे खनिया आदि कुमाई सबै पाँच हजार वर्ष यतादेखि अस्तित्वका जनिए ।। छोरी चेली लेन देन सामाजीक कार्यमा आर्यावर्त कुमाउ क्षेत्रका ब्रम्हाणहरूनै मूलतः कुमाई हुन् भनिए । ओलि उप्रेती प्रसाई अरु कुमाईहरू राजनीतिक अस्थिरतामा भारतीय भूमिबाट धर्मको रक्षा गर्न नेपाल प्रवेशले बाचिरहे ।।।। सेढाई।सिलाई।सेडायी : किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ा। रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा । टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।। कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण । जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।। धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण । वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।। रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति । काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।। द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति । रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।। जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति । मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।।५।।
सेढाईहरु:
अघि कालमा शाण्डिल्य गोत्रीय पन्तहरू बुझनु अंगिरस गोत्रीय परिवारका पन्त र सेढाईहरुमा नाता सम्वन्ध थिए। नेपाल राज्य एकीकरण ताका पुरेत्याइँ र सेनाका रूपमा हिँडे बापत जोशि सेढाइले सम्मान बिर्ता दान रागिनाशमा लिए ।। औलोको डर जागिर रौत आदि प्राप्त गरेका धेरै प्रमाण प्राप्त छन् लेख टिपोटमा शिखर चितिमा गए । ब्रिटिश भारत बर्मा इतिहासका पुजारी ज्योतीष पूर्ण पल्टनिय पदमा बफादार सेनाका रूपमा सेढाई रहे ।।।। कुमाउ गढवाल र डोया राजय विस्तारमा धर्मको रक्षामा मुसलमानवाट जोगिन र जनै बचाउन सबै कुमाई भागि रहे । कुमाईहरुको वंशको उद्गम स्थल आदि पूर्खा रहेको रुसमा भोल्गा डन र डेन्युब नदीको मैदानलाई मानिए ।। उही रुसको दक्षिण भागबाट युरोपको ककेसस पर्वत माला क्यास्पियन सागरको पश्चिमी ब्ल्याक सागरबाट धपाईए । पछि इरान हुँदै भारतका पन्जाब कन्नौज र कुमाउँबाट नेपालको झुला घाट तरी महाकालि हुदै भित्रिए ।।।। खोज्नु त कति कुमाईहरू भारत नेपाल इराक साउदी अरेबिया हुँदै इजराइलसम्म पनि फैलिएका भेटिए । सेढाई गौलि चिलुवाल पंन्त पाण्डे खनिया आदि कुमाई सबै पाँच हजार वर्ष यतादेखि अस्तित्वका जनिए ।। छोरी चेली लेन देन सामाजीक कार्यमा आर्यावर्त कुमाउ क्षेत्रका ब्रम्हाणहरूनै मूलतः कुमाई हुन् भनिए । ओलि उप्रेती प्रसाई अरु कुमाईहरू राजनीतिक अस्थिरतामा भारतीय भूमिबाट धर्मको रक्षा गर्न नेपाल प्रवेशले बाचिरहे ।।।।
सेढाई।सिलाई।सेडायी : किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ा। रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा । टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।। कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण । जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।। धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण । वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।। रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति । काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।। द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति । रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।। जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति । मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।।५।।
सिलाई:
१ गोरखा २.लम्जुङ्ग ३. लम्जुङ्गबाट गोरखा धुवाकोट हुदै नुवाकोट दाङ्गमै वसाई सरेका श्री उदय नन्द उपाध्यय सिलाई २ भाई १. नैनदत्त छोरा रामभद्र सूर्यमति ९ नुवाकोट थानसिङ्ग ९ साविक २ कृष्णनन्द सेढाई महिलाहरुले लगाउने नेपाली गहना: औंठी,कानपाशा,कमरबन्द,चुरा,झुम्का,ढुंग्री,तिलहरी,नत्थी,नौगेडी,पाउजुरपाउजेव,पोते,बाला,बुलाँकी,मंगलसूत्र,शिरफूल,शिरबिन्दू,सिलमुन्द्री,हार,जन्तर ,वाला कल्लि र सिक्रि मुख्य भेटिए ।हिजो आजा हार ,जन्तर महङ्गा र अरुलाई देखाउने सिक्रि,विविध कानपासाहरु भित्रिने र कलि वसेको सुनमा भागदौड छ,सो आवश्यक छैन ।
सिलाई सेढाईबस्ति –मुख्य_[[चित्र:|thumb|right|250px|]]
'चिती:'गाढा अक्षर
रामको क्रिडाभूमि यो रामचोक प३नं चिती बसाई३०० बर्ष २४ पुस्ताका सेढाई अतिथि शाहवंशिय राजाका ज्योतिष ग अ सेरावेसिका डोया राज्य विस्तार क्रममा कुमाउ भागी गएका ।। अग्रेजले काठमाण्डौ आक्रमणमा नेपाल प्रवेश। भागि फौज यत्रतत्र नुवाकोटवाट विर ज्योतिष।। पन्त पाडे सिलवाल कँडेल तिवारी विष्ट थर। गौली,पाठक,केसि,खनिया,बुर्लाकोटी,दनैका घर।। चिलुवाल,अन्य विविध जातका बधुसाथ घर। बसाई कृर्षिकर्मले गाई बस्तु चरन सेढाई थर।। बिहेवारी हुने चाड कल्याण स्वचरित्र धर। बसि ओभानो समशितोष्ण वायूको प्रखर ।। मस्र्याङ्गदी दोर्दी नदी बिच चिति लम्जुङ्ग। चिति बनि दक्षिण गाउ वेसी शेरा स्थान।। १३० घरधुरी खर टिन जस्ताले बनाई। हसिला ठट्यौला बनिता सेढाई रमाई ।। जनसंख्या शिक्षा पेशा आधुनिक अनेकान झिलीमिलि छ आफनै बन्धुले यत्नमहान अरु जाती थर सबै मिलि बाचे सुचना साख पेशा धर्म नछोडे नदिई कसैलाई हाक ।। कटुता नबोल्ने फरासिला सामाजिक बने प्राविधिक शिक्षानै उजागर देश प्रेम गरे नानीहरु बिजयमान आयुष्मति धर्मिणी गृहस्थ बनिता सुधा पोटिला गभिणिी ।। सन्तान दिई हरदम हटाई मोह सन्ताप अहो चिति सघनै बस्ति बास अपार भेटिन्छ सत्व रज तमो गुणले साहरा बनवुटा लता फलादि अन्न अति आहरा ।। गरी सुचना कर्मदा नदि देशलाई सिंंचन सुसाउछिन बहलिदै सेढाई स्वच्छ मन गडगडाई मेघमाला टकमकाउने तारा फर्कि हेरी देउ बन्धु जलाधि शक्ति अपार ।। त्यागि धुम्रपान मद्यपान वंशमा नदेउ भनि अग्लिन्छ चिसापानि सामुन्ने बुझिद्यौ निरक्षर बा आमा गरिवि सितको खरानी हासि मर्छ सदरमुकामको पिच सिरानी ।। शिक्षा बढोत्तरीमा जनसंख्या नटुक्राउ उजागर गर रोजै घर दैलो तिम्रो रमाउ जाउ परदेश मेहनेतले धन त्यो समाउ फर्क घर स्वच्छ मनले परिवारमा रमाउ दुख नै सुख रात पछिको उज्यालो पछाउ ।। प्रमाद हात बाहुले स्वच्छ उन्नत खेति उब्जाउ डिहि र रामचोक वेसिमा कृषि जमाउ बनबुटा शेराफाटमा अरु फल फलाउ घैया कोदो मकै रसिलो अन्न त्यो खाउ ।। तिलहारमा सुन्तला कफिले सजाउ बन्धु हो मायको समाज तिम्रै समाउ क्षेत्रि केसि हैन जात नारी पुरुष मात्रै रित्तै आयौ रमायौ कलाले जानु सित्तै ।। शुभ साझ अ उ म जपि वंशजमा रित्तै पहरा धन लुकाउदै छ त्यो पाईदैन ह्वात्तै शुभ साझ जाग्रतमा ५ मिनेट वंशजलाई आहरा खोजि चरी फर्के सरी बस रमाई ।। पूर्काङ्ग : समथर सुख्खानै छ कुन्छा पूर्काङ्ग गाउ ६० घरका नामले प्रसिद्ध समथर ठाउ ओभानो,छैन हिलो धुलो हावा हुरी तक शुभ साझ घमाइलो गाउ वेसी तरेली सब ।। कोदो फापर गहु जौ धान मासको खेति सिढि चौतरा बिसौनी लखौ फाँट समेटी हाडेटार सिमलचौर लामाचौर सुन्तले गाऊ आउ बन्धु हौसला बढाउ एकता जगाउ ।। पोखराको स्वार सालधारी शिरमा सल्लेरी देविथान माथि तल जङ्गल पातल भंगेरी हिउदमा कोकिल चरा खान्छन अङ्गेरी गाउ विच हाईस्कुल छ खेत छ धयेरी ।। बडहरे टारी औलीशिख्र सुन्तले कुन्छामा बस्छन् वंसज फराकिलो खस्रा छन होडमा टुहुरेपसलमा शिवालयको फागुपुर्णे शिवरात्री अहोरात्र पुजन विते हाम्रा पूर्खाहरुको दिई गुठी ।। गाईबाख्रा परेवा कुखुरा स्थानिय जातका गरिवीनै छ बलिष्ट गोरा छोटा ति कदका चोलो गुन्हु पहिरने रक्तरंजित कादम्विनी दिन लिन हुने चेलीवेटी घरका संजिवनी ।। प्राविधिक शिक्षामा केहि लाहुरे परदेशि सरकारी सेवामा मनग्य छरिए स्वदेशि सोझा बनिता खान पुग्छ कृषिले महि बुझदैनन अरुका कुरा पाईन्छ दहि ।। परिचय : फराकिलो पूर्काङ्ग गाऊ बेसि पोटला गाई बस्तुहरु। उमानन्दका सन्तती हामी १३१७ पछि राजा जोतिष।। बस्ति थियो लामा तिमिल्सीन शाही ठकुरी हमाल। मौजा विर्ता पाए गरिखाने पहारिलो पूर्काङ्ग गाऊ ।। छोरा शेषकान्तका पाच भाई नारणदत्त रामप्रसाद। गौरीकान्त९देविदत्त०,जम्दार साहिला भन्ने हजुरबुवाका बाउ।। देविदत्त थिए न्यायमूत्र्ति क्षेत्र कमाण्डर पश्चिम ३ र्न का। ऋषिराम,रामदत्त,पूर्णदत्त र रेश्मिराज शिव पाचभाईका बा ।। डि।ऋषिराम का यज्ञप्रसाद र तुलसीप्रसाद दुई छोरा। उनै यज्ञका बुद्धि,शिव,हरि,सूर्य रामकृष्ण र बिनोद।। म त्यहि शाखाको हरिप्रसाद, छोरा मिलन अनि सुमन । जमुना श्रीमति आरोग्य सेढाई थरको शुभकामना । खरेलथोक: काभ्रे जिल्ला खरेलथोकमा अति हाम्रा बन्धुका अंगिरा ऋषिका सन्तान वासी धरणीपौवाका धरण प्रा।वि र कमाई खाने समथर जमिनमा अद्यावधि पानि पिलाई कन पौवारी कृषिमा ।। बसेथे पूर्वाज छरछिमेक फाट बेसी गाउमा ।। समाजिक ओतपोतका सेवा आश्रय ठाउमा चैनपुर गाउवेसीका जनश्रमी दिन्थे प्रश्रयमा मिलेको समाज ठट्यौला बधू गहू गोरावर्ण वर्णनुश्रममा रहे सपत्नि नियोग सन्तती पूर्ण ।। गठिला त्यागी मन वचनका हसिला ति कति बटुवापनि रमाउछ घुमि चैनपुर पुगे जति पढाई पुरा बिवाहिता छोरा छोरी बंश बुहारी हत्केलामा गृहश्राम रमे एक सत् पुरुष सिहारी ।। कोलाती पर्छ धुलिखेलबाट ३५किमि पूर्वमा १५सय मिटर समुन्द्रि सतह उचाई तहमा ३०० घरधुरी छ वरपर चर्चे ३० घर पनि कोशीपारी गोठेपानीमा ५घर बन्धुको छ नी ।। द्यौराली,कोलाती ठूलो पर्सेल आसपास सब वसाई सरी धुलिखेल आएका तथ्यांक लागत अहो के रंग भरयो हरे प्रकृतीले रम्भ्य टारमा पुेग जन्मन काभ्रे लेक वेसि तरेली फाटमा ।। दाङ्ग राप्ति तुलसीपुरमा भैरहवा सबतिर कति चितवन,झापा तेह्रथुम ताप्लेजुङ्ग पुगे जति भेटिन्छ बन्धु छरिएका मेहनेती कृषि लटरम्म चलन उहि छ हसिला मोटिला सन्तती डम्म ।। रिस कलह छैन बन्धुत्मा एकता थपी अति चलन उहि छ खानपिनमा गर भन्छु प्रगती दशैमा जमारा लगाई कुमाई भनी हेपिदा न्युनै भएका जग्गामा पनि खुसले कसिदा ।। पार्र्छो वशिभूत अरुलाई सेता पंक्ती दन्तले जोशिला फूर्तिला हुनाले झुम्मिन्छन कन्थले समग्र जनसंख्याको ०।२ प्रतिशत जनसंख्या रमाउछन् विविध नेपाली भूभाग अत्यान्त ।। गोरखा सिस्नेरी सेढाई बस्तिको झरेका रे चितवन आसपास वेसी र काठमाण्डौ गए रे बुढापाका जन्म जन्म विते घर गृहस्थ कृषिमा बलिया बाङ्गा ठटयौला छोरा छोरी लिई आश्रयमा ।। मोरड। लम्जु ङ्गः पूर्खा थिए राम प्रसाद जोशि सेढाई पूर्काड।