8. sumijaha
खण्ड ८ सुमिजह क
blogger.wikipedia.
खण्ड अ
खण्ड ८ सुमिजह क
blogger.wikipedia.
यस खण्डमा सेढाई सम्बन्धि वर्ण अनुसार अ,अ क,ख,......मा अकिता राखिएकाे छ।यी अाफना भावि सन्तानकाे लागि
अंगिरामृत तथ्यमा लेखिएकाे छ।काेहि कसैसित मेल भए संयाेग हुनेछ।सं
अंगिरामृत तथ्यमा लेखिएकाे छ।काेहि कसैसित मेल भए संयाेग हुनेछ।सं
श्रृति ः
बृक्षमा वर, पिपल, आँप, डुम्री र पाख्रीका पात, स्याऊ, सुन्तला, केरा बटुली चढाई ।
केलाएर नकाटिएका अक्षता, जौ, तिल सबै १०८ शुद्दि भक्तिमा जोरजाम गरी पान ।
व्रतालु का यम नियममा बस्ने,कथा सुनाउने सुन्ने प्रचलन हुन्छ ।
नेपालको साँखु काठमाण्डौका स्थानमा नेवार भाषामा स्वस्थानी छ ।
केही ४.त पद्म पुराणमा पार्वती–सदाशिवसंवादले स्वस्थानी व्रतकथा छ ।
श्री स्वस्थानी व्रत कथा त स्कन्द पुराण, माघ माहात्म्य केदार खण्ड हो ।
केहि प्रसंग अमिल्दा छन् ६. विधिपूर्वक व्रत,अध्याय, कथा पढ्ने पूज भिन्न छ् ।
सृष्टि वर्णन त ८.स्वस्थानी कथाले लैंगिक सम्बन्ध,पुरुषप्रधान समाजमा विभेद ।
जानकारी ः रूप्से झरना (सगालो)
नेपालको सबैभन्दा सुन्दर झरना रूप्से झरना म्याग्दी जिल्लामा पर्दछ।
तामाङ जातिको मृत्यु संस्कारलाई घेवा भनिन्छ जसमा १०८ वटा बत्ती (ग्याम्जा) बालिन्छ।
नेपाली साहित्यमा लाटो साथी भनेर विष्णुराज आत्रेय, भूतको भिनाजू भनेर बासुदेव लुइँटेल र चट्याङ मास्टर भनेर कृष्णमुरारी गौतम लाई चिनिन्छ।
आत्मा विनियोग हुदै ईशमा जाने ईच्छा नमन गरि मान्नाले ।
अमर तथा नासवान ः
परमात्मा परमेश्वर भगवान –आत्मा) बाहेक,कोही पनि अजम्बरी छ ।
ब्रहाले सृष्टिको नाटकिय काम गर्ने शक्तिमाा द्धैत,अद्धैत संस्थागत हुन्छ ।
पराप्रकृतिलाई चेतनाप्रकृति÷ज्योर्तिलिङ्ग सृष्टि,जग मानिन्छ ।
अर्ति २०
मदिरा कचिङ्गल हो,गुलियो पिरो चिल्लोका लत उपहास गर,बुद्धिमानले बुझनु ।
अर्ति : २१
ऋदय जल समान राम्रो नराम्रोमा बग्छ ।
धर्म दुष्टले पनि सराउछ,बेईमान इमन्दारको आडमा अश्रित छ ।।
ओइलिएको क्षण
मिलि ब्रह,आकाश,समयको चक्र चल्छ सृष्टि धराधाम ।
x
बृक्षमा वर, पिपल, आँप, डुम्री र पाख्रीका पात, स्याऊ, सुन्तला, केरा बटुली चढाई ।
केलाएर नकाटिएका अक्षता, जौ, तिल सबै १०८ शुद्दि भक्तिमा जोरजाम गरी पान ।
व्रतालु का यम नियममा बस्ने,कथा सुनाउने सुन्ने प्रचलन हुन्छ ।
नेपालको साँखु काठमाण्डौका स्थानमा नेवार भाषामा स्वस्थानी छ ।
केही ४.त पद्म पुराणमा पार्वती–सदाशिवसंवादले स्वस्थानी व्रतकथा छ ।
श्री स्वस्थानी व्रत कथा त स्कन्द पुराण, माघ माहात्म्य केदार खण्ड हो ।
केहि प्रसंग अमिल्दा छन् ६. विधिपूर्वक व्रत,अध्याय, कथा पढ्ने पूज भिन्न छ् ।
सृष्टि वर्णन त ८.स्वस्थानी कथाले लैंगिक सम्बन्ध,पुरुषप्रधान समाजमा विभेद ।
जानकारी ः रूप्से झरना (सगालो)
नेपालको सबैभन्दा सुन्दर झरना रूप्से झरना म्याग्दी जिल्लामा पर्दछ।
तामाङ जातिको मृत्यु संस्कारलाई घेवा भनिन्छ जसमा १०८ वटा बत्ती (ग्याम्जा) बालिन्छ।
नेपाली साहित्यमा लाटो साथी भनेर विष्णुराज आत्रेय, भूतको भिनाजू भनेर बासुदेव लुइँटेल र चट्याङ मास्टर भनेर कृष्णमुरारी गौतम लाई चिनिन्छ।
आत्मा विनियोग हुदै ईशमा जाने ईच्छा नमन गरि मान्नाले ।
अमर तथा नासवान ः
परमात्मा परमेश्वर भगवान –आत्मा) बाहेक,कोही पनि अजम्बरी छ ।
ब्रहाले सृष्टिको नाटकिय काम गर्ने शक्तिमाा द्धैत,अद्धैत संस्थागत हुन्छ ।
पराप्रकृतिलाई चेतनाप्रकृति÷ज्योर्तिलिङ्ग सृष्टि,जग मानिन्छ ।
अर्ति २०
मदिरा कचिङ्गल हो,गुलियो पिरो चिल्लोका लत उपहास गर,बुद्धिमानले बुझनु ।
अर्ति : २१
ऋदय जल समान राम्रो नराम्रोमा बग्छ ।
धर्म दुष्टले पनि सराउछ,बेईमान इमन्दारको आडमा अश्रित छ ।।
ओइलिएको क्षण
मिलि ब्रह,आकाश,समयको चक्र चल्छ सृष्टि धराधाम ।
x
खण्ड श्र
श्रम
श्रृति
श्री स्वस्थानी
१. श्रमः
अघि जन्म हुदा भाग्य छैठो मा विधिले जे लेखिन्छ ।
विना श्रम आफनो उद्योग त्याग्दा मानव के देख्दछ ।।
श्रम नै मान जन्मको भाग्य भोग धन जन दिने ।
श्रमलेनै सदाचार कर्म नरपतेमा सधै पुजिने ।।१।।
विना उद्योगमा जन्मैभरी सिङ्गो मुख के पर्छ ।
पूण्य कार्य गरि बाघले मृग भोजन कहा गर्छ ?
