सुमिजह
खण्ड ८ शुशिला सुमिजह खण्ड ८ शुशिला सुमिजह ख
blogger.com/blogger.g
खण्ड ८ शुशिला सुमिजह खण्ड ८ शुशिला सुमिजह ख
blogger.com/blogger.g
खण्ड ः ख
खाना
खतरा
खस र आर्या स् आर्य वाहुन कुमाई जैसि यहि कालमा आदिवासि थिए
खस
खाना
समय स्निग्ध स्वास्थ्य ऋदयको तृप्तिमा हुन्छ सतोगुणी।
वासी खाना,स्वाद रहित,जूठो भक्षण गर्छ तमोगुणी।।
तितोअमिलो पीरो सुख्खा तातो खाने रजोगुणी।
विज्ञ आत्मदर्शिले मन नियन्त्रण शक्ति कर्म छ गुणी।।१।।
खतरा
चकमन्न मूर्दा व प्राण हरण् जात्र पटाउने ।
चतुर बुझिहल्ने सिधा पासोमा भसिने ।।
राखि मनको ढिट च्यापि संवेदनना हुलमा दिने।
लुकि अफने ज्यान छमि अरुके प्राण पखेरु हुत्तउने।।१।।
मयके वहन अखुसि तत्क्षण आफन बाहुमा निचेरी।
कुरी,डाकि,फसाई फडके क्षणमा लास त्रबनाई दगुरी।।
निहु सानो विज ईखको आफनो कत्र्तुत दिई फत्तुर।
बिन्ती भाउ भूरो नसुनी मन बिग्रिएक तुहाउछन् शत्तुर।।२।।
ऐश मनका नीरस डर जड्नु कसरी हास्नु।
आसु माया प्रेम,खुसि,दुख बिताई सब नास्न।।
स्वधर्ममा धारण,राज र समजको बन्धन किन टास्नु।
सुविचार वोली अर्काको संयोग वियोग खतरा मस्नु ।।३।।
हुन्छ खतरा अर्कत्तव्यले बोलि चाल ब्रम्हण्ड सब ।
स्वधर्मको विचलन साघुरो स्वदेश तथा विदेश जब।।
प्रेम पंछि वनि चारा टिपि तेज वेगमा गगन चुम्दछ।
अन्धकार चिर्छु भनि कुबुद्धि सहशा प्रतिविम्वित खतरा हुन्छ।।१।।
चादी हिमाल नीधार कालो ग्रह झुण्डिने निर्दयी ।
आख दाजि बरु खनिज खााद्द गाज्ने प्रतिगामी।।
रक्त समेत चुसि दुगन्ध नेपालीमा तिम्रा पाउ।
दगबत्तिका प्रयश्चित किन नदिने,ढोगी दुष्ट भगाउ।।२।।
सधै सम्झेर विर्सला जन्म जन्मान्तर वंश ढिम्न नदेउ।
कुदृष्टि वा चाल हृदयभेष्ी सहयोग साहाराा नलेउ।।
बनि विपद कृत,प्रकृत जल जमिन शिर हरि लेउ।
यत्रतत्र वैरि,हाम्रै खाई यिनैका शिर हान्छन् बुझिलेउ।।३।।
दिई ज्याला श्रमिक बनाई आदत आनिवानि विगार्ने ।
लिई रोग सन्ताप गरिवीमा कलुष बिष भर्ने।।
मन मुस्कान अरुको देखासिककिमा निरशम पर्ने।
गर्न सामाथ्र्य रहन्न थेग्दैन राष्ट्ले अनि खतरा जल्ने‘।।४।।
साध सिमना छरछिमेक ,भाईवान्धव क्वै अर्थमा ।
काम,विप्रेषण कमाएको समाउन नपर्नु जात्रमा।।
कहाली मन्नु खराव लत विचार धन जनमा।
निष्कलंक वीर हौ नलोभिनु है धनमा।।५।।
रणचण्डि यमदुत आतसवाजी कर्मले गरिवी बढाउछ।
नरकमा पनि जादैनन् तर पनि चुसि निरक्षर मर्दछ।।
झस्की प्रविधि विकासलाई सर्प तुल्यबैतरणी।
छालामा माल रोपि काडा मादेृन दिनु गाउघरमा।।१।।
छरिएका हार कृर्षि धरणी वृक्षा लता कति आरोगय।
सत्य नछली भिखारी हैने सर्वश्व छ हिमशिखर।।
पवित्र छन् जन्म यहा परम्परा संस्कर निखरी योग्य।
धर्म वंश दोष रहित छ संकटमा धर्मि बने सुयोगय।।२।।
सोझा मान्यता भाव छलि स्वरुप अनितिले ।
ज्यान लिन्छ समय सोच मन्छे ज्यानमारले ।।
सिधा शिर धमनी रोक्दै वायू चाप नागवेली ।
रिस,विषादी भरीनु जीवीत धुवा उड्छ फेरी।।१।।
झुठ सच खुट्यउदै उसै पढ्दैन वेद,रिस आवेगमा।
देख्दैन निरपरााध,टुटो दिमाग वयार्थ कुरौटे भरौटे मन।।
आखा चिम्ली काली देख्छ ,आकाश ज्योती विहिन चन्द्र।
खाग पार्ने रिस आवेग सूर्य छरि पवन भष्म स्वर धन्द।।२।।
मासुका लाप्सा लुछदै कालो वादल केर्दछ।
चाडै कल्याण आफन खतराले आखा किन हेर्छ।।
रणभूमि हो उस्को मन व्याथा कानुन उहि सुताउछ।
प्रेममको झगडा नै खतरा वायूदेखि रोक्दै अशान्ति दिन्छ।।३।।
उ निराशमा सुत्दै न्याने जाडो थाम्दैन।
क्षेत्र जात राष्ट् विकसको पथिक कमजोर मान्दैन।
काप्छन् जनचाहना सियो पनि बन्दैन,हुने के छ।
उघ्री खाने डकान्र्ने र अमित्थ्य वणीले सदा खतरा पाल्दछ।।४।।
खस र आर्या ः आर्य वाहुन कुमाई जैसि यहि कालमा आदिवासि थिए स्(
नेपालमा साम्राज्य कायम भए पनि पृथ्वी नारयण शाहा पछि ।
मल्लको राज्यकाल (वि.सं. १३९५–१४४५) खस साम्राज्यको कसि ।।
अवसानको दोसाधबनाई ई।पू। प्रथम शताब्दीतिर बेविलोनिया हुँदै ।
पश्चिम एसियामा विस्तार आर्य वाहुन नेपाल छिरेका मानिए ।।
इसाको पाँचौं शताब्दीतिर कास्मिरबाट पहाडको कछाडै–कछाडमा ।
कुमाउँ, गढवाल हुंदै पश्चिम नेपालमा खसहरुको बिलय साम्राज्यमा ।।
सुन्दरी माईको कृपाले नेपालीले खस जातिको थर सरकारी दर्जा धरी ।
बसेथे कर्णाली प्रदेशका गाउँहरुबाट उत्पत्ति भए सरह,बास गुजरा गरी ।।९।।
खस स्–
नेपालको पहाडी भूभागको आर्य समुहको एक जातीय समुदाय खस हो ।
धेरै जनसंख्या र अन्य नामहरु पर्वते, गोर्खाली र नेपाली हो ।।
यो जाती तत्कालिन विशाल नेपाल ९हाल भारतमा पर्ने हिमाचल प्रदेश तथा उतराखण्ड०
का साथै सुदूर तथा मध्य पश्चिम नेपालको कर्णाली क्षेत्रमा रहेको थियो ।
अघि प्राग ऐतिहासिक कालखण्ड देखि बसोबासमा त्यहाँबाट खसहर नेपालको पूर्वी भागमा फैलदै आयो ।।१।।
हाल नेपालको हिमाल पहाड तराई सबै ठाउँमा बसोबास गर्ने भयो ।
तत्कालिन विशाल नेपालमामा पर्ने भू–भाग पूर्वमा आसाम देखि पश्चिममा काश्मिरसम्म आफनै किल्ला बनायो ।।
हिमाञ्चल प्रदेश तथा उतराखण्ड, नेपाल, सिक्किम, दार्जी्लिङ, भुटान, आसाम र बर्माको पहाडी क्षेत्र खस रहदै आयो ।
हाल बोलिने पर्वते खसहरुको मातृभाषा खस कुरा भयो जुन हजारौ वर्षसम्म चल्दै आयो ।।२।।
भाषा कला साहित्य विकशित, विस्तारित र परिमार्जित हुँदै नेपाली भाषा चलन चल्तिमा अध्यावधि रहदै आयो ।।
खस जाति हाँगा नै बाहुन , क्षेत्री , ठकुरी , सन्यासी–योगी ९दसनामी० भयो ।।
त्यस्तै कामी, दमाई , सार्की , गन्धर्व , बादी अनेकान अरु यस समुहका जाती ।
बुझौ नेपाली हुन् खस,मानव सभ्यतामा यीनको इतिहास अझै गम्भीर छ ।
खोज र अनुसन्धानको तथ्य अथक मेहनत हाम्रो अतितलाई हेर्न, बुझ्ने र विश्लेषण गर्ने पर्ने छ ।।३।।
कैयन प्राज्ञिक मानव समुदायको इतिहास र वर्तमान भविष्य जन्नुछ ।
फलत मानव जातिको व्यवहारिक जीवन र वास्तविकता त यहा उत्पत्ति काल हुन आउँछ ।
त्यस्तै स्वधर्म कला संस्कृती विधि विधान पद्धती असिम छ।
बैर नेपालीमा फूट ल्याई अरु जातीले खसमा प्रहार गर्ने उछितो पादोछ ।।४।।
आदिम काल भरी पृथ्वीका प्राणि र मानवका बीचमा कुनै जातीय विभाजन रहेन ।
आवास राज्य र त्यसका सीमाहरु संघियताको कुरै भएनन् ।।
समुदायका मानव जाति छोटा–छोटा गण, गोत्र, कविला अवस्था नै हुन्थे।
मानव जातिको विकास असाध्यै थिमा गतिमा दुख र पिडादायि देखिए ।।१।।
सनातनी पुरात्वविद्हरुले यी मानव जातिलाई प्रयोग गरेका उपकरण कामको सामग्रीलाई हेरे।
तब युगहरुको विभाजनगरि पाषण , कास्य र लौह युगनै इतिहासको सबभन्दा लामो युग नै आदिम युग अविकसित रहन गऐ ।।
पुरातन मानव सभ्यतालाई नै छक्क पार्ने केही प्राचीन मानव सभ्यता र इतिहास पत्ता लगाए ।
प्राचिन मिश्रको , माया , इगियन , सिन्धु , होवाङहो नदीको , ग्रीक, टाइग्रिस र युफ्रेटिक सभ्यता रहदै आए।।२।।
ग्रीक विश्वनै ऋणी भयो, मिश्र विश्वको प्राचीन सभ्यताको केन्द्र दरिएको छ ।
बुझौ मानव सभ्यताको विकासक्रमसँगै राज्य, साम्राज्य र जातिहरुको अस्तित्व तथा विकास चालिएको छ ।।
यस्तै नेपाली राज्य, साम्राज्य र जातिहरुको विकास क्रममा रहे झै विश्मा प्राचीन बेबिलोनियाको कक्साइट साम्राज्यको देखिन्छ ।
कस वा कक्साइट खस जातिकै प्राचीन नाम विश्व समुदायमा लडाकु, बुद्धिमान, चतुर र बिजेता मानिएकोछ ।।३।।
आदिम सुयोग्य सुमेरियोका कविला जातिको सभ्यतामा एकजना हम्बुरावी राजा भए ।
प्रचलित हम्बुरावी कानूनमा जस्तालाई त्यस्तै खुनको बदला खुन भन्ने विधानमा आधारित न्यायप्रणालीमा गए।।
यि उत्तराधिकारी समसुलुनाले खसको जारी आक्रमणबाट जोगिन विशाल किल्ला बनाएका थिए ।
खसहरुको आक्रमण बेबिलोनियामा विजय प्राप्त ऐतिहासिक तथ्यह जग जाहेर गरि दिए ।।५।।
यहा खसहरले त्यही बेविलोनियामा शासन र राज्य सञ्चालनको लामो अनुभवी र विधानमा समाजलाई परिचालन भै गए ।
पछि दक्षिण पश्चिम एसियाको पहिलो जाति खासस्तान, बडाखसान, हिन्दकुस, काशगर, कश्मिर खसाला, खसमण्डल, खसान रहदै गए ।।
भनिन्छ भौगोलिक नाममा खस समुदायका पूरातन प्रयाणका पद चिन्ह प्रष्टीछन् ।
सहि अर्थमा खसहरु आर्य भए पनि वैदिक आर्य रहेनन् भनि भरतियहरुले अफावाह फैलाएका छन् ।।६।।
यि आर्य इसापूर्व प्रथम शताब्दीमा भारत वर्ष बिशाल नेपालमा थिए ।
इसाको पाँचौं शताब्दीतिर पश्चिम नेपालको कर्णली प्रवेश गरे ।।
यी तथ्यनुसार नेपाल बाक्ला–बाक्ला सबै जातिहरुसित घुलमिल भई सबै बस्तीमा आर्य खसहरु रहे ।
तर यी अर्य बाहुन, क्षेत्री, ठकुरी, सन्यासी, आर्य ।।७।।
दलित यी सबै नेपालमा बाह्रौ शताब्दी आएका जाति रैथाने जाति रहिरहे ।
नेपालमा बाह्रौ शताब्दीको प्रारम्भतिर त नागराजले सिञ्जालाई ९जुम्ला० खसको राजधानी बनाइसके तव जात यहि थिए ।।
यहि सिञ्जालाईनै खस साम्राज्यको राजधानी बनाएर खसले पन्ध्रौ शताब्दीको पहिले वर्षो शासन गरेका थिए ।
तहि नागराज क्राचल्ल, अशोक चल्ल, जितारी मल्ल, रिपु मल्ल, आदित्य मल्ल, पुण्य मल्ल र पृथ्वी मल्ल आदि खस राजा भै गए ।।८।।
नेपालमा साम्राज्य कायम भए पनि पृथ्वी पछि मल्लको राज्यकाल ९वि।सं। १३९५–१४४५० खस साम्राज्यको अवसानको दोसाधबनाई दिए ।
बुझ साथि ई।पू। प्रथम शताब्दीतिर बेविलोनिया हुँदै पश्चिम एसियामा विस्तारनेपाल छिरेका मानिए ।।
इसाको पाँचौं शताब्दीतिर कास्मिरबाट पहाडको कछाडै–कछाडै कुमाउँ, गढवाल हुंदै पश्चिम नेपाल छिरेका खसहरुको साम्राज्यमा विलाए।
त्यसैले खस जातिको थर सरकारी दर्जा तथा कर्णाली प्रदेशका गाउँहरुबाट उत्पत्ति भए सरह भए ।।९।।
तिमि देशभक्त कुनै ििप्रध विकास नभएको के गर्ने बेल्चा ठोक्छ।
दाज्यू भाई चेलि लडाएर धरापमा देश पर्दैछ,अब कुकुरको अस्तीत्वले कुन चोक्टा बोक्छ ।।
बौलएर मान्छेलाई मान्छेले टोक्छ,भाई दिदि नरसंशयमा चुड्छ ।
मजगैयाँ आदि खस साम्राज्यमा प्राप्त दर्जा र गाउँहरुको नाउँबाट ।
नेपालका खसहरको थर निर्धारण भएको परिदृष्यमा खसहरु यहाँका ।
आदिबासी र पुराना रैथाने हुन् भन्ने कुरामा कुनै विवाद गर्ने आधार देखिंदैन ।
यसर्थ थर गोत्र प्रवर र जातका नाममा खसहरु यहाँका आदिबासी ।।
र पुराना रैथाने हुन् नेपाली ।।शास्त्रको रपुराणमा पढ नेपालाई जम्मुद्धिप ।
जातलाई भारतीय आर्य ऋषिमुनिहरुको तपोभूमि वीर गोर्खाली ।।
नेपालीको विहार गर्ने स्थानजन चाहना प्रचलित जुन खस जाति यहाँको अनादीवासी कायम छ ।
उस्तै किराँत राजाले कुरक्षेत्रको लडाईमा लडेकाले नेपाल भूमिमा खस परातन कालमा भएको देखाउछ पनि ।।१।।
जततउकस्ररलभ।धष्पष्दययपक।यचनरधष्पष्र५भ्ण्५ब्द्ध५द्यड५भ्ण्५ब्छ५डठ५भ्ण्५ब्द्ध५ब्द्द५भ्ण्५ब्द्ध५द्यभ्५भ्ण्५ब्द्ध५डड)५भ्ण्५ब्द्ध५द्यछ५भ्ण्५ब्द्ध५डद्द५भ्ण्५ब्द्ध५द्यट
खण्ड ः ग
गुरुशिष्य परम्परा ः
१. ज्ञान रक्षाः
२. दुख क्षयः
३. सुखविर्भावः
५. संबृद्धि ः
गुण
गुणी
गुरु
गीत १,२,३,४
गीत स्वरुप
गरीवको गजल
गुप्तिधन
गीत
गुणी
गरीवको गजल
गुरुशिष्य परम्परा ः
उपदेष्टा र पूज्य अन्धकारमा प्रकास दिने,श्रेयकर अर्थ गुरु ।
जीवन पथमा हिडाउने गुरु र अरु पारिवारिक माथिका जुझारु ।।
आध्यात्मीक ज्ञान प्राप्ति र आत्मोन्नती निरन्तर हुन्छ गुरुशिष्यमा ।
परम्परामा ब्रम्ह विष्णु महेश्वर गुरु मान्ने शिष्यनै हुन जगतमा ।
१. ज्ञान रक्षाः
गुरुले गुणको अभिव्यक्तिमा ज्ञान रक्षा गरिनु ।
शास्वत अस्तित्व असिम विराट अनन्य बनिनु ।।
२. दुख क्षयः
जुन परमात्मा संगै गुरु सम्झन्छ उस्को जीवन सफल पार छ ।
त्यागी दुख,क्षीण हुदै शास्वत ब्रम्हा गुरु भनि शिष्यले मान्छ ।।
३. सुखविर्भावः
शिष्य गुरुका शरणमा गई आत्मा परमात्म खुसि र आनन्द ।
दृष्टि र चक्षु उद्घाटित प्रतिभा गुरुशिष्यको सर्व संर्वधनको याद ।।
५. संबृद्धि ः
चेतना कला कौशल लिनु गुरुछेउ खालि भई अनुशासित शिष्य ।
गुरुको चरण,गालि तौरतरिका अभाव घटाई संबृद्धि आर्शिवाद प्रिय ।।
जन्म मृत्यु जनको आत्मा परमात्मा चिनाई गुरुले चन्द्र सूर्य सरि ।
शीतलता प्रकाश परावर्तनको सेतु उहि गुरु तेज शक्ति ज्ञान दिए घरिघरि ।।
गुणीस्
रिस आवेग त्याग,नत्याग गुरु आमाबाबू घर ।
राखि क्ष्मा दिन दु्रःखीमा सत्य वाणी गर ।।
साचो वोली इशमा ऐश्वर्य छ घमण्ड क्षिण गर।
कीर्ति कूलको माफिक आदर ठूलाको सधै गर ।।१।।
चोला चालमा बन्छ ठूला काम चिताउन माननु डर ।
भाखा नसारि काम ठिक समयमा थाल्ने गर ।।
नराखि पाप मनमा हिडिरहेका कमिला हेर ।
ताती मिलीस् असल कामको समयमा सिद्धाउछन् आखिर।।२।।
कर्म सिद्ध नगरी वस्दैन स्वालमिव कर्मठ जन।
सुरो कठोर विध्नमा आतिदैन वज्र दिवो ठक्कर ।
कैयन छाति कममर ठेला फुटि पसिन खलखल।
नेपाली पहरा समान जुध्छन् श्रमले हरपल ।।३।।
अमृत वाणि र श्रममा छ द्यौता त्यहि वस्छन् शिर ।
कठिन पूरुषार्थ गनिन्छ लोकको शुरो वीर।।
राम्रो नामका चतुर जन श्री सम्पति मानवका।
लगान यकिन हुनुपर्छ वीर नेपाली धीर र एकता ।।४।।
लिई उच्च विचार थालेको काम पुरा गर्नु ढुककले।
विद्याबुद्धि पूर्ण हुनु,दरिद्र हटाउनु सिपले।।
यत्न जसत परन पथका स्वधर्म,कर्म धन हो।
बरु मरिदिनु दुखकष्ट जिउनु अहित नगनु जन हो।।५।।
हिउ वादल आगोलाई मार्दछ ज्वाला त्यो।
देह सकल प्राणिको परोपकार गुणी हो।।
संम्झि भाव भंगि पूर्खा वंश सदाचारमा निहुरनु ।
शत्रु हुन रिस राग कपट आरोग्यमा हासिखुसि मनमा बाच्नु।।५।।
गरिब ः
मृगतृष्णा छ धन,गरिवी सामान्ती संग प्राण माग्छ ।
बिज्ञान परमाणु शक्ति संचयमा शान्ति सुरक्षा ताक्छ ।।
भोका पेट,नाङ्गा पैतलालामा गिद्दे बिनास समावेसि हुन ।
गाँस,वास,कपासको आधारभूत मृगतृष्णमा वीर बाचि जुन ।। १
द्धन्द अन्योलका समुदाय,संघ प्रदेस अर्थतन्त्र ज्ञान को दिउन ।
कृर्षि,पर्याटन, समाजको आयमा मौन लडाई,रणभूमि बन्न ।।
पिल्सएको जनतन्त्र भोग मुखि हटाई स्वतन्त्र बनि जागुन ।
घरमा छानो,वासमा छानो मानो जुटि वंश समेटी खुस हुन ।। २
गरीवीको अन्त ः
जीवको अन्त छ,मृत्युमा ठुलावडा,डाक्टर पनि चाकरीमा छन् ।
कति नेपाली औषधी र चिकित्सक नदेखि,गलि,थलिई मर्दछन् ।।
बलेका कपडामा निस्ताएको मूर्दा अनुहारलाई हिरा दिए पनी ।
गलेको र टालेको कात्रोमा वेरी लास कुहिई गाडे,सडेको छनी ।। १
भोगी ठूला संरचना,महल र दृश्यवत उ पनि माटोमा मिल्छ ।
धन,संघ,वर्ग निस्तेज पूजिमा के कोही जीवत बनेको पाईन्छ ।।
बिकासमा बिनाष रोप्ने धन सम्पति,वृइा रविभेदका आखाँ छ ।
विश्व सुविधा,भोग धरा,चन्द्रमा अरु ग्रह जन सुखमा दुहायी छ ।। २
गरीवको गजल
थोत्रो लथालिङ्ग सारीले छोपेको छाती र जीउ ।
होस मन गुमशुद्धि हिन भङ्गी रोषमा वाची हुन।।
फाटेको टोपी मैलो धुस्रो च्यातिएको कमेज सुरुवाल।
यस्तै देखि कुकुर भुक्ने खेद्ने चाल ढाल वा हिमायती दानव।।१।।
सडेगलेको फयाकिएको च्यापिएको काखे वालक ।
इज्जत लुटेर खिलली उडाउने गुजाराको मन।।
सडक पेटी वचाएको अस्मिता ।
भोक तिर्थ अकुल वालबनिता मद्यपान धुम्रपानमा मरे कुलका।।२।।
जीन्दगी स्नेह नभई अभाव हिनमा गुजाराको गुहार माग्ने ।
भारी र पोको उठाएर तह तप्कामा खप्कि र सास्ति खेप्ने ।।
आमाको अन्र्तनाद वेदना रोग सौतेने घरपरिवार ।
गर्भ नवसे वंश नभए निको ज्यूदै मर्दा धनिको धावा गुहार।।३।।
ध्त्त रक्सि कान्छिको खोजीमा बलाकृत वा दोजिया भएकी ।
गाउघरमा खाना अभावमा प्रताडित काखमा चोचो मोचो मिलाएकी ।।
आधि तुफान सरि माता पिताको निलडाम कुटाई अति ।
असैह भई अल्लारे निबुद्धि वा बिचौलिया दललालले वेचे कति।।४।।
संग बाच्नु शहरमा रम्नु राम्रो मिठो खानु लाउनु ।
भनी वैरले खुसमन तोडी आफालिएर आधि पेट के सहनु ।।
खाना मिठो छैन व्यन्जन रोटी पिठो आङ्ग छेक्ने एकसरो ।
अल्पायू बाचि सिरेटो झोलिमा बाचे गरिव रमाई ।।५।।
नाना अड्चन पढाई विज्ञान स्वास्थ्यमा वैरले हुइकाउछ।
के नै हु भनि मटो र रगत बेचि साहु देश खोक्राउछ।।
एकवार उ पनि जानु छ गरिवी देखि हासे ।
प्रकृती जड्ीवुटि माटो ढुङ्गा छिमेक र वैरमा नमासे ।।६।।
गुण
त्यागी प्रकृत गुण सम्पर्क हिड्छ सतेगुणी ।
फलमा,लोभ,ईष्र्या विचलनले मर्छ राजसी।।
यम,नियम छोडी जिद्दि,ठग,ढिलो अल्छि तमोगुणी।
निस्पृह व इन्द्रिय तृप्ति दिवयज्ञानी छ सत्गुणी।।१।।
गुणी