छोडे सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सरे त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर समथर सर्ब सुविधामा रमे को हेर्छ जन्मथत फेर ।। मोरङ्ग चन्द्रलालका सन्तान मनहरी ढाकाप्रसाद जीवन तेह्रथुमको सोधन गैरावाट मोरङ्ग पथ्थरी वेलवारी झरेका । इश्वरी प्रसाद जोशी तनहूवाट मोरङ्ग विराटनगर वसाई सरेका । करुणनिधि लम्जुङ्ग चितीवाट झापा गौरादह महारानी झोडामा थिए विर्ता पाएका। त्यस्तै राम प्रसाद जोशि थिए विद्यवान पूर्काङ्गवाट मोरङ्ग थिए गएका । पछि भैरव प्रसाद र सचिव पूर्काङ्गवाट jhapa झरेका।। छिताराम रघु नित्यनन्द करुणनिधि तारुका रेशमलाल लम्जुङ्गवाट सरेका।शिवलाल तेह्रथुम रविलाल कक्ष्मीप्रसाद श्रीकृष्ण प्रसाद झापा गारामुनी परेका।। चक्रप्रसाद पाचथर फिदिमबाट झरेका प्रेमलाल जयकृष्ण तुङ्गनारायण झापा सरेका।तुलसी प्र मुसे गैरो हुदै झापा बाह्रघरे गौरादह वसाई सरेका।, बलभद्र ०सेतु० कपिलमुनि ईच्छा राम तुलसीराम मुसेगैरोवाट झापा झरेका।टीका राम ।सरनामूर्ति तेह्रथुमवाट,यमनाथ तेह्रथुम,शिवनिधि जयनारायण तेह्रथुमबाट गारामुनी सरेका।। चन्द्रैलमला मनहरी ढाकाप्रसाद गणेश चैतवारी र विराटपोखरी वाट झापा झरेका। त्यस्तै कृष्णनन्द जोशी चितीवाट झापा वह्रगरे झरेका। झापा पूर्खा राम प्रसाद सेढाई पूर्काड।छोडे जोकर बाजेले सन्तान धेरै दुई घरवारले बेरिए वंशज कृष्ण दाइले धानको खेलो व्यवसाय खेतिनै, पछि मधुसुदन पनि दोश्रो घरवारपछि झापा सरे जागिरे सचिव बनि ।। झापा लम्जु नारणप्रसाद पूर्वि लम्जुङ्गको चितीवाट महारानी झोडा गएका । झापा दमक वाह्रगरे अर्को सेढाई चितीवाट थिए झरेका । इलाम भागिरथ कान्छो छोरा सहित आठराई सोधन गैरीवाट इलाम सरेका । त्यस्तै छविलाल सेढाई तेह्रथुम सोधनगैरीवाट इलाम बाटनै झापा झरेका । झापा चिति चितीवाट वसाइ सरेका नारणप्रसादले गौरादह महारानी झोडा,त्स्तै जोीि दमकमा पूर्व चितीवाट नै गएका।। आठराई शिक्षक भेट हुनु भयो तोक्मे डाडा ताप्लेजुड।बस्दा म हसिला बन्धु सित ०४४सालमा भेट भयो होटलमा उहाँनै बन्धुको ओतपोतमा लाग्दै हुनुहुन्छ,सन्तितीलाई सुल्झाउनु हुन्छ एकता भावमा अरु वनिताहरुलाई ।। तेह्रथुम श्रीकृष्ण सेढाई गजुरपेडा,गैदुरी पश्चिम नेपाल०चिती० वाट मुसेगैरो तेह्रथुममा बसाई सर्नु र्भको। त्यस्तै उहाका सन्तान श्रीलाल,बलभद्र,वालनन्द तेह्रथुमको होडा र कोया खोला जानुभएको । श्रीदत्त रविलाल हिमलाल श्रीदत्त हिमलाल तेह्रथुमको ह्वाकुमा वंश अद्यावधि हनुहुन्छ। अग्निधर विष्णुलाल वसाई ताप्लेजुङ्गको सिमनाब मोरङ्गको रजनीमा झर्नु भएको छ। हरिप्रसाद इलाम धनपनि झापाको शनिश्चरे देविप्रसाद सुरुघ झापा बसाई सर्नु भएको छ । पाचथर रविलाल र चक्रप्रसादका सन्तान तेह्रथुमको होडा कोया खोलावाट पचथर फिदिम बसाइृ सर्नु भएको। श्रीलाल पचथरको सुभाङ्ग अझै बसि रहनु भएको छ। इलाम भागीरथ स् आठराई सोधनगैरी वाट इलाम झनु भएको कान्छो छोरा त्यहि हुनुहुन्छ। छविलाल तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम सर्नु भएको। तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान बालनन्दका सन्तती तेह्रथुम होडाकोयाखोला बाट असाम तिर झरेका । पशुपति इन्द्रमुनि तेह्रथुम मुसेगैरो वाट सबै असाम नोकरीले पसेका ।। जयनन्द गणपती लक्षुमण तेह्रथुमको आठराई कोयाखोला वाट आसम छिरेका। जगन्नाथ कुलप्रसाद नन्दी तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम हुदै आसाम परेका ।। ताप्लेजुङ्ग प्रेमलाल,जगन्नाथ तेह्रथुम होडा कोयाखोला वाट वसाइृ सरेका। लक्ष्मी प्रसाद,जय नारायण,जगन्नाथ पनि वसाई सरी आउनु भएको । उदयपुर लम्जुङ्गको चिती रागिनास धमिलीकुवा वाट उदयपुर चौदण्डीमा विर्ता पाई यज्ञनिधि सेढाईले । कोहि चिती रागिनास धमिलीकुवामा अझैछन् वंश कुलायन अंश बुझि विर्तावालाले ।। पाचथर रविलाल चक्रप्रसाद तेह्रथुमको होडा कोया खोलाबाट थिए फिदिम गएका । श्रीलाल पाचथरको सुभाङ्ग गाविस मा हेर्नु छन् छोरा भतिज अझै रहेका।। नवलपरासी सन्तान जिम्मुवाल सेढाई पूर्काड।छोडे गए छोरा पनि जागिरे बुछवलमा देवराज रहे भूताह नवलपरासि एक सन्तान थुम्सिमा रहेका छन् सेढाई थरका घर ह्सिला उनि पनि डुल्छन व्यवसायमा कृषक हराभर ।। भैरहवा पूर्खा थिए राम प्रसाद शर्मा सेढाई श्रीवानि छोडे कुन्छा। धेरै दाई भाई भारत बसेका डाक्टरका सन्तान हुनुहुनछ।। चितवन र काठमाण्डौ दुर्घटना बिते दाज्यु भाउज्यु भाई। सब घरवारे छन् अधिर मनका व्यपारि महेन्द्र शर्मा दाई। चितवन पूर्काङ्गः पूर्खा थिए यज्ञ प्रसाद सेढाई पूर्काड।छोडे कान्छि श्रीमति पदमपुर पटिहानि बसे घरबारले पिता रामकृष्ण शिवसित गौचरनमा शिव,मोह दत्तका पिता दुराडाडाबाट आएका राजुका पिता लाहुरे पेन्सन पछि पकौडीमा फेन्सि गरेका ।। कुन्छाबाट चित्रबहादुरका भाई मंगलपुर बसाई झर्दे गरेका पुर्काड।बाट दिपक बिष्णुका भाई भरतपुर मालपोत झरेका त्यस्तै अशोकका पिता चन्द्रकान्त पूर्व चैनपुरबाट आएका ।। पूर्काड।का राजुका प्रेमका बुबा चैनपुर लदरी बसेका कृषक अरु ४ घर पुरानो बस्ति छोडि अनकै समिप क्षेत्रमा आश्रित भरतपुर नगरपालिकामा अरु छन् बन्धुको सम्पर्कमा नआएक डा लोक ब,सि।पि,राममणि सेवाग्राहि छन् हस्पिटलमा रहेका पूर्वि चितवनको डडुवा र भण्डरामा धादिड। सिस्नेरीका बन्धु छरिएका छन् अरु ठाउबाट आएर बस्ति बसाई आधुनिक सक्षम भेटिन्छन सब प्यारो बन्धु एकता खोज्दै रमाउदै ।। चितवन अन्य उदय नन्दका वंश,वाणीविलास लम्जुङ्ग चितीवाट सरेका । चेतननाथका छोरा रामराज दाङ्गमै वाट चितवन झरेका।। घुमिफिरी कृष्ण्मनन्द नुवाकोट दाङ्गमैवाट नैकाप सरेका । उमादत्त चतुराले वाट चिसापानी धारा र मोहनप्रसाद सुनखानी नुवाकोट । टिका प्रसाद,विष्णुप्रसाद चितवन भित्रि मधेस वसाई सरेका।। सतानन्द जोसि,दामोदर शर्मा चन्द्रमणि ह्ृदयमणि हरिवंश हेरुज । लम्जुङ्ग गोरखा काठमाण्डौ धादिङ्ग हुदै चितवन आए उसै ताका । श्री विलाश नुवाकोट मदनपुर दाङ्गमै कालिका स्थान हुदै काठमाण्डौ मैतिदेवि आई । सामाखुसिमा झरी यिनैका सन्तान खरखुट्टे कठार चितवनमा वसे कुलायन समाई ।। कुन्छाकाऔलिशिख्रबाट चित्र वहादुर र श्रीवानीका पद्यम प्रसाद थिए वसाइसरेका । त्यस्तै वली सेढाई अनि चैनपुरमा काजीवावू र ४ घर अरु पूर्काङ्गवाट छन् झरेका । काठमाण्डौ रेडियोबाट भेट हुने तारा दाई, विद्युतका बिष्णु उपध्याय भेटेनरी डा।हुनुहुन्छ भोटाहिटि छेउ त्यस्तै सन्तान उहाका धादिड।,रसुवा,काभ्रे,लम्जुडे।तनुहका बन्धु उत्रतत्र घरबस्तिमा रहनछन् आलिशानले खै कहिले सम्झन्छन् गाउ घरमा ।। जागिरे बताउछन् बेफुर्सदी छोरा छोरी बिच बन्धुत्व देखि आशामा के कुन सद्गति फुल्छ ररु सम्झे ऋदयको रेखि आशमा मोफसलका मावली ससुराली खुस छन् मन भित्रै एकात्मक बन्धुत्व छटपटाउला बिर्सदै , बंंशज छैन मित्रै ।। अन्य थल थातोबाट पाल्नुहुने बन्धु हामि पाहुना नै यात्रको। सोचि सम्झिदिनु जन्मभूमि र दुखि पनि सहयात्र हो सुखको।। हेरी मातरी घर गोरेटोले स्वागत बन्धुलाई धेर गर्न पाउ। यहलिला गरिविमाथि बन्धु संशय हटाउदै बरु सेवामा जाउ ।। पुस्ता: वि।स। १७२१ शाके १५८६ कुमाउ झिझैड वाट डोया राज्य हुदै नेपाल पसेका । पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।। मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका । जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।१ नेपालमा छरिएका पुरVF{: पछि उदय नन्द,लक्ष्मी दत्तका पुस्ता नुवाकोट दाङ्गमै हुदै काठमाण्डौ नैकाप सरेका। पछि राधाकृष्ण र कृष्णनन्दका सन्तान कमलपोखरी रक्तकाली टुसाल डिल्लिवजार झरेका ।। कोहिभाई लिलानाथ र गगांदत्तका सन्तान अझै छने नुवाको,चतुराले वेलसपुर पाण्डेगाउ रहेका। मोहन प्रसाद सुनखरी नुवाकोटमा,कोहिछन् नैकाप बसुन्धरा मैतीदेवी ठाउठाउ वाट वास सरेका।। २
रामको क्रिडाभूमि यो रामचोक प३नं चिती बसाई३०० बर्ष २४ पुस्ताका सेढाई अतिथि शाहवंशिय राजाका ज्योतिष ग अ सेरावेसिका डोया राज्य विस्तार क्रममा कुमाउ भागी गएका ।। अग्रेजले काठमाण्डौ आक्रमणमा नेपाल प्रवेश। भागि फौज यत्रतत्र नुवाकोटवाट विर ज्योतिष।। पन्त पाडे सिलवाल कँडेल तिवारी विष्ट थर। गौली,पाठक,केसि,खनिया,बुर्लाकोटी,दनैका घर।। चिलुवाल,अन्य विविध जातका बधुसाथ घर। बसाई कृर्षिकर्मले गाई बस्तु चरन सेढाई थर।। बिहेवारी हुने चाड कल्याण स्वचरित्र धर। बसि ओभानो समशितोष्ण वायूको प्रखर ।। मस्र्याङ्गदी दोर्दी नदी बिच चिति लम्जुङ्ग। चिति बनि दक्षिण गाउ वेसी शेरा स्थान।। १३० घरधुरी खर टिन जस्ताले बनाई। हसिला ठट्यौला बनिता सेढाई रमाई ।। जनसंख्या शिक्षा पेशा आधुनिक अनेकान झिलीमिलि छ आफनै बन्धुले यत्नमहान अरु जाती थर सबै मिलि बाचे सुचना साख पेशा धर्म नछोडे नदिई कसैलाई हाक ।। कटुता नबोल्ने फरासिला सामाजिक बने प्राविधिक शिक्षानै उजागर देश प्रेम गरे नानीहरु बिजयमान आयुष्मति धर्मिणी गृहस्थ बनिता सुधा पोटिला गभिणिी ।। सन्तान दिई हरदम हटाई मोह सन्ताप अहो चिति सघनै बस्ति बास अपार भेटिन्छ सत्व रज तमो गुणले साहरा बनवुटा लता फलादि अन्न अति आहरा ।। गरी सुचना कर्मदा नदि देशलाई सिंंचन सुसाउछिन बहलिदै सेढाई स्वच्छ मन गडगडाई मेघमाला टकमकाउने तारा फर्कि हेरी देउ बन्धु जलाधि शक्ति अपार ।। त्यागि धुम्रपान मद्यपान वंशमा नदेउ भनि अग्लिन्छ चिसापानि सामुन्ने बुझिद्यौ निरक्षर बा आमा गरिवि सितको खरानी हासि मर्छ सदरमुकामको पिच सिरानी ।। शिक्षा बढोत्तरीमा जनसंख्या नटुक्राउ उजागर गर रोजै घर दैलो तिम्रो रमाउ जाउ परदेश मेहनेतले धन त्यो समाउ फर्क घर स्वच्छ मनले परिवारमा रमाउ दुख नै सुख रात पछिको उज्यालो पछाउ ।। प्रमाद हात बाहुले स्वच्छ उन्नत खेति उब्जाउ डिहि र रामचोक वेसिमा कृषि जमाउ बनबुटा शेराफाटमा अरु फल फलाउ घैया कोदो मकै रसिलो अन्न त्यो खाउ ।। तिलहारमा सुन्तला कफिले सजाउ बन्धु हो मायको समाज तिम्रै समाउ क्षेत्रि केसि हैन जात नारी पुरुष मात्रै रित्तै आयौ रमायौ कलाले जानु सित्तै ।। शुभ साझ अ उ म जपि वंशजमा रित्तै पहरा धन लुकाउदै छ त्यो पाईदैन ह्वात्तै शुभ साझ जाग्रतमा ५ मिनेट वंशजलाई आहरा खोजि चरी फर्के सरी बस रमाई ।। पूर्काङ्ग : समथर सुख्खानै छ कुन्छा पूर्काङ्ग गाउ ६० घरका नामले प्रसिद्ध समथर ठाउ ओभानो,छैन हिलो धुलो हावा हुरी तक शुभ साझ घमाइलो गाउ वेसी तरेली सब ।। कोदो फापर गहु जौ धान मासको खेति सिढि चौतरा बिसौनी लखौ फाँट समेटी हाडेटार सिमलचौर लामाचौर सुन्तले गाऊ आउ बन्धु हौसला बढाउ एकता जगाउ ।। पोखराको स्वार सालधारी शिरमा सल्लेरी देविथान माथि तल जङ्गल पातल भंगेरी हिउदमा कोकिल चरा खान्छन अङ्गेरी गाउ विच हाईस्कुल छ खेत छ धयेरी ।। बडहरे टारी औलीशिख्र सुन्तले कुन्छामा बस्छन् वंसज फराकिलो खस्रा छन होडमा टुहुरेपसलमा शिवालयको फागुपुर्णे शिवरात्री अहोरात्र पुजन विते हाम्रा पूर्खाहरुको दिई गुठी ।। गाईबाख्रा परेवा कुखुरा स्थानिय जातका गरिवीनै छ बलिष्ट गोरा छोटा ति कदका चोलो गुन्हु पहिरने रक्तरंजित कादम्विनी दिन लिन हुने चेलीवेटी घरका संजिवनी ।। प्राविधिक शिक्षामा केहि लाहुरे परदेशि सरकारी सेवामा मनग्य छरिए स्वदेशि सोझा बनिता खान पुग्छ कृषिले महि बुझदैनन अरुका कुरा पाईन्छ दहि ।। परिचय : फराकिलो पूर्काङ्ग गाऊ बेसि पोटला गाई बस्तुहरु। उमानन्दका सन्तती हामी १३१७ पछि राजा जोतिष।। बस्ति थियो लामा तिमिल्सीन शाही ठकुरी हमाल। मौजा विर्ता पाए गरिखाने पहारिलो पूर्काङ्ग गाऊ ।। छोरा शेषकान्तका पाच भाई नारणदत्त रामप्रसाद। गौरीकान्त९देविदत्त०,जम्दार साहिला भन्ने हजुरबुवाका बाउ।। देविदत्त थिए न्यायमूत्र्ति क्षेत्र कमाण्डर पश्चिम ३ र्न का। ऋषिराम,रामदत्त,पूर्णदत्त र रेश्मिराज शिव पाचभाईका बा ।। डि।