मनोरथ हैन खालि पेट सुतेर के कार्य पुरा वन्छ ।
खाना उद्योग विना व्यार्थ हुन्छ जन चाहना त्यहि भन्छ ।।२।।
मनमा नित्य ज्ञान स्वीकारी वेद गुणका सरी ।
लाटा वनिता नेपाली कृर्षि पैरवीमा अघि बढि ।।
बिद्याअभ्यासस्तुती लिने मनन मन वर्णन ।
एकागै कतै श्रमले सुख मुक्ति ल्याउछ सुजन ।।३।।
चिनी आत्मा परमात्मा भक्ति मुक्ति वाटो लिनु ।
सिकि प्रविधी त्याग्दै हिसा प्रजातन्त्रमा सदा होमिनु ।।
फोसो आश्वासन मुख ताक्ने वानि सुधारी श्रममा जेलिनु ।
त्यागि तृष्णा वाचे नेपाली धिर वीर एकाताले मिल्नु ।।४।।
सत्यमा तथ्य रहेका कथित वा सृजित प्रमाण ज्ञान ।
मन र आत्मा रसाउने कालजेयी जनजीब्रोमा समान ।।
कला संंस्कार पूर्खा वंशजका प्रमाण दिने पुस्तालाई ।
शुसासन र प्रजातन्त्र पनि माटो ब्यूझाउछ जनदायी ।।१
वेदत्रयी यर्जुवेद तैतिरीय कठोपनिषद त्यस्तै उहाँ ।
सामवेद मैत्रायणी शाखा यजुर्वेदवृहदायक त्याहा ँ ।।
ऋृग्वेद सामवेद मैत्रायणीय शाखा आदि प्रमाणमा ।
यजुर्वेद वृहदारण्यक रंगभेद भाष्कर सहित सबमा ।।२
अर्थवणमहोपनिषद यर्जुर्वेद कठशाखा ,द्धितियाष्क ।
साम्वेद अव्यक्तेपनिषद शुक्ल यर्जुर्वेदशतपथ ब्राहाण तक ।।
सबैलाई श्रृति भनियो पर्णित हित प्रित सृष्टिको ।
कसरी कुन र किन सृजियो हुनुपर्ने बाच्ने आधार बताइएको ।।३
श्री स्वस्थानी :-
उपाशक हु,बुझेअष्ट मातृका ( आठवटा देवीको बिचमा रहनुभएकी ) स्वस्थानी ।
उनै पालक जगमाताको महिमा मानि ।।
ॐकार संस्कार अपरम्पार छ ।
जानि नेपाली दौरा सुरुवाल भेषमा ।
मानि आठवटा गाँठो अष्ट मातृकाको प्रतिकमा।।
शुद्धी, चित्त सफा, सकंल्प नर नारी लिएर ।मनका राप,विभेद नठान्नु कथन पढेर ।।
सके श्री स्वस्थानी व्रतकथा को व्रतारम्भ गरौ ।नसके संस्कार रित् विधिमा सनातनि बनाै।।
अानन्दि स्नान@कर्म
उपाशक हु,बुझेअष्ट मातृका ( आठवटा देवीको बिचमा रहनुभएकी ) स्वस्थानी ।
उनै पालक जगमाताको महिमा मानि ।।
ॐकार संस्कार अपरम्पार छ ।
जानि नेपाली दौरा सुरुवाल भेषमा ।
मानि आठवटा गाँठो अष्ट मातृकाको प्रतिकमा।।
शुद्धी, चित्त सफा, सकंल्प नर नारी लिएर ।मनका राप,विभेद नठान्नु कथन पढेर ।।
सके श्री स्वस्थानी व्रतकथा को व्रतारम्भ गरौ ।नसके संस्कार रित् विधिमा सनातनि बनाै।।
अानन्दि स्नान@कर्म
श्री स्वस्थानी
सृष्टि र जगमा ईश शिवको महिमा,दैवीक कर्म क्रिया पुराणको
श्रखलाहरु ।
पौष शुक्ल पूर्णिमाका दिनबाट भक्त हिन्दू परिवारले मध्येनी साँझ,विहानबरु
।।
श्रद्धामा चोखो शास्त्रोत्तर विधीमानगं अनि केश काटेर परिवारहरु भक्ति
सुन्ने ।
कथा पारनी पढी प्रसादीकारुपमा चिनी, सख्खर, पोलेको
सख्खर खण्ड खाने ।।
पौष शुक्ल पूर्णिमामा हुने व्रतकथाका ३१ अध्याय अर्को महिना माघ शुक्ल चल्छ
।
आरसिमा ओमकार लेखि पुजि सेल,फलफूल अर्को पूर्णिमाका दिन
सांङ्गता गरिन्छ ।।
श्री स्वस्थानी व्रत पूजा मा कुश, जौ, तिल, कातेको धागो, धुप, बत्ती लिनु
बिधिले ।
चामलको पीठो (रेखी हाल्नको लागि) गणेश थप्ने धान, चामल ऐपन लिपपोत गर्नले ।। १
बनाई पञ्चामृतमा गाईको दूध, दही, घ्यु, मह, शखर चिनी यज्ञस्थलमा रमझम ।
स्नानादीले चोखो जल, दुबो, शंख, जनै, सुपारी, सिन्दूर, अबिर, केसरीमा
सद्र्धाम ।।
घन्ट, पञ्चपात्र, आचमनी, दुना, टपरी, भेटी, कलश थाप्न तामाको