रिस आवेग त्याग,नत्याग गुरु आमाबाबू घर ।
राखि क्षमा दिन दु्रःखीमा सत्य वाणी गर ।।
साचो वोली इशमा ऐश्वर्य छ घमण्ड क्षिण गर।
कीर्ति कूलको माफिक आदर ठूलाको सधै गर ।।१।।
चोला चालमा बन्छ ठूला काम चिताउन माननु डर ।
भाखा नसारि काम ठिक समयमा थाल्ने गर ।।
नराखि पाप मनमा हिडिरहेका कमिला हेर ।
ताती मिलीस् असल कामको समयमा सिद्धाउछन् आखिर।।२।।
कर्म सिद्ध नगरी वस्दैन स्वालमिव कर्मठ जन।
सुरो कठोर विध्नमा आतिदैन वज्र दिवो ठक्कर ।
कैयन छाति कममर ठेला फुटि पसिन खलखल।
नेपाली पहरा समान जुध्छन् श्रमले हरपल ।।३।।
अमृत वाणि र श्रममा छ द्यौता त्यहि वस्छन् शिर ।
कठिन पूरुषार्थ गनिन्छ लोकको शुरो वीर।।
राम्रो नामका चतुर जन श्री सम्पति मानवका।
लगान यकिन हुनुपर्छ वीर नेपाली धीर र एकता ।।४।।
लिई उच्च विचार थालेको काम पुरा गर्नु ढुककले।
विद्याबुद्धि पूर्ण हुनु,दरिद्र हटाउनु सिपले।।
यत्न जसत परन पथका स्वधर्म,कर्म धन हो।
बरु मरिदिनु दुखकष्ट जिउनु अहित नगनु जन हो।।५।।
हिउ वादल आगोलाई मार्दछ ज्वाला त्यो।
देह सकल प्राणिको परोपकार गुणी हो।।
संम्झि भाव भंगि पूर्खा वंश सदाचारमा निहुरनु ।
शत्रु हुन रिस राग कपट आरोग्यमा हासिखुसि मनमा बाच्नु।।५।।
गुरु
जीवलाई मौलिक स्वरुप आचरण वाधिदिने।
नित्य सेवा भक्तिभाव राखी आदरणिय ज्ञान भरिलिने।।
महिमाा,शक्ति लगाई काम ,वासना,मोह संम्झाईदिने ।
काना,तृष्ण त्यागि समाजको गुरु बनिदिने।।१।।
मायमा ज्ञानका कला कौशल शिप आरोग्य भर्ने।
सबै काम,डर,मुक्तिदाउक,रक्त केशीकामा छर्ने।।
शरिर,भावी कत्र्तव्य समाज जन प्रकास गर्ने ।
बद्ध जीवलाई चेतना बुद्धि नै गुरुले प्रकाश छर्ने।।२।।
सत्य धर्मि अदृश्य गुण शक्ति छर्लङ्ग पारी काम।
मूर्ख भए पनि अवीनाशी चराचर सेवा आदार प्रणाम।।
बदमासी,दृष्टता ,लोभ,इवि,त्यागी सुख सागर बन्दना।
जन,कर्म,ज्ञान दिने गुरुले सुझाउने हित कामना।।३।।
गीत
सुसाउदै च्याप्प समातेर मानवियता वेदना वहाउदै।
मृत आत्मा संवेदना सन्तती प्रकृती प्रकोपले रुवाउदै।।
बुढो घामको छाल झै प्रतिदिन स्वाच्छता खोज्दै डुवाउदै।
स्वप्न निल दह र तलाउ किनारमा मृत्यु दान लुकाउदै ।।१
मागि रहेछौ अन्वेषक प्राप्ति कतै हराउदै ।
डुवेको मोह मुस्कान पियी गुन्जि रुवाउदै ।।
वर्षत व्यूझाउन इच्छा अक्षरको आफै जीवन हराउदै ।
मागी रहेछौ जीवन भिक्षा प्रतिदिन जन्मदै स्वम् हराउदै ।।२
माया र ममता सारनै तिम्रो मेरो राष्ट्।
भागवण्डा चिरफारको अढाई कोटि नेपालीमा।।
म पनि टुक्राको हिस्सेदार त्यसमा मेरो पार हवाल्दारी।
चारै तिर राजनिति समस्यामा दिए खवरदारी।।३
लाखौ गुन्जन स्वच्छ फेरिए हिमाली टाकुराका जलाग्नीवाट।
लखेटीए बगर छेउमा नगरी राजनिती लाखापाखा।।
क्रान्ति गर्ने देखि शान्ति भर्ने सम्म मिलाई अंश छ चित्ताको।
आत्मा डढ्दै गएपनि भागवण्डा हैन मेलमिलाप गरे राजनिति विकासको।।५
गिरीजा प्रजातन्त्र सेनानी भए अहो जनयुद्ध मिलाई ।
भागनै नपुगेका जुटेका फुटेकालाई एकै मैदानमा ल्याई ।।
अव नया गगनले प्रचण्ड गर्मि थेगे भने ।
एकताको संघियतामा यूवा तरुण तराईमा छन् जन्मिने ।।६
मध्य लोकमार्ग बनि विकास प्रविधि पर्छ जन्मिनु ।
भएका घरखेत दुरदराज पहाड लेकमा रक्षामा जन रहनु ।
गाउघर उजाडनेले पर्छ आपद भरीका वंशज रक्षा गर्नु।
समथर वैरले हड्प्दै छ यूवाहो अन्न भण्डार तिमि सिहर्नु ।।७
गीत विराट स्वरुप
भावतित् अनुकम्पाले अध्यात्मके भ्रम उडायो।
सृष्टि अविनाशीको विराट असिम विश्व रुप आयो।।
सम्झन सजिलो ऐश्पर्यका दिव्य रुप चर र अचर।
शरिर सुगन्ध,नेत्र, विभूती आभूषण मुख सार।।१।। गर्छु सधै वन्धना निमन्त्रण....सम्झना‘३
सूर्य समान जाजल्यमन् प्रकास दिप्ति अंशीहरुमा।
नगको माला आदि मध्य अन्त नदेखिने पेट रबाूहरु ।।
मुकुट गद चक्र सर्वव्यापक चन्द्र,तेज आगो समान।
दाात तेजिला रंगके छाला कलि,नदीको तरङ्ग प्रज्वलन।।२।। गर्छु सधै वन्धना निमन्त्रण....सम्झना‘३
मुख वाउदा रक्षक लडााकु भित्र निलिदै ध्वस्त।
तेज र किरणका विजयी यशवान मृत्युमा अभ्यस्थ।।
विचलन डगमगाई भक्तले धरिने नरनारीसुख।
हे विजय,विज्ञान,वंशविजक,अनँत सृष्टि रुप।।३।। गर्छु सधै वन्धना निमन्त्रण....सम्झना‘३
मुक्ति,भुक्ति,शक्ति क्षमा दिनुहोस त्रिकालदर्शि।
साटी प्रेम,त्रुटी,भूल,अकर्म,त्यागी बनाउ मर्मस्पर्शी।।
मात्रै संस्मरण,स्वरुपले जगमय जनजीवन।
क्षम,करुण,दया भरी जीवीका गृहस्थ बनाउन।।४।।
गीत
यो मायाको घर कता परयो । मैले माया लगाउने शुर गरयो ।
घर त मेरो यह हैन गैरी गाउ ।सानु चोखो माया लाउनलाई हुन्छ लाउ ।।
दाम पैशा राखेर गोजीमा आको म त मायाको खोजीमा।
अलि एता सरन रेशम चौतरीको वरपिपल झै बसू ।।
ल्वाड. सुपारी मायालाई दिनु,के छ साच्चै घरवारे बन्दिनु ।
एसो भए जाउ हिड घर,बाबु आमा सोधेर बिहे गर ।।
लहुरे फूल वास्ना चै कुसुमी,दिल चुडी मन पनि उसिनी ।
सिस्नो पानी लागेझै भयो माईती पनि विरानो भईगयो ।।
लाने भयौ बाजा र गाजाले,परिवारको एकली छोरी म ।
रुने भए सबै साथि शिदा लिउ कि बिदा ले रोउ म ।।
ए नानी दोमन नगर भर पर विश्वास नी गर ।
लने भए लाउ माया छोपेर,नभए म जान्न रोकेर ।।
लान्छु म त डोलीमा सजाई,जन्ती र मन्त्रले ।
तिमी चाहि खुस हुनु दिल मन पेट र सज्जाले ।।
अब त जाउ माया घर,माईती घरमा पुग्दैन रहर ।
बिदा दिनु घर परिवार समाज सबैले,जान्छु विरह गाएर ।।
२.
पानी परयो म सानु रुझिन,मनको कुरा किन हो बुझिन।
म्ोरो घर परयो यो टाढा, अलि वर मायाले घर सार ।।
किन तेसो भनेको नारन ,ज्यान माथि छ मेरो प्राण ।
एसो भए लैजान्छु तानेर,नम्वरी धागोले बाधेर ।।
अव त जाउ माय घर माइतीमा पुगीगो रहर ।
उसो भए जाउ उदै उदै कहिले रुदै कहिले मन बुझाउदै ।।
गुप्तिधन
शिक्षा कौशल,सिप,प्रविधि छर्दछ जन जो ।
वाँडि प्रणयमा नासनहुने गुप्तिधन शिक्षा भो ।।
अवयवले दिन मन ,बुद्धि नगरी च१चले आत्मा।
सुनुवाई,ढोग नफुक्नु यज्ञ,जप,तप,ध्यायनले धनात्मा ।।१।
गलत ब्युटी,सुन्दरता
बयस्क र चरिच्याट्टे केशको सौन्दर्य बढाउन हेयर जरामा स्केल्प नगर्नु ।
केश जरा राम्रो तर टुप्पोमा पुगेर कमजोर हुने, दुई मुखे हुने काम रोक्नु ।।
यो विधि केश डल हुने,ग्रिसी आउँछ ,बिकल्पमा हेयर कन्डिसनरले फैलाउनु ।
जरामा कन्डिसनर नपरी प्रयोगमा केश आकर्षक एवं चम्किलो बनी देखिनु ।
उस्तै परेलामा बेग्स हटाउन बढी दबाब दिएर मसाजले आँखाको टिस्यु मर्छ ।
आँखाको मुनि क्रिम नछोड्नु अन्डर आइ क्रिम पछि सफ्ट प्याड प्रयोग गर्नु ।
शरीरको दुर्गन्ध रोक्न डिओडरेन्ट तथा परफ्युम हल्का लगाउनु ।
एस्टिन्जेन्ट अल्कोहलले छाला शुष्क हुन्छ ,गुलाबजल लगाउनु ।।
छालामा अधिक एलर्जी हुन्छ, मोइस्चराइजर, टोनर, क्लिन्जर लगाउन् ।
कन्सिलर, कम्प्याक्ट, फाउन्डेसन, मस्करा,गाजल पनि पर्छ फेर्नु ।
लिपिस्टिक तथा आर्ट पेन्सिल हल्का मेकअप पातलो, ग्रिसी दल्नु ।।
दागमा ब्लचिङ तथा फेसियल धेरैे केमिकलले छालालाई जोगाउछ ।
कोमल छालाको तन्तुमा गहिरो मसाज ले कुरुप बननुहुन्छ ।।
खण्ड घ
घात
घात
आश डर यस्तै छ, वर्णश्रमको सानो गृहस्थ आकास ।
शरणमा मरण गर्ने प्यारो निमोठ्ने मत्र्य बने छ आश ।।
क्षय मनको कल्पन बोलि नसुन्ने स्वाभिमान् औषधी ।
विडम्बना टुट्छ साखःमा दम्पति स्त्री छोराछाोरी लुछि ।।१।।
प्रित बाँच्यो सन्तान आए ज्यूदै नारी पुरुष वेमेल हेर ।
जल्यो अग्नि चटचट गर्यो आत्माघात आश्चर्य धेर ।।
हिंंसा सबैतिर गरिबी छ, बलियाको हुने खाने कानुन ।
हुदाँ खानेको उपचार औसतमा बाँच्न घात पुराउन ।।२।।
क्षमा जान्दैन,घृणा मान्छ उहि छ जन मायाको लात ।
दिलको कालो मेघबर्षा समान मानमा दिन्छ जो घात ।
अपराधि आफू लुक्न कानुनको धनले म्याद किन्छ साहाजाद ।
अपराध खरिद गर्यो थुपारो,आत्मा अरुलाई गरि घात ।।३।।
अपराघमा प्रेम टुट्छ,श्रम शोषि,हाँक्ने अरु नै निभेपछि ।
आँखा चिम्लि मर्ला तर हाल सफाइ दर्शन भेटी पछि ।।
कठवार नेपथ्य लुकाई,ज्ञान,शिक्षामा समाज घात पाल्दछ ।
दिल टुटाई क्षम दया प्रिति घातले र्निदोषी पोली दोषी उम्कउछ ।।४।।
अन्त
खण्ड च
चेतनाको किसिम
चेतना र शरिर
चेतनाको बिकासक्रम
चेतनाको किसिम
सनातनिय वैद्धिक वाङ्मय कलाले चेतनाको स्रोत तरङ्ग शक्ति १६ वटा वताएको छ ।
यिनका कला जीव सृष्टिका चार जातमा वनस्पत्ति,विऊबाट उत्पत्ति उद्धभिज्जा भनिन्छ ।।
प्राणी जगतका स्वेदजा जाती,शरीरबाट निस्कने पसिना,जमिनको बाफबाट उत्पत्ति हुन्छ ।
जुम्रा, उपिया, गड्यौला, जुगा,किराहरुमा चेतनाको अंश एक देखि दुई कलासम्म रहन्छ ।। १
प्राणी जगतका अण्डजाबाट उत्पत्तिको चराचुरुङ्गीहरुमा चेतनाको कला अंशमा पर्दछ ।
गर्भधारण गरि सालनाल उत्पन्न हुने पशु जगत गाई, भैसी मानिस जरायूजा जात हुन्छ ।। २
चेतन शरीरको निर्माण प्रकृया कसरी ?
जड पदार्थको अजैविक तत्वमा,अग्नी माध्यमले जैविक तत्व जीव –प्राणी) बन्छ ।
पृथ्वी कालखण्ड,महायुगको समय ३ अर्ब ५० करोड बर्ष पहिले प्रवेश भएको छ ।।
शुरुमा पृथ्वीको प्रारम्भीक वायुमण्डल रासायनिक झोल तत्वका पदार्थहरु थिए ।
अल्मोनियम, मिथेन, हाइड्रोजन र जलवास्प सूर्यको उर्जा शक्ति क्रिया भैदिए ।। १
वायुमण्डलीय सुप –झोल)को गतिशिल हुँदै रसायनले धेरै अणुहरुको बन्ने भयो ।
एमिनो एसिड, प्रोटिन र भिटामिन्सहरु परिवर्तन भै पूर्ण अर्गानिक यौगिक रहेका हो ।।
यी जैविक अंगहरुमा संगठित भएर पातलो झिल्लीले घेरि जीवीतकोषमा रहने भो ।
मिश्रित यौगिक श्रृङखला नाइट्रोजन र चिनि फस्फेटको समूहमा जीवमा रहीगो ।। २
सबै तत्वहरुमा आकाशिय वातावरणमा चेतन उर्जाको स्रोत अंश वायु,अगिलने ।
भिन्न माध्यम,प्रवेशपछि तत्वहरु चेतनशिल, प्राकृतिक प्रविधिमा जीव –प्राणी)जन्मने ।।
श्रृजी पिण्ड –शरीर) को उत्पत्ति –जन्म) र तत्वहरुको नाश हुनु प्राकृतिक हुने ।
समयको काल –मृत्यू) गतिशिलता पिण्डको नाशले जीवको चेतना आकाश नै फर्कने ।। १
ब्झन् आकाश चेतनाको पुख्र्यौली वासस्थान,जीव सृष्टिको प्राकृतिक प्रकृया हो ।
चेतनाले शरीरको निर्माण,शरीर नाश हुनु, निजै स्थानमा जाने सृष्टि संचालन भयो ।। २
चेतनाको क्रमिक विकास ः—
मानिसको मृत्युपछि शरीरको मालिक जीवात्मा, उसैको कर्मवाट मोक्ष हुन्छ ।
मोक्ष नपाएमा अन्तरीक्षमा भड्की लोक,बसोवास तथा भम्रणले कर्म नियाल्छ ।।
भू–मण्डल –पृथ्वी)का कर्म अनुसार योनीमा जन्म,मरणको जग प्रवेश हुन्छ ।
उदभिज्जा, स्वोदजा, अण्डजा, तथा जरायूजाको प्राणी,वनस्पतिमा पुर्नजन्म छ ।। १
समय,कर्मले मानिस धर्म, अर्थ, काम, मोक्षको अधिकारी रही जन्म,मरण वन्छ ।
८४ लाख जन्महरु,कर्मको अधिनमा प्रकृतिले कत्र्तब्यमा भोग,बंश,मुक्तिचेतना छ।।
चेतन पुञ्जनै परमात्मा परमेश्वर, ईश्वर, भगवान, व्रह, आत्मा नाम धरिन्छ ।
कर्मको गति अनुसार जीवात्मा चेतन पुञ्ज,गतिमा स्वतः मोक्ष प्राप्त गर्दछ ।। २
१. चेतना उदभिज्जा जातिमा पृथ्वीका समस्त वनस्पति जगत अधिनस्थ छ ।
२.स्वेदेजा जातिमा शरीरको पसिना,जमिनको बाफले उत्पतिका जुम्रा, उपिया, गड्यौला जाति छ ।।
३. बनि अण्डजा जातिमा अण्डा, फुलबाट उत्पति हुने समस्त चराचुरुङ्गि, किटपतङ्गका समूह पर्छ ।
४.जरायुजा जातिमा साल, नालबाट उत्पति,समस्त पशुजगत र बादर, मानिसका जीव समूह हुन्छ ।। ३
खण्ड स् छ
छापमार यूद्धः
छन्दः
छापमार यूद्धः
छापामार शैलि एकपथ खुलि छोडी तिनपथ थुनछेकमा लड्दछ ।
शत्रुपक्षको र आफनो हारजित अनुसार लडाकु चौदिशा भिड्दछ ।।
लखेटने जोगिने सुरक्षित स्थान खोजी शत्रु पारी खलवल ।
मार्नुमर्नु र स्थानियको भरोसामा विजयी फाट सलवल ।। १
सर्वहारा स्वयत्त भूस्वाित्व जनधिकारको लागि मर्छ मार्छ ।
देश परदेश सहयोगी वनि मित्रशक्तिको आडमा थेगिन्छ ।।
नाङ्गा धोका सोझा वनिता छूत कुरुती परम्पराका मान्यता ।
जनधिकारको स्वच्छता फेर्ने तर मेलमिलापमा हुन्छ अन्त ।।२
पत्नि छोराछोरी दाज्यूभाई बा आमा त्यागि उ लडयो ।
भोजन ग्यागि बनजङ्गल ढुङ्गामा सिरानी आकास सिरक भयो ।।
जिउमा थोत्रा मैलो पोशाकमा राईफल सिरानी गोलीले ।
वहियात भो राजनिति संसारमा पेट थाम्न लड्छ छापामारले?३
आफनो थातथलो खोज्दै आदि मानव देश जातियता ।
जन्म कहा हुर्कने दिशा विदिशा भड्किने आत्मीयता ।।
लड्ने भिड्ने मास्ने मासिने दास नाईके वा मालिक ।
सभ्यता वस्ती गाउ शहर राज्य मूल र भाषा माफिक ।।४
बाच्न आफू सुरक्षित हुन छिमेकी बचाउन ।
मिलिजूलि खाना परिकार बनाउन सरसफाई गर्न ।।
नाचगान प्राविधिक नया सामन सिक्न बनाउन ।
तालिमले स्थान मान दिन्छ नेपाली थर गोत्राका लडाकुमा ।।५
छन्दः
मिलाई भाषागत पुस्ता र सम्वद्ध शिक्षस्तरका चेतना ।
शास्त्र नितिमा लय राग विश्रामको पदाबलीको मान ।।
पढि सबै मन्त्र पीठ अक्षरमय दिव्य,आरोग्य स्वर हुन्छ ।
मिलाई उहि जुराई भाव शब्द लय ज्ञानले मिल्न जान्छ ।।
खण्ड ः ज
जन्म १,२
जीवन १,२
जीवनचक्र
जगत बासना
ज्वाला मुखि
जीव
जीव चेतना
जीवले ना ना किसिमका शरीरको भोग गर्न सक्छ ?
जीवको उत्पत्ति कसरी ?
जीवात्माको रुपान्तर
ब्रह, जीव र जगतको अन्तर सम्बन्ध
जीव ःजीवनको उपयोगिता
जीवात्मा र शरीरको अन्र्तसम्बन्ध
जीवात्माको भोगकाल
जीवको पूर्वजन्ममा कर्मगरी वितिसकेको शरीरको संचित कर्मसँग सम्बन्ध रहन्छ कि रहदैन ?
जीवन र जगत ः
जीव चेतना
जन्म ः१
प्राणको सर्वात्कृष्टा कला शरिर र प्राण बन्यो प्राणि आज ।
अन्न रस रगत मासु वोसो हड्डी मासी,विर्य आज तेज ।।
बनि सम्पति स्वास्थ्य र चरित्र सबै वीर्य बाट मानव शक्ति ।
भौतिक शरिर मा चतन आत्मका प्राणरुप प्रकृती प्रदत्त ।। १
ढाकि आखा कान नाक जिब्रा छालमा ज्ञनान्द्रियले ।
हात पाउ वाणि लिङ्ग गुद्धद्दार कर्मन्द्रियले ।।
चित्त बुद्धि मन अन्तसंकरण क्रियादीहरुले ।
अंह उदानप्राण प्राण व्यान समान प्राणले ।।२
शब्द सपर्श रुप रस गन्ध ज्ञानेन्द्रिय शक्ति बिषयमा ।
काम कर्म अविद्या भागईच्छाको हुने कारण शरिरमा ।।
जीवमा वास्न घटि परमात्म जीवमा बढदा बास्न पशु ।
जाग्रत स्वप्न सुषुप्ति तुरयिा हुन मन चतना सन्तुलन ।। ३
जन्म ः२
भोग्दै चराचर जगतमा लाखौ दःुख याताना ।
डुब्दै माताको साँघुरो उद्दरमा कुम्भि साथका ।।
सत्पुण्य मानव देहका भाग्य रह्यो माथमा ।
कल्प योनीका सुखदुख जीवन चल्यो साथमा ।।१।।
दिई चोला बुन्दा नाक कान आँखा जीब्रो छाला यी ।
मनुष्य चेतना छ पाच कर्मेन्द्रिय र बुध्दिन्द्रिय ।।
लिई भूतलमा रम्यो प्रिय चिताएको कुरा लीई ।
सोच्दा अवयव वशिभुत राख्दै तुरुन्तै दिई ।।२।।
कर्मले प्रिय सुरवीर नामी गुणी चित्त मिले ।
गतिला चलाख रसिला शिद्द सिपालु कर्मले ।।
सुर राज द्यौता दशेन्द्रिय नै चिताएको पुग्दछ ।
संसार परोपकारको शक्ति धनी वनी गरिव भ,ुल्दछ ।।३।।
हाम्रा पूर्खा कर्मले आजम्वरी जीवित दिए नाम ।
आमकै गर्भमा रहि कलिलो अवोध जन्मे श्रीराम ।
इन्द्रिय उहि स्थुल उहि समय जुनघाम उही ।
ऋतु महिना बर्ष भोक तिर्खा थियो पूर्खामा उही ।।४।।
पूर्खा सत्कर्मले अहोरात्र सहि जाडो घाम हिलो वतास ।
व्याकुल थिएनन्निन्द्र भोक तिष्णन सही हठात ।।
विद्य्वान गुणी शिप श्रममा सधै निहुरिन्छ ।
भक्ति शील ध्यान ज्ञान शान्ति लिन्छ व्यप्त छ ।।५।।
निपूर्ण शुरवीर वंशजमा सत्पुत्र गुणी सरी ।
शक्ति काम क्रोध लोभ मोह मद त्यागी उद्दिम छरि ।।
रगत धर्म कला उही छ जन्म रहन्छ हरघडी ।
जन्मदाता यहि थेगोस भन्दै श्रदा भर वरीपरी ।।६।।
नया नौलो प्रयोग होला प्रकृतीको भिन्न छैन ।
जन विषे प्रपञ्च आविष्कार त्यहि मिलाईकन।।
वेद शास्त्र प्रकृती र समय बाहिर कोहि छैन ।
सृष्टि कल्याणमा लगाई विज्ञान पनि छैन भिन्न ।।७।।
जन्म ः
खुसि छौ नी ।
कति राम्रो पोजको लामाचौर,हाडेटार नाउदी पाउदीको फोटो देखिन्छ ।
तर....सधै बसिरहेको छैन।सम्झना मात्रै छ सुन्दरवजार नगरपालिका ।
२ साविक परेवाडाडा पुर्काङ्ग सेढाई गाँउको । क
त्यही फूलमा रस हुन्छ त्यही राग ।
त्यही फूलमा वास्ना हुन्छ विज र पराग ।।
जवानीमा फुल्छ समयले वास्ना छ ।
आईलेपछि को हेर्छ,हावा घाम पानिले उडाउछ ।। ख
म त सोमबार जन्मिएको तिमी कुन बार ।
मिल्छ भने यतै तिर घर थर सार ।। ग
.............................