ऋषिराम का यज्ञप्रसाद र तुलसीप्रसाद दुई छोरा। उनै यज्ञका बुद्धि,शिव,हरि,सूर्य रामकृष्ण र बिनोद।। म त्यहि शाखाको हरिप्रसाद, छोरा मिलन अनि सुमन । जमुना श्रीमति आरोग्य सेढाई थरको शुभकामना । खरेलथोक: काभ्रे जिल्ला खरेलथोकमा अति हाम्रा बन्धुका अंगिरा ऋषिका सन्तान वासी धरणीपौवाका धरण प्रा।वि र कमाई खाने समथर जमिनमा अद्यावधि पानि पिलाई कन पौवारी कृषिमा ।। बसेथे पूर्वाज छरछिमेक फाट बेसी गाउमा ।। समाजिक ओतपोतका सेवा आश्रय ठाउमा चैनपुर गाउवेसीका जनश्रमी दिन्थे प्रश्रयमा मिलेको समाज ठट्यौला बधू गहू गोरावर्ण वर्णनुश्रममा रहे सपत्नि नियोग सन्तती पूर्ण ।। गठिला त्यागी मन वचनका हसिला ति कति बटुवापनि रमाउछ घुमि चैनपुर पुगे जति पढाई पुरा बिवाहिता छोरा छोरी बंश बुहारी हत्केलामा गृहश्राम रमे एक सत् पुरुष सिहारी ।। कोलाती पर्छ धुलिखेलबाट ३५किमि पूर्वमा १५सय मिटर समुन्द्रि सतह उचाई तहमा ३०० घरधुरी छ वरपर चर्चे ३० घर पनि कोशीपारी गोठेपानीमा ५घर बन्धुको छ नी ।। द्यौराली,कोलाती ठूलो पर्सेल आसपास सब वसाई सरी धुलिखेल आएका तथ्यांक लागत अहो के रंग भरयो हरे प्रकृतीले रम्भ्य टारमा पुेग जन्मन काभ्रे लेक वेसि तरेली फाटमा ।। दाङ्ग राप्ति तुलसीपुरमा भैरहवा सबतिर कति चितवन,झापा तेह्रथुम ताप्लेजुङ्ग पुगे जति भेटिन्छ बन्धु छरिएका मेहनेती कृषि लटरम्म चलन उहि छ हसिला मोटिला सन्तती डम्म ।। रिस कलह छैन बन्धुत्मा एकता थपी अति चलन उहि छ खानपिनमा गर भन्छु प्रगती दशैमा जमारा लगाई कुमाई भनी हेपिदा न्युनै भएका जग्गामा पनि खुसले कसिदा ।। पार्र्छो वशिभूत अरुलाई सेता पंक्ती दन्तले जोशिला फूर्तिला हुनाले झुम्मिन्छन कन्थले समग्र जनसंख्याको ०।२ प्रतिशत जनसंख्या रमाउछन् विविध नेपाली भूभाग अत्यान्त ।। गोरखा सिस्नेरी सेढाई बस्तिको झरेका रे चितवन आसपास वेसी र काठमाण्डौ गए रे बुढापाका जन्म जन्म विते घर गृहस्थ कृषिमा बलिया बाङ्गा ठटयौला छोरा छोरी लिई आश्रयमा ।। मोरड। लम्जु ङ्गः पूर्खा थिए राम प्रसाद जोशि सेढाई पूर्काड।छोडे सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सरे त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर समथर सर्ब सुविधामा रमे को हेर्छ जन्मथत फेर ।। मोरङ्ग चन्द्रलालका सन्तान मनहरी ढाकाप्रसाद जीवन तेह्रथुमको सोधन गैरावाट मोरङ्ग पथ्थरी वेलवारी झरेका । इश्वरी प्रसाद जोशी तनहूवाट मोरङ्ग विराटनगर वसाई सरेका । करुणनिधि लम्जुङ्ग चितीवाट झापा गौरादह महारानी झोडामा थिए विर्ता पाएका। त्यस्तै राम प्रसाद जोशि थिए विद्यवान पूर्काङ्गवाट मोरङ्ग थिए गएका । पछि भैरव प्रसाद र सचिव पूर्काङ्गवाट jhapa झरेका।। छिताराम रघु नित्यनन्द करुणनिधि तारुका रेशमलाल लम्जुङ्गवाट सरेका।शिवलाल तेह्रथुम रविलाल कक्ष्मीप्रसाद श्रीकृष्ण प्रसाद झापा गारामुनी परेका।। चक्रप्रसाद पाचथर फिदिमबाट झरेका प्रेमलाल जयकृष्ण तुङ्गनारायण झापा सरेका।तुलसी प्र मुसे गैरो हुदै झापा बाह्रघरे गौरादह वसाई सरेका।, बलभद्र ०सेतु० कपिलमुनि ईच्छा राम तुलसीराम मुसेगैरोवाट झापा झरेका।टीका राम ।सरनामूर्ति तेह्रथुमवाट,यमनाथ तेह्रथुम,शिवनिधि जयनारायण तेह्रथुमबाट गारामुनी सरेका।। चन्द्रैलमला मनहरी ढाकाप्रसाद गणेश चैतवारी र विराटपोखरी वाट झापा झरेका। त्यस्तै कृष्णनन्द जोशी चितीवाट झापा वह्रगरे झरेका। झापा पूर्खा राम प्रसाद सेढाई पूर्काड।छोडे जोकर बाजेले सन्तान धेरै दुई घरवारले बेरिए वंशज कृष्ण दाइले धानको खेलो व्यवसाय खेतिनै, पछि मधुसुदन पनि दोश्रो घरवारपछि झापा सरे जागिरे सचिव बनि ।। झापा लम्जु नारणप्रसाद पूर्वि लम्जुङ्गको चितीवाट महारानी झोडा गएका । झापा दमक वाह्रगरे अर्को सेढाई चितीवाट थिए झरेका । इलाम भागिरथ कान्छो छोरा सहित आठराई सोधन गैरीवाट इलाम सरेका । त्यस्तै छविलाल सेढाई तेह्रथुम सोधनगैरीवाट इलाम बाटनै झापा झरेका । झापा चिति चितीवाट वसाइ सरेका नारणप्रसादले गौरादह महारानी झोडा,त्स्तै जोीि दमकमा पूर्व चितीवाट नै गएका।। आठराई शिक्षक भेट हुनु भयो तोक्मे डाडा ताप्लेजुड।बस्दा म हसिला बन्धु सित ०४४सालमा भेट भयो होटलमा उहाँनै बन्धुको ओतपोतमा लाग्दै हुनुहुन्छ,सन्तितीलाई सुल्झाउनु हुन्छ एकता भावमा अरु वनिताहरुलाई ।। तेह्रथुम श्रीकृष्ण सेढाई गजुरपेडा,गैदुरी पश्चिम नेपाल०चिती० वाट मुसेगैरो तेह्रथुममा बसाई सर्नु र्भको। त्यस्तै उहाका सन्तान श्रीलाल,बलभद्र,वालनन्द तेह्रथुमको होडा र कोया खोला जानुभएको । श्रीदत्त रविलाल हिमलाल श्रीदत्त हिमलाल तेह्रथुमको ह्वाकुमा वंश अद्यावधि हनुहुन्छ। अग्निधर विष्णुलाल वसाई ताप्लेजुङ्गको सिमनाब मोरङ्गको रजनीमा झर्नु भएको छ। हरिप्रसाद इलाम धनपनि झापाको शनिश्चरे देविप्रसाद सुरुघ झापा बसाई सर्नु भएको छ । पाचथर रविलाल र चक्रप्रसादका सन्तान तेह्रथुमको होडा कोया खोलावाट पचथर फिदिम बसाइृ सर्नु भएको। श्रीलाल पचथरको सुभाङ्ग अझै बसि रहनु भएको छ। इलाम भागीरथ स् आठराई सोधनगैरी वाट इलाम झनु भएको कान्छो छोरा त्यहि हुनुहुन्छ। छविलाल तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम सर्नु भएको। तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान बालनन्दका सन्तती तेह्रथुम होडाकोयाखोला बाट असाम तिर झरेका । पशुपति इन्द्रमुनि तेह्रथुम मुसेगैरो वाट सबै असाम नोकरीले पसेका ।। जयनन्द गणपती लक्षुमण तेह्रथुमको आठराई कोयाखोला वाट आसम छिरेका। जगन्नाथ कुलप्रसाद नन्दी तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम हुदै आसाम परेका ।। ताप्लेजुङ्ग प्रेमलाल,जगन्नाथ तेह्रथुम होडा कोयाखोला वाट वसाइृ सरेका। लक्ष्मी प्रसाद,जय नारायण,जगन्नाथ पनि वसाई सरी आउनु भएको । उदयपुर लम्जुङ्गको चिती रागिनास धमिलीकुवा वाट उदयपुर चौदण्डीमा विर्ता पाई यज्ञनिधि सेढाईले । कोहि चिती रागिनास धमिलीकुवामा अझैछन् वंश कुलायन अंश बुझि विर्तावालाले ।। पाचथर रविलाल चक्रप्रसाद तेह्रथुमको होडा कोया खोलाबाट थिए फिदिम गएका । श्रीलाल पाचथरको सुभाङ्ग गाविस मा हेर्नु छन् छोरा भतिज अझै रहेका।। नवलपरासी सन्तान जिम्मुवाल सेढाई पूर्काड।छोडे गए छोरा पनि जागिरे बुछवलमा देवराज रहे भूताह नवलपरासि एक सन्तान थुम्सिमा रहेका छन् सेढाई थरका घर ह्सिला उनि पनि डुल्छन व्यवसायमा कृषक हराभर ।। भैरहवा पूर्खा थिए राम प्रसाद शर्मा सेढाई श्रीवानि छोडे कुन्छा। धेरै दाई भाई भारत बसेका डाक्टरका सन्तान हुनुहुनछ।। चितवन र काठमाण्डौ दुर्घटना बिते दाज्यु भाउज्यु भाई। सब घरवारे छन् अधिर मनका व्यपारि महेन्द्र शर्मा दाई। चितवन पूर्काङ्गः पूर्खा थिए यज्ञ प्रसाद सेढाई पूर्काड।छोडे कान्छि श्रीमति पदमपुर पटिहानि बसे घरबारले पिता रामकृष्ण शिवसित गौचरनमा शिव,मोह दत्तका पिता दुराडाडाबाट आएका राजुका पिता लाहुरे पेन्सन पछि पकौडीमा फेन्सि गरेका ।। कुन्छाबाट चित्रबहादुरका भाई मंगलपुर बसाई झर्दे गरेका पुर्काड।बाट दिपक बिष्णुका भाई भरतपुर मालपोत झरेका त्यस्तै अशोकका पिता चन्द्रकान्त पूर्व चैनपुरबाट आएका ।। पूर्काड।का राजुका प्रेमका बुबा चैनपुर लदरी बसेका कृषक अरु ४ घर पुरानो बस्ति छोडि अनकै समिप क्षेत्रमा आश्रित भरतपुर नगरपालिकामा अरु छन् बन्धुको सम्पर्कमा नआएक डा लोक ब,सि।पि,राममणि सेवाग्राहि छन् हस्पिटलमा रहेका पूर्वि चितवनको डडुवा र भण्डरामा धादिड। सिस्नेरीका बन्धु छरिएका छन् अरु ठाउबाट आएर बस्ति बसाई आधुनिक सक्षम भेटिन्छन सब प्यारो बन्धु एकता खोज्दै रमाउदै ।। चितवन अन्य उदय नन्दका वंश,वाणीविलास लम्जुङ्ग चितीवाट सरेका । चेतननाथका छोरा रामराज दाङ्गमै वाट चितवन झरेका।। घुमिफिरी कृष्ण्मनन्द नुवाकोट दाङ्गमैवाट नैकाप सरेका । उमादत्त चतुराले वाट चिसापानी धारा र मोहनप्रसाद सुनखानी नुवाकोट । टिका प्रसाद,विष्णुप्रसाद चितवन भित्रि मधेस वसाई सरेका।। सतानन्द जोसि,दामोदर शर्मा चन्द्रमणि ह्ृदयमणि हरिवंश हेरुज । लम्जुङ्ग गोरखा काठमाण्डौ धादिङ्ग हुदै चितवन आए उसै ताका । श्री विलाश नुवाकोट मदनपुर दाङ्गमै कालिका स्थान हुदै काठमाण्डौ मैतिदेवि आई । सामाखुसिमा झरी यिनैका सन्तान खरखुट्टे कठार चितवनमा वसे कुलायन समाई ।। कुन्छाकाऔलिशिख्रबाट चित्र वहादुर र श्रीवानीका पद्यम प्रसाद थिए वसाइसरेका । त्यस्तै वली सेढाई अनि चैनपुरमा काजीवावू र ४ घर अरु पूर्काङ्गवाट छन् झरेका । काठमाण्डौ रेडियोबाट भेट हुने तारा दाई, विद्युतका बिष्णु उपध्याय भेटेनरी डा।हुनुहुन्छ भोटाहिटि छेउ त्यस्तै सन्तान उहाका धादिड।,रसुवा,काभ्रे,लम्जुडे।तनुहका बन्धु उत्रतत्र घरबस्तिमा रहनछन् आलिशानले खै कहिले सम्झन्छन् गाउ घरमा ।। जागिरे बताउछन् बेफुर्सदी छोरा छोरी बिच बन्धुत्व देखि आशामा के कुन सद्गति फुल्छ ररु सम्झे ऋदयको रेखि आशमा मोफसलका मावली ससुराली खुस छन् मन भित्रै एकात्मक बन्धुत्व छटपटाउला बिर्सदै , बंंशज छैन मित्रै ।। अन्य थल थातोबाट पाल्नुहुने बन्धु हामि पाहुना नै यात्रको। सोचि सम्झिदिनु जन्मभूमि र दुखि पनि सहयात्र हो सुखको।। हेरी मातरी घर गोरेटोले स्वागत बन्धुलाई धेर गर्न पाउ। यहलिला गरिविमाथि बन्धु संशय हटाउदै बरु सेवामा जाउ ।। पुस्ता: वि।स। १७२१ शाके १५८६ कुमाउ झिझैड वाट डोया राज्य हुदै नेपाल पसेका । पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।। मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका । जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।१ नेपालमा छरिएका पुरVF{: पछि उदय नन्द,लक्ष्मी दत्तका पुस्ता नुवाकोट दाङ्गमै हुदै काठमाण्डौ नैकाप सरेका। पछि राधाकृष्ण र कृष्णनन्दका सन्तान कमलपोखरी रक्तकाली टुसाल डिल्लिवजार झरेका ।। कोहिभाई लिलानाथ र गगांदत्तका सन्तान अझै छने नुवाको,चतुराले वेलसपुर पाण्डेगाउ रहेका। मोहन प्रसाद सुनखरी नुवाकोटमा,कोहिछन् नैकाप बसुन्धरा मैतीदेवी ठाउठाउ वाट वास सरेका।। २