लोटा सफा ती ।
तामाको थाली, कर्मपात्र, अक्षता, चन्दन, नैवेद्य
(रोटी, मिठाई, पुवा) पकवान बनाई ।। २
नैबेद्य फलफूल, श्री स्वस्थानी मातालाई चढाउने
चुरा, धागो, पोते, कपडा, गहना लगाई ।।
मानि सौभाग्य सामग्री, दान दक्षिणा वस्त्र गृहस्थ आश्रमका ज्टि दाजु भाउजु रमाई ।
रोटी १०८, कुड्का सुपारी १०८, बेलपत्र
१०८, बेलीको फूल १०८, पान १०८, यज्ञसूत्र
(जनै) १०८ ल्याई ।। ३
सफा तामाको थालीमा ॐकार सहित अष्टदल लेखी पवित्र नदीको एक अञ्जुली ।।
चोखो बालुवा ल्याएर त्यसमा दूध मिलाएर चिल्लो शिवलिङ्ग निर्माण गरी रमाई ।
उही तामाको थालीमा स्थापीत ईश भक्तिमा पूजा,पाठ,नयास,ध्यान,मनोभाव
दर्शाई ।।
श्री स्वस्थानी
स्वस्थानी व्रत ओउम्कार हिन्दु समप्रादयको कठिन व्रत हुनेभो ।
नुहाई धुवाई हातख्ट्टाका नङ्ग काटि जप,तप बिधिमा हुने भो ।।
धुप दिप रोचक ध्वाजा पतका नैवेद्य तथ्य सद्र्धाम नितिमा रह्यो ।
धार्य तथ्य १.हिन्दूको समाजको मौलिक व्रतमा बाच्ने र सुन्ने हो ।। १
शालि नदी तटमा नेवार समाजमा धेरै जनले लिइने चलन रहन्छ ।।
२ स्वस्थानी कथा पुजेको ५०० वर्षअघि नेवार भाषामै रहेको छ ।
नेपाली भाषाले सम्प्रादयमा पनि अनुदित भई व्रत,कथा परम्परा छ ।। २
३.यस माहत्म्यमा कथाले देवीको उत्पत्तिबारे तथ्य खुलाइएको छैन ।।
स्वस्थानी देवी को स्वरुप,मन्त्रणमा महादेव पति नपाएपछि के
हुन्छ ।
भक्तिमा विष्णुले ‘श्री स्वस्थानी परमेश्वरी’को व्रत प्रभाव रोचक बन्छ ।। ३
जस्मा १५३ श्लोक प्रयाःअनुष्टुप छन्दले महादेवले पार्वती संवाद बुझिन्छ ।।
उही स्वस्थानीको व्रतविधि,कथा ५.संस्कृत वचन हुन्छ ।
इति श्रीस्कन्दपुराणे माघमाहात्म्य केदारखण्डे‘ भनि ब्रत बिधि पुजन टुगिन्छ ।। ४
अपूर्ण स्कन्द पुराणमा स्वस्थानीमा आउने सबै कथामा अरू पुराण पनि जो ।।
सहायतामा स्कन्द, भागवत, पद्म
पुराणजोडी सिंगो स्वस्थानी व्रतकथा बन्यो ।
उद्दरण,कथा, रोचकका केही घटाना साम्प्रादियिक
र लिङ्ग बिभेदमा नै भनियो ।। ५
लावण्यपुर (साँखु), एक मास विधिविधानको व्रत,शुद्दि
भक्ति,पति सेवा भिन्न छ ।।
७. स्वस्थानी कथाका तीन कुरा छ— सृष्टि वर्णन, महादेवले
देवहित र लोकहित ।
क्रिया,कर्म,कार्य नै स्वस्थानी कथाको
महात्म्य मूल विषयवस्तु छेरा मितको जीत ।। ६
प्रायः कठोरको सजीव चित्रणमा पार्वतीको व्रतनै रुत्री जिन्दगीको उद्देश्यमा
भेद ।।
किन योग्य पुरुष,पति,उमेर बिभिदता ईशको भक्तिमा
दण्डको ठूलो प्रश्नमा देव ।
मोटरसाइकलका आविष्कारक गोलिब डायमलर हुन् भनें हेलिकोप्टरका आविष्कारक
सोकोरस्की हुन्।
लिम्बू जातिले नाच्ने नाच धान नाच हो भनें सोरठी नाच गुरूङ जातिले नाच्ने
नाच हो।
विदेश सँग नेपालको पहिलो दौत्य (कूटनीतिक) सम्बन्ध सन् १९३४ मा बेलायत सँग
भएको थियो। त्यसपछि १९४७ अप्रिलमा अमेरिका र जुनमा भारत सँग सम्बन्ध कायम भयो।
त्यसपछि १९४९ मा फ्रान्स र १९५५ मा चीन सँग सम्बन्ध स्थापित भएको थियो।
व्यंग्यचित्र (कार्टून)को सुरूवात नेदरल्याण्डबाट भएको हो।
विश्वमा पहिलो साइकल सन् १८६४ मा फ्रान्सको पेरिसमा चढिएको थियो।
संस्कृत व्याकरणशास्त्री पाणिनीको जन्म अर्घाखाँचीमा भएको मानिन्छ।
खण्ड अ
अनुरोध
अन्धविश्वस
अनुग्रह
अन्याया
अल्छी
अशुद्ध
अत्र्ति