उकाली ओराली भन्ज्याङ्ग अनी चौतारी ।
मिठो थियो कुवा र कलधाराको पानी ।।
गर्थेउ मेला पात सधैं हामी गाउ बेसी ।
गाउथेउ गीत थियो मिठो धुन बासुरी ।। १
झुल्की दिन्छ सधैं लालिकिरण बिहानि ।
सुन्दर देख्छु त्यो हाम्रो डाडा हिमालि ।।
कती राम्रो सुहायको हरियो वारीपारी ।
गाउछ गीत मनै रुवउनी त्यो न्याउली चरी ।। २
छङ छङ गर्दै मिठो धुन छहरा बहनी ।
त्यही धुनमा हामी कती धेरै भुल्थेनी ।।
याद गर्छु त्यो कतै सपनी हैन भनी।
मिठो छनी आज मलाई त्यो याद पनि ।। ३
जीवन के हो ?
सृष्टि,अपरा (जड प्रकृति) आकाश, वायु, अग्नि, जल, पृथ्वी, तथा मन, बुद्धि अहंकार यी ।
सुझि जसलाई अष्ट प्रकृतिका समिश्रण तथा समिकरणबाट प्राणीको हाड, छाला, मासु बनी ।।
उही रांै, रगत, शरीरमा रहने विभिन्न किसिमका तरल पदार्थ तथा शारीरिक यन्त्रहरुको संगम ।
यही निर्माण जड प्रकृतिको वा पूर्व जन्मको ज्ञान,तप र भोगाईको दण्डले हो की छ अरु माध्यम ।। १
जीवन १
पर्खाल थियो माता उदरको फोडी चेतना बिजबुकि ।
अिमालयको जल सरि उज्यालो माया मोह शरिर झक्कि ।।
मुहारको पर्द उघारी धरणीमा स्फाटिक मत्र्य जगतम आए ।
फलफूल वास्न कामना फैलाउदै अनन्त माटोमा विलाए ।। १
उज्याले सत्य भलाईका दासहरु आत्मालााई दर्शााए ।
फूल बनबुकि गुरासै समान प्रविधि यौन पौढले वितए ।।
सेव गरि ज्ञानअमृत जनेके स्वर्गद्धारमा मोति नै चकमकए ।
तरङ्ग उजड भूधरम उमङ्ग शिपकाा कर्मठ हातहरु सजाए ।।२।।
जिवन २
दृढता प्रमण्डलमा घुम्दो पिडाले अति ।
स्वयक्तता छैन यस्का हस्ताक्षर कति ।।
लगानी हिजो आज अति रंन्जित हुन्छ रक्तका ।
नेतृत्व आरोप प्रत्यारोपको निर्णय कति ।।१
दाताको धरौटी जिवन म्यादी घोषण अति ।
सम्धmौता दोसाधमा तर्नुपर्ने त्रिवेणी कति?
आवह्रान शिर सैल मृत्यु घोक्दो जन्मले ।
अनुमोदन नगरीचुडि निम्ताउछ संशय कालले।।२
लामो वार्ता यूगको मोह मायाका बाहू कति।सुरक्षा के ?
हेर्नु विश्वमा तडपिएका मर्छन जति।।३
निष्कासन तृष्ण रोग विकार त्याज्य अति ।
दुव्यवहार वाधकले साध्य साधानाले नेतृत्व कति ।।
दावि अल्पिदै वाधक पथमा जीवन फूर्दो कति ।
उत्साह बाडि कृतज्ञ घुम्दो दृढता अति।।४
आटी शाहसी शिर लज्जा छैन उचा कति ।
महान मन मण्डलको विश्व प्रणयमा थाम्छ अति ।।
माया मोह सर्मपित वचन सचेत अति ।
बाडि प्रेम प्रणण् स्नेहले पूर्वज विते कति ।।५
निसानी विरको दृढता बल्दो अघि सरि ।
सुधार स्वास्थ्य साधाना जीवन भो भरी ।।
आलो रगत मृत्युसमझदारिमा बल्झन्छ ।
सन्तान कल्याण निर्वास हुदै रुवाई अल्झन्छ ।। ६
मर्यो भने सन्देशसारङ्गि वासुरी गाउछ ।
विर गाथा भक्तिभाव पाई सफलता पाउछ ।।
निर्कोल वहिरंग हुदै टुलुटुलु भवमा ल्याउछ ।
कटान जीवन मोडमा नौलो दृढ प्रभात पाउछ ।। ७
माटो भूमिको आदित्य भूमिमा नै मर्दछ ।
हासी प्राण सज्जा आक्रमण्मा जीवन पर्दछ ।। ८
दशधारा स्नेह मातृभाष शिक्षा उहि ।
वितरण हैन जीवन भीडको शान्ति उस्को खोई ।।
गतिविधि खोजी अलमल अर्थ पनि त्यहि ।
चिच्याउछ मनुष्य भिडवाट दुढता खोई ।। ९
जीवचक्रः
श्रवत्सय उपेन्दाय नम ः
ओउम् गुरुपरमात्मन्ये नमः
मन्धे मातारम नमः
हिमधुः पूर्वज् नमः
सखा सहृदय भक्ति सेवाय नमः।।१
मानिस सुख भोगको माया जालमा वाँच्दछ ।
वैराग्य भ्रान्तिको अननत शान्तीले जीवात्मा,परमात्म साँच्दछ ।।
सबै सेवा त्यागि कृपा विमुख हुदै,जनले इशमा अर्पन्छ ।
अनन्त देह भड्किदै मुक्ति करुणकार अनन्तमै खर्चन्छ ।।२
मन नचिनी धाममा देवतिर भड्कन्छ ।
इश सेवा र जीवात्मको शराणगति नै विर्सन्छ ।।
माया प्रेम करुणा दया र क्ष्मा सबै भित्र जेलिन ।
सांरिक जन्म मृत्यु यमलोक नरक मा जीव झेलिन ।।३
जे काम र जहिले पनि मान्छे सुखका लागि गर्छ ।
सुखको मोहमा जेलिएर सुख खोज्दै उ मर्दछ ।।
मन इन्द्रियले शराणगति जप्दै भवसागर तर्दछ ।
नियँत्रण इशमा लिन भक्ति शरणगतिमा पर्दछ ।।४
जन्मस्थल नमस्कार ः
लम्जुङ्गेलाई वधाई र सम्झना छ ।
गाउठाउको विकासमा दिने योगदानलाई ।।
अरुलाई पनि अवसर खोज्नु होला,धन्यवाद ।
कहिलेकाहि सेढाई कुमाई वहुनको पनि सम्झना गरौ ।
आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु ।
गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु ।।
एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा ।
मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ ।।१।।
बनोस् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु ।
नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको ।।
को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै ।
जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै ।।२।।
नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ ।
बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ ।।
सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि ।
हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि ।।३।।
जगत वासना ः
विवेक,वैराग्य,तितिक्षा र श्रद्धा चार साधाना ज्ञानमा छन् ।
विवेक चित्त धन नभई ज्ञानकन,छुटिन्छ संसार अनात्मना अलग गरि निचिन्त आरोग्य भै रहन।। प
दार्थको ईच्छामा चित्त नउडाउने विकारी नहुने साथमा श्रद्धा गरिने ।
यि सबै शरिर प्राण र मनबाट जित्दै आत्मामा प्रणायम धरिने ।।१।।
म मेरो र मैलेको अहंमता र वासनामा चेतना संस्कार रुमलिने ।
अहम् त्यागि स्वधर्म गर्नु राजसिक नचाहिने खर्च तामसिक वनि नगरिने ।।
म र मेरो विर्सि शुद्धभ्यास अज्ञान हटाई सिप कौशल सिक्ने सिकाउने ।
शुद्ध मन वचन कर्मले योग चित्त विचार शुद्धि पर्छ जनले गरिने ।।२।।
भावना कामना र बुद्धिवृत्ति सत्व मा शव्द स्पर्श रुप गन्ध रस चोर वने ।
कुसंगत मनवसमा नहुने लोभ,दम्भ तृष्ण र कुण्ठाका अनुरागि नगरे ।।
भावना दान दात्वय महिमा र व्यवहार सदा ज्ञानमा परे ।
यहि निधि हो सार जीवनको जन प्रविधि उन्नतमा सदा हरि भलाई गरे ।।३।।
जगत माटोमा श्रृजि माटोमा विलय विजक तिमि वासना ब्रम्हाकार ।
जन त अहं प्रमाता जाग्रत छ दृष्टि द्रस्टा म मेरो भनि अजान ।
इश चिन्तन आत्म निश्चय शुद्धि र विकार हटाई फुर्छ संस्कार ।
मिल्छ अभ्यासमा प्राणवायू उडि वित्छ छैन स्थूल आकार ।।
ज्वालामुखि
भु–गर्भ पृथ्वीको भित्री ज्यादै तातो छ र सबै पद्धार्थहरु कारणबाट तरल छन् ।
समुन्द्रको पानी तातो र चिसोको सङघर्षबाट बाफ भई पृथ्वीको धैर्यता टुटछन ।।
कमजोर स्थान विष्फोटनले भित्रको तरल पद्धार्थ लावा, खरानी, आगो बलिदिन्छ ।
उही धुवा मूस्लाको साथमा बाहिर क्षेत्रहरुलाई ढाकि जागृत ज्वालामुखी फुट्छ ।। १
जीवले ना ना किसिमका शरीरको भोग गर्न सक्छ ?
चेतन तत्वको अंश जीवात्माकोे स्थुल शरीरको कर्मको अधिनमा रहयो ।
भिन्न योनिहरु, कर्म,जन्मको उत्पत्ति संसारमा प्राणी,वनस्पत्तिले भरि भयो ।।
कर्मको गतिले कर्मचक्र,समयमा नै श्रोतकेन्द्रमा एकाकारले मुक्ति पायो ।
शरीर बदल्ने कामे कर्म भयो, प्रारब्धकोे चक्रबाट छुटकारा जन्म,मरण त्यो ।। १
जड र चेतना प्रकृतिमा जीवको उत्पत्ति,–विर्य) जीव –जीवात्मा) नै भयोे ।
पाँच कर्मइन्द्रिय,ज्ञानेन्द्रिय,प्राण,महाभूत, चार शरीर भित्रका इन्द्रिय –अन्तस्करण) जागयो ।
मन, वुद्धि, चित्त, अहंकार,अविद्या काम र कर्मले सुक्ष्म वा लिङ्ग शरीर रहयो।
यी तत्वहरुको समस्टी रुप जीव,चेतनाको श्रोतपुञ्जबाट अनन्त ब्रहाण्ड बस्यो ।। २
सत्य,पाताल सम्म रहेका चौध भुवनका लोकहरुमा चेतनरस्मी बुझिएको छ ।
छाला, मासु, रगत, नशा, बोसो, मज्जा,हाडहरु,मल, मुत्र, सिंगान, खकार त्यो ।।
भरिएको शरीरलाई स्थुल शरीर र सुक्ष्म शरीर संयुक्त भएर कर्मको फलमा ।
गतिको अधिनम जन्म र मृत्यूको माध्यमबाट जाने आउने सनातनी चेतनमा ।। ३
हराई चेतना पुञ्ज निराकारमा जीव श्रृष्टि स्वम् कालखण्डको गति रोकिन्छ ।
नासि प्राणीको शरीर,चेतन तत्व,अन्तरीक्षमा नै सर्बव्यापक तरङ्गित हुदै बस्छ ।।
शरीर,जगका कण, कणमा चेतना कोषहरुको प्राकृतिक शक्ति सन्तुलनमा हुन्छ ।
गर्भस्थान मिलि रज र विर्य तथा वनस्पत्ति जगत वायु र परागको सेचन गर्दछ ।।
वंसको उत्पत्तिमा स्त्रीको रज,पुरुषको विर्यले चेतना प्राणीको जन्म,प्रतिकुलले नाश हुन्छन् । ४
जीवको उत्पत्ति कसरी ?
चेतनाको प्रतिविम्ब नै प्राणी आकाशिय शिल्पकार (क्पथ ःभअजबलष्अक० मिल्दछ ।
प्रकृतिका ९ःभअजबलष्अब िभ्लनष्लभभच० ले ल्बतगचब िक्थकतझ बाट प्राणीको उत्पत्ति हुने गर्दछ ।। १
प्राणीले उत्पत्तिमा आकाशबाट चेतना,गति, बायुबाट अमृतमय सोमतत्व लियो ।
अगिलने चेतन शरीर, निर्माण र विकासको सामाग्री , जलबाट पोषण तत्व पायो ।।
पृथ्वीबाट आधारस्थल,गतितत्वहरु पाई समय, अनुकुल पञ्च महाभुतिय सृष्टि छ यो ।
यहि चेतन तत्वमा प्राणीको उत्पत्ति,चेतनांश –जीवात्मा) गतिशिल भइ जीव रहयो ।। २
जीवात्माको रुपान्तर
चेतन शक्तिको पुञ्ज १.साकार (देखिने) र निराकार (नदेखिने)रुपमा संचालित छ ।
जीवजन्तुमा जीवात्मा पुकारी चेतना उत्पत्ति चैतन्य जगमा गतिशिल बनि रहन्छ ।।
यी मैथुन, अमैथुन कर्मबाट उत्पत्ति हुने प्राणी, वनस्पत्ति, पितृ, देवता, यक्ष, भूतादी ।
प्रेत, पिसाच, गन्दर्भ, अप्सरा, किम्पुरुष, अश्वमुख स्थुल शरीरका प्राणीका चेतनादी ।। १
सृष्टि विनाश समयमा चैतन्य सबै तरङ्गहरु साकार,निराकारको अवस्थामा फर्कन्छ ।
साकार सृष्टि समाप्ती र निराकारले समयबधि महायूग, यूगहरुमा चेतना रहिरहन्छ ।।
महापुरुषहरु,देवी,देवता प्रारब्ध कर्मलाई मानविय सेवा,आध्यात्मीक, भौतिक, धार्मिकले ।
न्यायीक,कर्मयोग, ज्ञानयोग, भक्तियोगमा चेतना पुञ्जका साकार रुपका प्रतिनिधिले ।। २
ब्रहा, विष्णु, महेश्वर, योग मायावी शक्ति महासरास्वती, महालक्ष्मी, महाकाली बने ।
राम, कृष्ण, गौतमवुद्ध ख्रीष्ट, महाविर जैन, साइराम, रजनिस, आइन्सटाइनहरु हुने ।।
जान्न् उनीहरुको पूर्वकर्म संस्कार अनुसार भू–मण्डलमा कला,प्रविधी अवतार लिने ।
सिद्दि कर्मले जन्म लिने,समय भोग काल मृत्यूलाई वरण गर्ने, मोक्षहुने क्रम दोहोरिने ।। ३
जीव, ब्रह, र जगतको अन्तर सम्बन्ध
सबै प्राणी,शरीरको मालिक जीवात्मा अव्यक्त ब्रहाण्डका मालिक परब्रह –ब्रह) ईश्वर हुन ।
निर्गुण अवस्थाले ब्रहाण्ड,खगोलिय पिण्ड,चराचर (गति भएका र गति नभएका) सर्बत्र रहुन ।।
स्थावर, जंगम –चेतना नभएका,चेतन) प्राणी,वनस्पत्ति,किट पतङ्गको सृष्टिक्रम ब्रम्हा रोक्छन ।
प्राणी,जीवात्मा परब्रहमा नै समय सालमा गएर लय हुने,सृष्टिको संकल्प शुरु पुनः हुन्छन ।। १
परब्रहले आत्माको रुप जीवात्माको प्रकाशमय तरङ्ग,सगुणले सृष्टिको कालखण्ड सुरु हुन्छ ।
निगुर्ण अवस्थामा जग रहदा सृष्टिको काम रोकिने,क्रमगत नहुने परब्रहको विशेषता बन्छ ।।
जीव,मानिस प्राणी मध्येको सर्वश्रेष्ठ प्राणी,ऊ दैवि शक्ति,प्रकृतिक,उर्जाले नै जीवात्मा हुन्छ ।
बुझनु ब्रह स्वरुप “तत्वमसि” “तिमी नै त्यो ब्रह हौ” मानव जीवनले समयमा स्वचालन छ ।। २
रही शरीरको जीवनउर्जा ‘म’ जसलाई जीवात्माले यो ब्रह स्वरुप,म ले धारक उही बन्छ ।
मेरो नाशवान प्राकृत शरीर,जगत,ब्रहाण्ड रुवरुप जीवमा ईश्वरको अंश,कर्मको फल भोग्छ ।।
कर्मको गति,पूर्व कृत कर्मफल,भोग,स्वरुप –शरीर),ईश्वर, जगत –ब्रहाण्ड) मा सबै छ ।
लय ,जगतको उत्पत्ति, स्थीती कारक तत्व बनि ईश्वर (शक्ति) वाट ईश्वरमा नै मिल्छ ।। ३
पुर्णलाई पूर्ण विषयले जोड, घटाउ, गुणन, भाग जे गरेपनि पूर्ण नै,प्राकृत कारक हुन्छ ।
निराकार, उपाधिरहित परब्रहा पूर्ण छ, ब्रहबाट कार्यरुपको ब्रह उत्पन्न पूर्ण नै रहन्छ ।। ४
जीव ःजीवनको उपयोगिता
जीवन स शरीर जीवात्मा को एकै फरक तत्वबोध छ जगतमा ।
ज्ञान बिज्ञान र प्रकृती उही सुज्ने कला कौशलको प्रविधी फरकपना ।।
सर्मपण,आधार जीउने कर्मेन्द्रिय घटीबढी त प्राणीमा रहे हुन कति ।
जन्म,खाद्द,प्राण चेतना र मोक्ष मृत्युपछि रहने योनी कालगति ।। १
सर्मपण,समय,श्रम कर्मादी मन बुद्धि चेतना छ फरक ।
आहार,निन्द्र,भय मैथुन संगै जीव बिकास क्रम,चोला हृदय अति ।
धरती उही ,आकस,पञ्चमहाभूत एकै सृष्टि,स्थिती रलय जन्मो को हुन्छ ।
जीवन यह लिला सुकर्म पितृ,वंश सरलता मनुष्य बुज्झदछ ।। २
पालन पोष जीवन रक्ष र वंश परम्परा सबै शरीर धारीको मूक्ति उही ।
गति,मति,गुण शेष भिन्न रहदै यहलिला को दिनाचार्य समाप्ती ।।
चेतना,परा अपरा प्रकृती,बृद्धपन सबै उही उस्तै रहे ।
भूत भविष्यत वर्तमान समय चाहार्दछ,धाम धर्म त कर्म बनिरहे ।। ३
सबै प्रकृतीका मालि उनै ईश,जुन बाटो र धर्म ले प्राणी बितोस कालखण्ड ।
बिज्ञान र भावि पुस्ता खोजे संम्भव,समभाव,सृष्टि जग अखण्ड ।। ४
जीवात्मा र शरीरको अन्र्तसम्बन्ध
जीवको परिवर्तन जन्म,जीवन र मरणले चल्छ ।
जीवन अन्तरिक्षा,यमलोक ,स्वर्गलोक धरतीमा घुम्छ ।।
कर्मको निरिक्ष्क मूल्याङ्गकन यमलोकमा हुन्छ।
फल,भोग,कर्मबन्धन जीवले चलाईरहन्छ ।। १
सकाम र निस्काम फलमा जन्मको भोग र मोक्ष हुन्छ।।
अर्को र पुर्नजन्म मोक्षको समदर्शि र समभावले ।
देह,गर्भ वा योनी फेरी किन शरिर पायो कुन यत्नले ।।
मोक्षमा कुन कारक तत्व,समदर्शि वा परोपकार थपियो ।। २
किन बहुजन हितमा अतुलनीय पूय पूय जीवनमा थपियो ।।
कुन मृतयशैयामा जिर्ण जर्जर शरिर प्राण वायू उडाउछ।
जीवात्माबाट निक्ली किन उ बाहिर भड्कन्छ आउछ ।
।शरीरवाट छुटि किन वायू अन्तरिक्षा वा देहमा भड्कन्छ ।। ३
कुन पितृ तर्पण वा खाद्द,पूजा संस्मरणमा उ यथास्थान जान्छ ।।
बुझनु मानिसको जन्म कर्म र आचार मृतयुको यज्ञ कर्मादी ।
पिण्ड तर्पण दान सम्झना पितृ बनि भड्किने गति ।
घरपरिवारबाट छुटी रक्षामा वायूमण्डलको प्रेत्तात्म ।
निर्माण छ शरिर जीव रुप आत्मा क्रिया श्रद्धा दिनु तर्पण।।
भड्किने आत्मा एक चेतन शरिर बन्छ प्रेतका दश इन्द्रियहरु ।
गतिशिल छन् साविक जन्मका दुख सुखका भोगकालहरु ।।
कर्म फल भोगी नाशवान शरिर दशगत श्रद्धा गरिदिनु ।। ४
सदगत पछि सके १घदिन नसके ५ दिनमा उम्कनु ।।
मरेको जीवात्माले शरिर धारणगरी गएपछि ।
दुखसुख बुझाईदिनु पिण्ड,तर्पण ,श्राद्धा चोखो नितिमा गहुत खाई ।।
यहि अपरा रुपी जड प्रकृतीमा परारुपी चेतना प्रकृती चल्छ।
जहाँ प्राणी वनस्पती,जीव जगत स्वत जीवन सम्भव हुन्छ।। ५
स्वर्ग नर्कको कथन वा मिथक भनी बुझनु ।
भ्रम र नास्तिकको मतलवी भनी यहि चेतना सुज्नु ।।
आत्मा विना शरीर,शूक्ष्म शरीरमा रहन्छ ।
जीवात्माको शरीरर परा र अपरा प्रकृतीको जीम्मामा ह्न्छ ।। ६
शरीरका कर्म,नाफा वा घाटा प्रकृतीनै स्विकार्दछ ।
जन्मको फल ,प्रारब्ध अनुसारजीवमा थपघट रहन्छ ।
शरीरमा आत्मा,परमात्मा,जीवात्म एकाकार भई बस्छ ।
शरीरबाटनै कीट पतङ्ग ८४ लाख योनीमा जन्म मरण चक्र चल्छ ।। ७
प्रेतात्म शरिरबिना वायूमण्डलमा भड्किन्छ ।
आत्मा शुक्ष्म शरीरर धारणले नरक र स्वर्गलोक घुम्छ ।।
जीवात्मा प्रकृतीको गुणतीत मायाले मन,इीन्द्रय बुद्धिमा जान्छ ।
तब न मनुष्य जीवन अमूल्य,दूर्लभ हुँदा पवित्र कत्र्तव्य कर्ममा हुन्छ।। ८
चेतना र प्रकृती जीवमा हुदा जीवन जीवित रहन्छ।
जीवात्मा वसेकोनासवान शरीर मरेपछि आत्मा अलगिन्छ ।
प्राण्ी योनीको गर्भमा प्रवेश नहुदासम्म आत्मा बिनाको शरीर हुन्छ।।
जीवात्माको निवास वायूमण्डल,अन्तरिक्षा,आकस हुन्छ।। ८
आत्मा अलगिएको शूक्ष्म शरीर कर्म फल भागीदार छ।
नरक,पितृ,देवलोक त कर्मको सञ्चित आत्मा शूक्ष्म शरिरमा बस्छ ।
मानव शरीर जीवात्मा अलग शूक्ष्म शररीर अन्तरिक्षामा भड्किन्छ ।
कर्मफल अनुसार नरकलोक र स्वर्गलोक भोगीरहन्छ ।। ९
जन्म जन्मान्तरको अभ्यास,कर्म,सत् चित् आनन्द लिनु ।
परमधान जानु,प्राणी बनस्पतीको योनी गर्भमा जन्मनु ।
मोक्ष ,अधिकारमा दुर्लभर अमूल्य मानव शरिर बनोस ।