उदयनन्द वाग्लुङ्ग चिती लम्जुङ्ग थिए तुलाराम,पद्दमनिधी रपहानन्दन दाङ्गमै नुवाकोट छोडेका । काठमाण्डौ नैकाप हुदै पछि सन्तान काभ्रे खरेलथोक गा।वि।स कोलातीमा वसाई सरेका । पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।। मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका । जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।३
ज्यान र जनै बचाउन झुलाघाट तरी वैतडीको सोराङ्गमा थिए सिलाई मल्ल राज देखेका । डोटीमा नागी मल्लको पालामा रोजगारी र ज्योतिष गरी पेट पाल्न थिए लम्जुङ्ग पुगेका।। झुलाघाट तरी वाग्लुङ्ग पर्वत पाङ्गमा ज्योतिष देखाई लम्जुङ्ग रागिनास विर्ता पाई बसेका। सिलाई थिए पछि सेढाई लेखे औलोको डरमा लम्जुङ्ग चिती कर्मदाछेउमा पूर्खा वितेका ।।४ गोरखा धुवाकोट,रीपथोक,सिस्नेरी वि।स। १८००तिर सर्वनन्द र पुरानन्द चितीवाट वसाइृ सरेका । उदय नन्दका सन्तान ्रचिती गोरखा हुदै नुवाकोट नैननन्द,कृष्णनन्द,रामभद दाङ्गमै वेलसपु ,सुर्यमतिझरेका।। श्रीविलास पाध्य दाङ्गमै नुवकोटमा विर्ता वडहरे,पाचमुरे,रामचे मौजा र तालुकी जिम्वाल बनेका । पाएका १ छोरा काभ्रे वसि पुन लम्जुङ्ग चिती पुन फर्केका थिए अरु काभ्रे बसेका ।।५ छोरा छोरी नाती नातीना सोमतिला शिक्षित कुलिन हुन्छरु सोध खोज वंश कुल परम्परा धानिन्छ सुसंकृत जन्म वित्छ रे ।। यो त सानो प्रयास हो छुटपुट सेढाई बन्धुलाई समेली पुस्ता । नरिसाई सुधारी ज्ञान आभासले बं परम्परा वनो सदा चुस्त ।।६ कन्चनपुर कैलाली कन्चनपुर त्रिभूवन बस्तिी २०१४ सालमा तिलवहादुरका छोरा कृष्ण वहादुर,डिल्लि थिए । झक्क वहादुर हमाल पुर्काङ्ग छोडी चितवन मंगलपुर छोडे त्यस्तै भगनाथ गोरखा छोडी दिए । थलप्रसाद आए आठराईको तेह्रथुमवाट कैलाली हसुलइया कन्चनपुर वसाई सरेका थिए । पाल्पामा पनि चार घर भैरहवामा कुन्छा सिरवानी,दुराडाडाका,पूर्काङ्गमा उमानिधि,हरिलाल,। प्राणनाथका सन्तान नन्दप्रसाद,नन्दप्रसाद,श्रीदत्त,काशीदत्त,देवीभक्त का सन्तान । डा,वैद्य च्बm उच सेढाई छोरा गएका कोहि त्यहि वसि महेन्द्र शर्मा छन् चितवन रहेका।। पछि पुर्काङ्गका माईला दाई भैरहवाछन् गएका । त्यस्तै तनहुका वाईस जघार,रागिनासमा छन् पछि पूर्काङ्गवाट मनिकृष्ण गएका। त्यस्तै दाज्यू भाई प्यूठान वर्दिया सर्लही हरिवनमा छन् खिलेका।नवलपासि मा देवराज सेढाई खति खुस हुदै भूताहामा मिलेका।।
सेढाई ।सिलाई । सेढाञ्ी ।सेडाई।सिलाई जात- बिषय सूचि सिलाई: गुरु अं गोत्र अंिगिरा ले १००००० रानीमा १ पुत्र भएकोर कान्छि महारानीको रिसले मर्नलागेको राजा नहुशको सूर्यवंशी पुत्र बचाएके प्रसङ्गयसरी सौताले मारि दिएका र अंगिरा क्तषिले छोरो बचाई दिएको प्रसङ्गग भागवत सुन्न पाईन्छ।ज्ञान कर्म र भक्ति त्रिगुणत्मीका बाट नै संसार संम्भव छ। जवकी सहनु पृथ्विले,फुटेर जुटनु आकाशले,मिठो नमिठो खानु अग्निले,लोकलाई कल्याण र प्रकास दिनु चन्द्र सूर्यले ,साथि लिएर हिड्नु परेवाले ,आसनमा वसि रहदा खाना जुटेनु अजिङ्गरलेदिएको छ। उसैमा सिलाईहरु नहुर्कनु नफुर्कनु समुन्द्रा जस्तै स्थिर बस्नु पर्छ ।प्रकृतीमा भएका राजा रंक तिमिलिङ्गा सबैको कल्याणमा प्राप्त स्रोत साधनले भ्याए सम्म पुजा आजा गरेको ददरी नाथ पहाड र शितल मन खेतिपातिमा लाग्ने सेढाई भेटिन्छ।पहाडमा बस्ने र एकसरो काम गरि लगावमा विस्वास राख्ने हुदा घमण्डी भेटिन्छन्। मेरो घुमाई क्रममा श्रुषि अंगिराले मुखवाट नै शुघि दिएकाले वक सुद्धि सेढाईमा अरु एकताको परिलक्षित गर्नु खाचो छ ।
सेढाई र जीवन 1:
नौला वालगोपाल छन् उदयमान् प्यारा कलिला मुना । कोमल छन् रंग अरुणी सरी यिनी झरना सरि कामना ।। डुलि फिरन्ते हिन्दुकुशका हिमधु जोशि सिलायी बुलन्दर । नेता अभिनेता लडाईका पूजा आराधाना शिवको परि भर ।।१।। सुन्दर घर जहान जोश जाघरका अल्मोडा डोया हुदै । तरे जनै र मर्नवाट जोगिन झुलाघाट महाकालि रुदै ।। साथमा नानाभुना लिएर पश्चिम पहाड बाग्लुङ्ग पर्वत। जोतिष हेरि पाङ्गवाट निराश निमुखा पुगे पुजारी गोरखा तक ।।२।। जोश जाघर देखि मुसालमानले खेदे भारत देखि दरौदी । तरी मौजा पाए वीर महल शरदमा रागिनास टार र चिती ।। निशाहय विमुखा हस्तिका घरजहान कृर्षि गुजार । थेग्न गाह्रो भयो चेलि घर आगन परप्रा संस्कार र भिन्न भए टुहुरिला।।३।। न छ शान्ति चैन दिलमा राजी रोटीको ढवाङ्ग वज्दछ । नवज्ने विगुल समान कालभैरव र अंगिराका सन्तान दोषि निर्दयी चुसि मार्दछ ।। वंश पूर्खा कुल पुराना लौह वनाई लादिने राजनिति। घृणित र सातपुस्ता दुष्टमा श्रम मारि विते सेढाञ्ी जाती ।।४।। कुन नौलो थियो रुख विरुवा खनिज खाद्दन्न पृथ्वि । चन्द्र सूर्य थिए पुराना नभ आकार जल श्रृष्टि कथि ।। नासि कृतध्न स्वाठ हो कुन विकास प्रविधि र उन्नती ।अंगिराका मुखाबाणिका ल्किष्ट सृजना हौ नमारे सेढाईको अव गति ।।५।। जुठो वार्ने छारा बुहारीलाई माता पिताको १ बर्ष बार्नु । पत्निको पतिलाई,पतिको पत्नि पनि सोहि बिधानमा बस्नु ।। सगोत्रि १३ दिन पुस्ता अनुसार पूस्तौनी दिनमा वार्नु । कन्यदान दिने ५ दिन र क्रियापुत्रि ४५ दिनमा चोखो रहनु ।।६।। नहुशका धेरै रानिमा वाट सन्तान नभएपछि शाक थियो पुत्रको । पति मर्नवाट रोकि राजाको राज्य कान्छि रानिवाट सुकुति अज्ञात नामको ।।सूर्यवंशि राजाका सन्तान सौताले बिष खुवाई मारिदिएछन् ।शुष्क काष्ठ समान बच्चा जिलाई अगिराले राज्य चल्ने बनाएछन।।७।। ज्ञान भक्ति इशका त्रिगुणमीका साक्षत ब्रम्हा मुखाविन्दका सन्तान सेढाई तिमि । अहिसा राज्य द्रोह मन बचन कर्मले सेवा नगर्न मर्न परेपनि ।। त्यस्तै गृहणि छोरी चेलि बसुधा ज्ञान कौसल सिपका निपूर्ण । कतै दुख बल्झे पनि नहार्नु हिम्मतपूजा धर्म हो,नहोस अजिर्ण ।।८।।
सेढाई र जीवन 2:
के यो रंग भरयो अरे प्रकृतीले उव्ज्यो तुवालो किन । प्रफूलित लता लहरा, धरामा सागर बनायौ किन ।।भोका पेटमा कसेर पटुकी आमा, फेरी बनायौ किन । लाखौ वोल अवोल टुहुरिला माथि गरिबि बजायौ किन ।।१।। शेषि तिम्रा अनेक दम्भ प्राण अल्पायो हिसांले ।भाई वान्धव फूटाई नेपाली रुवायौ विनाश र भिक्षाले ।। कति कल कारखाना उद्योग स्वाधिन कृपाले । जन पहरा भिर उनै प्रचार प्रसार तिम्रो घृष्टले ।।२।। सारसंक्षेप :- गरी पत्रचार घरघर भेट जाग्रत सेढाई बन्धु । खोजी छरिएको पूजि एकिकृत योजना सिन्धु । । अंगिरा बिकास बैंक खोलौ हर कृषक शेयरले । जागिरे,व्यवसायि,रोजगारी बिदेशि आय आर्जनले ।। एक शेयर हजारको सयौ शेयर जागिरे भरुन । सामाजिक लेनदेन संस्कार विना सेढाई नमरुन । । हरेक जिल्लाबाट बचत शेयरमा आजै देखि गरु । हुदा खाने र हुनेखाने सेढाई सबैले एकता धरौ ।। डाक्टर बन्धुले औषधी सेवा बैक मार्फत गरौ । प्रविधिक सबले इन्जिनियर कृषि व्यवसाय धरौ । । उन्नत कृषिले प्रमाद अन्नादी फलफूल झपकाउ । खोला बाट विद्युत,सौर्य उर्जाले विज्ञापन घन्काउ ।। नाङ्गा पोटिला पैतला कठिन यात्रा विमुक्ति सुझाउ । गोरा हसिमुख खाना गास बास परिपूर्ण अर्थले रमाउ । । नालेबेली नौटकिं हैन रिस राग शरिरका किटाणु मारौ । योगाभ्यास नियमित आहारा घरमै छ बुझेकाले बुझाउ ।। खोलेका स्कूललाई क्याम्पस,पेशालाई पुष्टाई । कृषक न्यून आयामा घरघर रोजगारी पुराई । । व्यवसायिलाई ऋण धनमा अरु सवक सिकाई । एकल परिवार पिछडा परिवार लगौ समाई ।। सृष्टि विज्ञान :-
ब्रम्हाको फैलने र खुम्चने स्वाभावले काल वा कम्पन पैदा भयो । गतिबाट चेतना,प्राण प्रादुर्भाव भयो । उर्जा खुम्चने र फैले क्रियाले ३ रुप काल गति र चेतना सुजना भई सम्पूर्ण विश्व ब्रम्हाण्डको कार्य आरम्भ भयो,जु क्रिया शक्ति हो । यसलाई ब्रम्हाण्डको सृष्टि भनिन्छ । पितृस्त्वातम विकास क्रमको निर्गुण निराकार ब्रम्हा एक भएर पनि अनेक भएको साकार ब्रम्हा को रुपमा प्रकृती रहिन । सृष्टि क्रममा अनगिन्ति जडचेतना बस्तुहरु पैदा भए,तसर्थ ब्रम्हा एक भएर पनि अनेक छ । निगुण उर्जा सगुण उर्जामा स्फुरित भएको विसम अबस्था ब्रम्हाको सिर्जनशिल भई कार्य उर्जा परिणत हुदै सृष्टि स्थिती लयमा कुनै त्रुटि नभई सिर्जनशिल अवस्थामा रहन्छ । बैम्हलाई चतुर्भुज,शंख९गति०,चक्र९कम्पन०,गदा९क्रिया० र पद्य९प्राण०का कलात्मक चिन्हमा सजिएका छन् । ब्रम्हा,परमात्म ईश्वर,पुरुष,सत्यनारायण,बिष्णु,बासुदेव,अल्लाह,पुदगल,शून्य एकै हुन । भगवान दर्शन वा अनुभुती तपाई आफनै दर्शन हो । जस्मा अनुभुती,स्वस्थ्य शारिरिक,सन्तुलित मन,चित्त,आचरण,शिक्षा बाट सनातन् हुनुपर्छ । यहि औलौकिक दर्शन नै लोककल्याणकारि छ । अवस्थाको वोध नै मोक्ष र हितकरी हो । पढेर वा परेर पुरुषार्थबाट भित्री र बाहिरी अस्तित्व बुझदा ईशको अनुभूति हुन्छ । शक्तिबाट श्रम,श्रम बाट आर्थिक उन्नती र एकताले समाज बिकास हुन्छ ।