अमेरीकाको यात्रा अनुभव n]v
अयन
अतितका कुराहरु ः
अमित्थ्य
अहंः
आत्मालाई दुख दिने विवेक रहित घोर
नरकमा लाने जवि ।।
स्वतन्त्र नासी परतन्त्रमा जीवलाई अधिन साधना सधै करिव ।।
सामाथ्र्य विधि त्यागी सर्मथताको
अलम्य अंह इगो रहन्छ ।
प्राणी शरणगति हुने कर्मको स्वामिकम रासि सङ्गकल्प बन्छ ।।१
पदावली छोडी संसाररुपी कर्म वाधकको रुप रहेछ ल बुद्धिमा ।।
बनि जड चेतना ममत्व र अहंकार कर्म बुद्धि त्यागि सुध्रिएला ।
सर्जक समाज र पूर्खा परिवारको जीव सुध्रि विकास फैलिएला ।।२
समयको अधिन नाश भएर महाभूत –जड प्रकृति) मा नै हराउने छ ।।
विलिन,प्रलयको समयमा सबैका चेतना तत्व
ब्रहामा नै लय भै चल्छ ।
सृष्टि संरचना पथको काम बन्द हुने, रोकिने क्रम निरन्त र नित्य
हुन्छ ।। क
चराचर जगतलाई संचालन,कर्म गर्ने चेतन शक्ति परब्रहले
दिनु हुन्छ ।। १
अपरा प्रकृतिलाई जड प्रकृति÷अष्ट प्रकृति नामाी भनिन्छ ।
रही आकाश, वायु, अग्नि, जल, पृथ्वी, मन, बुद्धि उही
छ ।
अंहकार युक्त प्रकृतिका गुण तथा भगवानको मतक्य छ ।। क
प्रकृतीले त्रिगुणमयी मायालाई सत्व, रज र तम मानिन्छ ।
सारा जग ,जगत दृश्य अदृश्यको जीवन,समय यही छ
।। २
अन्र्तसम्बन्ध तथा सहअस्तीत्व
ईश्वर (परब्रह),चेतना शक्ति –अविनाशी),जड शक्ति –नाशवान)
हुन्छ ।
ब्रहा –परिवर्तनकारी),ब्रहाण्ड –परिवर्तन
भइरहने),चेतन तत्व(आत्मा छ ।।
जीवात्मा अविनाशी), अष्टमहाभुत –आकाश, वायु, अग्नी, जल, पृथ्वीमा ।
जन्मि बिषयमा मन, वुदि, अहंकार)मिलि रहने स्थवर जंगम
आफनै जगमा ।। १
अष्टामहाभूत र चेतन तत्व –आत्मा)ले प्राणी,वनस्पतीको
उत्पति भयो ।
आकाश,ब्रहाण्ड,समय र परिवर्तनले नाशि आकाशमा
शुन्य बनायो ।।
चेतना शक्ति,जडशक्ति मिलि निराकारले आकाश,शक्ति
सक्षम पो भो ।
ईश्वर (परब्रह) र समयलाई देख्न, समाउन, अनुभव
नहुने,ज्ञान भावको ।। २
छ ईश्वर उही,खाली ठाउँ नै आकाश सून्य ठाउँ,रंङ्गमा
देख्न सकिन्छ ।
प्रकृतिबाट स्वतन्त्र सृष्टिका चारजात–उदभिज्जा, स्वेद्जा, अण्डजा, जरायूजा ।।
सृष्टिकर्ताको मनबाट उत्पन्न मानसपुत्र ४ भाइ ऋषि,शरीरबाट
उत्पती ।
पुत्र १० भाइ ऋषि,पूरानो शरीरबाट उत्पत्तिका
स्वयंभुव मनु,सतरुपा रानी ।। ३
विराट पुरुषका शरीरबाट उत्पन्न ति चारजात – ब्राह्ण, क्षेत्री, वैस्य, शुद्र ।
भु–मण्डलका प्राणीको अध्यात्मिक,भौतिक हैसियत र धरातलिय सतह यत्र
।।
प्राणीका दुई समुह मानव र पशुमा बुद्धि,विवेकको अन्तरमा कर्म रहेको छ ।
जात, धर्म, नियम,आचरणको प्रकृयामा संस्कृतिको संचालन चलि रहन्छन् ।। ४
पशुमा नियम छैन,कर्म व्यवहारको अन्तर नै बुद्धि,विवेक
चेतना प्रकृति छ ।
पराधिन,पराश्रितमा विषय वस्तुमा मानिस
आफै सक्षम बनि वंश चलाउछ ।।
अन्र्तरनिहित बुद्धि र मनमा निर्भर छ,पशुमा बुद्धि र विवेक नहुने भएको
छ ।
समाजमा सकाम,निस्काम कर्म गरी पुर्नजन्म
भोग्नु,प्राण धान्नु कर्म गर्दछ ।। ५
प्रकृति,समयको समस्त ब्रहाण्डमा अन्न,रुप,रस,गन्ध
पञ्चमहाभूतादीमा पर्छ ।
सृष्टिको संरचना सूर्य देवता,अग्नि,आत्मा तत्व
चल –चर) प्राणी, अचल –अचर) बाच्छ ।।
प्राणी वनस्पति जग पालन पोषण चन्द्रमा,जड पिण्ड सोम –अमृत)
देवमा छ ।
जीव जगत,ईश सम्पूर्ण जीवन तत्वको अन्तर
सम्बन्ध जग रहे सम्म रहन्छ ।। ६