स्वर्गमा वस्ने देव,देवी पनि यहि असल योनीमा जन्मन्छन् ।। १०
पूण्य,परमधाम सबै जीवन मरण प्रकृती नै पृथ्वि साहरा बन्छ ।।
आत्मा र परमात्माको मिलन योग जहाँ ध्यान,तिन्तन रहन्छ ।
ऋषि बुद्धिजीवि,साधु संगत र सर्मपण अपनाईन्छ ।
योग अनन्त शरि र ईन्द्रियहरुले आत्मा परमात्मा मिलाउछ ।। ११
शरीर चित्त अवयव भौतिकबनि आध्यात्माले जीवात्मा मुक्ति छ ।।
चेतना र चैतन्य स्वरुप आत्मा प्राणी जीवित सम्म रहन्छ ।
जव चेतना,प्रकृती निस्किन्छ,नाशवान शरीरर मूढ,मूर्दा बन्दछ ।।
मूर्दाको श्मशानघाटमा लगि दाहसंस्कार पछि आत्मा परिवर्तित हुन्छ ।। १२
यहीबाट उ प्रेतात्माबनि संसारको अर्को अध्यायमा प्रवेश हुन्छ ।।
मोह,काम वास्ना टुटी चैतन्य हटी लोभ लाभ के छ मूर्दामा ।
सन्तान रुने कराउने त अव पितृ तर्पण र श्रद्धा तिथी सम्झनामा ।। १३
ब्रम्ह्ाँण्डमा खगोलीय पिण्ड,विष्फोटन भैरहन्छ ।
अन्तरालमा टुट्नेफुट्ने वा जोडिने क्रमगत नै बन्दछ ।।
कोहि स्वतन्त्र पिण्ड,आकार्षण र बिर्कषण वा स्थीर गति हुन्छ ।
यहि यस्तै परिवर्तन नै कर्म गति प्राणी वनस्पती रहन्छ ।। १५
शरिरमा आत्मा रहदा,शरीर र अन्तस्करण सधै सफा गर्नुपर्छ ।
शुद्ध र पवित्र शरीर नभए भौतिक र आध्यात्मिक शुद्धि असंम्भव बन्छ ।।
अपवित्रनै किटाणू नासि रक्त,मोज्जा र हड्डि बनाउनु पर्छ ।
बाहिरी मयल त नुहाईन्छ,अन्तसंस्करण धर्म शुद्धि बनउनु छ ।। १६
गति र गतिहिन चराचर,स्थवर,जङ्गम सबै महाभूतादीको अधिनस्थ ।
परा,चेतना र अपरा,जड प्रकृतीको जिम्माले छ तटस्थ ।।
प्रकृती र वनस्पती सबैको आधर प्रकृतीमा प्रारब्धको कमाई हुन्छ ।
कर्म बन्धन र फलनै कर्म बन्धनमा रही समयमा अनुवन्धित रहन्छ ।। १७
सृष्टि संरचना,गास,वास,कपास,बिज्ञान यही बाधिन्छ ।।
हटाई कर्मेन्द्रिय र ज्ञानेन्द्रियले माय मोह र अल्प बुद्धिलाई ।
मनोरन्जन,भौतिक आमोद प्रमोद सुखी सन्तान र भाई ।।
सबै ज्ञान,बिज्ञान,यश ऐश्वर्य रंग रुप रस गन्धमा ।। १८
लालसा,तृष्ण,माय,ईष्र्य सबै ुबझनु भोगका कर्म बन्धन ।
जीवात्मा ढले पििछ,आत्मा भावतित् नभए बन्दछ कुन काम ।।
के चिन्छ मूढ शरीर मन,बुद्धि बसमा कुन योनी आफालिने ।
मनले बास्नारुपी योनी चक्र,गति पर्छ जीव भड्किने ।। १९
आत्मा देखि परमात्मा सम्म भावतित कुन संगत ।
दल,शास्त्र के आत्मासाक्ष्तकार शरीर रुपि कपडा जस्तै योनी तक ।।
चिन्नु मन,बुद्धि,शरीरको उर्जा ज्ञानको जीन्दगी उज्यालो ।
त्यागि मन्दबुद्धि र अल्पज्ञ अन्धार लोभ,धनको अध्यारो ।। २०
ज्ञान,वैरागय र भक्तिमा अभ्यस्त बन्नु जनको मन बुद्धिले ।
आत्मासाक्षत्कार गरी जीवात्म,शरीरबासका आत्माले ।
अन्तरआत्मा,भूतात्म,प्रेतात्मा,पितृआत्मा,देवात्माको भेद बुझनु ।
श्रोत,परमात्मा,ईश कर्म स्वरुपले जीव मोक्ष प्राप्त गर्नु ।। २१
जन्म मरणको चारासी लाख योनी बन्धन हटाउनु ।
शरीर जीवित रहदा वंश परम्परा कुल आचरण अनुसार रहनु ।।
सत्संग,आस्तिक बिषयको सोच,खोजमा मन इन्द्रियहरु लगाउनु ।
जिज्ञासा सत्शास्त्र,गुरुको अध्यायनले मन,बुद्धि ,आत्मा साक्षत्कार बनाउनु ।। २२
सर्मपित मन,बुद्धि,इन्द्रियको कर्म र यत्नले जीवात्मा छुटकारामा लाग्नु ।
निराकार,निराधार,सर्वव्यापक र सर्वद्रष्टा परमात्मा परिवर्तन अन्त बनाउनु ।।
मनले बुद्धिलाई वशमा राखिने ब्रम्हाले जीवात्माको सृष्टि गरे ।
परा र अपरा प्रकृतीको जीम्मामा छोडी प्रकृती मिलनमा छोडे ।। २३
प्रकृती मिलानमा भाले र पोथीको संभोगमा ज्ञानेन्द्रिय कर्म इन्द्रिय
मनले ।बुद्धि,अंहकार र आत्मा सहितको खगोलिय पिण्ड पृथ्वि,नाशवान शरीरका जीव जन्मिए ।।
जीव,प्राणीमा आत्मा बस्ने हुँदा उहि आत्मा जीवात्मा कहलिए ।। २४
परमात्मा ब्रम्हाँबाट प्रकृतीमा,प्राणीमा,मानव शरीर हुदै क्रमश पर्के ब्रम्ह्ाँँमा ।
यहि अनन्त जीवको जीवनमा यात्रा अन्त रहन्छ ब्रम्हाँण्डमा ।।
परा प्रकृती भावात्मक र भगवान स्वरुप हो ।
जग,जगत,चराचर सबै हुनेब्रम्हाँण्डको परिवर्तन जो ।। २५
परिवर्तन।गति र कर्मको आधारमा सृष्टि सञ्चालन रजोगुणमा अपरा प्रकृतीमा ।
निर्मित र बन्धित स्थुल शरीरमा जीवात्मा रहि बस्छ ।
नाशवान शरीर समय,सापेक्ष अमर स्वरुपमा रहिरहन्छ ।। २६
अमरअत्माका स्वरुप सृजना अपराप्रकृतीमा हर्दमनै हुन्छ ।
यही जीवात्मारुपी आत्मालाई वाशवान जड शक्ति मिलि ।
जड बस्तुमा आत्मा शक्ति विद्युतीय तरङ्ग उर्जा छ झिलिमिलि ।। २७
यहि उर्जा प्राण्ीको वीर्य प्रवेश गराई ।
निर्जिमा सजिव विद्युत उर्जाले स्त्रीको रजो रुपमा सर्वव्यापक सजाई ।।
यही वीजरुप माटोमा सुरक्षित जड प्रकृतीको अपरा माध्यममले ।
ईन्द्रिय,कर्मेन्द्रिय सबै मन बुद्धि अंहको नाशवान जन्मी शरीरले ।। २८
आचार विधान गति र मतिमा शरीरको साकार ईशरुपमा ।
बिष्णुदेव गुण,स्वाभाव भगवानको शरीर साकार प्राणीरुपमा ।।
शरीर साध्य हैन, साध्यमा भगवानको दुरुप्रयोग नगर्नु ।।२९
जीवात्माको जन्म प्राप्य स्थूल परिवर्तनमा भगवान जप,सम्झ ।
प्रणी शरीर साकार कर्ममो साकार रुप नतिजा सबै बुझ ।।
जन्महुदानै शरीर,बुद्धि,आयू,कर्म नया योनी पूर्नजन्म बुझिलिनु ।
अपरा प्रकृती आमा उनै पालन पोषण काम छ अपरा प्रकृतीमा ।। ३०
नया जन्म र कर्म आमाका स्वभाव,आहार विहार कर्म साविक जन्मका ।
आमा त कत्र्तव्यकर्ममा जन्माउछीन प्ररब्धा छ कर्ममा ।
बितेका कर्म फल जन्म,सुख,दुख धनी गरीव जीवका पछिल्ला भोगकाल ।
रोग,निरोध,मूर्ख,धूर्त ज्ञान,सज्जन,महानता वीर्यका ज्ञात स्वरुप ।। ३१
बिज्ञान,कला,प्रतिभा शरीर आफू आत्माको प्यारो र पवित्र छ ।
अरु जीवात्मा,प्राणी पशूबली परमात्मा खुसि हैन,जीव तिम्रो ।
नाउ देवी,देवताको बताई जीवात्मा नाश छ कुन हकको ।।
चढाउने,भाकल नाउ हैन पेट र पोषण रुपको खाना ।। ३२
स्वाद,रगत,मासु पर जीवको पशू वा शरीर मास्न ।।
जीवात्माले जीवात्माको जीउ ज्यान शरिर खादैन बुझे ।
बलियो र पोष्ण खोजी शोषण गरको केही मान्छेहरुले ।।
भोजन अर्को जीवको शरीर,पञ्चमहाभूतनै पापमा बिलाउने ।। ३३
आत्मा नासी जीवात्माको कर्म वोध,नबुझि कुन मुक्ति रहने ।।
जीवीत रीरको चेतना प्रकृती आत्माको निवास शरीमानै बस्दछ ।
शरीर मारीआत्मा धपाई जीवशेष,मासु मन सुब खान्छ ।।
अपराध भनौ त उ बाच्यो,तर मारकाट नगर पशुबलि भन्छुु ।। ३४
शरीर मारेर आत्मा नधपाउ भाई जगतका सृष्टिको ।
कर्म बन्धनमा नवाँध हलिया कमैया दास हुदैन जन्म जो ।।
बिष्णुको सत् प्रकृती यो जन्म नहुदै गर्भमा,जन्मेपछि पनि मर्छ ।
जवानी,यौवन,पूर्ण दुख सुखमा किन यमराजले हर्छ ।। ३५
पूर्णनै प्रारब्धको कर्म भोगाई जीवात्माको छ ।
मानो पुरा भो,सृष्टि संहारक तिम्रो विनासलाई ढोकामा हुन्छ ।।
प्राणीको नाशवान शरिर त्यागी प्राण जाग्नु आत्मा नै परमात्मा ।
शरीबाट उम्कि परमधाम नपुग्दा सममको उ नै हो जीवात्मा ।। ३६
बुझनु प्राणी मर्छ,जीवात्मा मरेन प्रमाण यही बुझनु ।
यही जीवात्मा भक्त वा ईशको समावेशले स्वरुपमा बस्नु ।
जीवात्मा नाशवान शरीरबाट छ्ट्छ कालान्तर भगवानमा लिन छ ।
सधै जन्मनु चौरासी योनी विताई,मर्नु शरीरबाट उ नासिन्छ ।। ३७
कर्म,इन्द्रिय,ज्ञानेन्द्रिय,मन बुद्धि अंहतत्वमा प्राणी बाधिनु ।
जन्म,मरण,स्वर्ग नर्क,भिन्न योनीमा जन्मी यात्री बनी रहनु ।।
उर्जा र क्रियशिल जीवात्मा निर्दोष,निराकार बनि सकाम कर्मि हो ।
धन,सम्पती,लालास,द्देष,रागमा शरीर र मनले फसाउने बन्धनमा रह्यो ।। ३८
कर्मबन्धन,निष्काम कर्मले आत्मा साक्षतकार भै जीवात्मको पथ ।
थय,निर्धारणका समय शरीरसित सम्बन्धित प्रकृती बहेको रथ ।।
मानिस,प्राणी जीवन धान्न जल,आहार,भय,मैथुन अष्ट प्रकृती ।
गास,वास कपास अन्न र जलको शरीर सगैका नाशवान ।।३९
कर्मबन्धनको ढाप शरीररुपी कपाड समान बदलीन्छ सारा जग ।
आत्मा उही शरीर फेरी नया बस्त्र समान मरे पछि निस्कन्छ तव ।।
आत्माकै अस्तित्वमा जन्म योनी,तितो,तातो रहदासम्म ।
बोल्ने हास्ने कर्माद ीगर्ने प्रविधी शिप कौशलले शरीर छ टम्म ।। ४०
समय अस्तित्व आदी पञ्चमहाभूत शरीरको बुझनु अस्तित्वले ।
प्राण जगाउन चुस्ने,चपाउने,पिउने चाट्ने जीवका कर्मादीले ।।
त्रीगुणमय शरीरको आत्मा ज्ञानमा खुली जीवन ज्योर्तिमय बन्छ ।
चेतना प्रकृती तरङ्गले मनमा अभ्यस्त जीवनै जीवन मोक्ष रहन्छ ।। ४१
देहबाट जव चेतना प्रकृती जब उड्छ,कर्म शून्य उ मूर्दा बनि ढल्छ ।
निर्जीव र निर्रथक शरीरबाट आत्मा अलगरही देह परात्मानै लीन छ ।। ४२
जीवको परिवर्तन जन्म,जीवन र मरणले चल्छ ।
जीवन अन्तरिक्षा,यमलोक ,स्वर्गलोक धरतीमा घुम्छ ।।
कर्मको निरिक्ष्क मूल्याङ्गकन यमलोकमा हुन्छ।
फल,भोग,कर्मबन्धन जीवले चलाईरहन्छ ।। ४३
सकाम र निस्काम फलमा जन्मको भोग र मोक्ष हुन्छ।।
अर्को र पुर्नजन्म मोक्षको समदर्शि र समभावले ।
देह,गर्भ वा योनी फेरी किन शरिर पायो कुन यत्नले ।।
मोक्षमा कुन कारक तत्व,समदर्शि वा परोपकार थपियो ।। ४४
किन बहुजन हितमा अतुलनीय पूय पूय जीवनमा थपियो ।।
कुन मृतयशैयामा जिर्ण जर्जर शरिर प्राण वायू उडाउछ।
जीवात्माबाट निक्ली किन उ बाहिर भड्कन्छ आउछ ।।
श िवाट छुटि किन वायू अन्तरिक्षा वा देहमा भड्कन्छ ।। ४५
कुन पितृ तर्पण वा खाद्द,पूजा संस्मरणमा उ यथास्थान जान्छ ।।
बुझनु मानिसको जन्म कर्म र आचार मृतयुको यज्ञ कर्मादी ।
पिण्ड तर्पण दान सम्झना पितृ बनि भड्किने गति ।
घरपरिवारबाट छुटी रक्षामा वायूमण्डलको प्रेत्तात्म ।। ४६
निर्माण छ शरिर जीव रुप आत्मा क्रिया श्रद्धा दिनु तर्पण।।
भ्किने आत्मा एक चेतन शरिर बन्छ प्रेतका दश इन्द्रियहरु ।
गतिशिल छन् साविक जन्मका दुख सुखका भोगकालहरु ।।
कर्म फल भोगी नाशवान शरिर दशगत श्रद्धा गरिदिनु ।। ४७
सदगत पछि सके १घदिन नसके ५ दिनमा उम्कनु ।।
मरेको जीवात्माले शरिर धारणगरी गएपछि ।
दुखसुख बुझाईदिनु पिण्ड,तर्पण ,श्राद्धा चोखो नितिमा गहुत खाई ।।
यहि अपरा रुपी जड प्रकृतीमा परारुपी चेतना प्रकृती चल्छ।। ४८
जहाँ प्राणी वनस्पती,जीव जगत स्वत जीवन सम्भव हुन्छ।।
स्वर्ग नर्कको कथन वा मिथक भनी बुझनु ।
भ्रम र नास्तिकको मतलवी भनी यहि चेतना सुज्नु ।।
आत्मा विना शरीर,शूक्ष्म शरीरमा रहन्छ ।। ४९
जीवात्माको शरीरर परा र अपरा प्रकृतीको जीम्मामा ह्न्छ ।।
शरीका कर्म,नाफा वा घाटा प्रकृतीनै स्विकार्दछ ।
जन्मको फल ,प्रारब्ध अनुसारजीवमा थपघट रहन्छ ।
शरीरमा आत्मा,परमात्मा,जीवात्म एकाकार भई बस्छ ।। ५०
शरीरबाटनै कीट पतङ्ग ८४ लाख योनीमा जन्म मरण चक्र चल्छ ।।
प्रेतात्म शरिरबिना वायूमण्डलमा भड्किन्छ ।
आत्मा शुक्ष्म शरीरर धारणले नरक र स्वर्गलोक घुम्छ ।।
जीवात्मा प्रकृतीको गुणतीत मायाले मन,इीन्द्रय बुद्धिमा जान्छ ।। ५१
तब न मनुष्य जीवन अमूल्य,दूर्लभ हुँदा पवित्र कत्र्तव्य कर्ममा हुन्छ।।
चेतना र प्रकृती जीवमा हुदा जीवन जीवित रहन्छ।
जीवात्मा वसेकोनासवान शरीर मरेपछि आत्मा अलगिन्छ ।
प्राण्ी योनीको गर्भमा प्रवेश नहुदासम्म आत्मा बिनाको शरीर हुन्छ।। ५२
जीवात्माको निवास वायूमण्डल,अन्तरिक्षा,आकस हुन्छ।
आत्मा अलगिएको शूक्ष्म शरीर कर्म फल भागीदार छ।
नरक,पितृ,देवलोक त कर्मको सञ्चित आत्मा शूक्ष्म शरिरमा बस्छ ।
मानव शरीर जीवात्मा अलग शूक्ष्म शररीर अन्तरिक्षामा भड्किन्छ ।। ५३
कर्मफल अनुसार नरकलोक र स्वर्गलोक भोगीरहन्छ ।
जन्म जन्मान्तरको अभ्यास,कर्म,सत् चित् आनन्द लिनु ।
परमधान जानु,प्राणी बनस्पतीको योनी गर्भमा जन्मनु ।
मोक्ष ,अधिकारमा दुर्लभर अमूल्य मानव शरिर बनोस ।।५४
स्वर्गमा वस्ने देव,देवी पनि यहि असल योनीमा जन्मन्छन् ।
पूण्य,परमधाम सबै जीवन मरण प्रकृती नै पृथ्वि साहरा बन्छ ।।
आत्मा र परमात्माको मिलन योग जहाँ ध्यान,तिन्तन रहन्छ ।
ऋषि बुद्धिजीवि,साधु संगत र सर्मपण अपनाईन्छ ।। ५५
योग अनन्त शरि र ईन्द्रियहरुले आत्मा परमात्मा मिलाउछ ।
शरीर चित्त अवयव भौतिकबनि आध्यात्माले जीवात्मा मुक्ति छ ।।
चेतना र चैतन्य स्वरुप आत्मा प्राणी जीवित सम्म रहन्छ ।
जव चेतना,प्रकृती निस्किन्छ,नाशवान शरीरर मूढ,मूर्दा बन्दछ ।। ५६
मूर्दाको श्मशानघाटमा लगि दाहसंस्कार पछि आत्मा परिवर्तित हुन्छ ।
यहीबाट उ प्रेतात्माबनि संसारको अर्को अध्यायमा प्रवेश हुन्छ ।।
मोह,काम वास्ना टुटी चैतन्य हटी लोभ लाभ के छ मूर्दामा ।
सन्तान रुने कराउने त अव पितृ तर्पण र श्रद्धा तिथी सम्झनामा ।। ५७
ब्रम्ह्ाँण्डमा खगोलीय पिण्ड,विष्फोटन भैरहन्छ ।
अन्तरालमा टुट्नेफुट्ने वा जोडिने क्रमगत नै बन्दछ ।।
कोहि स्वतन्त्र पिण्ड,आकार्षण र बिर्कषण वा स्थीर गति हुन्छ ।
यहि यस्तै परिवर्तन नै कर्म गति प्राणी वनस्पती रहन्छ ।। ५८
शरिरमा आत्मा रहदा,शरीर र अन्तस्करण सधै सफा गर्नुपर्छ ।
शुद्ध र पवित्र शरीर नभए भौतिक र आध्यात्मिक शुद्धि असंम्भव बन्छ ।।
अपवित्रनै किटाणू नासि रक्त,मोज्जा र हड्डि बनाउनु पर्छ ।
बाहिरी मयल त नुहाईन्छ,अन्तसंस्करण धर्म शुद्धि बनउनु छ ।। ५९
गति र गतिहिन चराचर,स्थवर,जङ्गम सबै महाभूतादीको अधिनस्थ ।
परा,चेतना र अपरा,जड प्रकृतीको जिम्माले छ तटस्थ ।।
प्रकृती र वनस्पती सबैको आधर प्रकृतीमा प्रारब्धको कमाई हुन्छ ।
कर्म बन्धन र फलनै कर्म बन्धनमा रही समयमा अनुवन्धित रहन्छ ।। ६०
सृष्टि संरचना,गास,वास,कपास,बिज्ञान यही बाधिन्छ ।।
हटाई कर्मेन्द्रिय र ज्ञानेन्द्रियले माय मोह र अल्प बुद्धिलाई ।
मनोरन्जन,भौतिक आमोद प्रमोद सुखी सन्तान र भाई ।।
सबै ज्ञान,बिज्ञान,यश ऐश्वर्य रंग रुप रस गन्धमा ।। ६१
लालसा,तृष्ण,माय,ईष्र्य सबै ुबझनु भोगका कर्म बन्धन ।
जीवात्मा ढले पििछ,आत्मा भावतित् नभए बन्दछ कुन काम ।।
के चिन्छ मूढ शरीर मन,बुद्धि बसमा कुन योनी आफालिने ।
मनले बास्नारुपी योनी चक्र,गति पर्छ जीव भड्किने ।। ६२
आत्मा देखि परमात्मा सम्म भावतित कुन संगत ।
दल,शास्त्र के आत्मासाक्ष्तकार शरीर रुपि कपडा जस्तै योनी तक ।।
चिन्नु मन,बुद्धि,शरीरको उर्जा ज्ञानको जीन्दगी उज्यालो ।
त्यागि मन्दबुद्धि र अल्पज्ञ अन्धार लोभ,धनको अध्यारो ।। ६४
ज्ञान,वैरागय र भक्तिमा अभ्यस्त बन्नु जनको मन बुद्धिले ।
आत्मासाक्षत्कार गरी जीवात्म,शरीरबासका आत्माले ।
अन्तरआत्मा,भूतात्म,प्रेतात्मा,पितृआत्मा,देवात्माको भेद बुझनु ।
श्रोत,परमात्मा,ईश कर्म स्वरुपले जीव मोक्ष प्राप्त गर्नु ।। ६५
जन्म मरणको चारासी लाख योनी बन्धन हटाउनु ।
शरीर जीवित रहदा वंश परम्परा कुल आचरण अनुसार रहनु ।।
सत्संग,आस्तिक बिषयको सोच,खोजमा मन इन्द्रियहरु लगाउनु ।
जिज्ञासा सत्शास्त्र,गुरुको अध्यायनले मन,बुद्धि ,आत्मा साक्षत्कार बनाउनु ।। ६६
सर्मपित मन,बुद्धि,इन्द्रियको कर्म र यत्नले जीवात्मा छुटकारामा लाग्नु ।
निराकार,निराधार,सर्वव्यापक र सर्वद्रष्टा परमात्मा परिवर्तन अन्त बनाउनु ।।
मनले बुद्धिलाई वशमा राखिने ब्रम्हाले जीवात्माको सृष्टि गरे ।
परा र अपरा प्रकृतीको जीम्मामा छोडी प्रकृती मिलनमा छोडे ।। ६७
प्रकृती मिलानमा भाले र पोथीको संभोगमा ज्ञानेन्द्रिय कर्म इन्द्रिय मनले ।
बुद्धि,अंहकार र आत्मा सहितको खगोलिय पिण्ड पृथ्वि,नाशवान शरीरका जीव जन्मिए ।।
जीव,प्राणीमा आत्मा बस्ने हुँदा उहि आत्मा जीवात्मा कहलिए ।
परमात्मा ब्रम्हाँबाट प्रकृतीमा,प्राणीमा,मानव शरीर हुदै क्रमश पर्के ब्रम्ह्ाँँमा ।। ६८
यहि अनन्त जीवको जीवनमा यात्रा अन्त रहन्छ ब्रम्हाँण्डमा ।।
परा प्रकृती भावात्मक र भगवान स्वरुप हो ।
जग,जगत,चराचर सबै हुनेब्रम्हाँण्डको परिवर्तन जो ।।
परिवर्तन।गति र कर्मको आधारमा सृष्टि सञ्चालन रजोगुणमा अपरा प्रकृतीमा ।। ६९
निर्मित र बन्धित स्थुल शरीरमा जीवात्मा रहि बस्छ ।
नाशवान शरीर समय,सापेक्ष अमर स्वरुपमा रहिरहन्छ ।।
अमरअत्माका स्वरुप सृजना अपराप्रकृतीमा हर्दमनै हुन्छ ।