विकासले प्रेम सदभाव बढ्छ,प्रेम सदभाव अनुभूति हो यो ईश अनुभूति र जीवन हो । सबैथोक: गरिवीले उखुको लार्को सगै घिउको पित्को रहेनकी. नुनको ढिको नहुदा झरझर झरिमा झुल्को मानेनकी.. परालको घासको त्यान्दो नहुदा मकैको गेडो फलेन. बोडि कोसो नलागेको रौ जस्ता सुर्को बाझै छन् समकालिन । आगोको मुस्लोमा फन्को मारिबाधिएको खसिको फाल्सो. तुर्को भुटन नहालि पानो मरिच जिरा समेत नहुदा काचो.. मैतालु नभई अञ्जुली भरी पानि पिउने मेरी शाहदात आमा. अकाट्य र अगम्य शाहसमा अग्राख बनेकी उपकारी । ओदानमा कुडो बसालेर एकछक्कि र सुखमा काल्पनीक. लैनो बकेर्नो र खेति बालि विधुर कति जन्मजेय अंलकारी.. बहुभाषी कर्मयोगी हुन् न की कोठेरानि लगडो घरको. कानो र लगडो पुरातन समाज कृतज्ञन,क्षणभर सहिदको । क्षितिजका अल्लारे खोरोण्डो गन्तव्यले गथासो कथ्दै अरु . गृहस्थमा गिद्देदृष्टि गर्नेहरुको चिता र आस्तीक स्वयत्तहरु.. आशुकविका अघोरी उपत्यका छिचोलेर अजेय छन् । मनका उपत्यमा अनभिज्ञ अजात शत्रुहरु अदृश्य थिए . अनुपम हेराई र अधवैशे कदहरु अन्धो हुदाको अन्तेष्टि,.. अपार र अमर मायाको चिनो म,कल्पनाको अर्धानो छु. लगडो सर्जक र मितभाषीको श्रमजिवी समाजमा बाधिएछु । अवसरवादिको अकलिपनय स्वप्नालील आध्योपान्त ढुकी. अपरिमेय दन्तकालिको आत्महत्यको शंसय त्यो क्षण, चौवन्धिको चिरहरणमा निष्ठुर पुड।माड। चिरन्जीवि रे .. मृदुभाषी बनि सहशताव्दि कृषि नगरी ढवागी बनि खाएको । कस्ले देख्यो जननी नेप्टे हुदै भालेको पेशामा तटस्थ रहेको. समाजको धारोमा थकाली बनि पगरी गुथि थुप्रि बसेको .. थोते दहिचिउरे थेगोले दाईजोको अवयवलाई थिचिकुल्चेको. दुर भुत्ते दिक्षामा दाप धसी दशकौ पुरुषत्व बर्चश्व कमाएको। नासो थिए कीरु माथवर यो नास्तिक निकासको म निर्मल. निर्वासनको भूर्ण की,आधर हु प्रतिध्वनीको ढडियाको मंगल .. जिज्ञासु म जुम्सोपनाको फुक्का हैन धार हु कि संसारको. सेवाले बरु हाम्रा बन्धुको बेठी बगोरी गरी मर्न पाऊ ।। सक्रान्ती :- सूर्य प्रत्येक राशिबाट अर्को राशिमा गर्ने प्रवेश । हुने काल लौ बुझ यो सक्रान्ति बस स्वदेश ।। राशि परिवर्तनमा मनुष्यका रोगादी व्याधा सदा । हटाई शुद्ध स्नानले बोल्नु छोरी बुहारी सवजना । । गृहणीले थान मानले परिवार सबमा पाक्य दिनु । टिका थापी छोरी बुहारी खुस हुदै घरमा वसिलिनु ।। सुतक वार्ने तरिका :- बार्नु १० दिन सपिण्डिले सगोत्री बन्धुले १दिन । न्वारनआदी कर्ममा जमघटहुन भुली सबदिन । । पुजा सामाग्री तुल्याई भोज खानु ख्वाउनु अति । छर छिमेकमा फूल प्रसादी पञ्चामृत दिई जति ।। संस्कृती मानि एकै बैषखि पूणर््िामा पुजन कुलयान एकता । नेपालै राज्यबासि सेढाईले एकै संस्कृतिक समता । । दशैमा ठूलाबाट सानामा फूल प्रसाद टिका जमरा । दशामि देखि पूर्णिमा सम्म दशैको मांस मद्यपान दुर ।। दशै नवदुर्गा पुजौ गच्छेको दान दक्षिण दिई दुर्गाकवज । भरसक अप्रिय नबोलौ त्यागि आडम्वर घरपरिवार । । बलि दिनेले दिनु नदिनेले सुधारी पाकवान हरघर । सफा त्रयाखु रंगिविरगिं अक्षता सुहाउने सदावाहर ।। हुनेखानेले हुदा खाने भनि बन्धु भाव हेयले नहेर्नु । धन ज्यानको नोक्सान होला ऋणले कवै नबेहोर्नु । । सुबुद्धि र सदमार्गमा दुर्गा भवानीलाई अर्पनु । नारी बिदुषी हरघर भावातित भई खुसले सप्रनु ।। अन्य चाड संस्कार तिहार जन्म बिहे मृत्यु आदि । सनातन् नै बनिनु बन्धु हितमा मन बचन ईत्यादी । । जागिरेले जागीर लगाई दिनु अन्यले यथागच्छेले । समाली सोध खोज वनी लिनु अरु फरासिलो पनले ।। स्वास्थ्यः अमलपित्ता फेरी हाडमा घाउ नै भए।कब्जियत हुदा रोग जलोदर यदि भए।।गुदारोग हुदा काम स्वमुत्र पनि गर्दछ।शिवजीले गरिपान शिवाम्वू त्यो ठहर्छ।।१ आखा कान दन्त सुरक्षित बनाउन।छालाको चाहुरी जान्५ गाला पुष्ट बनाउन।।आकको दुधमा घिउ गाईको राख्नु पर्दछ।बेस्सरी घोलिए पश्चात चिसोमा राख्नु पर्दछ।।२ अनि इन्द्रियमा मल्नु एक लाल बराबर । नपुसंक पनि हुन्छ पुरुषर्थी सदावर।।३ बिनोद कम्ति भए देखि पुदिना प्याजले पनि।मिठो निन्द्रा दिने गर्छ डण्डिफोर भए पनि।।चिनिको लेपलेमास्छ गानो गयो भने पनि।त्रिपत्र सिमली खानु पानि साथ भएपनि।।४ हलेदो दातमा राख्नु जहा दर्द छ दन्तको।वा कपुर त्याहा राख्नु जहा प्वाल छ दन्तको।।बरवरी मिलाएर कपूर र अर्कतला।चूर्णले दातमा मल्ने गर्नुपर्छ निरन्तर।।५ मन आनन्दमा राख्ने शरिर स्वास्थ्य राख्ने।तेज बुद्धि तथा शुद्ध रक्तलाई बनाउने।।इच्छा सिद्धि हुनलाई गतिवान बनाउने।सबै जीवको मार्ग राम्रो संग खुलाउने ।।६ अल्छि रोग मुर्खई देहवाट हटाउने।पवित्र ऋृदय पार्ने साधना गर्न लगाउने।।कामको नाम हो योग त्यसैले गर्नु पर्दछ।यस्को साधना गर्ने यागिको मान पाउछ।।७ Sedhai आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु। गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु।। एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा। मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ।।१।। छो्स् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु। नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको।। को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै। जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै।।२।। नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ। बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ।। सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि। हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि।।३।। नमान्नु पिर यो टाढा भए चेली बन्धु समाजमा। निशानी हौ वीर सेढाईको छोरी चेलीको सम्मन छ यहा।। चिन्ता र सन्देह हटाउ सबै सेढाईबन्धु एकै हो। विकास र प्रविधिमा जानु यहि सन्देश मिल्छ कुलायनको।।४।। हेटौडा :- सेढाईको सम्बन्धि खोज: लहडीयो मन उसै हेटौडा घुम्ने सेढाई खोजीविनमा लहसियो ।नगर पालिका हुप्र चौर पिप्ले हटिया हुदै साझमा हेटौडा न.पा २ शान्तिटोल भेटियो ।सोधखोज गरि धादिङ्ग छेवाङ्गबाट काठमाण्डौ माता तिर्थ भकुण्डेचौर सेढाई त्यहि भेटियो । लामा जुगा हसिलो गोरो सक्कल सफरी सुट चश्माधारी वंशज पद्दम बहादुर चिनियो ।।१।। अधि जय बहादुर सेढाई छेवाङ्ग धादिङ्ग आई बसेका ।चित्रमाया रिजाल माता तिर्थ संग बिहे घरजम गरि छोरा कुल ब जन्मेका ।। उसै बखत पाल्पाका भित्रिनीका छोरा रुद्र शमसेरका आठ पहरिया जय बहा भएका ।कुनै सम्पति उनले नपाई निस्काशित हुदा अंग रक्षकले पनि विर्ता दान दातव्य नपाएका ।।२।।चन्द्रगिरी पर्वत फेदि मातातिर्थको भकुण्डे चौरमा जय वहादुर थिए कमाई खाई बसेका । खेत थिएन कोदो फल्ने पाखोमा किसान उनि पेटभरि पानिका लागि द्दुडा धसेका ।।उनका सन्तानका केहि दाज्यू भाई अझै पनि छन् धादिङ्ग छेवाङ्गमा सुख दुख सहेका । केहि पाखो बारिको कमाई धादिङ्गवाट मकै कोदो कमाई पाउने थिए कुरा जय ब ले कहेका ।।३।। तेस्रो पुस्तामा कुल क का २ छोरा जेठा रुप बहादुरको ठूलि मैया थापा संग बिहे भएको । उस्तै माता तिर्थका बहिनी सावित्रि थापा लाई कान्छो भाई खडक ब लाई कन्यदान गरेका ।। एकै घरका २ भाईलाई २ बहिनि थापाका छोरी दिई जायदात पेवा रक्षा पनि गरेका । रुप ब का २ छोर जेठा हरि ब श्रीमति ले १ छोरी विन्दा जन्माई जीवन विताई रहेका ।। ४।। साथै कान्छा पद्दम बहा श्रीमति शान्ता पाण्डे सहित हे न पा २ शान्ति टोल जादा मेरो भेट भएका। । छोरा बिष्णु बुहारी ज्ञानु पाण्डे मिजासिला रहेछन् नाती श्रीकृष्ण र नातिनि सिमरन मिलि बस्दा भएका ।। यि सबै परिवार पद्दम बहा को यातायात निगमको जागिरे जीवन र कमाईले ०३१ साल देखि बहादु सेढाई लेखे । काका बाबु रिसाए नागरिकता खिचि घद्द बर्ष जगिर खाएर जीवन त्यसै चलेको देखे ।।५।। तेस्रो पुस्ताका खड्क ब माता तिर्थ थिए ४ भाई छोरा हरिशरण उमेश उमक दिनेश नामका । नाति पनाती पनि मातातिर्थका भकुण्डेचौरमा अझै बसि काठमाण्डौ नै दैनिक काममा ।। सानैमा विछडिएक यस्तै मेरा बन्धु दुरदराजमा वंश कुल परम्परा जात गरिवी संगै पिल्सि बाचेका । को हेर्छ मिलौ एकतामा संरक्षण आफै ज्ञान चेतना र प्रविधिमा बाचौ सेढाई बन्धु समाजले समेटिएका ।।६।। Mero एबावन्न वसन्त चढदा पनि जीवन अधिर बनियो।श्रीमति छोरा दुई र आफू न्यून वेतनमा बाचियो।।चिकित्सक वने १ भने अर्को वैकिङ्ग क्षेत्रमा अल्झिए।हाय प्रभो स्अव त तिम्रो नाउमा दिप १ अप्रिए।।१।। गाउ र दुरदराजमा जन्मेपनि सर्घषमा ज्ञान पाए।निजी परिवार खातिर शिक्षा चेतनामा रोजगारी फेरी आए।।घर छैन ता पनि मिलनको प्रणयमा वाचु।श्रद्धा सुमन बटुली नाभकीय शक्तिमा नाचू।।२।। घरखेत पाखो सुन्दरवजार १२ को वाझो रुखो।क्वै हेर्देनन् बन्धु आपदमा कहा फुल्छ रुधिलोर?।।जो जन दिने खाने भो सन्तानमा उहि सुध्रियो।हेर सखे पुस्ता चल्दा गरिवी सुकुम्वासी व्यभिचारी त्याहा बल्झियो।।।।।।३।। तैपनि खुसका आचलमा गैराको घरवारीमा मलम लाउला।दाज्यू दिदि चिरायू रहि भाई भतिज रमाउला।।भतिजी बुहारी भाउज्यू मामा काका बन्धुमा ।हर्षविभोर वनावोस यत्नले दिई शिाक्षा ज्ञान चेतना।।५।। मैले साधखोज गर्दा गाउठाउ फरक पर्न सक्छ।यहाहरुलाई जानकारी भए सच्चाउनु पर्छ ।यो सबै बन्धुको कर्म र धर्म हैनरर? सेढाई,सेढाञ्ी,सेढायी,सेडाई,सिलाई सबै लेखेको एकता र एकै हैन र।।६।।। मिलौ अरु जन मिले हाम्रो पछि लाग्ने राजनिति घमण्डी संस्कृती त्यागि।केहि छैन जीवन सेढाई विचमा सादा जीवन हुदैन बाकि ।।घमण्डी मन त्रान कर्म त्याग्नु हामिले पर्छ।जो बन्धु अघि सरि दुरदराजको विकास प्रविधि भर्दछ।।७।।दिई सचेतन मनको शितल सिलाई माझ । नमिलेको मिलाउनु प्रकासन गरिदिनु साझा।।गण्तन्त्र संघियता छेडि जाती उत्थानमा पनि लागू । सब बन्धु माझमा नबुझि विषाद तृष्णा एकाता साचौ ।।