असल गर्भधारण ः
दिपामालिकामा मैथुनल,औसीमा स्त्री प्रसंग त्याग्नु ।
मैथुन लग्न सातौ राशि सरह प्राणीका सहजता पार्नु ।।
साहि राशिमा पापग्रह भए लडार्इृ झगडा क्रुरता पर्नु ।
खुसको ईच्छा सहवास द्धैध उत्कण्ठमा परिवार एक हुनु ।। १
सुखी सहभागी आनन्दी मैथुनल दिई असल सन्तती ।
स्त्री रजश्वलामा चन्द्र,मंगल ग्रहादीका धैर्यता अति ।।
स्त्री जन्मराशि ३,६,१०,११ राशिलाई छाड्दा मासिक धर्म ।
शुभ मानि,स्त्री गमन सद्ईच्छाका प्रित
साटिने सबै कर्म ।। २
पाच दिन ढिला पुरुषकन नियोगका आमन्त्रणा स्पष्ट ।
शुभ ग्रह,स्वस्थ्य तन मनका मैथुनले गर्भ
रहन्छ पुष्ट ।।
सूर्य चन्द्र शुक्र मंगलमा सन्तानका उच्च शिक्ष्ााँ बनिने ।
बृहस्पतिमा स्त्रि राशिमा गर्भ रहन्छ अति उच्च छ जन्मिने ।। ३
क.कयग,िभ.भलभचनथ,ह.गलष्यल.
कभह वीर्य आधारका मानवता ।
छ,उ ब्रम्हमय तेज कान्तिको रक्तवीज,सन्तानको नहुन दासता ।।
स्रोह संस्कार विधिमा जग देख्छ,माता हुनीन स्वास्थ प्रसुती जब ।
संस्कार,बिधी,जन्म र जीवन सफल ठानी चल्ने
जीवीका कर्म तक ।। ४
अल्छी
असल गुण लुकाई दिप्ती,कान्ती लुकाउदै छ ।
मोजगरिस शरिरमा दशइन्द्रिय कप्टि भगाउदै छ ।।
लाथ्रो लहसिनेस्वरुप सधै थकाई पक्षको ।
सुरो आटिलोमनमा ल्ते कातर गरि गक्षको ।।१।।
संगती अनन्तनैपारि धुम्रपान मध्यपान वा निन्द्र ।
डुवाई कर्मेन्द्रिय शिथिल पार्ने नसुध्रिने त्यान्द्र ।।
घर आगन साघुराउदै देह सुधारी हिम्मत देशको।
हिमालै हाम्रो,तेरो त सागर खै कुन भाष र
भेष।।२।।
धर्म धन वाचुन्जेल सुख र मुक्ति लिने मन।
आलस्यमा फसाई सामन्त पुरुसार्थी बने हिम्मत सुधार्न ।।
मस्ति छस् लुठा मन मस्तिष्कको कातर लुते ।
मातृभाष र संघियता हटाई शिक्षा दिए भन्ने भुत्ते ।।३।।
उत्तम सद्विचार वर्वाद गर्दे दुश्मन हरिस् ।
देशै उज्याले बनाउने भतुवा रमिते जनता पारिस।।
बस्नु अल्छि क्रोधि चोर ठग डाकू र हत्यारा असतिमा ।
हट्नु उद्योगी आटी स्फूर्त विद्याबुदि भएजतिमा?।।४।।
रमिते बन्नु गाउघरमा चाड पर्व जात्रा उत्सवमा ।
वराल्नु आफनै द्यौरालीमा भतुवा त सजावटमा ।।
हटि धर्म संगती श्रीसम्पती प्रिती मन वाचल हर्ने ।
ल्याई सत्वको सदगती चित्ततमा सत्कर्म हर्दिने ।।५।।
तिखो वुद्धि सत्यवचन एश ऐश्वर्य गफिने ।
मन शुद्धि किर्ति ज्योतीको वंश विनास गरिदिने ।।
रोकी तृष्ण संगतमा कार्य विज्ञानले मार्नु छ ।
हर्दम आयू छिर्ण नर जन त्यागी अल्छि सुबुद्धि भरिदे ।।६।।
देखि संसारको मैत्रि करुणा वेद रक्षित दिनदिन।भक्ति
क्षमा मान देखि अल्छि मर्ट मर्छ छिन्छीन ।।
अहङ्गकारी छ भक्तिरसमा मातापिता नारी विश्व ।
गुण हटाई अल्छि मर्छ साक्षत ज्ञान अस्तित्व ।।७।।
अन्याया
बाच्छु सधै तृष्ण लुकाई परिश्रम मृदु अनुहार ।
अभिलाष कर्कशा छ सामिप्यमा बाच्छु पराई ।।
कनुन समहोस,पैशा र बर्कत रोकोस जही,यहि ।
चिरपरिचित सहानुभूति खोसिएको स्थुल यि भिक्षा ।। क
लक्षण उहि जीर्ण छ प्रकृत छैन स्थूल उहि छ।
आसु उहि छ आसु तपतप गरिवीले चुहाएछ ।।१।।
बल्छि आवृती ऐठनले चोइटिदै जीवन गुज्रिदा।
पिडा सहेर मृत्यु मोहक बन्द मस्तिष्क चड्किदा।।
आघात हुदै घाईते बच्छ की उपभोग छिनाइदा।
निदोषिलाई दोषि वनाई झुटफेर मुद्दा बनाईदा।।२।।
भिड हुन्छ अदालत निष्पक्ष बेञ्चहुदैन र?