यही जीवात्मारुपी आत्मालाई वाशवान जड शक्ति मिलि ।। ७०
जड बस्तुमा आत्मा शक्ति विद्युतीय तरङ्ग उर्जा छ झिलिमिलि ।
यहि उर्जा प्राण्ीको वीर्य प्रवेश गराई ।
निर्जिमा सजिव विद्युत उर्जाले स्त्रीको रजो रुपमा सर्वव्यापक सजाई ।।
यही वीजरुप माटोमा सुरक्षित जड प्रकृतीको अपरा माध्यममले ।।७१
ईन्द्रिय,कर्मेन्द्रिय सबै मन बुद्धि अंहको नाशवान जन्मी शरीरले ।।
आचार विधान गति र मतिमा शरीरको साकार ईशरुपमा ।
बिष्णुदेव गुण,स्वाभाव भगवानको शरीर साकार प्राणीरुपमा ।।
शरीर साध्य हैन, साध्यमा भगवानको दुरुप्रयोग नगर्नु ।। ७२
जीवात्माको जन्म प्राप्य स्थूल परिवर्तनमा भगवान जप,सम्झ ।
प्रणी शरीर साकार कर्ममो साकार रुप नतिजा सबै बुझ ।।
जन्महुदानै शरीर,बुद्धि,आयू,कर्म नया योनी पूर्नजन्म बुझिलिनु ।
अपरा प्रकृती आमा उनै पालन पोषण काम छ अपरा प्रकृतीमा ।। ७३
नया जन्म र कर्म आमाका स्वभाव,आहार विहार कर्म साविक जन्मका ।
आमा त कत्र्तव्यकर्ममा जन्माउछीन प्ररब्धा छ कर्ममा ।
बितेका कर्म फल जन्म,सुख,दुख धनी गरीव जीवका पछिल्ला भोगकाल ।
रोग,निरोध,मूर्ख,धूर्त ज्ञान,सज्जन,महानता वीर्यका ज्ञात स्वरुप ।। ७४
बिज्ञान,कला,प्रतिभा शरीर आफू आत्माको प्यारो र पवित्र छ ।
अरु जीवात्मा,प्राणी पशूबली परमात्मा खुसि हैन,जीव तिम्रो ।
नाउ देवी,देवताको बताई जीवात्मा नाश छ कुन हकको ।।
चढाउने,भाकल नाउ हैन पेट र पोषण रुपको खाना ।। ७५
स्वाद,रगत,मासु पर जीवको पशू वा शरीर मास्न ।।
जीवात्माले जीवात्माको जीउ ज्यान शरिर खादैन बुझे ।
बलियो र पोष्ण खोजी शोषण गरको केही मान्छेहरुले ।।
भोजन अर्को जीवको शरीर,पञ्चमहाभूतनै पापमा बिलाउने ।। ७६
आत्मा नासी जीवात्माको कर्म वोध,नबुझि कुन मुक्ति रहने ।।
जीवीत रीरको चेतना प्रकृती आत्माको निवास शरीमानै बस्दछ ।
शरीर मारीआत्मा धपाई जीवशेष,मासु मन सुब खान्छ ।।
अपराध भनौ त उ बाच्यो,तर मारकाट नगर पशुबलि भन्छुु ।। ७७
शरीर मारेर आत्मा नधपाउ भाई जगतका सृष्टिको ।
कर्म बन्धनमा नवाँध हलिया कमैया दास हुदैन जन्म जो ।।
बिष्णुको सत् प्रकृती यो जन्म नहुदै गर्भमा,जन्मेपछि पनि मर्छ ।
जवानी,यौवन,पूर्ण दुख सुखमा किन यमराजले हर्छ ।। ७८
पूर्णनै प्रारब्धको कर्म भोगाई जीवात्माको छ ।
मानो पुरा भो,सृष्टि संहारक तिम्रो विनासलाई ढोकामा हुन्छ ।।
प्राणीको नाशवान शरिर त्यागी प्राण जाग्नु आत्मा नै परमात्मा ।
शरीबाट उम्कि परमधाम नपुग्दा सममको उ नै हो जीवात्मा ।। ७९
बुझनु प्राणी मर्छ,जीवात्मा मरेन प्रमाण यही बुझनु ।
यही जीवात्मा भक्त वा ईशको समावेशले स्वरुपमा बस्नु ।
जीवात्मा नाशवान शरीरबाट छ्ट्छ कालान्तर भगवानमा लिन छ ।
सधै जन्मनु चौरासी योनी विताई,मर्नु शरीरबाट उ नासिन्छ ।। ८०
कर्म,इन्द्रिय,ज्ञानेन्द्रिय,मन बुद्धि अंहतत्वमा प्राणी बाधिनु ।
जन्म,मरण,स्वर्ग नर्क,भिन्न योनीमा जन्मी यात्री बनी रहनु ।।
उर्जा र क्रियशिल जीवात्मा निर्दोष,निराकार बनि सकाम कर्मि हो ।
धन,सम्पती,लालास,द्देष,रागमा शरीर र मनले फसाउने बन्धनमा रह्यो ।। ८१
कर्मबन्धन,निष्काम कर्मले आत्मा साक्षतकार भै जीवात्मको पथ ।
थय,निर्धारणका समय शरीरसित सम्बन्धित प्रकृती बहेको रथ ।।
मानिस,प्राणी जीवन धान्न जल,आहार,भय,मैथुन अष्ट प्रकृती ।
गास,वास कपास अन्न र जलको शरीर सगैका नाशवान ।। ८२
कर्मबन्धनको ढाप शरीररुपी कपाड समान बदलीन्छ सारा जग ।
आत्मा उही शरीर फेरी नया बस्त्र समान मरे पछि निस्कन्छ तव ।।
आत्माकै अस्तित्वमा जन्म योनी,तितो,तातो रहदासम्म ।
बोल्ने हास्ने कर्माद ीगर्ने प्रविधी शिप कौशलले शरीर छ टम्म ।। ८३
समय अस्तित्व आदी पञ्चमहाभूत शरीरको बुझनु अस्तित्वले ।
प्राण जगाउन चुस्ने,चपाउने,पिउने चाट्ने जीवका कर्मादीले ।।
त्रीगुणमय शरीरको आत्मा ज्ञानमा खुली जीवन ज्योर्तिमय बन्छ ।
चेतना प्रकृती तरङ्गले मनमा अभ्यस्त जीवनै जीवन मोक्ष रहन्छ ।। ८४
देहबाट जव चेतना प्रकृती जब उड्छ,कर्म शून्य उ मूर्दा बनि ढल्छ ।
निर्जीव र निर्रथक शरीरबाट आत्मा अलगरही देह परात्मानै लीन छ ।। ८५
जीवात्माको भोगकाल
जब अघिल्लो कल्पको सृष्टि समाप्त भइ, नित्य प्रलय कालखण्डको ।
रात्रीकल्पमा जीवात्माहरु सुक्ष्म शरीरधारी बनेर ब्रहामा प्रवेश गरेको ।।
ब्रहाजी शुक्ष्म शरीरले प्रलयको कालखण्ड,शुसुप्ती अवस्थामा निदाउँछन् ।
अर्को कल्पको सुन्दर विहानीमा ब्रहा जागि, जीवात्माहरुलाई सृष्टि सञ्चालानार्थ छन् ।। १
भु मण्डलका विभिन्न योनीहरुमा निमित्तको रुपमा छन् ।
उही स्त्रीपुरुषबाट मैथुनकर्म अन्तर्गत रज, विर्यले प्रवेश गराउछन् ।।
यहीं तरिकाबाट कल्प कल्पान्तरको सृष्टि सञ्चालन भै रहन्छ ।
मानिस, पशु पक्षि, किटपंतग आदिको मालिक जीवात्मा भनिन्छ ।। २
यहाँ ब्रहबाट उत्पति भएर पुन ः ब्रहामानै लय हुन्छ, हराउछ ।
शुक्ष्म शरीरधारी त अन्तरिक्षमा,स्थुल शरीरधारी भुमण्डलमा प्रारब्धको कर्मअधिनमा घुमिरहन्छ ।।
पुर्नजन्ममा वर्तमान जन्मको शरीर नाता –दाजु,भाई, बहिनी, दिदी ।
श्रीमान्, श्रीमति, छोरा, नाती, छोरी, बाबु, आमा फेरिन्छ आदि ।। ३
कोही कारणले शरीर नाता मिल्यो भने संयोग बुझनु ।
सबै कर्म र प्रारब्धको खटनमा जीवात्मा समय शरीर सृष्टि शरीरमा चल्दछ ।।
रहदा नाता, साइनो फेरवदल भैरहन्छ ।
एउटै नाता जन्म जन्मान्तर सम्म समय र कर्मको कारणबाट हुन, रहन पाउदैन ।। ४
एक जन्ममा भएको नाता अर्को जन्ममा रहदैन ।
जीवको पूर्वजन्ममा कर्मगरी वितिसकेको शरीरको संचित कर्मसँग सम्बन्ध रहन्छ कि रहदैन ?
सृष्टि त कर्मको गति चक्रमा छ,जीवात्माले जन्म जन्ममा शरीर फेरी सुक्ष्म शरीर चलाउछ ।
बदलिदै स्थुल शरीरका जन्म जन्मान्तरमा शुभ परिस्कृत कर्मको बासना,संस्कारको निर्माण छ ।।
मृतयु,अन्त्यमा शुभकर्मले जीवात्मा चेतन पुञ्जको शक्तिमा प्रवेश गरी विलिन स्वतः हुन्छ ।।
सबै एकादश इन्द्रिय,पञ्चमहाभूत श्रृष्टिक्षेत्रका स्थानमा गई चेतना अंशले सुक्ष्म शरीर बन्छ । १
जीव या, अविनाशी तत्व, कारक अग्नि,सुर्यबाट प्राप्य,चेतन पुञ्जस्थूल शरिर प्रकाशित हुन्छ ।।
यावत स्थुल शरीरको बारम्बार जन्म मरणले जीव सृष्टि निरन्तर गतिशिल भइ चलेकोे छ ।
स्वचालन,समय कालखण्डमा हुनुपर्ने कर्म भइ नरोक्ने,प्रकृतिक वसमा स्थुल चैतन्य शरीर चल्छ ।।
नित्य आहार, विहार, औषधोपचार, ज्ञान, विज्ञान, जन्म, मृत्यु, मोक्षहरु शरीरमा स्वतन्त्र छन् ।
बिना हस्तक्षेप, ग्रह, नक्षत्र, तारा आदिहरुले प्रारव्ध कर्मबाट सार्थक र भाग्य मानवको प्रारव्ध बन्छन् ।। २
जीवन र जगत ः
जीवन र जगतको बारेमा समग्र रूपमा अध्ययन गर्ने शास्त्रलाई दर्शनशास्त्र भनिन्छ।
भारतीय दर्शन परम्परामा ८ प्रकारकका दर्शन छन् स् न्याय, वैशेषिक, साङ्ख्य, योग,
पूर्व मीमांसा , वेदान्त, बौद्ध , र जैन। यसमा पनि नस्तिक् र आस्तिक् गरि दुइ भाग्मा
बिभाजन गरियेको छ जस्मा आस्तिक् अन्तर्गत् न्याय, वैशेसिक, न्याय, योग,
पुर्व मिमाङसा, बेदान्त पर्दछन भने नास्तिक अन्तर्गत साङख्य बौद्ध जैन र पर्दछन।। १
अन्त
सेढाई अंरिामृत(अकविता)
खण्ड झ
१.झगडा
२.झसङ्ग
झगडा
बिषयमा कपटपूर्ण विज,रोष दन्किएको क्षोभको सहायता ।
हत्याउनु मार्नु मर्नुको वशिभूत ईष्र्य योद्धाको अपरिहार्यता ।।
जिस्कन्छ लल्कार्छ प्रस्तावमा ठग्छ उ विजयी मानसिकता ।
ईच्छा शक्तिको अनुगमन र तत्सत परिणाम् छैन एकता ।।१।।
सम्बोधन,निन्दाको भक्तनाम रुप गुणको
भलिभाँती लीला ।
समाधी छ आशयमा वित्छन् परिवार,स्थूल काल कलिला ।।
दम्भको निन्द्रा अज्ञानका गुडकेशर इन्द्रिय उन्मादीमा हेला ।
कुन जीव स्वीकार्देन उपद्रव सहन्छ उ कुन खेलको झेल ।।२।।
आश परिहास बन्छ अट्टाहासै मन बक्र खोक्रो पन अति ।
गुण,दोष,हित अहित, बुझे जनको बन्दैन झगडा यो खति ।।
समय, ल शुभचिन्तक,लोभ,घमण्डले जन क्रोधाग्निको गति ।
मित्र,,साथि,परिवार अभिभूत कम्प,राग,तृष्ण
मोहजाल मति ।।३।।
समभाव,वंश,सन्तकन असल गुणकारी दयालु छैन
झगडा ।
रगत नै वेहोश वंश होस हृदयमा वाच्छ आशक्तीमा लफडा ।।
कोमल आभा शरपनि कम्प हुदै रुग्दैन रिस,आवेग कटुम्वकन ।
छिमेकी वा परचक्रि भक्त नै होस मार्छ,क्षणिक बच तत्क्षण ।।४।।
करुणा र दया छैन परिणाम् जुनसुकै अधिरभै उ लत्याउछ ।
परस्पर सायद गरिवी अभावले,शिप कृषि प्रविधी लत्याउछ ।।
उस्तै भौतिक रिसमा तमो गुणी लक्षणका लोभि मानसिकता ।
भौतरिने शक्ति ,ज्ञान,प्रविधि
खोइ,पर्यवरण,शुर वीरता के कता ।।५।।
चमकदार समाजको उ रोमान्चित धनि,पूर्खा सनातनी गरिव ।
चिप्लदै अंह ,भनसुन ,कुरौटे
वहको छ,अनपढ गरीबमा करिव ।।
आनन्द,आत्मसाक्षत्कार गरि कृर्षिको
अन्नजल,स्थूल र देहात्मा ।
सामाथ्र्यमा मन डुलि उमङ्गले मर्छ,स्वजनको तृप्त चुडी आत्मा ।।६।।
जन्म विस्मृती हुने छ,भो काल त्यो जन आशक्तिमा
असन्तुलन ।
शत्रु त शरिरमा छ रोग व्याथा कर्ममा न देउ तिमि त तनमन ।।
आशा कष्ट हटाई,पूर्खा,वंश,पुस्ता
प्रकृतीसंग कला प्रविधि माग न ।
सिकाई देश विदेशको सिको शिप,नेपाली माटो भूस्वर्गमा झारन
।।७।।
यत्न र प्रविधीमा कष्ट पिडा हटी आहार अन्नादी उव्जाई जन ।
बद्दजीव अन्धो छैन,सूर्य,अग्नि र
वायू सफेद नेपाली पछाईकन ।।
कृर्षि उन्नत देउ मल विउ ,तौर तरिका उब्जाउ,पालक यि झन
।
यान्त्रिक,प्राद्योगिक भित्र्याउ कर्म र जग
भूधरा सरल छ जीवन ।।१।।
संस्कार,परम्परा बैज्ञानिक दृढ गर, सुरक्षामा
जनजीवन फक्र्रन ।
भोजन नैतिक धर्म कला परिस्कृतमा जीव तिमी बाँच्नेगरि कन ।।
युद्ध भुमिको जन्म,शत्रु भोक रोग गरिवी अशिक्षा,दुर गराउ
झन ।
लक्ष्य भेदन गर्नु शरले मस्तिष्क अाँटि,लगाव कर्म योद्धा हो मन ।।२।।
लडाई उत्पादन,प्रकृती,बिद्याले
उद्योगमा गरी विजयी सरसामन ।
देउ नयाँ अवसर र चिरा निरासाका अल्पता,बढाउ क्रय सज्जन ।।
मार सुखका लागि, खनिज खाद्द बनबुकि,रसोद
जडीबुटी धनिमन ।
आज्ञ हौ जन्म इन्द्रिय वशीभूत राख्नु,समाज बढोस हर्ष,वंशका जन
।।३।।
नलडी भाई बान्धव स्वार्ग मत्य पातल र नर्क पनि यही जीवन ।
मिल सबै दलबल,गाँउघर जुटी विकास यही छ,श्रममा
सज्जन ।
नजीकको बैर वा हित मित के,गुथ माया,बिनि फूलको
परागमा ।
वीरको छाती र स्वभीमान्,नसुकाउ बिकास ज्याला र शोषणमा
।।४।।
झसङ्ग
कुनै चिन्ह नदिई फाट्ने मुटु ठेस लागेर पनि झसङ्ग ।
घातक षडयान्त्र जालमा पनि उम्कने देह त अचम्म ।।
अक्षय कच्चा रोग भारी शरिर,चित्ता बुझि जीव फुरुङ्ग ।
आश हराउनु, हंसले देह छोडी वंश विर्संनु भो
झसङ्ग ।।१
मान्छे अघाउन्जेल बाँच्दैन,असिमित कालको डर त्रास छ ।
जीवन छिन्न पुराना सबै,नयन पल जन्माई भयो झस्कन्छ ।।
अनुहार उ की सपना शिर शैल सबमा उही मृत्यु बाँच्दछ ।
नरोकी भाका मिठो नमिठो नउध्रि खाने काल झस्कन्छ ।।२
भाउन्न कपाल दुख्ने,हुने नहुने देखिने रोगमा
टुलुटुलु ।
सुखि मुख उज्याला जीवनी,संसार लाने कालमा धुरुरु ।।
हाँस्ने बाँच्ने साना ठूला धनि गरिव,कोषका बिषालु संग ।
प्रकृतीले लेखि कला धर्म वीज धन व्यूझाउछ नी झसङ्ग ।।३
बिष किट पतङ्ग रोग रसायन रोष मिश्रित खान आवेगले ।
पुरुषर्थी पनि अलमस्ति विगार गर्छ,अर्थ आर्जनमा समयले ।।
शंका निर्दयी पापि चाह,मन,न्यून पारि,मृत्युले
झस्किन्छ ।
विश्वास मूर्खा लाटो बनाउदै मन जनमानसमा लम्किन्छ ।।४
पृथ्विमा वाँची,शड.घर्ष यहि अन्धकार छर्ने
गुहुका किराहरु ।
गिद्दे नयन चेलिभेटि र य्वाका श्रम मार्ने समाज चुसाहाहरु ।।
जडिबुटि छेकि जल चोर्ने जल,भू माफियाका लोभी मनहरु ।
घेराउ नाकावन्धि धरपकक्ड विपत्ती मनका भस्काउ बरु ।।५
योगदानकर्ता ः हरि प्रसाद सेढाई
अन्त
खण्ड ः ट
टाउकोः
टाकुरे
टाउकोः
सोच्दसोच्दै तरङ्गमा जवरजस्ति उर्लन्छ टाउको ।
वहन्छ खस्छ र ठक्कर पाउछ ।।
अनि वेगान्त उडि जिउने वायू यो नबनेर ।
तैपनि म यस्को यात्रि हू यात्रा गर्देछु ठाउठाउमा शितल तापेर ।। १
छैन प्रवाह विराग विभवको विकृति ।
तैपनि नृत्य र गायककार पुतली बनि रामनाम जपेर ।।
छैनन् बसन्त गृष्म शिशिर हेमन्त यि पालुवा ।
बन्दैनन् कुनै व्यविचारअहिसा वा वालुवा ।। २
खिइदै जान्छ दिनरात दिनदिन सोच्छ बनाउछु म पथ ।
गर्छु विकास चार जाती छत्र्तिस वर्णले तानी रहेछ रथ ।।
साना धमनी शिरा रक्तकेशिका र अरु भल्भहरु ।
अनगिन्ती सुहाग भरिएका मास पिण्ड हड््िहरु ।। ३
ढाकिने उसविच रौ पाञ्चभौतिक अवयव बोक्राले ।
जन्म लिदै दिदै जान्छ अनुकुल बनाउने खप्पड ।।
खडा भै थामि रहने साना अरुकोष नासिकाहरु ।
स्वाग गरि भन्छन् जनलाई बाच बचाउ अरु ।। ४
लिई ठूलो इच्छा धरती जनकल्याण जन्माउ ।
नराखि वैरभाव यान्त्रिक शरिर चलाउ ।।
आदेश नेतृत्व जन्म मृत्यु मुक्ति छ ।
नमानी रिस राग छल छाम अशान्ति कलह त्यो हटाउ ।। ५
जव धरतीमा टाउकोलाई रविकिरण छाउला ।
यिनै कुरा संगसंगतले जीवनको प्रेरण पाउला ।।
बाच बचाउ जन हो सिकि ज्ञान कला अर्थको ।
ठान्दैनौ किन भलो आफूहरुको कुरा बुझ मर्काको ।। ६
मान ज्ञानीहरु आफूलाई चिनने मौका आउला ।
राख इच्छा मनमा सन्तोक्ष् त्यो पाउला ।।
धन मात्र केहि हैन कलिमा बुझ लौ जन हो ।
परिचित विश्वमा गराउने नैतिकता ज्ञान हो ।। ७
गर उपकार जनमा हितकर हुनेछ रति ।
बुझेनौ चरित्र भने जीवनमा तिम्रो हुनेछ अद्योगति ।। ८
टाकुरेः
च्ौत बैषाखको हुरहुरे हावा र
तुवालोको हुहुकार स्विकारेर मडारिदै गगनभेदी नारा दिन्छ वतासले। सपनाद्धारीको
प्रभातिय निन्द्रा सायद कत्र्तव्यपरायण नारी बन्छ।शोभनीय पहाड पर्वत नापगएर फेरीएको
जवानीमा कोकिल संगै गुन्जाएको आन्तरिक मनकापिडा भावनाहरु माधवीको माधूर्यताको कण्ठ
स्वर बन्दछ।कलकल झर्नाहरुको नृत्यसंगै फूपूर कापिरहेका ओठहरुले स्तवध्तानियालेर
जिस्काईएको जवानीविच आफनो वारुली,दन्तक्षय र दन्तखतका मसलपाते
ओठहरु,काक्राका विया जस्ता सफेद दन्तावलिविच आफनोसजिएको नया जवानी जोश उमङ्ग
शारिरीक कामेक्षुक बास्नाविच उन्माद गठबन्धनमा नयाँ भौतिक र लौकिक सुख सागरको सिपि
क्षितिजवाट पलायन हुदै किमरिट वादलमा अस्ताउथे। द्यैनिक घास दाउरा मेलपाता जादाका
सहेलीविच सजाएकोशान्ति खिजाएको ठट्टा
उस्का नया प्रयोग र प्रयोजनमा आतुर थिए। कमचोर भावनाले उदङ्ग जवानी विलकुल अर्काको विहे ,लवाई खवाइ
ईष्र्य पर्खेर वैतरणी तर्दथे।पतपताङ्गका हरितकणहरु छदमभेषि हावा माधवीको दिनाचार्य
बन्दै थियो।विदेशबाट ठूलो धनराशिको धाक रवाफ जमाउने महिला र तिनका हितकरी संघसंस्था खोले,साधारण
जनस्तमा दैलो घचेटी माग्ने कैयनउस्का गाउले दिदिवैनीको विचल्ली,बेचैनी र
दलालको फन्दामा रित्तीएको जवानी र जीम्मेदारीको जीम्मा लिने आशमा बहकिन्थ्यो।कैयन
पुरुषहरुको उछितो वनेपनि कोहि छिमेकी दलालका चुगुल र कोठि सजाएका,पुरुष
हसाएका थिए।तर वैशले शहरमा उन्माद मचाएपनि गाउका सोझा नारीलाई गरिवी मूत्तिको
वाटोमा थकिलिएको ठान्दथे म।अभाव र आशक्तिमा पनि अन्धो जीवन विकास प्रविधिको आशमा
मारिएको स्नेहको लहर के गाउ के शहर उछितो रबलकृत भएको छ यहाँ।परिस्थीको परिवेश
नाङ्गा डाडा र पखेराका विनास,राजनेता र विकासको समानता चाह
नभएको समाज र प्रकृतिको वितण्डमा रहेको पुरुषप्रधान खण्डहरमा यो प्रवृति सहज
थियो।ताल दिई लाल फसाउने र फस्ने खेलका सहयात्रि उनिहरु ऋरुको विकास प्रवृतिको
वखान गर्ने स्वदेशमा सिन्को नभाच्ने परनिर्भरताको शिकार थिए।
माधवी अव सोह्रबर्षमा टेकिन,उनि विकृती र वितण्डमा नरनारी
पीडा महशुस गर्ने अतुल चेलि हुन।उस्को जवानीमा किंचित सजिएका वास्नाहरु कमेक्षुका
लागि किंकत्र्वय विमुढ बनाउन सहज मात्र नभई सरल पनि थिए।नेपाली नारीको व्याथाप्रति
गौरवान्वित आतृप्त टुसुरा विलकुल सजिएर मात्र नभई कामतुर परिवेशको लाञ्छना हो ।
तचकता र यौवन गरिमाको सायद शुरु थियो।उनि बेलामौकामा भृकुटि सिता र पासङ्गलामूका