८।। सपना देख्दा कस्तो फल मिल्छ ? १. आँखामा गाजल लगाउनु - शारीरिक कष्ट २. आफ्नै काटेको हात देख्नु - कुनै नजिकको प्रियजनको मृत्यु ३. उजाड बगैचा देख्नु - दुःख पाउने ४. मोटो भैसी देख्नु - अन्न सस्तोमा पाउने ५. दुब्लो भैसी देख्नु - अन्न महंगो हुनु ६. बाख्रा देख्नु - शत्रुको डर ७. राजनेताको मृत्यु भएको देख्नु - देशमा समस्या आउनु ८. पहाड हल्लिएको देख्नु - विरामी हुने डर ९. पुरी खाएको देख्नु - खुशीको समाचार आउनु १०. तामा देख्नु - गोप्य कुरा पत्ता लाग्नु ११. बेडमा सुतेको देख्नु - गौरव तथा प्रतिष्ठा पाउनु १२. थुक देख्नु - समस्यामा पर्नु १३. हरियालीपुर्ण जंगल देख्नु - खुशियाली आउनु १४. आफूलाई उडेको देख्नु - कुनै समस्याबाट छुटकारा पाउनु १५. सानो जुत्ता लगाएको देख्नु - कुनै महिलासँग झगडा हुनु १६. स्त्रीसँग मैथुन गर्नु - धन प्राप्त हुनु १७. झगडा गर्नु - प्रसन्नता प्राप्त हुनु १८. लडाईमा मरेको देख्नु - राजनीतिमा सफल हुनु १९. चन्द्रमा झरेको देख्नु - कुनै समस्यामा पर्नु २०. चन्द्रग्रहण देख्नु - कुनै रोग लाग्नु २१. आफ्नै दाँत भाँचिएको देख्नु - समस्या बढ्दै जानु २२. ढोका खुल्ला देख्नु - कुनै व्यक्तिसँग मित्रता हुनु २३. बन्द ढोका देख्नु - धन नास हुनु २४. धुँवा देख्नु - व्यापारमा हानि २५. भुकंप देख्नु - सन्तानलाई दुःख कष्ट हुनु २६. चश्मा लगाएको देख्नु - ज्ञान बढ्छ २७. बत्ती बालेको देख्नु - नयाँ अबसर प्राप्त हुनु २८. मासु देख्नु - आकस्मिक धन लाभ २९. पूजा पाठ गरेको देख्नु - समस्याको अन्त हुनु ३०. फलको झुप्पा देख्नु - छिटो धन प्राप्त हुने योग ३१. सेतो परेवा देख्नु - शत्रुसँग मित्रता हुनु ३२. बिरालो एक आपसमा झगडा गरेको देख्नु - मित्रसँग झगडा ३३. सेतो बिरालो देख्नु - धन नास हुनु ३४. समाधिस्थल देख्नु - सौभाग्य प्राप्तिमा योग ३५. गोबर देख्नु - पशु व्यापारमा लाभ ३६. उजाड जंगल देख्नु - समस्या बढ्नु ३७. मरेको मानिस देख्नु - रोगबाट मुक्त ३८. गरगहना देख्नु - कार्य पुर्ण हुनु ३९. जुवा खेलेको देख्नु - व्यापारमा लाभ ४०. पैसा उधारोमा दिनु - अत्यधिक धन प्राप्त हुन्छ। ४१. चील देख्नु - शत्रुबाट नोक्सान हुनु ४२. चाँदी देख्नु - धन प्राप्त हुनु ४३. कैची देख्नु - घरमा झै-झगडा हुनु ४४. खेतमा पाकेको गहुँ देख्नु - धन लाभ हुनु ४५. काग देख्नु - कसैको मृत्युको समाचार आउनु ४६. कुकुर देख्नु - पुरानो साथीसँग भेट हुनु ४७. नदीको पानी पिएको देख्नु - सरकारी लाभ हुनु ४८. सेतो फूल देख्नु - कुनै समस्याबाट छुट्कारा मिल्नु ४९. रातो फूल देख्नु - भाग्य चम्कनु ५०. घोडा देख्नु - संकट हट्नु ५१. मोती देख्नु - छोरी पाउने योग ५२. गाडेको धन देख्नु - अचानक धन लाभ हुनु ५३. झरना देख्नु - दुःखको अन्त हुनु ५४. चेक लेखेर दिएको देख्नु - विरासतमा धन मिल्नु ५५. कुवामा पानी देख्नु - धन लाभ ५६. सुन्दर स्त्री देख्नु - प्रेममा सफलता ५७. खुकुरी देख्नु - संकटबाट मुक्ति ५८. चन्दन देख्नु - शुभ समाचार आउनु ५९. नक्शा देख्नु - कुनै योजनामा सफलता मिल्नु ६०. नून देख्नु - स्वास्थ्यमा लाभ ६१. सुकेको घाँस देख्नु - जीवनमा समस्या ६२. रुद्राक्ष देख्नु - शुभ समाचार आउनु ६३. स्वर्ग देख्नु - भौतिक सुखमा वृद्धि ६४. सूर्य देख्नु - विशेष व्यक्तिसँग भेट हुने योग ६५. तिर्खा लाग्नु - लोभ बढ्नु सेढाई, जोशी, शौनक अङ्गिस ९सप्तऋषि मध्येका ब्रम्हाको मुखारविन् बाट उत्पति भएका ऋषि०नेपाल, भारत तथा अन्य देश ,स्थानहरूमा बसोबास गर्ने हिन्दू धर्मावलम्बी ओउम्कार परिवारहरूको एक गोत्र हो । हिन्दू मान्यता अनुशार अङ्गिरस नामका ऋषिलाई यो गोत्रका गोत्र प्रवर्तक मानिन्छ । यिनिहरुको कुलायन पूजा विजय दशमिमा टिका जमरा चढाई गरिदै आएकोमा सबै भाई एकताले हरेक नव बर्ष बैषाखी बुद्धपूर्णिमाको अधिल्लो दिन ,बलि दिई वा नरिवल फूल प्रसाद नैबेद्यले धेरै दाज्यूभाई चेलिवेटि जुटाई गर्न राम्रो हुन्छकी । यो दशैको शुभकामना बन्धु एकता अमर राखि एकैखाले संस्कार कला धर्ममा जाउ । सधा पथ मृत्युको हो बुझ जन नेता कर्म ढाट छल ।हिड्छ विनास कलि ढलपल शुद्ध नेपाली वाचल ।। अविश्वासमा देव अन्धा छन् स्वदेशि कि चुलबुल । हिमाल तिम्रै हो पहाड पर्वत संसार यी तुल फूल ।।१।। बोझ छैन अनन उव्जाई पुस्ता पुर्खयौली बाच्नलाई। शक्ति त्यहि हो नपुग हेरविचार गरिबि भाई बन्धु हाई ।। हेरिकन भित्रि हृदय शिक्षा देउभिक्षा देव हुन गाई । गोडमेल राष्ट्यिता नेता इश्वर हो बोझ हटाई अन्यायि ।।२।। बोझग ह्रो हुन्छ त्यहि चयन हो जनसेवा कदरको । पुगिसक्यौ विचमा ज्याथि छर ज्याला हो पाप ,मृत्युको ।।चमकले असभ्यलाई कला संस्कृति हो मार्ग दर्शक, जाति धर्म सुधार समाज नेता इन्साफ बन्छ रक्षक ।।३।। हेपि पहाड पर्वत रुन्छ खोल्सा र बगरका तीर । भेष भाषा शहरको कातर मन यी वचन भने चतुर ।। उर्ला नयन उनी जव तिम्रो शिप ढाल्छ आखिर । पर्खाइृ स्वागतका मानव शिक्षा गलन्े भू उर ।।४।। गोठाले गरिबि छैन सोझा बनिता वाचाल । पर्ख शौखमा शेखि के छ,कुन हो हलचल ।। गाउघर पर्कि तिमिलाई निम्ताउछ छलफल । सेवा मुखमा हैन निरुपेक्ष छेउ पुराने खातिर ।।५।। सदाचार: व्यवहार झूट छलकपट श्रमिकले कहि गर्नुहुदैन । संस्कार देश जन्म अग्रजको अनुसार कला भुल्नु हुदैन।। ज्ञानी सुख दुखमा मन फुराउछ हरदिन । कत्व्र्यमा रुची दिई वंश हित लाग्नु छिनछिन ।।१।। सुख यादमा पालना गरि लोककल्याण । खानु वस्नु उठ्नु दैनिक काम र शरिर संरक्षण ।। इशलाई खोज्न पर्देन चित्त अन्तस्करण स्समरण ध्यान दिई भरोशा । दया निशंका कमाई चैन धन आर्जन नगर्नु हमेशा।।२।। दुख निवृतीका सत्कर्म समाजमा दिई भर ।सत् चितु आनन्द उस्तै त्रिगुणामयी घर ।। तिमी जति छौ सामर्थ जवान निसन्देह चेतना । प्रेरणा हो इश, झुठ अशिक्षा त्याग धरे सदाचार ।।३।। गुजरा चलाउदा घर कार्यालय सरकारी वा निजी । पद कार्य एकै हो सकेको श्रममा नियमित भिजी।। सोझो लाटो वनितो भनी दण्डधिकारी नहुनु उद्दण्ड । श्रमिकको अधिकार उत्तरदायित्व समयको काममा हुदैन दण्ड।।४।। त्यस्तै वरपर घुमि म त्यो यो लोलो पोतो चाप्लुसी ।जुम्सो उदण्ड भनि निजी स्वार्थ कुरौटे भरौटे संस्कारले कति ।। चित्तशुद्धि अरुकन अहित शस्त्र शास्त्र छ राजनिती चुड्छ। परिश्रमिकन जलि मद्यपान धुम्रपान कुरा लगाउदै श्रमिक मर्छ ।।५।। नचिताई शुन्य सोच निष्काम निष्प्रयोजन बाच्दैन । कर्मफल अहितमा मरे पनि समाज निसासिदैन।। भूल नै सन्देह अनर्थ रिस राग तृष्ण दण्ड साच्छ जन। अज्ञान हटाई प्रपञ्च जगत हितमा बाचिन्छ नेपाली पना।।६।। कहि कतै रोजगारी मिले अहितकारी हजारौ । फोन मिलाउने,कुर्सिवाद सेवा प्रणम कुरा भर्ने र सुन्ने लाखौ ।। कामको महत्व हुदैन चाकरी नवजाउने छेउ । आफै सवल सक्षम छैन गुजरा घचेटी माग्नेवाट हावा भर्नेको हुन्छ कुन भेउ ।।७।। यस्तै असंख्या कुर्सिबहादुर नारीमय कार्यालयधारी ।। कुन मान सम्मान र अर्थ आर्जन गर्छ यस्ता छेउ श्रमिक ।। फलित काम भए पनि गलित झुठ बनाईन्छ अयोग्य ।कुशल शिप प्रविधि कुल्चि मारिन्छ भरिन्छ आफना मान्छे मनमाफिक।। नगर्न मेरा वंशज कवै नरक यो कर्म।बरु खाई दिनु खोले जे छ घरमा।। दवावमा कार्यापालिका न्यायपालिका व्यवस्थापिका जहितहि।पसाउछ दुष्ट खोजी सज्जन श्रमिक मार्छ त्यहि ।।८।। 43. सबैथोक गरिवीले उखुको लार्को सगै घिउको पित्को रहेनकी. नुनको ढिको नहुदा झरझर झरिमा झुल्को मानेनकी.. परालको घासको त्यान्दो नहुदा मकैको गेडो फलेन. बोडि कोसो नलागेको रौ जस्ता सुर्को बाझै छन् समकालिन । आगोको मुस्लोमा फन्को मारिबाधिएको खसिको फाल्सो. तुर्को भुटन नहालि पानो मरिच जिरा समेत नहुदा काचो.. मैतालु नभई अञ्जुली भरी पानि पिउने मेरी शाहदात आमा. अकाट्य र अगम्य शाहसमा अग्राख बनेकी उपकारी । ओदानमा कुडो बसालेर एकछक्कि र सुखमा काल्पनीक. लैनो बकेर्नो र खेति बालि विधुर कति जन्मजेय अंलकारी.. बहुभाषी कर्मयोगी हुन् न की कोठेरानि लगडो घरको. कानो र लगडो पुरातन समाज कृतज्ञन,क्षणभर सहिदको । क्षितिजका अल्लारे खोरोण्डो गन्तव्यले गथासो कथ्दै अरु . गृहस्थमा गिद्देदृष्टि गर्नेहरुको चिता र आस्तीक स्वयत्तहरु.. आशुकविका अघोरी उपत्यका छिचोलेर अजेय छन् । मनका उपत्यमा अनभिज्ञ अजात शत्रुहरु अदृश्य थिए . अनुपम हेराई र अधवैशे कदहरु अन्धो हुदाको अन्तेष्टि,.. अपार र अमर मायाको चिनो म,कल्पनाको अर्धानो छु. लगडो सर्जक र मितभाषीको श्रमजिवी समाजमा बाधिएछु । अवसरवादिको अकलिपनय स्वप्नालील आध्योपान्त ढुकी. अपरिमेय दन्तकालिको आत्महत्यको शंसय त्यो क्षण, चौवन्धिको चिरहरणमा निष्ठुर पुड।माड। चिरन्जीवि रे .. मृदुभाषी बनि सहशताव्दि कृषि नगरी ढवागी बनि खाएको । कस्ले देख्यो जननी नेप्टे हुदै भालेको पेशामा तटस्थ रहेको. समाजको धारोमा थकाली बनि पगरी गुथि थुप्रि बसेको .. थोते दहिचिउरे थेगोले दाईजोको अवयवलाई थिचिकुल्चेको. दुर भुत्ते दिक्षामा दाप धसी दशकौ पुरुषत्व बर्चश्व कमाएको। नासो थिए कीरु माथवर यो नास्तिक निकासको म निर्मल. निर्वासनको भूर्ण की,आधर हु प्रतिध्वनीको ढडियाको मंगल .. जिज्ञासु म जुम्सोपनाको फुक्का हैन धार हु कि संसारको. सेवाले बरु हाम्रा बन्धुको बेठी बगोरी गरी मर्न पाऊ ।। 44. सृष्टि १।जब प्रलय पछि महाप्रलय हुन्छ सदा संसारमा । बिष्णु भगवानको नाभिबाट कमल उत्पन्न हुदामा। ब्रम्हाले सृष्टि रच्न थाल्दा बिष्णुका कानेगुजिबाट । मधु कैटभ पराक्रमि दानब उत्पन्न भई सगोलबाट ।। ब्रम्हाजी तर्फ गए तब ब्रम्हाजीले योगमायाको । आराधाना गरी बिष्णु जागा भई ५ हजारबर्ष त्यो। जलमा युद्ध भयो पछि बिष्णुले खुसि भई वर माग। भन्दा तैले वर के दिने बरु हामि सित वर माग ।। भने मधु कैटभ संग वाचा बाधि छल गरी बिष्णु। मधु कैटभलाई जलथल नभएको स्थलमा मार्नु । काखमा राखि मारे निजै राक्षसको पृथ्वि वोसोले,। मासुले पर्वत,हाडले पथ्थर सृष्टि संरचना क्रमैले ।। २।ब्रम्हाले श्रृष्टि गरेका भूलोक, भूर्वलोक, स्वर्गलोक,। जनलोक,तपलोक,अतल,वितल,सुतल, महलोक,। तलतल,महातल,रसातल,पातल सब यि बनाए । सोची बिचारी उद्धारमा सृष्टि नवदीप समाए ।। जम्मुद्धिप :- क्षरोद समुन्द्र, अग्नीध्रप्रजा राजा,। प्लक्षद्धीप :- रक्षुरसोद समुन्द्र,ब्रम्हजिव्ह् राजा,। शाल्मद्धीप :- सुरोद समुन्द्र यज्ञवाहू बने राजा। शासक बने सृष्टिक्रम बन्यो ब्रम्हाण्ड साझा ।। सृजना यो अदाम्विनी देखिन्छ संसार राष्ट्र। कुशद्धीप :- क्रोचद्धीपः क्षरोद समुन्द्र धृतराष्ट्र,। साकद्धीपः दधिमण्डोड समुन्द्र मेघातिथि,। पुष्करद्धीप शुद्धोद समुन्द्र विन्तिहोम राजा राखि सृष्टि।। सुमेरु(सत्यलोक शिव,बिष्णु,ब्रम्हा,उमा स्कन्दलोक। पूर्वमा अमरावती,रुद्रामतिमा आग्नेयकोण, । पश्चिम श्रद्धावती, ईशान यशोमती नामक नदी, । पर्वत, गान्धमादन, कैलास, हिमालय, चित्रकुटदी ।। चित्रकुट, चन्द्रान्तक, चन्द्रकुट आदि पर्वत खडा गरे । स्वम् शमशान वासि त्रिरुप ब्याधा बचन अनेकान गरे। बिहे सनातन शिवपिठ सृर्जदै अनन्त तपदान गरे। जात गोत्र थर नबताई नारद साथमा लिई सृष्टि गरे ।। 45. सुख्खा भए महादेव पुजा शिवरात्री जागाराम,अक्षतृतीय शिव बिहेको,महाशिवरात्री . शिवपिठगई स्तुतिगान पुराण शास्त्रपुरा श्रावण महिनाभरी.. ॐ नमो शिवाय गरी उच्चाहरण १)८ पटक हरहर बोल्नु. पुष्प बेलपत्र गरी जलधारा गौदुधको अटुट शिवलय चढाई.. सेढाई बन्धु समाज: झापावाट जन्मि सेढाई बन्धु समाजको। न्वारन हुदा समेत व्यवस्थित बन्दै अघि परेको।। खै के हुन्छ घर गाउमा सिको प्रविधिको। कुन स्थान मानमा चल्छ जवानी सेढाईको।।