क्षेत्रिय केन्द्रिय न्यायालय जनस्तरमा दिदैन ।
न्याय र,चरफुर गर्ने पैशा वर्कतका निजी
यि ।
वकिल विकाउ न्यायमा पार्ने प्रमाण लुकाई ।।
घुमाई धन,औकातले कुन बल,अपनाउने ।
निदोषिलाई थेगी सामान दिने फुत्कने ।।३।।
आयोजक वेनामी रिट उपभोक्ता हैन तिमि लल्कार्दे ।
चढाउदै। छिनिने मुद्दा झुठ प्रमाण अनि के के वढाउदै।।
तोकी छूचोपना पैशा नदिने जस्तालाई तिमी दप्काउने ।
धन्य तिम्रो जन्म कर वल छल दोष थुपारी सज्जनलाई फसाउने।।४।।
फूल फक्र्र तिमि सुखि भई,लादी झूटमा अरुलाई रुवाउनु ।
पैशाको बयान बाँचे छोरा,तर पश्चताप न्याय अव नकिन्नु ।।
छोरा सन्तति पुस्तातक पिरोलिने र भूर्ण भ्रम खेति नगर्नु ।
गेय छ जगमा,स्वजनले बुझे चर्तिकला अपराध
जन्म नधर्नु ।। ५
अन्धविश्वस
हृदयको धारण,पालनामा प्राण् भर्ने निष्कलङ्ग
।
अमेट छप प्रेम राख्ने आदरणिय विश्वास दंगाा।
सस्कारै कामले वंश, वीज परम्परामा जल् िअंग।
सिद्ध छ जिब्रे वशको धारणा कला छैन अंगभंग।।१।।
राखि नम्रता बुद्धिले विचारशिल कल्पकल्पको शान्ति।
पक्षपात होलान कपटी अरु,पवित्र फलित हुनेछ भ्रान्ति।।
पोशक,फसल,सरसामान भण्डारणको धनि गरिब बस्ति।
सही दुख दुष्ट गृहस्थ बनि घरगाउ शिप भर प्रशस्ति।।२।।
अत्माको एकता,मातृ प्रेम समजका खरावी फयाकी।
ल्याई उन्नत फसलके वीज भौगोलिक मौसम भाकी।।
सोधपुछ,अनुसन्धान गरि जाती ,वंश समेटन
छ बाकि।
ऐलै अन्धविश्वाशि भन्ला जन तिम्रो कर्म,इच्छ भरोशा राखि ।।३।।
अनुग्रह
त्यागि अंहका्,घमण्ड दिलको मुक्ति छ जीव जन्म
सच्चाईमा ।
ढाट,छल,,विनााशकारी जन दवाव किन जल,जमिन,जंगलमा ।।
धन सम्पति अश्रय हो ,प्रेम बद्ध जीवको एकता बन्छ
शिपमा ।
जो पायौ ज्ञान पस्किृत गर जन दिने लिे कोहि छ विश्वमा ।।१।।
अशुद्ध
क्षणिक तेजीलो ,उज्जील्यमान् कान्ति चिर्ने छ मन
।
स्वाँग पारी हु वहु नक्कली भाङ्गभगींको ढोगी जन।।
निशाचर बन्ने,कुकृत्य,वेधर्मि,लोभि
चिरीच्याटट् झन ।
भूत, वर्तमान,भविष्यतको दोहोलो धनका अशुद्ध जन
।।१।।
रगत हुने जीव धारी जन्म पछिका कुनै छैन अछुतो ।
नारी पुरुष जात दुई,समान अस्तित्वका नमाने पछूतो ।।
शिप,प्रविधी जोगाई प्रकृती छ अदम्य हितको प्रित लिनु ।
धनी गरीब हैन केही गुजरा जगमा बाच्ने बचाउने हुनु ।। २
नायकको क्रोध सिंहको जस्तै गर्जन र रीसले जीवन समाप्ती पार्ने हुन्छ,तव दोष
केलाउछ ।।
समाजमा मूर्खहरुले कलहको वीज रोप्छन् ,सज्जनले निभाउछन् ।
अल्छिले समय रहे सम्म बालि भित्राउदैन,पछि खाना खोज्छ ।
जल समान उद्देश्य लिएको मानिस द्धेष र दोस रहित भने हुदैन ।
प्रेम अगाध रहेपनि निमेषमा नै वहलिन्छ ।।
धर्म नै सन्तान र संस्कारको दोष रहित जीवन कला हो ।
वंश र भविष्यको आचार र विधि विधान पनि हो ।
मानिसका सफा अवयव नै सृष्टि हुन यी हरदम सफा राख्नु ।।
न्रिा आरामले बढि हुदा दरिद्र बनाउछ ।
बजारमा नरम्रो किन्ने र घर समाजमा धक जमाउने मानिसको प्रवृती हो ।
ज्ञानको बचनामृतकम मानिसले दिन्छन् ।।
जमानी र स्वेच्छचारी स्त्रीमा फस्नु पुरुषत्व नाश हो ।