विरगाथा पढदथिईन।त्यसैले त कैयन नुवाकोट,धादिङ्ग र सिन्धुपलान्चोकका
चेलीहरुको गरिवीको उन्मुत्तिले छचल्कीएको जवानी र वाध्यता। तर प्रारब्धले जन्म
पहाडको खोरिया विच कोखमा जानु सन्तुष्टि नै थियो।घासदाउरा,मेलपाता वा
बाटो हिड्दा चिप्लिएर आमा खसि पानि नपाई मरेको त्यो कहाली लाग्दो भिर,यातायातको
अभाव,रोगव्याधिग्रस्त भाई बैनी र बाबू उस्का दुधालु ओठ सुकाएर निसाहय टुहरिलो
जीवन दिएको हो।ति डरलाग्दा र जीस्काउने खालका थिए।आमा सम्झेर रुदा कोइलीका स्वरहरु
गुन्जित बन पोथ्राहरु प्हाडमा ठोकिएर गन्जित थिए।सायद सन्तान रुवाउदै हुर्किएको
स्थान उस्को दिनाचार्य थलो थिए ।नाम्लो दाम्लो घाँस र वनिवूतो गुजरा जीवन यापनको
गुन्द्रुक ढिडो सिस्नो मिठो मान्ने साइलाको चौरासी व्यन्जन पनि माधवीसंगै देश परदे
घुम्ने उत्कण्ठ नलिएको त होइन वलत चित्त बुझाइएकी हुन अनि पनि।समाज र गाउका सर्जक
जीवन फेरिने आशमा नीरीह वनेर रोजीरोटीको स्वीकृति द्योतक थिए।पराई घरको समेटीनु,हुर्केकी
छोरीका सामाजीक बन्धनको लहराहरु वीचको तगारो हैन।हठात तन्नेरी भएको युवाहरु
दरवानीय बनेर उजाड बनेको गाउ मलामी जान र बारी जोत्न समेत पुरुष खोजी
मर्दथ्यो।यस्का विलिन स्वर र ओठहरु कुल यात्रा गर्ने यात्रीको नाताले नारी
स्वतन्त्रताका भाषण साईलाको कान घचेटी सुसाउथ्यो।यि परिवेशमा दिनभरी काम गरेर रुखो
सूखो खाना भन्दा देश डुल्ने मिठो चोखोको लोभमा वशिभूत हुनु आधुनिकताको ह्रिसक
भएपनि जन्मस्थलमा विकास र प्रविधिका गूदो र चूरो अन्यत्रै हुनु यूवा यात्रीका
नाताले परिवेशजन्य मूकदर्शक थिए।लालानपालनको खोरीयामा समेटिएको साईलो थकित अपहेति
निम्न खेती गुजरामा फाडिएको र आफू स्वालम्वी भएपनि भिरपाखामा उन्नत मल विउ र
प्रविधि नहुदा खुसि ठानेर बैशाखी घामसंगै मनको तापमा छाक टार्न विवश थियो। माधवीको
बिहेका चाहमा विरक्त हुनु उस्को मात्र नभई समाजको ताप थियो गाउमा। छोरा छोरी बिहे
विस पारि भनेर जानेको हुदा छोरी आफनो मनोइच्छाल पानि भातभान्छा चलाई भनी?गाउमा दुई
पैसा कमाउने शहर पसेका थिए। निमुखा गरिव मात्र थिए।जात नर र नारी दुई भएपनि दलित र
गैह्रदलितको भूत थियो।तर यावत समाज संरचना भूमिपुत्र गरिव नै थिए ।सरसफाई शिक्षा
आरोग्यले गाउ छुटाउनु पर्ने भएको छ। पmेरी खोरीया नभएको भए के खाने?निर्कोल
खोजीमा आफान्तसमेत कुठराघात नहुने त कहा हो र? तैपनि वैशालु वादलका गगन भदी
गडगडाहटबाट चञ्चल स्वाभमा भएको माधवीको यौवनको शेखि गर्ने समाजको कमि भने अवस्य
थिएन।टाकुरे(मुखिया) माधवीको उछितोको लागि समग्र दिन विताउथे र सोच्दथे। पख, अनेकान
प्रलोभन गरवीलाई सान्तवना दिन कल्पनामा पैशा कमाउने जागिरदिने के लोभले तानावानामा
माधवीको घरको गरिवीको करीव थिए मुखिया।जुका जस्तै आलिप्तमा ठान्दथे र यौवनाको
आकाक्ष मुखरित तादम्यता क्षणिक र दीर्घकालिन सोचाईमा गिद्दे दृष्टिले बोल्दथे
।कुरा चोर्दथे छोरीको बिहे खर्च र ज्वाई खोज्न सहयोग बचन बद्धताको प्रण गरी कालो
धन बटुल्ने र मौकाको फाईदा लिने टाकुरेको बाहनामा गाउका सोझा नाङ्गा र भोका जन
फस्नु कुनै नौलो थिएन।बिहे खर्च र वर खोजिको निउमा कैयन गरीवका चेली आफनै नाता
पर्ने,छिमेकी,इष्टमित्रबाट चेप्टाईनु र विह्ल
मनलाई भरथेग गरी जुठा ओठमा पोतिनु,एक्लो एकान्तमा गरिवीको कन्दरामा
मात्रै बलाकृत छैन नेपाली,भार अरव र सभ्य मुलुकमा समेत
बलग्रेती पाईन्छ।
अब त मुखिया माधवीको भेटमा अनेकान आमा बाबूका बिहे कुरा फुइकी लाउदै गफमा
हुइकिन्थे,साझ विहान भेट्ने वाहना थियो ।साहिलो भेट्ने बाहनामा माधवीको एकान्तमा
सोझोपनको फाईदा र अनेकान यत्नमा फसाउन व्यस्त थिए।बैषाखका कैयन दिनहरु क्षण विच
टाकुरे र साइलोको गफ पनि हुन्थ्यो।साइलो नागिएर गरिविको भिक्षा माग्दथ्यो,टाउके साझ
बिहान माधवी भेट्ने र फसाउने निहुमा व्यस्त हुदै गए,अरु सक्रिय भए।बैषाखका
कैयनदिनहरु ीवते, माधवीको आफू जोगिएर वैशालू हैन
विशाक्त हेराईले टाउकेलाई बुझदथिईन। आफू सर्तक हुनुवैशालु आखा लोलाउनु पनि मार्मिकता
हुन्छ यौवनाको।तर उसलाई थाहा थियोभविष्यका दुदर्शमा शहका विजोग,गाउमा
रोगले थलिएका महिला,अधि पदमा बसेर अवयव मोजमस्तीका
तरुनी अहिले रोग भोक अभावले छटपटाएका।त्यसैले टाकुरे आवत जावतमा माधवीको शंका,सचेतन
थियो।नयन लोलाउनु बैशालु आखाहरु खिल्नु,मुस्कान ओठ रहोठबाट मुस्कान
बाडिनु घातक छ,दम्भीत र कम्पित बोलिका
छुक्राहरु र फुरफुर जवानीको निम्ति आचलप्रति।विधिको विडम्वनामा जेलिएको गरिवी असिम
चाहनाहरु प्नि मदो छ।अर्काको भरमा छ।
यसरी तड्पिएका माधवीको जवानी र भड्काउमा खोटिन गएको साहिलाको ज्वाईको खोजी
विलकुल बर्षात थामेर लेउ उम्रेको पहाडको ढुङ्गा जस्तै स्पष्ट र चोखो रहेपनि दैनिक
मजदुरीमा किंमकत्वर्य विमूढ र गरिवीका प्रासङ्गिक थिए।
पंक्षिहरु चरा खोजीपछि थकित भएर वास खोजे झै कैयन हिउदका दिनहरु साहिलाको
जीवनमा थकित गलित त थिए नै त्यस्मा टाकुरेको बक्रता गरिवीको उदण्डता पर्न थालेको
थियो। क्ैयन शुभप्रभात र गौथुली साझका मूहूर्ताहरु ग्रैर जीम्वार थिएनन्।बर्षातको
स्वागत गरिरहेकी धरणी सजिएर अश्व मेघमाला विसाएर मनको तिर्सना टुङ्गाउदै हलुको हुन
साइलालाई गडगडहटको आवाज दिन्थीन ।कैयन प्राणीका लागि अन्न फुलाएर लटरम्म पार्न धरणी उदङ्ग थिईन।साइलाका
चयनमा हुने खुसिहरु रुग्ण र जीर्ण त थिए नै वर्षात संगै मजदुरीको व्यस्तता र जीवन
गुजाराको स्वागतपेक्षी उ,सराले झोपडीमाटाकुरे साहुको
आश्रय अधियामा वाधेको भैसीको पाडीभत्किएको घरको चिसो छिडि कुर्ने गाउले बासिन्दाको
प्रतिनिधि थियो।अव त उ बर्षाकोउछितोमा छिपिएको छोरीको जवानी हुर्काएरसाझमा
नवल्न्ने चिसा दाउराको धूवा,एकसरो मात्र लाउने कपडामा
रुझिभिजि हुने कपडामा दैनिकि गुडलकिने वाहक थियो।जीवन यापनको एकछाक गुजरा चल्दै
गयो। माधवी बुबाको लालनपालन चूलो चम्को र गरिवी जीन्दगीमा रमेकी स्वालम्वन भएको
सोझी र,सरल,सरश,सहहृदयीको स्वतन्त्र सेनानी हुन त्यो गाउकी।उ आफू हुर्केको र गाउलाई
त्याग्नुपर्ने यथार्थको विवशतामा प्रति सोचे पनि त्यसै गाउको मनिषको टुहुरापन हेरी
आफनो जीवन दाजेर कल्पन्थिन्। म उसै सित बिहे गर्छु,यो कुराको सुइको टाकुरेले पनि
पाएको हुदा,उस्को जवानी प्रति सचेत थिए।
हिउद विदा हुदै बर्षातको आगमन शुरु भयो।साइलो मजदुरीमा खोजी पस्दै गाउघर
चाहर्दथ्यो।गरिव लजालु र सोझोप्रवृतीको उस्लाई अनायश कालो बिरालोले अल्झायो,बाटोमा
क्वारक्वार्ती हेर्दे म्याउ गरेर भाग्यो।उस्को अन्तर आत्मामा अपशकुनको डर छायो,विश्वाशघात
हुदैछ,आज मैले काम पाउदीन?तर उस्ले धक र मुटुलाई संयमित
पार्दे सोच्यो यो मेरो अन्तरवेदनाको घटनामा एकाइसौ शताव्धीको काल्पनिक संकोच हो।
इसलाई धकेल्दै जानु छ,हेरु साईत कस्तो छ भनी अगाडी
बढ्यो।झरिले छटपटाएका एक हुल मलेवा चराका बथान आकासनै ढाक्ने गरी भूरुरु उढे।भगेरा
र गौथली उडेका किरा समात्न उडे।मेघमालाका तितिरपङ्गि बादललाई उछितो बनाएर कैयन
पवनका झोककाविच पानीका बूदहरुलाई हाक दिए,उढे आकासिए,चारो जम्मा
बनाउदै रमाए।दृश्य मनमोहक भएपनि वास्तवीक मलेवा पंक्ष्लिाई पानिको वेचैनी थियो,गास वास र
हावाको झोकका स्वीकार्नु वाध्यता थियो।
ज्व साईलो अग्र पयरमा मजदुरी खोज्दथ्यो मौका छोपी टाकुरे सस्तो ज्यालामा काम
लाउन खोज्दथ्यो।मलेवा चराहरु ह्ुलका हुल फेरी देखिन्थे।टाकुरेको गिद्दे प्रवृती
सिनो खोजीमा अतालिएको सिहको झम्टाई सरह माधवीलाई शिकार बनाउने नै हुन्थ्यो।उ साइलो
निस्कन साथ उस्लाई नै भेट्न जाने वाहनामा माधवीलाई हैरानी पार्दथ्यो,सवेदक अवयव
सगै जीस्कने,विहेको चर्चा सुनाउने बुढयौली
वैशका चेपारो घसि घर पुगि हाल्ने,खाजा खाने नीहु,आगो ताप्ने
,मेला बोलाउने आदि आदि निहूमा......।अनेकान मनको कालो तृष्ण र कुण्ठामा सज्जन
र सोझा नफस्ने कहा हो उस्का कैयन बाहना माधवीले नकारे पनि कैले कसो बैशालु मन
हास्ने र फस्छु भन्दा पनि सोचमा होस नहुन।गरिवीमा धनी र बाठाटाठाले लोभले निहुरीने
कर्मकाण्डी ,छिमेकी र घर गाउमा बोलीचाली
मेलापातको विवसता र मान्छे देख्दैमा रिस इवि डाह नपाल्ने गाउले पना माधवीमा थियो
।त्यसैले टाकुरे आउने जानेमा कोही कसैले शंका जाहेर गर्देनन्।बरु छिमेकी धाई आमाले
माधवीलाई दह्रो परिश्रमि र बाबुको लालनपालन अर्थउथीन्।उत्तउली रअप्रिय हुन्छ भनी
रेखदेखमा सघाउथीन्।
परवाट हेरी बस्ने मनिषकी आमा विमारी र थला परेकी हुदा छोरालाई माधवीको
बखानमा सघाउथीन।उ पनि मजदुरीमा बाच्दथ्यो।गाउमा भएको रातमाटे पाखो र सिम खेतको
अन्न चार महिना खान पुगेपछि बाकि त मेलपात अधियामा र मजदुरीमा वित्ने नै भयो
गाउलेको।बाबू हिजो आजा टाकुरे साहु माधवीको पछि परेको छ ।के कामले हो कुन्नि
चाईपाई बढेको? देखित सधै आउछन्।मनिषले खेत वारी
अधिया,मेलापाता ,मजदुरी कामले होल भनी सहज
बन्छ।बेवस्ता गर्नु आमा भनि भित्र पसि आमालाई खानपिन गराउछ।
भोलीपल्ट टाकुरे साहु जाडो पानि परेको निहू बनाई अगेनाको आगो ताप्न माधवी
भएतिर बढ्छन।साइलो उनैको मेला गएको हुन्छ।पहिला त माधवी अतालिन्छे। प्छि आफनै बाबू
जस्तो गाउको मुखिया के डर?भनी पानि लोटाम दिई बाहिर
निस्कन्छे।पाडीलाई घास पानि दिई संकोच निभाएर घर भित्रन्छे।चुहिने घर,भिजेका
दाउराले आलसतालस टाकुरे दाउरा खोज्ने नीहूमा ढोका लगाउन खोज्छ,नपाएको
बहाना बनाई उघार्छ।उ त माधवीको प्रतिक्रिया जाची बसेको छ।अब त माधवीको एकमुठि सास
गए जस्तो भान हुन्छ।टाकुरे उ सित पाडिन्छ गफिन्छ त्यसैले माधवी भयभीत र
आत्माग्लानी भएको ठानी च्याठिन्छे,ठूलो आवाजले गरिवी सम्झेर
रुन्छे।आवज विहिन अनुहार पटुकाले पुछ्दै पोल्टोमा आफलिन्छे।यहि मौका पारि टाकुरेले
ढोका बन्दा गरी सुमसुमाउछ साउद उ मनका कुण्ठा मार्ने दाउमा छ। ीठक उही बेला मनिषले
ठूलो स्वरले घरवाट माधवीलाई बोलाउछ भैसी फुस्कीइ वारीमा दगुरेको हुन्छ।कौवा आगनमा
आई कराउछ। माधवी सुन्दीन रोइरहन्छे टाकुरे सुमसुमाईरहन्छ,मनिषले
ढोका खोली हेर्छ।
टाकुरे आदि सन्त्रासमा गाउघर फेरिएको छैन। बोरा किलो पाउ घिसार्ने वा ताप्के
तताएर अन्न खोज्ने प्रवृती लोप भएको छैन। पशूपंक्षि चराचुरुङ्गी कला धर्म
संस्कृतिको सिङ्गो धरोहर गाउमा छ।दया दान रक्षा सहयोग मेलपाता मिलिजुलीको राष्ट्यि
एकता पनि साचेको छ गाउले।त्यसले त त्याहा गरिवी अशिक्षा भोकमरी विवाह बन्धन पाश्नि
कर्म चलाउने र मृत्यको संस्कार जमेको छ।तर यि सबैको कुप्रथा सामन्तहरुले संघियता र
स्वतन्त्रताको नाममा दवदवा चलाएर शहरबाट रिमोट नियन्त्रण गरेर नेता ठूला बडा बनेका
छन्।सहानुभूतिमा धैर्यताको पैरवी,वर खोजीमा वित्ने चेलीको जीवन, गरिवी
धनीको करिव आकलन,कम उमेमा भविष्य र सन्तानको निर्कोल
जति दर्दनाक छ यो घटनाको भागीदारी स्वइच्छाले नथोपरिएपनि अग्नि साक्षि राखि कर्मका
साक्षि बनाईएका जन्ति हो भन्ने कवोल गर्ने साक्ष्किालागि खुवाइएको एक थालि खाना
प्रदिक्षा आमा बाबुको सहानुभूति र खोजीक्रमको एकवद्दता हो समाज।सहजै काचुली फेदैन,वलत
सामाजीक बन्धनका कैयन छलि कुठराघातमा तुषरपात हुनेसहन र निजि मनको चाह भने पक्कै
हो आखिर टुङ्गिन्छ । यहि संस्कारमा अतालिएकी माधवीका विहे बन्धनमा जुठिएका ओठ,दोव्रिएको
ल्वाज,कापिएको दम्भित स्वर,बलत पिडावोधमा रमाएको अवयव
हातपाखुरा जाघ नै उस्का डरका प्रमाण थिए।उ एक्लि दुलही थिई किंकत्र्तवयमा असाध्य ,विलकुल
कौवाको आवाजले बोली छया... पशुवत म ,मारिदिउ तलाई।
अव उ चिच्याउन थालि ग्वार.।तवसम्म मानष माधवीको आगनमा गुगिसके थिए।भने
साहिलो ठाउके मुखियाको घरमा मजदुरी खोजीमा दुख वृतान्त सुनाउथे ।
मानषले पहिला त सोच्न सकेन टाकुरे मुखियाले माधवीको असफल बलत्कारमा छन्।ढोका
ढकढकाएर खोल्छ र वोल्छ किन रोएकी तव सम्म टाकुरे ढोका खोली भागी अर्केठाउमा तु
लुक्छ। माधवी आफनो समस्य लुकउछी उनलाई समाजको डर छ। यो अधिक गाउका सोझा नारीमा साख,मुलस्थली
पात्रभएर रहन्छ।धेरै अगाडी देखि वारिएको धूवाको मूस्लो मझेरीमा पसारीएर रोएका
माधवीको चिरहरणमा फुत्त भागेको मुखिया जस्तो ठानि मानष खुकुरी खोजीमा
बडवहरायो।नमारी छोडिन डाँकालाई?गाउले हरु के भयो भनी दैलो
भित्रवाट हेर्छन् मुखिया सामू कोहि बोल्दैनन।
यतिवेलासम्म टाकुरे आफनो त्रसित आखा लिएर घरपुग्छ।अचानक पिढिमा बसि रहेको साईलो
देखेर तर्सन्छ।म अन्न दिन्छु,पैशा दिन्छु कागज गर्छु।मलाई एक
पटकलाई छोडिदे। म तैले जति माग्छस दिन्छु तर कागज गरिदिनुपर्छ भनि संम्पूर्ण
खोरिया र झुपडि आफनो भएको कानुनी प्रक्रिया पुराउछ। पाच पाथि धान र तिनसय रुपियामा
कुरा छिनी तमसुक लेख्छ। रु तिनसय र पाच पाथि धान लिई आफनो घर खोरीया हकभोग नरहने
गरि राजिनामा गरिदिए।साक्षिका लागि टाकुरेकी बूढिले ताईको कालो वनाई दाया वाया
चक्र लगाउन खोज्दा मानष खुकुरी टल्काउदै पुग्छ।खवरदार मुखिया.....उ ढोका थुनेर
लुक्छ पैशा र धान लिएर साईलो घर आउछ।यसरी सोझा गाउलेलाई बाठा गाउले कसरी अतिसार
गर्छन,गासबास कसै लुट्छन भनी मानषले तमसुक च्याति दिन्छ ।
घरमा आउदा सुक्क सुक्क रोएकी माधवी देखेर साइलो बोल्छ छोरी के भयो?टाकुरे
मुखिया भनि बोल्छे माधवी।उ त लुक्यो अव आउदैन।यसरी खुकुरी देखेरतर्सेको टाकुरे
उच्चरक्तचापले बदमासिको कठजोर सहन गर्दे थलिन्छ।घरगाउ डुल्न सक्दैन।अझै मानषले
उस्को बदमासि पर्दाफास चाहेको छ समाजमा।तर माधवीको विचल्ली हुने डरले आक्रलान्त छ।
मानषले गाउमा सबैसमाजलाई वोलाई मुखियालाई माफिमाग्न बोलाउछ ,उ लौरो
टेकेर आउन खोज्दा ढलेर भूईमा पर्नखोज्दा साईलोले थाम्छ।गाउको भिरालो पखेरोमा दुई
गुटमुटिएर मर्दछन्। माधवी मनोदशामा व्याधित छन्,संकमण र प्राण पखेरु जीवनरक्षका
बाउको मृत्यु वाकी जीवन एक्लो थियो ।उनलाइ संर्किण विचार मर्न नदिन गाउका अरु
छोरीको व्याथा नहोस भन्न मन छ।तर यी सबै काम र उनको साहरा मानषमात्र थियो
गाउमा।तैपनि एक्लो छोरी चेली र पुरुषको सहजता समाजले नपचाउने हुदा र माधवी बाबुको
पीरमा निरहार अन्न त्याग्दा जीवन रक्षा र गुजरा सोची रहन्थीन। सम्भव थिएन माधवी?यसर्थ
विधाताले ज्ञान दिए पनि सहजता नहुनु,जन्म दिए पनि कर्म नपाउनु,सोच भए पनि
कार्य सिद्धि नहुनु,मन अलख्य धनि रहे पनि भौतिक र
आर्थिक धनी नहुनु,विकास र प्रविधि असंख्य भएपनि
क्रमबद्ध नरहनु पहाडका गरिवी भएका छन।स्रोत जविन गुजारा झुपडीका महल बनबुकिका औषधी,भिर पहराको
पर्यावरण,देश दौडामा राजनेताकमि राख्ने विर नेपालीलाई टाकुरेहरुले बलाकृत गरिरहेका
छन्।गुजराकानाममा युवाहरुलाई देशि विदेशी पैसाले साटेका र गरिवका खुन पसिना
चाटेकालाई राष्ट्ले धिकार्नेछ आदि कुरा मानषले माधवीलाई सम्झाउछ।असिम चाह हुदाहुदै
जीवन गुजार गृहस्थ घरजम सन्तान रेखदेख कला धर्म संस्कारमा त्यो दाम्पत्य रहिरहेको
छ।
अन्त
खण्ड ड
डाँडा
डाँडा
भीड थामेर धनि गरिब सिधा बनिता आत्मा बोक्ने ।
हृदय करकमलमा शुद्ध पहाड थुम्का चुचुरा नझुक्ने ।।
विनम्र मेलमिलाप एकताले जल जमिन जंगल दिने ।
उसै ईश जन्म जीवन मृत्यु इनाम अन्न खनिज भरिलिने ।।१।।
अन्त
खण्ड ः ढ
ढकालटार
ढकालटारः
वरपर छताछुलला छरिएका पुस्तक पत्रिका नियालेर हेरी रहेका छु ।टेबुल स्पर्शि
न्याना ओछयानमा मनको चैन थिएन।ंउर्लिएका निला दह बहाउने मस्याङ्गदी तटवन्धनबाट
विद्युत निकाल्ने काम भएकोले दोर्दि नदीको वगरमा थोरै पानि देखिन्थ्यो।शून्यतामा
बाधिएको नयन विलकुल निकोटिन मुत्त चाहेको छातिलाई विरेचन चाहेपनि शुखग्रस्त
जननीकाविच कृतिम हावाको संवेग वटुलेर ओठहरु फुरफुर थिए।भोकले छटपटाएक लामखुट्टे