३।। विकास सबैले भाई बन्धु चेलीमा सिकाउनु। बोली भाष भेष रिस डाहा हटाउनु।। जहा गए पनि सहयोगी बनिनु बन्धुको घर। यहि कुल धर्म संस्कारमा सेढाई बन्धु पर।।४।। सिलाई: गुरु अं गोत्र अंिगिरा ले १0,000 रानीमा १ पुत्र भएकोर कान्छि महारानीको रिसले मर्नलागेको राजा नहुशको सूर्यवंशी पुत्र बचाएके प्रसङ्गयसरी सौताले मारि दिएका र अंगिरा क्तषिले छोरो बचाई दिएको प्रसङ्गग भागवत सुन्न पाईन्छ।ज्ञान कर्म र भक्ति त्रिगुणत्मीका बाट नै संसार संम्भव छ। जवकी सहनु पृथ्विले,फुटेर जुटनु आकाशले,मिठो नमिठो खानु अग्निले,लोकलाई कल्याण र प्रकास दिनु चन्द्र सूर्यले ,साथि लिएर हिड्नु परेवाले ,आसनमा वसि रहदा खाना जुटेनु अजिङ्गरलेदिएको छ। उसैमा सिलाईहरु नहुर्कनु नफुर्कनु समुन्द्रा जस्तै स्थिर बस्नु पर्छ ।प्रकृतीमा भएका राजा रंक तिमिलिङ्गा सबैको कल्याणमा प्राप्त स्रोत साधनले भ्याए सम्म पुजा आजा गरेको ददरी नाथ पहाड र शितल मन खेतिपातिमा लाग्ने सेढाई भेटिन्छ।पहाडमा बस्ने र एकसरो काम गरि लगावमा विस्वास राख्ने हुदा घमण्डी भेटिन्छन्। मेरो घुमाई क्रममा श्रुषि अंगिराले मुखवाट नै शुघि दिएकाले वक सुद्धि सेढाईमा अरु एकताको परिलक्षित गर्नु खाचो छ । 46. सेढाई।सिलाई।सेडायी(कान्य कुव्जि ब्रम्हाण्,तागधारी,कुमाई)Hari prasad sedhayn:- निर्वासित भए कुमाउ गढवालबाट । जनै र धर्म रक्षा गर्न मुसलमानले लखेटदा।।डोया राज्य त्यागि महाकालि झुलाघाट तरे।भागि वाग्लुङ्ग पर्वत हुदै कर्मदा छेउ लम्जुङ्ग चितिमा बसाई सरे।।१।। किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद । रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।। घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा । टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।। कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण । जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।। धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण । वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।। रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति । काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।। द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति । रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।। जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति । मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।हसिला छोरी चेली मोटिला गहुगोरा। छरिए नेपालभरी प)िडत्याई सेना र जागिर खातिर।।५।। 47. सेढाईसुतक मृत्यु मरन जस्तै भए घरको लिपपोत तुलसी मठमा. सुताई जलश्रयको संस्मरण कारण शरीरको मृतकमा.. गरी खबरभाई बान्धव छर छिमेक सबमा. हलबारि कुटनी पिसनी नगरौ बान्धबमा ।। शवलाई घरमा बास,भाटा बाबियोले बाधिनु. जुटाई घारो कात्रो सबलाई टन्नक्क कसिनु .. धन्नजय प्राण जानु पर्छ यह लिला समाप्तिमा. हरे राम बोली भाईबान्धव बुर्कि छर्दे घाटमा.. लानु पर्छ शब बोकि छोराहरुले बाधि बाँसमा ।। नुहाई मलामि खाजा नास्ता नरिवल मिस्त्रिमा. फलफूल,चोखो चामलको रोटि सब्जिका साथमा.. सब तुल्यादिनु नारीले थकित मलामी माझमा . खानु मलामिले शुद्ध खाना गुन सम्झि मृतकमा ।। जुठो वार्नुृ सपिण्डिले १) दिन,चौध पुस्ताले ३ दिन. आशौच बान्र्नु गाउले बन्धु र मलामीलाई १ दिन.. जात नारी पुरुष हो जैसी खत्रि क्षेत्री जोसी संगोलको. पहिल्यै आशौच परेकाले नबान्र्नु छुट छ शास्त्रको ।। सेढाईसुतक :-मृत्यु :- जिवात्म अज्ञानताको कारण काम लोभ,मोह, क्रोध. मद,मांस,अहंकार,परतन्त्र,अविद्या,रागद्धेष,वैर,विरोध ..ईष्र्य,बैमनुष्यता,शोक,चिन्ता,तृष्ण,वासना र मानले . घर्वराउछ, दुखि हुन्छ,विह्ल हुदै समिप अपमानले ।। सृष्टिको गहन चिन्तन,मनन,संस्मरण गरी व्यवहारमा. भ्रान्त बुद्धिबाट दुखको भेद जान्ने,बुद्धिले उचित पथमा .. जानु मृत्यु माथि बिजयी हुनु हो हर जविात्ममा . तसर्थ जिवन विजयी बनाउन अमृत पान ज्ञानमा ।। अन्तस्करणको स्थिरता,चित्ताको प्रशन्नता,विशुद्धता आत्म अनुभूति गरी आफू भित्रका विकार हटाई त्याग विवेक भण्डरण सृष्टि बिज्ञान भएकोले आफनो मूलस्थानी जानी.परमात्मको स्वरुप वोध लिनु हो तत्व ज्ञानी ।। यहि नै मृत्युको सार्थकता,जिवनको यथार्थता जन्मको बैज्ञानिक आधर हो अधुनिकता एकता समानता सिद्धको यि सबैको बिश्राम,प्राणग्नी उढी आत्म स्वरुपमा गई मुढ शरिर को यथार्थ मृत्यु हो रहन्छ चोला बदली भई ।। प्राणिको आभामण्डल(धन्नजय वायू)चेतन शक्ति क्षीण भई समाप्त हुनु नै ह्ृदयको ढुकढुकी प्राण वायू बन्द हुनु गई मस्तिष्कका केशिकाहरु निष्कृय भई हरनाडी बन्द हुनु गाऊमा तुलसीको मठमा लिपपोतले जलाश्रयमा सारिनु ।। धनन्जय वायु(आभामण्डल) जगाउनु हो जीवात्मको ॐअक्षरातित शब्द,अनुभुतीले दिने हुन्छ शक्ति त्यो.. तेज(औरा,आभा,प्राण,ब्रम्ह,प्रभा,आकास मण्डल, प्रकाशहरु प्राणयम) . जलश्रयमा राख्ने र हरिॐ(अः पृथ्वि,जल,सृष्टितत्वहरु) .. उः (अग्नि र प्राण) मः (आकास र जीव तत्व) भनिने ।। 48. सेढाई जात संस्कार:सूतक :- कन्य तर्फ बिहे ब्रतबन्ध भएका र २१ बर्षतकमा. मान्नु १) दिन जुठो सूतकको बरबधु दुबै तर्फमा ।। बिबाह पश्चात बा,आमाको पुरा लिनु १३ दिन माईता. दादा,दिदि एकाघरमा बसेकाको सूतक छ १ दिन तक ।। पिताको घरमा बाबु नानी जन्माए मान्नु ३ रात तक. पतिको घर बाबु नानी जन्मे बाबु आमा छैन सुतक ।। आफनो घरमा नानीको मरणमा मान्नु ३ रात्रि सूतक. बिबाहिताको बा आमा मरे आफना घरमा मान्नु ३ दिन.. भाई बैनीको घरमा सुतक परे काट्नु ३ रात्रि. मामाको मृत्युमा बारी दिनु ३ दिन अहोरात्री ।। दात ननिस्कि बाबु नानी गएमा मान्नु १ दिन बन्धुले. आमा बाबुले ३ दिनमा दानदी दिई १ दिन मलामीले ।। ३ बर्ष सम्मको सूतक लिनु ३ रात्रि लाग्छ सुतक सोच. कन्यदान गरेका बिबाहिता मरे लाग्छ ३ दिन आशौच ।। जन्म संस्कार मा यज्ञोपवित जनै धारक वा जन्मे पछि नया काम नगर्ने र हल वार्ने ढिकी जातो नचल्ने,खेति किसान पूजा आजा नगर्ने अपवित्र समय सुतक भनिन्छ । सेढाईहरुका घर गाँउमा यी संस्कारहरु विधि विधानमा रहि गरेको पाईन्छ । श्राद्धाच्या दिवशी सोयर किंवा सुतक (सुतक म्हणजे अशौच, मृत माणसाबद्दल धरावयाचा विटाळ व सोयर (सुवेर) म्हणजे जननाशौच) आल्यास ते संपल्यावर पंचगव्य प्राशन करून व जानवे बदलून श्राद्ध केले जाते किंवा सोयर वा सुतक संपल्यावर येणाऱ्या अमावास्येस श्राद्ध केले जाते। दिन । रात १ ३ १) १२ १५ ३) वार्नेःसुतक ६ महिना सम्मको गर्भ वितेको लाई महिनाको १ दिनका दरले वार्ने बाबु सपिण्डी ३ रात ७ म. आमा बाबु सुत्केरी ब्रम्हाण: ब्रतबन्ध गरी नाभी काटिएको ७ पुस्ता सम्मका बन्धु ७ म. गर्भ वितेको लाइ आमा बाबु क्षत्री,७ म गर्भ वितेको लाइ आमा बाबु: बैश्य ७ म. गर्भ वितेको लाइ आमा बाबु सुद्र मलामी जाने बच्चा छुने गाड्ने सबैले १ छाक चोखो खाने र नुहाउने आशौचः:- ब्रम्हाण क्षत्री वैश्य शुद्र आदि सबै धर्म र संस्कारमा संगो,वंश,जात र मलामीले आफनो शुद्धि कर्म खानपिन चोखो र एक भक्ति रहने अवस्था आशौच हो । दिन १ २ दिन १ रात ३ ५ १) १३ ४५ विषेश आशौच शौतने मामा माईज्यू ,गुरु पत्नि,गुरु पुत्र,सालो। साली, जेठान,पुरोहित,धर्मपुत्रको छोरा, घरमा नाता नपर्ने गरी,मलामी गएमा मामाली हजुर आमा,माईज्यू,मामाको छोरा,सानीमा, ठुलीमा,फूपु,ठूलो आमाको छोरा,फुपुको छोरा।छोरी, धर्मपुत्रघरकी हजुरआमाका दिदि बहिनीका छोराहरु, बुबाका मामाका छोरा, आमाका फुपुका छोरा, आमाका सानिआमा।ठूलि आमाका छोराहरु, सहपाठि,मित,विवाहित दिदि बहिनी, हजुर आमा मामा, सौतने आमा, मन्त्र गुरु,दीक्षा गुरु, आफूले उपनयन गराएको शिष्य,,आफनो घरमा सासु ससुरा मरे । पुरोहित मरे। अन्य गाउले मरे , विवाहीत दिदि बहिनी,,ब्रतबन्ध गरेको भान्जा,छोरीले बाबु आमाको, आमा बाबुले छोरीको,धर्म पुत्र।गुरु।वा,आमा।सासु ससुरा,मामा माईज्यू,मन्त्र गुरु, ७ पुस्ता भित्रका. आमा बाबु बान्धवहरु सपिण्डिी आमा बाबु:बान्धव, ३ पुस्ता सम्मका बन्धु निजै. आमा बाबु ,पति पत्नि,भाई छोरा: आमा बाबु पतिको १ बर्ष,सौतने आमाको ५ महिना,पत्निको ३ महिना, सपिण्डी १ महिना भित्र चुडा कर्म उपनयन विवाह यज्ञ हवन नगर्नु नगराउनु । आशौच वार्दा आफनो दिन अनुसार हल गोरु,ढिकि जातो,नया काम नगर्नु जूठो हुन्छ,फल छैन । मलामी : जाने दाह संस्कार, शव छुने गाड्ने सबैले १ छाक चोखो खाने र नुहाउने आशौच (जूठो,सूतक) सम्बन्धी केही जानकारीः(धर्मसिन्धु,निर्णयसिन्धु र पौराणिक ग्रन्थहरुबाट विद्वानहरुद्वारा विभिन्न पुस्तकमा प्रकाशन गरिएका आशौच (जूठो,सूतक) बार्ने निर्णयबाट लिइएको सारांशः(आशौच दुई प्रकारका हुन्छन । सूतक र जूठो ।जन्म हुँदा वारिने आशौचलाई सूतक र मृत्यू हुँदा वारिने आशौचलाई जूठो भनिन्छ ।आशौच वार्ने सम्बन्धमा यस्तो भनिएको छः ूचतुर्थे दशरात्रं स्यात् षडनिशा पुँसिपञ्चके षष्ठे चर्तुहारात्रं सप्तमे च दिन त्रयम अष्टमे दिनमेके़ऽन्तु नवमे यमक द्वयम् दशमे सानमात्र स्यात् एतत् गोडम् च सुतकू अर्थात ४ पुस्ता सम्म १) दिन, ५ पुस्ता ६ दिन, ६ पुस्ता ४ दिन, ७ पुस्ता ३ दिन, ८ पुस्ता १ दिन, ( पुस्ता २ यम(आधादिन) र १) पुस्ता स्नान मात्र । फेरी पनिः(धर्म जिज्ञासमानानां प्रमाणं परमं श्रुतिस् ।द्वितीयं धर्मशास्त्रं तु तृतियं लोक संग्रहस्ू ।। अर्थात धर्मज्ञानका निमित्त पहिलो प्रमाण वेद, दोश्रो धर्मशास्त्र र तेश्रो लोकसंग्रह (परम्परा) मानेको छ । आशौच (जूठो,सूतक) सम्बन्धी केही जानकारीः(धर्मसिन्धु,निर्णयसिन्धु र पौराणिक ग्रन्थहरुबाट विद्वानहरुद्वारा विभिन्न पुस्तकमा प्रकाशन गरिएका आशौच (जूठो,सूतक) बार्ने निर्णयबाट लिइएको सारांशः(आशौच दुई प्रकारका हुन्छन । सूतक र जूठो : जन्म हुँदा वारिने आशौचलाई सूतक र मृत्यू हुँदा वारिने आशौचलाई जूठो भनिन्छ । आशौच वार्ने सम्बन्धमा यस्तो भनिएको छः(ूचतुर्थे दशरात्रं स्यात् षडनिशा पुँसिपञ्चके षष्ठे चर्तुहारात्रं सप्तमे च दिन त्रयम अष्टमे दिनमेके़ऽन्तु नवमे यमक द्वयम् दशमे सानमात्र स्यात् एतत् गोडम् च सुतकू अर्थात ४ पुस्ता सम्म १) दिन, ५ पुस्ता ६ दिन, ६ पुस्ता ४ दिन, ७ पुस्ता ३ दिन, ८ पुस्ता १ दिन, ( पुस्ता २ यम(आधादिन) र १) पुस्ता स्नान मात्र । फेरी पनिः(ूधर्म जिज्ञासमानानां प्रमाणं परमं श्रुतिस् । द्वितीयं धर्मशास्त्रं तु तृतियं लोक संग्रह ।। अर्थात धर्मज्ञानका निमित्त पहिलो प्रमाण वेद, दोश्रो धर्मशास्त्र र तेश्रो लोकसंग्रह (परम्परा) मानेको छ । संस्कार विवाहमा गाउने सिलोक जुहरी हार जीत वोलि सज्जा । बुझ बिहेका सिलोक केही नमुना यस्ता गाइने र लिने मज्जा ।। सेढाई जात संस्कार बिहे र श्लोक: कहाँबाट आयौ तिमी जन्ती कहाँ बस्यौ बास र,।जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के कहाँबाट फेर्छौ सास ।।उत्तर( घरबाट आयौँ हामी जन्ती यहीँ बस्यौँ बास । जन्तीका मुखमा फुरौला अड्के नाकबाट फेर्छौं सास ।।१।। प्रश्न स् कति बाट्यौ दाम्लानाम्ला कति बाट्यौ कुचा र।कति जन्ति आयौ बूढापाका कति आयौ फुचा र।।उत्तर( चाहिँदो बाट्यौँ दाम्लानाम्ला चाहिँदो बाट्यौँ कुचा ।चाहिँदो आयौँ बूढापाका चाहिँदो आयौँ फुचा ।।२।। संस्क्ँर ( कसकी छोरी श्रीसीता रानी कसका छोरा राम र।कसका छोरा वीर हनुमान कसका छोरा जूनघाम र।।उत्तर (जनककी छोरी श्रीसीता रानी दशरथका छोरा राम ।पवन (वायु) का छोरा वीर हनुमान कश्यपका छोरा जूनघाम ।।३।। कहाँ पलायो कर्कलो निगुरो कहाँ पलायो तामा । कसका हौ तिमी नातिपनाति को हुन् तिम्रा मामा र।।एत्तर( खोलाखाली पलायो कर्कलो निगुरो बाँसमा पलायो तामा। जिजुबाजेका हौँ नातिपनाति आमाका दाजुभाइ हुन मामा ।।४।। तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड ।ईन कुन चरीका के के नाम लाउँछौ अर्थ कि छोड्छौ ठाम ।।उत्तर( तुलसीको लिङ्गो नौठाउँ बाङ्गो नवौँ ठाउँ लायो चरीले गुँड। ईन ईन चरीका हीरामोती नाम लायौँ अर्थ छोड्दैनौ ठाम ।।५।। कुनै पनि पूजा(अर्चना वा शुभ कार्यलाई सम्पन्न ।गराउनु अघि पूर्व गणेश जीको आराधना पर्छ गरनु।। यो गणेश पुराण अति पूजनीय छ। यसको पठन(पाठनले सब कार्य सफल हुन्छन्। यहा कथाहरु सूत जीले सुनाउदा सधैं सबैतिर मंगल हुन्छ।।६।। सेढाई जात संस्कार: बताउनु त कुन प्रकार प्रजाहरुको सृष्टि भयो सर्वश्रेष्ठ देव कुन । आस्तिकले गणेशको आविर्भाव कसरी भयोकिन मानवशास्त्र भनिन्छ जुन। मानवशास्त्र वा मानवको विज्ञान अर्थ मनुष्य वा मानिस जनाईन्छ। यस शास्त्रकोले व्यवस्थित मानवसम्बन्धी विज्ञान भन्ने यि एकै हुन ।।१।। नेपाली समाज मा मृत्यु संस्कार रअन्त्येष्टि गर्दा हिन्दु परम्परामा मृतकको लासलाई हटाउछन् । नदी किनारमा जलाउने वा लासलाई तीन पटक नुहाइदिन्छन् र कपडाले लासलाई बेर्दछन् त्याहा।।लास बेर्न धेरै कपडा प्रयोग गरिए पनि सेतो प्रयोग हुन्छ। मुसलमान, जनजाती समाजमा लासलाई गाड्ने चलन कात्रो उहि जलाईन्छ।। क्रिश्चियन परम्परामा मृतकको लासलाई कफनमा राखि लासमा सुगन्धित अत्तर छर्केर सफामा राखिन्छ। देहको प्रार्थना गरी चिहानमा गाडि गरिव दान दातव्य र मुक्ति भएको ठानिन्छ ।।२।। फारसी सम्प्रदायका मानिसहरू लासलाई एक अग्लो स्थानमा राखीन्छ। केहि हिमाली जनजातीमा पक्षीहरूले लासलाई खाइसकेपछि मात्र मृतकको अस्थिपञ्जरलाई विसर्जन गरिन्छ।लाशमा जे जति गरिने विविध दाह संस्कार अन्त्येष्टिको उद्देश्य मृतात्माको शान्तिको कामना नै श्रेयस्कर मानिन्छ।।३।। मृत्यु हिन्दूहरूको जीवनमा अन्तिम नै अन्त्येष्टि संस्कार हो । मृतकका नातेदारले मृत्युपछिको जीव आत्मा मृतकलाई सुख र कल्याण भावना भयो ।।यो संस्कार सम्पन्न र पछिका युगअनुकुल अनेक विधि(उपविधिहरू थपिँदै आए । जुन स्वतन्त्र र महìवपूर्ण संस्कार लोक जीवनभन्दा परलोकको जीवमा ज्यादै महìवपूर्ण भए ।।१।। जीवको अन्त्येष्टि संस्कार अनिवार्य सावधानीपूर्वक गर्नू पर्छ । हिन्दू ओउमकार धारणामा आत्मा र शरीर अलग हुनु नै भौतिक अर्थमा मृत्यु हुन्छ ।। हरेक मृतकको आत्मा पारिवारिक सन्तति र नातेदारहरूको माया जालको कारणले आफफ्नो गन्तव्य ताक्दैन । यो स्थान घरको वरपर नै बसिरहने हानि पुर्याउने हुनाले यस स्थानसम्म पुग भनेर अन्त्येष्टि संस्कार विधि गरिन्छ।।२।। अग्निद्धारा दाहसंस्कार गरेर मृतक आत्मालाई पवित्र बनाउई पितृलोकतिर बिदा गरिन्छ । पितृलोकतिर प्रस्थानमा अभाव नहोस् भनेर खाद्यान्नहरू, कपडाहरू र मार्गदर्शनका निमित्त गाईदान कर्म गरिन्छ । कुनै मृतक प्रारम्भमा शरीरलाई जमिनमा गाड्ने वा जलाउने चलन नभएको सार बुझिन्छ । वैदिककालदेखि मात्र यस्तो चलन लोकप्रिय रहेको देखिन्छ ।।३।। साना बालकको मृत्यु भएमा वा सन्तहरूलाई अग्निमा नराख्ने चलन हिन्दू समाज विद्यामान छ । आगोमा दाहसंस्कार गरेपछि बाँकी रहेको अस्थि अवशेषलाई पुनः कुनै पात्रमा राखेर भूमिमा गाड्ने कालिमा सेलाउने विधि देखिन्छ।।४।। बौदयन र गृहसूत्रले मृत्युको निश्चय हुनासाथ त्यस्ता व्यक्तिहरूलाई भूमिमा राख्ने गर्दछन् । मृत्यु हुनुअगावै यसरी तैयार पारिएको अर्थिमा दक्षिण सिरान पारेर सुताउउथे ।। अर्थि तैयार पार्ने र मृतकका कानमा धार्मिक मन्त्रहरू सुनाउने विधि अद्यावधि गरेको पाइन्छ । शरीरबाट प्राण निस्कन लागेपछि वैतरणी,केही अन्तिम दानहरू गरिन्छ ।।५।। प्राण गइसकेपछि मृतकको मुखमा पवित्र गङ्गाजल तुलसीजल ग्रन्थ आदि राखिन्छ । मलामीले लास बोक्नको लागि अर्थि बनाउँदा प्रायःजसो बाँस प्रयोग गरेको गराइन्छ । यो अर्थिमाथि लाश दक्षिण सिरान पारेर उत्तानो पारेर राखि फूल अविर नगद माला लगाइन्छ ।।६।।अव लाशलाई कुल कुटुम्व बंशज नातासम्बन्धी वा समान वर्णका बाहेक अरूले नछुनु । दाहसंस्कार गरिने ठाउँका सरदाम सामान, काममा मृतकको छोरा र भाइहरूको मुख्य भूमिका रहन्छ ।। शवयात्रामा पनि अगुल्टोमा चिलिम राखेर आगो बालेर जेठो छोरो अघि लाग्नुपर्ने हुन्छ। मलामी जानेहरूमा मृतक सपिण्डीहरू, नाताहरू र मित्रहरू हुनुपर्ने विधान गृहसूत्र स्मृतिग्रन्थमा उल्लेख्य छ । ।७।। यहा लोग्नेमानसि मरेमा मृतककी विधुवालाई पनि एकसाथ चितामा राखेर जलाउने वा सति चलन अन्त भयो । हिन्दुको अमानवीय परम्परा समाजमा धेरै कालसम्म रहिरहृयो।। पछि कानुनी प्रतिबन्धले हट्यो ।। बाटोमा मृतकको शवलाई स्मशानसम्म लाँदा तीनपटक बिसाउने र यमसूत्र, हरिनाम या रामनाम जप्ने गरियो । हिन्दु परम्परा समान स्मशानमा पुगेपछि दाउराले चिता बनाएर चितामाथि लाश राखेपछि बिसाईयो ।।८।। सबै मलामीले अन्तिम श्रद्धान्जली र सभा पछि मुख्यकर्ताले वैदिक मन्त्रोत्चारणसाथ लाशको मुखमा आगो सल्काइयो ।। तुलसिक श्रीखण्डकोो दाउरा घिउ राखेपछि मुखपट्टबिाट चितामा आगो सल्काउने काम गरियो। चितामा श्रीखण्ड चन्दनजस्तो सुगन्धित काठ ले जलाई अस्तु छुटाएपछि दाहसंस्कारपछि मलामी जाने सबैले खोला वा गङ्गामा नुहाएर घर फर्किने काम गरियो ।। बाटोमा नरिवल मिस्।ि वा चोखो खाना खाई घर र्फकेपछि ढुङ्गो, गोवर, अग्नि, तिल स्पर्श गर्ने वा निमपत्ती टोकेर शुद्ध भएर मात्र गृहप्रवेश गर्ने गरियो । सपिण्डिी जम्मा हुने १घ दिन काजक्रिया पूरा गरि ४५ दिन वाएक वर्षसम्म त्यो घर अपवित्रमानियो ।। (।।मृतकका छोरा,छोरी परिवारले त्यस अवधिसम्म आशोचको नियम पालाना गराईयो।। लाश पुराउदा नुहाउने दैनिक सपिण्डीले क्रियामा बस्नेहरूलाई प्रेतात्माले नपिरोस् भनेर गरुडपुराण सुनाउने पनि गरियो छ । बुझनु अन्त्येष्टि संस्कारको मुख्य प्रक्रिया पिण्डदान मृतकको आत्मा पितृलोक जानभो । आत्मा भड्किने नपुगेसम्म उसलाई बाटोमा चाहिने भोजनको रूपमा व्यवस्था भयो ।।१)।।। सुन्नु त सूत्रसाहित्य अनुसार प्रथम दिनको पिण्डले मृतको भोक, तृष्णा एवं रक्तनलिकाहरूको निर्माण गर्ने हो । दोस्रो दिनको पिण्डले नाक(कान आँखा निर्माण गर्ने, तेस्रो दिनको पिण्डले गला, काँध, पाखुरा र छाती निर्माण गर्ने हुदै गयो ।। सुन प्रत्येक दिन नौ दिनसम्मका पिण्डले मृतकको आत्माको सम्पूर्ण शरीर निर्माण गरियो ।अब दसौँ दिन मृतकको प्रेतावस्था निवारणका निमित्त मृतक ,यमलाई पिण्डदान पछि एघारौँ दिन मृतकलाई मोक्ष प्राप्ति गराउन काट्टो खुवाउने वा ब्राहृमणलाई भोजन गराइयो । बाह्रौ दिन पनि पिण्डदान गर्नुका साथै ब्राहृमणहरूलाई दान दक्षिणा गरी भोजन गराउने क्रम रहयो । तेह्रौँ दिन सबै कार्य समाप्त गरेर मलामीहरूलाई भोजन खुवाएपछि मृतक मुक्त भएर पितृसरहको स्थानमा पुग्ने भईगयो।।११।।। ४५ दिनर वर्ष दिनम्म हरेक महिनामा मासिक श्राद्ध पछि एक मुख्य बरखी श्रादा गर्ने र गौदान तथा अन्य दान दिने भइृयो । गौदानले मृतक यस लोकबाट अर्को उच्चलोकतिर जाने बाटोमा पर्ने वैतरिणी नदी तर्न सहज बनाइयो।। क्रमनुसार वर्ष दिनको काम सम्पन्न भएपछि पितृलाई मरेको तिथिमा तर्पण पिण्ड दिन वाषिर्क श्राद्ध गरिने प्रथा चलाइयो । श्रादामा ब्राहृमणलाई दान भएपनि बालकका लागि यतिका विधि स्थानीय परम्परा संस्कार माने भो।।१२।। 49. स्वभाव आफना भएका लुगा गर गहना लहनामा सेढाई। सभाका अनुयायी भद्र नरम शिपालु बस्छन रमाई।। नलिई अल्छिपना र निद्रा तन्द्र त्याग्ने जागा हरदम। नरिसाउने निडर त्यागि जुम्सोपना धनले हरघर ।। विद्यामा पुरा धनले विपु वानि फूत्र्तिपनाका रहदा। अर्काको लहलहै त्यागि स्वजनले चौतरीमा वसदा।। सर्ट पाईन्ट टाई सुटमा पहिरनले छोरा छोरी छाटिदा। गुन्यु चोली लुगी चौबन्दि स्विटरले गृहणि रहदा ।। अमिलो पिरो सदा शाहाकारी भोजले भात ढिडो खादा। सुकाएको साग गेडागुडी तेलहन र दलहन उब्जाउदा ।। बनिन्छ नरिसाई स्वस्फूर्त स्थानिय गित गुनगुनाउदा। कमाई न्यून वा छरप्रष्ट भए रहे गृहस्थश्रम रमाउदा ।। बनाई एकताले शिक्षा स्वास्थ्य खाना धर्म संस्कृती। मनाई चाड थानी मानि हिमधुः गोरा बनिता आकृती।। अरुमा मनमा नविझने बाणि उद्योग धन्दैका कृती। केहि छैन नरमीपना बाहेक सेढाईमा अरु सृष्टि ।। सके पर हितगर्ने नसके चुपमा बसिने पद्धती। घुम सेढाई गाउ घर विचार स्वजन सरसर्ति । भाई बन्धुत्वमा केहि समय खर्चनु नहेर क्वाकर्ति।। आश्रय विहिन आश्रयमा राख छ बुझ त्यो कुति ।। 50. स्वयंवर जुटाई दाज्यूभाई बान्धव दिदिहरुले बरबधुको. तुल्लाई पकवान दिनु रातो टिका साईतको ।। कन्यका तर्फ एक्ली भए रजश्वला पछि ३ बर्षमा.. गरी लिनु वर वरण स्वयंवर एक आपस्तमा ।।
सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन]
personnel collection and interview of sedhay people and visit different sedai vellage.2045 Bs to till now.
कुमाईहरुको कुलदेवताको पूजा -कालनरसिह अवतार काल भैरव
ReplyDelete