छल र चोरी मिठो भए पनि प्रतिफल नराम्रो छ ।
लडाईमा सल्लाह दिने र यत्न जीत्ने धैर्य आट र दम लिनु पर्छ ।।
गोप्य कुरौटे मानिस देखि टाढा बस्नु ।
आमा बुबासंग द्रोह गर्ने जीवन अन्धकारमा धकेलिन्छ ।
छल हतपत लुटपाट सम्पति दिर्घकालिन हुदैन ।
खरावी नै नरकको डण्डयोग्य बाटो हो,यो घृणित छ ।।
मानिसका क्रियाकलाप मन बचन इशवाट निर्देत छ ।
असावधानीमा मानिसले काम नगर्दा दुर्घटना अकाल मृत्यु वरण हुन्छ ।
बुघिमानले दुष्टलाई तर्काउछ ।
इशको ज्योती नै मनुष्यता वा आत्मा खोज्दछ ।।
प्रेम विश्वासमाछ यहि नै राष्ट् सेवक र सुरक्षा हो।।
जवान मानिसको महिमा वल हो उस्तै युद्ध गौरव र शान हो ।
मुकका र चोटले खरावी हटाई चेतना समेट्छ ।।
जीवनका हरेक बाटो इशले रचित,न्यायले जचिएका छन्,सहि ग्रहण
गर्नु ।
पापामा घमण्डी आखा अहंकारी ऋदय हुन्छ ।
झूठो जीवनको घातक पासो हो,दुष्टले उपद्रव मच्चाउछ ।।
कुटिल चाल दोष हो । निर्दोष इमन्दार छन्।
कचकचे मानिसवाट टाढा बस्नु ।
पूजा प्रार्थना सगै सेव ागर्ने हात बनाउ ।।
लालास भएको मानिस दुष्ट सम्झनु ।
यी कसैलाई छोड्दैनन् ।
निबुद्धि कुबुद्धिमा खिल्ली पाउछ ।
दण्ड दिनाले ज्ञान पाउछ। दुष्टले धर्मपनि सर्बनाश पार्छन ।
गुप्ति उपहार लुकाएर दिएको घुसले रीस,क्रोध आवेग क्षणि शान्त पार्छ ।
गरिवको पुकार नसुन्नेले उस्को पुकारमा सहायता पाउदैन ।
न्यायामा धर्मकोरक्षा हुन्छ तर कुकर्मको त्रास बढ्छ ।
समझदार गुमाउने मानिस मृत्युको मुखमा पुग्छ ।
सुख भोग विलासले दुख र दरिद्र बढाउछ, यी संग टाढा बस्नु ।
झगडा र रिस जीवको मरुभूमि हुन ।
बुद्धिमान पछिको सोचमा खाद्दन्न संचय गर्छ मुर्खले सबै बेच्छ उडाउछ ।
प्रेम र धार्मिकतामा जीवनको आधार र सम्मुननत समाज हुन्छ ।।
बुद्धिमानले बलिष्ठ शहर क्षेत्र आक्रमण गरि भरोसाको गढ बनाउछ ।।
आपद विपदमा बाणि जीव्रो कान ज्ञानेन्द्रिय जोगाउनु ।
काम नगर्ने अहंकारी हात शेषी दम्भ र घमण्डले अभिमान बढाउछ ।।
अल्छि लालसेले अवयव नचलाई मद्र्ध,धर्मले मुटिठ खोल्छ ।।
दुष्ट र खरावको बलिदान घिनलाग्दे हुन्छ ।
झुठो साक्षि र र कुरा सदा घृणित छ ।
दुष्ट जति साहाशि बनेपनि इमान्दारीले चालको विचार गर्छ ।
बुद्धि र अन्र्तदृष्टि इश भक्तिको पथ हो ।
युद्ध(कला) र कामको योजना रहे सम्म विजय इशको हातमा हुन्छ ।।
अर्ति २२
धन समपति सुन चादी भन्दा उत्तम त नाम सम्मानीत हुनु हो ।
धनि गरिवको सृष्टि इशको नै हो पछि मात्रा फरक हो ।।
बुद्धिमान दुखमा शरण परि जान्छ।सोझो पिछालगु भएर दुख भोग्छ ।।
धन मान र जीवनमा नम्रता र इशको भय रहन्छ ।
दुष्ट समाजको काढा हो बुद्धिमान उनिहरु देखि टाढा बस्नु ।
बालकलाई तालिम निति बाच्ने तरिका बृद्धा अवस्था सम्म सम्झाउनु ।
धनिले गरिवलाई समाजमा नोकर सम्झन्छ ।।
बल स्त्रीलाई दिएर नसिद्धा जस्ले तागत र वंश नाश पनि हुन्छ।
मनिस मद्यपान धुम्रपान नपिउनु लालसले कानुन,अधिकार ,आचार सबै
पोलिन्छ।।
अधिकार बन्चितहरुको सभामा थिचोमिचो गर्ने पनि माटोमा मिल्नु पर्छ ।