जीवन अर्पिएर संगित सुनाउथेरकैयन तपस्वी मनमथिङ्गगलका हाकिमहरु प्ैशा सोहोर्न
कोलाहलमा चिचाहवटले सुस्ताएर थपडीविच नृत्य भर्दथे दारु,चारु र मास
उद्दत कलोरव थियो।टाढावाट फूल वास्नाका पराग समेटेका माहुरी आफनै चाका भरी आफैले
खाना नपाई डुल्दथे।त्यस्तै कलोनीका कर्मचारी सबै सेवा सुविधा आफूले खान नपाएको
निहुमा प्रयत्नरत थिए।कोहि गफिन्थे,को तास नशा पानिमा थिए।जीवन नै
के र ?प्रयत्नमा नै वित्दछ। ीवलकुल हप्काई मानमर्यादा डर उनि सन्त्रासले।
हुरीनै भनौ पदमुक्त अनी क्षणभंगुरता चचाचु पढेका राष्ट्सेवक लोकसेवाको वानि
भन्दा भिन्न वानी कम देखिन्छ।स्वाभावै शान्त छ,कलिला अवोध छन् साथमा । विलकुल
पिडालाई दवाएको मानसिकता विीच उर्लिएको न्यूनवैतानिक तृष्णहरु। हमि त विलकुल
छाहारीमा वसेको रमिते हौ बन्छौ। जव उर्लिएर पिपलचौतारी ठोकिएको हावा वरउष्णता लिदै
रनवन डुल्छ र टकराएर सुन्छ तर देखिदैन यस्तै हाम्रो हावापनि।अनुभव दिन्छ तर
अनुभूति दिदैन यो वेतनमानले। ऋाखिर यहि त रहेछ प्राकृतिक छलीपना।अहो वरपर आवसमा
टिनका छानाहरु र गुटुटु दौडने मुसााको आवजले वरिहेका छन्,आखिर
दृश्यवलोकन नै त हो।तैपनि टोलाउने जागिरेको सोच,हेछु आफूविच वहेको हावा लुके
जस्तै लाग्छ अनि फर्केर टाढा नियाल्ने गर्छ।मलाई नै नियालेर हेरि वसोका मनकामना र
छिम्केश्वरीको काख त्रसादी बन्दीपुरको डाडाले घाम छेकेर जिस्काएका कर्मदा नदि
तिरमा,वरपरको उतुङ्ग भिर,पहरा किन जिस्काउछन् धत्तेरी।आफै
सोचाइमा लिन हुन्छु र मेरा समाधी मन मस्तिष्क टुटाउने आलोपालोको जागिर र देशभरी
उजयालोको द्योतक बनि कार्यस्थल जान विलकुल मोहभंग हुदै हुरी वतास कानमा ल्याउछ।उनि
उठि लाग्छु कर्मथलो।।
कोलाहलको मौनता हुदैन तर दृश्यस्पर्शि ति लालाओठहरु विच छचल्किने पापी मन
रित्तो सिङ्गो संसारमा रित्तो खोक्रो भएपनि छटपटाउछ।अवोध बनेका हिमञ्चादित
हिमश्रृखलाबाट उर्जा दिन आएको पानि विच रसाएर कलपन्छ।तर के थाहा?जुठिएर
टोकिएका गालामा लागेको सिधुर,फमेहरी सभ्यता नुहाएको शरिर,पखालिएका
अवयव सबै समेटेर आफू सफा र ताजा बनेर।उस्लाई के सम्झना र क्षणभंगुरतामा मिठा
स्वच्छनदनको।मानवताको उद्दार चाहेका छाति विच लेप्सिएको यौन लिप्साहरु ऋावेग
वायूसंगै सुकिटकमकाएको घर र अवयव लाज पचाएर चोखिन्छट।हर्षविभोर नयनका टकराउ
बाध्यताको स्वार्थ सिक्रि समान छादिएर मनमा कैद छन।बारुली कम्मरको मर्कामा बजाइएका
चुराहरुको झुनझुन आवाजले निलनगगनचुमिब पहाडविच उर्लाउनु अनयास नमाने पनि विचमा
वहिरहनेपानि हावा धरणी र चन्द्रसू साक्षि थिए।धिक्कार छ कलपबृक्षका फल सन्तती झुले
पनि कल्पनाको तरङ्गविच बन्ने प्रलययता र त्यागको लागि जनहरु मरी जान्छन् यो साश्वत
जवनी हो।जीवनको यथार्थ।
जन्म जन्मान्तका अनेकान राग तृष्णले समेटिएको पापी लोभी लालसि दम्भि मन
पहाडका गुरास र झुप्पाविच मह बनेर हिडेको माहुरी झै घमण्डका अवशेष वोकेर,वोकेफूलको
वास्नामा तितेपाति विच पवनमा डुल्दथे।यस्तै
जीवन्त अश्वधोडा सजावट लौकिक सुखसागरका सिपिहरु जन्माउने ति प्रलयकालिन
हुदै लेकवेसि र द्यौरालीको सुसेली संगै आवाज सैगै व्यझन्थे जनहरु।सुन्यतामा
बाधिएको मौनतामा भैतारिएको दौतरीको सहेली अनि मिठो सपनाका इहलौकिक कृतिम सुखमा दिन
पर्खिएकाहरुलाई निम्ताएर,एकान्तको रोजगारी र कम्प्युटरकृत
काममा ध्यान सोच विचार र प्रविधि साचेर।
कोल्टे फेर्न आतुर धरणी आफना स्थुल लुकाउन गौधुली संगै निस्वधता
निम्ताउथिन।टाढावाट घर फर्केका कोकिल कौवा र चखेवा लामबद्ध भएर वासस्थान फकिन्थे त
कोहि आवज दिएर अधेरी पर्खन्थे।पश्चिम दिशामा निम्न तैयार दिप सप्तरङ्गि राता
किरणमा धूलोको कणमा समय बहदा हुने जस्तै थियो ।समयको त आदि अन्त थिएन यस्ले कसैलाई
भेदभाव गर्देन आखिर जन्मनु मर्न दुवै यसका वशिभूत छन। यस्ता कालका लास्राहरु
ब्नाउदै तेर्साउदै अधेरीको स्वागतपेक्षी विदाई थियो दिनको। म्ेधमाला विलाएर कालो
वादलसंग पिरती लाउदै हराउथ्यो। पृथ्विका जीवात्मा निशाचरको चुगुल थिए।रातमा
निम्तने खुसियाली,पवित्र पति
परायण,कामेक्षु,भाडाका वा धनमा वलात उठेका
लम्पटहरु आर्शिवाद लिन्थे होलान।तर नग्नताको शून्यतामा रुमालिएका जाघ कारणवस काखका
प्रेम,अवयवका कर्म स्वार्थका लागि थिए,चाहे सन्तानको मोह वा
मृगतृष्णा।स्वार र स्वारमा फेरी स्वास विणको गित थियो आवाज बासुरीको धुन भने बलत
सारङ्गिको रेटाई ।अध्यारोमा रुमलिएको कृतिमता र उपमद्देयता सन्ततीको भूर्ण मात्र
थिएन,हठात समयलाई बाधिएको उष्णता थिए।तर कर्म क्षेत्रका जागिरे यि सबै मोहका
साक्षि र सुचक हुदैनन।
दिशाबोधको सार्थक पदीय पगरीमा ललाची अनुभूति लक्ष्य समेटेर संसार विचका
दाम्पत्य खोजीमा कुशल गृहणी विच उत्क्षेदित वायू र समय चक्रमा पर्दछ ।यो भविष्यको
निर्कोल हो,तथापी नागरिक अभिनन्दनको समारोह गोष्टि सेमिनार दायित्व निष्टावानको खोलहरु
लुक्ने उ देश र जन प्रति लाग्नै पर्छ।त्यसैले त सरकारी ढुकुटी हलचलमा छ उ ।
भविष्यको मात्र नभई हालको फलप्रति समयमा चाह अनुसार जनतालाई पस्कने उ समय
प्राप्तिका लागि ल्याइएको त्याग त्यौडको अवमुल्यन सहन गर्देन।तर रोचक चाविमा रम्ने
उस्ले जलवायूका रोचक घटना दृश्यलाई समेट्छ र असल काम मात्र पारदर्शि गरि दरिद्रता,अभावमा
ल्याई दिनु पर्छ।तर अनादी काल देखि ठूलाको कुरा सर्वसममवत हुने निर्णयमा अवाक हुने
गुटनिटि र राजनितीको द्धारे उ सार्थभने देखिदैन,समयले उस्लाई पनि छाड्नै छैन।यहि
कहि कतै सोचाईको समाधिमा नपरोश,होसमा बाचे।
अन्त
ताडासनः
तिमीः
त्याग
तृष्णा ः
तेजःज्योती
तपस्य
शारिरीक तप
वाणीको तप
मनको तप
त्याग
तिथि ः
तेजःज्योती
तपस्य
तप
तानाशाह स्
सोवियत संघको तानाशाह स्टालीन एक दिन आफ्नो पार्टीको मीटिंगमा एक जिउंदो
कुखुरा लिएर पुगे ।
त्यो मीटिङमा उसले त्यो कुखुराको प्वांख थुतेर मिल्काउन थाल्यो , कुखुरा
तड्पिन थाल्यो ।
वहाँ उपस्थित सबै नेताहरु हेर्न लागे, स्टालिनले बिना दया
उक्त कुखुराको सारा प्वाँख लुछेर फाल्यो, अनि जमीनमा फालिदियो ।
अनि उस्ले आफ्नो खल्तीबाट केहि दाना निकालेर कुखुराको अगाडी छरिदियो ।
कुखुरा त्यो दाना खान थाल्यो अनि स्टालिनको खुटा नजिक आएर बस्यो ।
स्टालिनले अरु दानाहरु भुइँमा छर्यो अनि कुखुराले त्यो पनि खायो र
अब त्यो कुखुरा स्टालिनको अगाडी पछाडि घुम्न थाल्यो ।
‘तब, स्टालिनले आफ्नो पार्टीको
नेताहरुलाई भन्यो ( “जनता यो कुखुरो हो ।
तपाईंहरुले उनिहरुलाई बेसाहारा र बिबश बनाउनु पर्छ, उनिहरु
माथी अत्याचार गर्नु पर्छ,
उनिहरुलाई तपाईंको जरुरत छ भन्ने देखाउन उनिहरुलाई तड्पाउनु पर्छ ।
जब तपाईंले एस्तो गर्नु हुन्छ तब थोरै दाना चारो फ्याँक्नु भयो भने त्यो
कुखुरा जिन्दगीभर तपाईंको गुलामी गर्नेछ ।
‘र तपाईंलाई आफ्नो महानायक
ठान्नेछ । उस्ले भुल्नेछ कि उस्को दुर्गतीरबर्बादी को कारण तपाईं हो भनेर ।“
अझै पनि समय छ । चुनाव बाँकी छ । आफ्नो प्वांख निर्ममता पुर्वक उखेल्नेलाई त
भोट दिन जाँदै हुनुहुन्न ?
त्यो कुखुरोलाई थाहा थियन तर तपाईंलाई ? सोंचबिचार गरेर चुन्नु होला । ता
कि तपाईंको प्वाँख नलुछियोस् ।
तपाईं कुखुरो होइन, र त्यो कुखुरो नबन्नुहोला ।
ष् ाभभ.ि....
मानिस अदृष्य दैवि शक्ति परमेश्वरको अंश भएको हुनाले पार्थीव शरीरलाई
निर्वाह गर्ने धर्मको शिलशिलामा आहार, निन्द्रा, भय, मैथुन तथा
काम, क्रोध,
लोभ, मोह, मद्, मात्सर्य र धर्म, अर्थ, काम, मोक्षका साथ साथै भगवानको
विषयमा चिन्तन, मनन्, ध्यान, पूँजा, आरधना, अध्ययन
आदिबाट समर्पीत
भएर भगवान प्रति नै मानिसले उत्तरदायीत्व वहन गर्दछ ।
शरीरमा रहेको प्रकृति स्वभावको आधारमा चाडो अथवा ढिलो समयको
अन्तरालमा वुद्धिमा परीवर्तन भई आत्मा साक्षात्कार भएपछि आस्था र
विश्वासमा समर्पीत हुनु नै अनिवार्य छ । शंकटकालिन अवस्थामा,
आपत, विपत्त आइपर्दा सवैले आ–आफ्ना भाषामा ईश्वरलाई
पुकार्दछन्
गुहार माग्दछन्, सहारा खोज्दछन् । शरीरमा वल
मत्ता भएर मातिएको समय,
धनको मात लागेको समय, विभिन्न किसिमका अवसरहरुबाट भौतिक
सुख,
सुिवधा सम्पन्न भई तामसी अहंकारले प्रवेश गरेको समय बाहेकको अतिरिक्त
अन्य अवस्थामा मानिसले दैवि शासन सत्तालाई स्विकार गर्नु नै पर्छ, विकल्प छैन
।
तिमीः
सोच्दा सोच्दै मग्न मस्ति शव्द हो तिमी ।
बनाउदा बनाउदै भाचिएको तुच्छ हो तिमी ।।
आभस र साहरामा बाचेको शव्द हो तिमी ।
मित्र नजिक सम्झदा अपहेलित शव्द हो तिमी ।।
आखिर छरछिमेकी वरपरको शव्द हो तिमी ।
झयाल ढोका कोठा चोटा ररुमलिने शव्द हो तिमी ।।
खाना पछि डकराउने भूडेको अपमान हो तिमी ।
भर्खर प्रेममा वामे सरेकाहरुको शूरुवात हो तिमी ।।
भूडे विर्तावाला छुल्याह फटाहाको दुरचारी हेला हो तिमी ।
भ्रष्टचारी अदुनिया दवाउने कठोरता शव्द हो तिमी ।।
शोषणका प्रवृतिका प्रतिक हो तिमी ।
स्वतन्त्रता नचाहने कूभलो हाक्नेको गुण्डागर्दि शव्द हो तिमी ।।
विकास तिर लम्कनेको जग हो तिमी ।
सोच्दासोच्दै मेरो मनमा आउने कल्पना हो तिमी ।।
गरिव अविकासित मनको सममान हो तिमी ।
साधु सन्त महात्मको आदारर्थि शव्द हो तिमी ।।
हुदाहुदै महासागर जस्तै वृत भएको शव्द हो तिमी ।
असम्वन्धितलाई के कस्तो छ मलाई त मूर्दा जस्तै छ तिमी ।।
लाशमा राख्ने तासमा जस्तै वा चिन्ता जस्तै छ तिमी ।
महामसान घाटको कुरुवा ढुकुवा भुकुवा
कालो मूस्लो जस्तै तिमी ।।
जन्म भएको दिन देखि वयस्क भएको दिनसम्म ।
थाङ्गो देखि सिरकले टम्म सम्म ।
कल्पनाको रौ कुण्डा देखि महा सैतन गौरव सम्म ।
लेक वेसि भन्ज्याङ्ग चौतरीका वस्ति देखि गगनचुम्वि हिमालका पहरासंग ।
म मेरै दिलसम्म यो तिमिलाई कति सर्घषमा सहर्ष र समावेदना दिन सक्यो ।।
तर मलाई फेरी फर्केर हेर्न मन लाग्छ यो तिमी ।
तर मेरो हेराईमा उ म जस्तै डराउछ लजाउछ तिमी ।।
हाल त विश्राममा वसेको साढे झै मेरो तिमी ।
चित्ता माथि जलेर मसान धुवा भयो मेरो तिमी ।।
त्यसैले मेरो कल्पनाको चित्ताको आगोको मूस्लो हो तिमी ।
दिल चुढाउने आयू घटाउने युद्ध गर्ने कल्पना हो तिमी ।।
तृष्णा ः
केहि भन्छन् मृगतृष्णा अप्रापयमा गरिने लोभ हो ।
आसु र हासोमा रुमालिएको जीवमा मोह कसरी भयो।।
मर्ने चेतना रहदो कल्पना र चाह नभए आत्मा मर्छ नी ।।
तर जीव ईश भक्तीय र आफूले तृष्णा अव्यक्त हुदै मर्छ छी।।१।।
विवश छौ की, पराक्रमी वीर तिमी अरुका
निम्तिीमा।
मरे पृथ्विमा वंशश र जाती धारण गर कम्तिमा।।
बिरुद्ध भाई आमा,गरिवी,अभावमा कुन
गरयौ।।
तादो चढ्यो विजयको रे युक्ति उद्दार नगरी मरयौ ।।२।।
तेजःज्योती
तेज छेडी घाम र चन्द्रमा भूलतलमा प्रकास।
त्यस्तै फिजाई रत्न जलजलधिको सागर ।।
हठात१कली उठी कालले प्राणि मार्द छ हरे ।
एउटै मधुर वाण्ी तेजमा बुद्धिमानले धरे ।।१।।
किर्ति र श्रीसम्पती फैलाई शक्तिमान बलियो।
प्राण्ी सानै बन्धनमा पनि अड्छ धीरको धनि त्यो ।।
बत्ति एउटैले अध्यारो नास्दछ ज्योती दिने अति।
भाग्य सानु र यौटै हो तेजोमय बुद्धि छ अति ।।२।।
खुकुरी सानो छ तैपनि विश्वका गोला
वारुद।
हटाई वीर शैन्य अरुकै अगाडी फयाकेका ती होचा कद।।
रगत पिउछ विदेशि आफनै भाइृबन्धुको।
नबुझि विजारोपण नेपालीकन पनि राजनिती सुगन्धको।।३।।
माग्नेलाई भिक्षा दिई शुद्ध चित्तले विकाउ गाथामा ।
किन्छ उमेर पैशा र आयू जीर्ण होश गर माथमा ।।
सत्कार आदार सन्तान निरोगी पुष्ट तिमी पार ।
समय अनन्त वितायौ अरुकै बहादुरीमा अव होस गर ।।४।।
उपकारी मेघमाला विलाउदै बर्सन्छ जल।
अर्पन्छन वृक्षालताले उपकारी गुणी विज् फल।।
असल कर्म सुजनमा बर्षन्छ आयू धन ।
उपकार वैरको निम्ति उद्धारमा बन्धु नमर गुणी वन ।।५।।
प्रभूनै आत्मा हो देह मनमन्दिरको जाती जात ।
चरचरनै भलो सुम्पनु आत्मा उपकार विकाउ हट ।
पुज्य उद्योगीले कत्वर्यको गर्नु दिल उधार साथ ।
सर्मपण हुनेछ सुकृती देह साटी जननीका साथ।।६।।
खेपी अरुको उद्दारमा रातदिन विताउछ जो।
साआनन्दाले प्रविधि विकास सिद्ध भो।।
जल जमीन जीवन गरीवि भनि हेप्ने वैर।
थाहै नपाई काखमा छुरी धस्ने ज्योती चिनी हुनु अधैर्य ।।७।।
तपस्य
गरि सेवा आमा बुबा,गुरु शस्त्र शास्त्रा,अहिंसाको
पालना।
सच्चा मधुर वाण्ी,ज्ञान ,साहित्य
हित गरी शिक्षाको कामना।।
खुस रहीमन मन आत्मा शुद्धि अकट विकट नेपाली भूधरा।
त्यागि अंह पुज्नु,स्मरण ,पूर्खा वंश
कला सस्कृती सारा।।१।।
चलन परम्परा मा आफैलाई पिडा दिने अकर्म त्याग्नु।
बेधर्मि ,उत्श्रृखल,बहकउ
पद्धतीमा सुधारी शुद्ध पार्नु।।
शिक्षा जान्नेले ज्ञान दिनु दैनिक श्रमम आवद्ध हुनु र बाच्नु।
प्रविधि ,संयन्त्र निर्माण र स्ंचालनमा जन
वित्छ क्षण नसाच्नु।।२।।
औजार उपकरण बनाई घरगाउभगवान बनि भूधरा सिंचनु।
फुटाई पत्थर आवतजावतमा, अन्नपातले नेपााल सजाउनु।।
खनि कुलोबनाई बाद्दजल,विद्युत विकासमा एकतले बाधिनु।
फूलाईबन बुकि आरोग्य,हुदै सन्तती सन्तोषमा
रमाउनु।।३।।
शारिरीक तप
गर्नु शरिरीक तप ईश गुरु मातापिता सब।
पवित्रता,सरलत,ब्रम्ह्राचर्य,अहिंस
पालनको गौरव।।
नगरी भौतिक लाभको चाह ईशभक्ति चिन्तन श्राद्धा।उ
स्तै कर्म फलकाो आशरहित राजशी दान,जन छ विभक्त।।१।।
आदर सम्मन चिन्तनमा गन्छि सात्विक तप।
त्यहि अंहकर देखावटी रजसी तप हो क्षणिक जप।।
मुखतित अरुके हानी,निजि लाभले हुन्छ तामसी तप।
उस्तै बुझ जन लोकमा दान ध्यान श्रद्धा तिमि जप।।२।।
वाणीको तप
साचो प्रितीकर,हितकारी मनलोभ्याउने वचन।
बोल्नुबौद्धिक सनातन,मधुर भाषा सहित्य गरि
स्वअध्यायन।।१
मनको तप
गरि सन्तोष सरल शान्त गाम्भिीर्यता।
आत्म र जीवन शुद्धता गरी सामान्य जनजीवन।।१।।
त्याग
मोहमा त्यागिने कर्म त तामसी त्याग बन्छ।
दुख भय कर्म भनीने छ छोडिने रजोगुणी त्याग छ।।
फलको आसक्तीमा संगती छोड्नु सात्यीक त्याग छ।
अशुभ कर्म घृणा गरी शुभकर्म सत्गुणी गर्दछ।।१।।
तमोगुण ः
संस्मरण ज्ञान शिक्षा नासी धर्म,युवा छोरीचेली समेत ।
कुल्चि वेद प्रकृति नाशक अफावाह संस्कार कला रहित ।।
विकर्मस्थल श्रृति स्मृति परम्परा नासी जडीबुटी र जीव ।
पञ्चमहाभूत लत्याई आफै स्वघोषित जीव बन्छ सजीव ।।
तामसपुरण ः
मत्स्य कूर्म्लिङ्ग शिव स्कन्द तथा संज्ञा र अग्निपुराण ।
सब यी मोहित पार्ने र्वेद तथा विधर्म बन्ने तामसी क्षण ।।
मद र वलको उन्मुक्तिमा आशक्ति काम
क्रोधीका धर्म ।
परिभ्रष्ट आश्रय बर्ण जात निन्दीत सुख अनुभवको विधर्म ।।१
ब्रम्हा सुख स्थवरजंगमको तामशसास्त्र मोहित प्रवचन ।
न्याय संख्या वैशेषिक शास्त्र सुनी कलि प्रपञ्च झन ।
पालि माया लोक गहित जीव ईश गुण पारी मायाको वंश ।
जगत वेद ठूलो शास्त्र मानि अरु त
तामश पुरणको अपजश ।।२
स्वर्गधाम प्राप्ति हैन नरक बताउछ तामश पुराण ।
गौतम बृहस्पती संवर्त यम शड.खा स्मृति र शुक्र ।।
नरकको वाटो देखाउने बुद्धिमान चुक्ने तामसी कुचक्र ।
रोकि सबै काम शुसाशन र कर्मले वंश सृष्टि चक्र ।।३
तारा निर्माणका आधारभुत सामाग्री
आधारभुत स्थल ः अनन्त आकाश नै पिण्ड सृष्टिले खेल्ने मैदान र उत्पतिको स्थान
हो ।
जसमा लामो समयको अन्तरालमा खगोलिय पिण्डको उत्पति र विनाशको प्रक्रिया
निरन्तर दोहोराई रहन्छ ।
कारक तत्व ः तारा लगायतका खगोलिय जड पिण्डलाई उत्पति गर्ने मुख्य तत्वहरु
बलवान समय ,सोहि अन्र्तगत अन्तरीक्षमा अनायश उत्पति भएर क्रमिक बिकास हुदै जाने ल्भदगबि
ल्भदगबि mबककज्थमचयनभल नबकज्भष्गिm नबकन्चबखष्तथएचयतयकतबच को उत्पति
पदार्थिय शक्ति ताप,प्रकाश र रंङ्गमा बदलिन्छ ।
ताराको पिण्ड चम्कन सुरु गर्दछ
।ताराको पिण्डहरु उत्पती भएको लाखौ बर्ष पछाडी ठूला ताराहरुको बिचको अन्तरिक्षमा
ताराहरुबाट छोडिएको,फालिएको वा निस्किएको पदार्थ
जसलाई क्ष्लतभचकतििभभच mबततभच भनिन्छ ।
यसले अन्तरिक्षमा ठाउ लिन्छ र क्रमशः तारा उत्पतिको लागि सहयोग गर्दछ ।
तिमीः
सोच्दा सोच्दै मग्न मस्ति शव्द हो तिमी ।बनाउदा बनाउदै भाचिएको तुच्छ हो
तिमी ।।आभस र साहरामा बाचेको शव्द हो तिमी ।मित्र नजिक सम्झदा अपहेलित शव्द हो
तिमी ।। आखिर छरछिमेकी वरपरको शव्द हो तिमी। झयाल ढोका कोठा चोटा ररुमलिने शव्द हो
तिमी।खाना पछि डकराउने भूडेको अपमान हो तिमी।भर्खर प्रेममा वामे सरेकाहरुको
शूरुवात हो तिमी।। भूडे विर्तावाला छुल्याह फटाहाको दुरचारी हेला हो
तिमी।भ्रष्टचारी अदुनिया दवाउने कठोरता शव्द हो तिमी।।शोषणका प्रवृतिका प्रतिक हो
तिमी।स्वतन्त्रता नचाहने कूभलो हाक्नेको गुण्डागर्दि शव्द हो तिमी।। विकास तिर
लम्कनेको जग हो तिमी।सोच्दासोच्दै मेरो मनमा आउने कल्पना हो तिमी।।गरिव अविकासित
मनको सममान हो तिमी।साधु सन्त महात्मको आदारर्थि शव्द हो तिमी।। हुदाहुदै महासागर
जस्तै वृत भएको शव्द हो तिमी।असम्वन्धितलाई के कस्तो छ मलाई त मूर्दा जस्तै छ
तिमी।।लाशमा राख्ने तासमा जस्तै वा चिन्ता जस्तै छ तिमी।महामसान घाटको कुरुवा
ढुकुवा भुकुवा कालो मूस्लो जस्तै तिमी।। जन्म भएको दिन देखि वयस्क भएको दिनसम्म।थाङ्गो
देखि सिरकले टम्म सम्म।कल्पनाको रौ कुण्डा देखि महा सैतन गौरव सम्म।लेक वेसि
भन्ज्याङ्ग चौतरीका वस्ति देखि गगनचुम्वि हिमालका पहरासंग।म मेरै दिलसम्म यो
तिमिलाई कति सर्घषमा सहर्ष र समावेदना दिन सक्यो।।तर मलाई फेरी फर्केर हेर्न मन
लाग्छ यो तिमी।तर मेरो हेराईमा उ म जस्तै डराउछ लजाउछ तिमी।। हाल त विश्राममा
वसेको साढे झै मेरो तिमी।चित्ता माथि जलेर मसान धुवा भयो मेरो तिमी।।त्यसैले मेरो
कल्पनाको चित्ताको आगोको मूस्लो हो तिमी।दिल चुढाउने आयू घटाउने युद्ध गर्ने
कल्पना हो तिमी।।
तपाई हजुर ः
के हुन्छ र यहा कुन बिष्मय छैन र रमाइलो।कुन जुन शितल छैन र कुन छैन र
पोशिलो।।तर मनमा निष्चीन्ता र कर्म पुरा गर्ने हे भने ।मित्र कुन पथ रहेन र
अधुरो।।१।।
राजनिति महङ्गि चोट र पिर बेदना लुक्छ हजुर यहा । सबै भलो र असल काममा कुन
झुक्दैन र यहा ।। म त सबै लाई तपाई भन्छु ।हजुर पनि त्यसै गरे के हुदैन र यहा
।।२।।जातको कनयकब्जि ब्रम्हाण कुमाई वंशले सेढाई म। सबैको बन्धु गरिव भएपनि करिव
रहने म ।।पश्चिम नेपालको लम्जुङ्ग सुन्दरबजारमा जन्मेको ।शिक्षण आवद्ध रहि चितवनको
घाम ले छु सेकिएको।।३।। सानो छोटो कदको गहुगोरो हसिलो। मत भन्छु हजुर सभै कला धर्म
संस्कार लिनु सेढाई सजिलो ।।५।।वाच भन्छु विकास प्रविभिले मेरा अग्रज सरह भावि
पुस्ता। हासौ भन्छु वंशलाई कुल पुजामा भेट भई समग्र ।। आउनु भाई दाज्य चिननु त्यहि
हाम्रो घर ।भरपोषण गर एकताले तिमि सेढाई थर ।।५।।
तिम्रो प्रेम अचममको छः
अधुरा ति टुक्रालाई पवनमा फिजाएर।पथ्थररुपि मुटुमा उम्रिएका कल्पविकल्पलाई
निकालेर।।संयोग वियोगका त्याग त्यौडका आभास बुझाउने।अनायश नयनका हेराईभित्र वास
गराउने।।१ इच्छा आकाक्षा र चेतनालाई पथ बनाई।स्वमे मार्गदर्शक बनि श्रोताको चाह
चाहे जस्तो छ।अनौठा पौराणिक कलाकृति बुढयौलिको सार जस्तोछ।अल्झाइ गृहश्रममा चाहने
तिम्रो प्रेम अचममको छ।।२
अन्तीम
खण्ड ः ध
धन
धरणी ः
धुव्र
धरणीको इच्छाः
धमिला मुहानका वाटाहरु९उययच खष्कष्यल०स्
धर्म
धन
मिठास दिन्छ मिजास बचनले आनी वानी सफा ।
अध्यारो अरुको हो ,चोर धुत्याई फटाईको कवावफ ।।
विपन पाली सपना तड्पाउछ मन मिल्ने उस्तै कलपनना ।
आसमा मरिन्छ सजजन छैन उ अर्थ उस्तै पर्छ सुध्र्रन ।।१।।
लालन पालन विहे संस्कार अन्नादी वस्त्र आभूषण ।
सबै रम्छ जी हजुर वा कर्मठ श्रम स्वधिन परिश्रम ।।
जीवीकउपार्जन,जन विकस प्रविधि शुभ छ धन ।
छेदभेट विभण्डिएको जन गम खान्छ शिप दिन्छ धन ।।२।।
जीवन छ सभ्यताको आधार जल हिमवत्स सलल ।
प्राण उहि छ तरएउटा दुख्दा अर्कोरुदैछ भूधरातल ।।
स्वच्छ पवन,उद्दम,खनिज खाद्द
उव्जामा ।
मनले भनेको हृदय बोलेको हुन्छ
रोजेको साथिमा ।।३।।
साईत निकाली देउ इश भक्ति नेपाली पाउला ।
शिपगति,मति,लिन पाए यिनै जन खुसि छाउला ।।
गरि प्रशोधन जल जमिन जंलगमा हिमाल खुल्दछ ।
बोली भाषा,गगन,नरपते विकासको उज्यालो डुल्दछ
।।४।।
धरणी ः
मन स्वच्छ लिएर पवनमा शान्ति यी चैनहरु ।
गरी स्वागत अन्जुलिमा लिईरहेका जनहरु ।।
राखि उच्च आकाक्ष चाहने वरबधूहरु ।
पुरा हवोस धरणीमा आफालिएका ईच्छाहरु ।। १
आउ धनमानतमष्तक सुतिरहेका कणहरु ।
लाय स्वच्छ मनको कन्दनी र जनैहरु ।।
बन विश्ब चाहनामा बैज्ञानिक डाक्टर ।
सिक बाच्न र बचाउन हुने छ ठूलो इच्छा ।। २
सुत स्वच्छ निन्द्रमा सम्झिएर देवगण ।
उठ स्वच्छ विचार राखि दिनु बान्धबमा ।
।देउ आश्रय अति गरिव निम्नस्तर जन बुझेर ।
गराउ शिक्षा चेतना र विकास लिएर उच्च मन ।। ३
खुवाउ भोको पेटहरुमा लपेटा नदिईकन ।
आउ अति जून र घाम धरमा फलाउ धन ।।
देउ अर्ति सज्जन जनमा राखेर उच्च मन ।
नवहकाउ विना परिश्रमको चाहिदैन बरु धन ।। ४
डाडाँकाढा पहाडमा किरण जव आउला ।
रवि किरण जस्तै विकासले जा छाउला ।।
उच्चा आकाक्ष जनमाचढेर पो आउला ।
समय र विकास बाढि वनि छाउला ।। ५
ल्याउ उन्नत मल विउ छरेर वारि भरी ।
गर उननतखेति जनहो नेपाल देशै भरी ।।
हरियालि बन पनि धन हो ति डाडा भरी ।
हेर्छन परिहरु हामिलाई तिन छक्कपरि ।। ६
विश्वभरी गोर्खाली यो चिनाउला ।
अशान्ति भए देशमा हामि सबै मिलौला ।।
राखेनौ बिचारविकास भने उद्योग गरौला ।
पाएनौ इच्छा विकासको सिको यो चिनौला ।। ७
धरणीको इच्छाः
इच्छा नै ठूलो बल आत्मजनहरुको ।
तर मर्म बुझने हुदो रहेछ खै को ?
भोक प्यास हुरि वादल थामि उभिरहन्छ कहाँ ।
कलिला कोमल वृक्ष पिडा खपि रहेछन यहा ।। १
लिएर उभि विचमा हुरि वतास कटान र भूक्षय ।
असिना बर्षा संहारको लहर पुकार छ वृक्ष ।।
तस्मात् निर्दयी बनि बन्चरो खूर्पा र हतियारहरु ।
रुदो छ वृक्ष सुसाई आवाज दिएर खोएर खै के गरु ।। २
भन्दै देख्दै हो संहारको लहर पुकार्द छ लिखत वकित कुरा ।
टुक्रा वनि विलाउछ खस्छ फूलाई आफनो उर ।।
गर्दो हो आपद विपदमा विलौना नानाथरी ।
बोल्छ धूर्त मनुष्य आधा बाकि छ लाप्रे हरि ।। ३
राखेर प्रणाम उसविचमा नकाटि देउ हजुर ।
भन्दैछ विवेकी बनि धूर्त बनाउनु छ गजुर ।।
धर्म गर्छु भनि अरुको देहलाई नास्दछ ।
कमाउछु ऐश भनि नोबोल्ने बनस्पती मास्दछ ।। ४
मर्नु नै यदि छ भने सोचेर पो खै के भो ।
बाच्नु नै निर्दयता निर्लज्जा भो बाचेर पो खै के भो ।।
देख्नु छ दुर्जनको कालो अश्व बन्चरो ।
खानु केहि छैन चुसि बाकि रहने रणन्तरो ।। ५
बाच्नु छ केवल छेकि दिई अक्सिजन पानि ।
मर्नुपर्छ कलिलो शैसव भूर्ण नै वीज भएपनि ।।
कति रोइ विन्ति गर्दा आवज यो सुन्दैन ।
कति जिहे पनि सुरिलो कम्मर नथाकी बनाउछ घर दलिन ।। ६
गर्नु छ पवनसित मुस्कुराई ललाट बरु ।
इच्छानै हो धरणीमा ठूलो बचाउने बरु ।।
यस्तै थोत्रा कपटले धरणी उजाड बनाउला ।
लागि वाणसरि प्राणि धृणले पश्चताप छाउला ।। ७
देख्छौ तिम्रा नेत्रमा हाम्रा त बन्द वशका भए ।
गर्नु केहि सकिएना निर्दयीजनमा के गर्नु मैले हरे ।। ८
हामि उजाड बनाइएका जंगली भएका बनस्पति ।
दिउ श्राप बुज्रुक जनमा हाम्रै लक्ष्यमा भलो अति ।।
राख्नु पैतला धरणिमा हेर स्वर्ग अभि ।
हेर्नु औकात जनले अरुको इच्छा बुझेर अति ।। ९
तिम्रा जस्ता ललोट कपोल दम्पति र इच्छा जति ।
बुभ्mदैनौ छोरा भतिजा नाता इष्ट छन् कति ।।
तिम्रा जस्ता धूर्त र विश्वास नभएपनि ।
हाम्रो शुष्म अटलता धैर्यमा तिम्रो कठोरता छ नी ।। १०
हाम्रो उपयोगिता मर्म बुझन खडा हुन चाडै अदालत ।
बृद्ध वयस्क शैसव सबै उपभोग्य तिमिमा छ त ?
राख विचारजन हो आवश्यकता भएका जति ।
नमारा कलिला पोथ्रा घास दाउरामा जे भएका अति ।। ११
रक्ष गयौ हाम्रो भने हामि पक्ष गुन दिउला ।
अक्सिजन औषधी बनि धनउपार्जन मा लिउला ।।
जोगाई धरणिमा जीव नीजीव समान ।
बाच्न सिक प्राणि जगमातमा यथासक्य ज्ञान मान ।। १२
यहि कल्याण छ जनमा बाच्नु सार हो ।
हानि अर्काको मात्र गर्छु भनि जिउनु धरणी कै भार भो ।।
पहाड मधेस तराइ सब हरियालि हामिले ।
गर रक्षा मित्रवत जीवन हाम्रो उपस्थिीले ।। १३
धुव्र
पृथ्वील सूर्यलाई परिक्रमा गर्न सिलसिलामा पृथ्वीका धुरा ।
(मरुदण्ड)का उत्तरी धुव,दक्षिणी
धुव ।।
का दुबै धुव्र्र तर्फका टुप्पाल अन्नत आकासमा दखाउछ ।।
एउटा विशाल वृत स्पष्ट बनाउछन् ।।
वृतका परिधिमा पृथ्वील बार्षिक ० डि.० मि ५०.३० स का ।
काणीय चापका गतिमा परिक्रमा गर्द जादा २५८०० बर्षमा ।।
गणितिय ,शास्त्रिय शक्तिमा १ वृत पुरा
समायवधिका हुन्छ ।
यसैलाई अयनाशं चक्र पनि भनिन्छ ।।
या चक्र पृथ्वीका खगालिय धुव्रका प्रतिनिधि ।
धुव्र्र तारा हुदै घडिका विपरित दिशाबाट परिक्रका ।।
घुम्दा डराका तारा समूहमा पर्न भगा तारा,अल्फड्राकानिक्स ।
तार हुदै पुनः २५८०० बर्ष पछाडि रहन्छ समय छ फिक्स ।।
खगालिय उत्तर दिशाका प्रतिनिधि धुव्र्र तारमा नै आएका ।
एक चक्र पुरा गर्छन यहि नै पृथ्वीका खगालिय धुव्र्रका ।।
वृत चक्र बनि तारा समुह सबका ।
अयनाशं हुदै समय परिवर्तित छ हैन हठात मनुष्यका ।।
सनातनिय श्रुति अनुसार समस्त ब्रहाण्डका पुरातन ।
उत्तरी धुव्र्र धुव्र्रतारा मात्रै
हुन अरु त बुभm्नै कठिन ।।
पृथ्वीका खगालिय धुव्र्र गतिका कारणबाट हर समय ।
परिवर्तनशिल छ परिवर्तन हुदैनन ब्रहाण्डका
भय ।।
धुव्र्र,स्थिर छ छैन अरुका यसप्रकारका
पुरातन क्रिया
गतिशिल अवस्थामा भएका सबै किसिमका खगालिय
पिण्डहरुका टुप्पाल ब्रहाण्डका अनन्त अन्तरिक्षमा
आ–आफनै किसिमका धुव्र्रीय वृतहरु क्रमै बनाउदामा ।।
पृथ्वीका उत्तरी धुव्र्र, ब्रहाण्डका उत्तरी धुव्र्र ।
सन् २०५० सम्म ठिक तलमाथि साझै रहन छ,गर गर्व ।।
वर्तमान् समयमा पृथ्वीका उत्तरी धुव्र्रमा उभिएर हर्दा पनि ।
धुव्र्र तारा शिर माथि नै दखा पर्छन कति सत्यता छ अनि ।।
आजकाल पृथ्वीका खगालिय उत्तरी धुव्र्र धुव्र्र तारामा ।
रहका छ बुझ ३००० बर्ष अगाडी उक्त धुव्र्र हुदाँमा ।।
अल्फाड्राकानिक्स तारामा थिया र १२००० बर्ष पछाडी ।
उक्त धुव्र्र अभिजित नक्षत्र तारा समुहमा पुग्न छ नी ।।
२००० बर्ष अगाडी वसन्तविषुव विन्दु मेष ।
राशि तारा समुहका अश्विनी नक्षत्रमा रहका थिया बिषेश ।।
तर वर्तमान समयमा उक्त बिन्दु मिनराशि तारा समुहमा ।
छ,धुव्र्रतारालाई सन्२०५०सम्म पृथ्वीका खगालिय धुव्र्रमा ।।
धमिला मुहानका वाटाहरु(उययच खष्कष्यल)स्
हिड्दा ठेस लाग्ने उमेरमा बिग्रिएका बाटाहरु ।
रुन्चे निलडाम समेटीएका भोका वनिता लाटाहरु ।।
तालि सभा जुलुसमा भाषण पेट भोकै घाटा ।
तिमि त्यहि छौ उन्मुक्ति लेउ गरिव लाटा ।।१।।
खान लाउन वासमा कमि घर परिवार जाहान ।
तानातान छ गरिवी सुखदुख अहंको गरि सामाना ।।
दिन गयो चाड पर्व संस्कार आयो झगडा त्यहि ।
फटाहा नेता दरिद्र मनका लमपट समाज बेर्छ त्यहि ।।२।।
मागि खाने भाडो राजनितिको जन झुक्याउने खेल ।
परम्परा ढालि विकास कठै विदेसि सिको चाल ।।
तित्त छ जीन्दगी जीउने पछिका लाई छैन विकास ।
अध्यायान अनुसन्धान विपननताको प्रविधि रुग्छ निकास ।।३।।
समिक्षा जीन्गीमा निष्कर्षका भावी निति रणनिति ।
चुनाव खर्चेर सात पुस्ता देशभक्त फुटाउने राजनिति।।
जन पाल्ने अन्न उद्यम शील प्रविधि खै नियम।
छाडा व्यवहार त्यागी राख समान यम नियम ।।४।।
जन पक्ष समन्वय संघ संगठन चलाउ राजनेता ।
सामथ्र्य पहिचान स्रोत हिमाल पहाड मधेसिमा देउ सघियता ।।
निराशावादी नवनाउ वास्तविकता स्रोत विकास ल्याउ ।
आफनो आमा मन मुटुमा विदेशिको गाडी नहाकी आउ ।।५।।
धमिलो मनमथिङ्गल तिम्र चिम्शा आखामा प्रभात लेउ ।
हिमाल न्यूरदैन मुहान सङ्गलो छ पहाड तराई देउ ।।
अमिला मन बह हुनेलाई अव्यक्त हदैसम्मको कानुनी कठघ्र देउ ।
विजवाट विरुवा उम्रन्छ वंश रहे नेता कहिल्यै नरमाउ ।।६।।
फ्रोसा आवाज खवरदारी संगै तिमि अस्त जाउ ।
ज्योति र धिर वीरको पशिना श्रम प्यो फूलवामिा कहिल्यै नआउ ।।
सङ्गकल्प मृगतृष्ण चोखा मनमा एकता सदभाव् ल्याउ ।
स्वम् पूर्ण नेपाली बिग्रिएका धमिला बाटाहरु नवनाउ ।।७।।
अन्त
खण्ड द
खण्ड द
दृष्ट
देखासिकी
दृष्टि जन्म
दोहोरी गित
दुष्टः १
धर्म हित भलोबाट धन कमाउनु मृत्युमा नपिरोल्नु ।
खुस रहि घर परिवार लगनशिल भै कृर्षि कर्मले गृहस्थ रम्नु ।।
धर्मी शिरमा दे लिई दुष्टको मनहिंसा मूखर््इ नष्ट पार्नु ।
इमान्दार निर्धक्क द्धेष रहित घृणा कलह घर,समाजबाट हटाउनु ।।१।।
विवेकशिल बुद्धिका हातमा सम्पत्ती समेटी कलह नगर्नु ।
धन दरिद्रता धर्म नष्ट गर्छ दुष्टले अनुशासन समाजमा भर्नु ।।
छलि जीब्रो लोभी आखा पापी मन हठात उठ्ने हत्केला पयर रोक्नु ।
अभावमा धैर्य गरी दुख समझ तृप्त मन वशमा जीम्मेदारी बोक्नु ।।२।।
प्रशंसा आशिस धन सम्पती बुद्धि मेहनेत धर्मी मन्जुर ।
अल्छि आयू छिर्ण आशे विधंशी कुकर्मी हिड्छ बाङ्गो आखिर ।।
भ्रमले दक्भी घमण्डी कुण्ठा अंहकार विश्वासघात क्रोध तिर ।
सोझा वनिता सुधा नेपाली चुसि दुष्ट कपटी पनि उठ्दैन शिर ।।३।।
छिमेकी संकट साटो वरवादी पारी ज्ञान प्रविधि धर्म दाह वैलाउने ।
कुरौटे घाति नासो वहक निर्दयी दुष्ट जाल नेपाली मिचि मौलाउने ।।
दिई वरवादी धर्म हिंसा छेकथुन राजनितीका क्रोधि ती ।
फुटाई भाई खाद्द खनिज जडिबुटि उद्यमी मार्छनु दुष्ट छी ।।४।।
दुष्ट ः २
वेवकुफी,भ्रष्ट अहित कुभलो सोची मनमा ।
त्यागि असलकाम समाजका रोकावट गर्ने जनमा ।।
दुखि,व्यकुल र विफलको गर्छ जनमा खति ।
ज्ञान,सिप,कलामा सुध्रिदै दृष्ट मानीसको
मति ।।१।।
दुष्ट ः ३
दुखि अन्नयायी र अधर्मि कुसंगको हुन्छ ।
छाडा,षडयन्त्रकारी क्रोधि सहायता सुरक्षा खोज्ने लोभी दम्भी छ ।
ईच्छा आकाक्ष र संभावनामा समय खचिन्छ ।
दोष
तृष्णको मोहजालो,पवित्रको धव्वा आफूले बिर्सि ।
मूढहरुले बद्धजीवमा नराम्रो काम,दोष देखाई तर्से ।।
फिक्रि,आल्पविशवासि काला हृदयका सधै
झस्के ।
सफा आफू बन्नु, जगतमा अरु जन दोषि भनी नठस्के
।।१।।
दृष्टि जन्मः
योद्धा विद्धवान कवी भोगी जोगी योगी सबै जाजाती ।
सत्य असत्य कठोर मधुर घातक दयालु लोभी दानी ।।
सबै धन सम्पति रुप कुरुप सुगन्धमय रसस्वादन जवानी ।
शेष केहि र कोहि रहन्न जगतमा अछुत स्त्री पुरुषको कहानी ।। १
सपना विपना सिद्धान्त जीवन जगत व्क्त्तित्व दर्शााउदै ।
सरस मिठा फल सरह प्रितका भाका मन मुटु रसाउदै ।।
छैन छुत अछुत वा धोका मन बुद्धि चेतन समागम बर्षाउदै ।
स्वरुप स्वाभाव भङ्गी विर्सि चप्टिन्छ यौवन आफै बर्बराउदै ।। २
तिमी जो छौ दृष्टि शैलि प्रस्तुतीको अस्तित्व उपयोगि ।
विचार सम्झना विरक्त स्त्री पुरुषको आशक्त प्रसन्न रोगी ।।
आत्म सन्तुष्टि मन यौवन तिम्रो द्रष्टा मन्त्र सृष्टिको ।
विकास सन्जालमा प्रविधि जँन्म बैध कानुनी मैथुन सृष्टि ।। ३
समाज बचाउनु जन्मको कत्र्तव्य राख्नु मनमा ।
आर्कषण धनमा रहेपनि खर्चनु पेटमा जनका ।।
विकास कार्य अंश हो वंशजको अनुभव डेरामा ।
शास्वत छ जन्म पछि मृत्यु प्रेरण दिनु प्रविधि घेरामा ।। ४
सामराज्य सामान्त शोषण पाहुना हो नराख्नु मनमा ।
फूलेको वृक्ष हेरी वास्न तत्व ज्ञान सिक्नु तनमा ।।
सत्य न्याय विपन्न जातजातीमा औकात जनमा ।
वाड्नु शिकारी मन वचन कर्म सेवा परोपकारमा ।। ५
साआन्नद नियास्रो तनमय हटाई विचारविर्मश ।
झात्री टुनामुना वचन कर्म परम्पराको परामर्श ।।
जीवन्त भेट भलाकुसरी संस्कार हासोका अतिथि ।
पेशा व्यवसाय तथ्यकोश्रोता भाई
गोत्रा वंशावलि समेटी ।। ६
उर्जा धरतीमा छ शुद्धता अद्योगिक प्राऔद्योगिक वन ।
अभियान्त तिमि संचार संसारको नाता नेतृत्व भावना ।।
आकास जीवजन्तु कर्म भूमि हो धरणी नौलो सचेष्ठा ।
गाउशहर हिमाल पहाड तराई व्यूझाउनु पारी सचेत ।। ७
Comments
Post a Comment