मदिरा,बिष,औषधी त विरह भेद बाच्ने साहारा
हुन ।
अनाहक सेवनमा दरिद्रता हुन्छ ।
अधिकार खोजेर कचिङ्गल जन्माउदैरक्षाको समाप्तिमा मर्छन् ।
असल चरित्र भएका जनहरुको मूल्य मान्यता समाजमा सधै हुन्छ।
भरोसामा बिश्वास र आहारा दिनाचार्य रहदा कुभलो वा आपद हुदैन ।।
व्यवसायमा सुन वा उन जुन पनि गर्नु,खालि हात भोको पेट अधर्म इशको
साथमा पनि वर्जित छ।
व्यपार व्यवसाय इन्तिजाममा निरिहलाई नचुस्नु दासि तिमि पनि हौ ।
काम मा लगाव र फूर्ति हुन्छतव न पाखुर कद अवयव पुष्ट र फूर्तिला छन् ।
लाभको मात्र व्यवसाय हैन परोपकार मित्र सहयोग र खनिखाचोमा समाज बाच्दछ ।।
बस्त्र आभूष जतिनै महड.ो लाए पनि आत्मा मात्र अनन्त विन्दु निमेष हुन्छ बाकि
औतिक कहि कसैले लगेन ।
प्रतिष्ठा ऐश ऐशवर्य नामको लागि बाच।शाखा जात समप्रदाय राम्रो ह्दा पछि
लाग्छन् ।।
बुद्धिले समाज चल्दा तिनि उनि म हामि विश्वासको चिराग वाल्छ।
आलस्य आतुर रिस अल्छि र जुम्सोपना जनको नर्क हो ।
सौन्दर्यमा नारी रहे पनि रक्षामा पुरुष चहिन्छ यसैले बंश परम्परा चलेको छ।।
खण्ड ः आ
आकाशिय संरचना
आँधि तुफान
आचार
आत्मवोध
आलस्य
अत्मासाक्षत्कार
आत्मवोध
आत्माआनान्द
आचार
आनन्दः
औरंगजेब
आकाशीय संरचना
समय ,आकाश,चेतना प्रकृति –अविनाशी, विर्यशक्ति)
बने ।
समय र जडप्रकृति –अविनाशी, गर्भस्थान)
उही रही रहे ।।
आकाश, चेतना, समय र जड तत्व –पदार्थ)
तत्वबाट चले ।
ब्रहाण्डमा जीव सृष्टि,पिण्ड सृष्टिको उत्पत्ती,विनाश
समयले ।।
गतिशील छ,चेतना शक्ति,पदार्थ
शक्तिको उत्पत्ति आकाश हो ।
चेतनालाई आत्मा –पुरुष) ले ब्रहाण्डमा प्रकाश
फैलिइरहन्छ ।
पञ्चमहाभूतिय समिकरणमा जीव धारणा स्थुल उत्पत्ती विनाश हुन्छ ।
उही समय छ,आकाशिय पिण्ड गतिशील वातावरणलाई
वदल्दछ ।
उप–ब्रहाण्डहरु,यावत जेय जन्म मरणका योनी गतिशील
बन्दछन् ।।
प्रकृति स्त्री हुन सत्व, रज, तम गुण र चेतनाका साथै पदार्थमा
छ ।
तत्वहरु इलेक्ट्रोन, प्रोटोन र न्यूट्रोन
परिवर्तनकारी गुण शक्ति बन्छ ।।
प्रकृतिको गुण र पदार्थमा रहने तत्वले ग्रह, नक्षत्र, राशी
स्वचालित छ ।
तारापुञ्ज,खगोलिय जड पिण्ड,पञ्चतनमात्रा,पञ्चमहाभुत
अडेको हुन्छ ।।
आँधी, बतास
रही पृथ्वीमा नियमितको तातो र चिसो स्वभाव भई असन्तुलन आँधि बेहोरी छ ।
बनी प्राकृतिक आपत्ति,प्राणीमा मरुभूमिय क्षेत्रका
तातो हावाले बालुवा उडाउछ ।।
जव हिमाली प्रदेशमा चिसो आँधी बेहारी,हुरी बतासले क्षति धन जनमा रहन्छ
।
पृथ्वीको बाहिरी सतहमा तातो र चिसोको माध्यमबाट उत्पन्न भई घटना हुन्छ ।। १
आचार
यात्रा हो जीवन घृणा दुष्टा,कुण्ठा मनको पखाल ।
शक्ति,स्वधर्म,सस्कार
वंशजनीतमा वर्णश्रम घरगाउ समाल ।
जन एकतामा अन्न खनिज बनाउ ,शुद्धि ज्ञान पाल ।।१।।
बहकाउनु दुखदायी अथ्यिक्षणिक चञ्चल नाशवान छैन हक ।
चीज बीज बिषय भोग मोह वासना नियममा राखे होस ।।
नभुल्नु व्यर्थ भाई आगो हजुरको रिस माफिक चित्त नवुझे सच्चाई ।
सुख छैन अध्यायानले नकाटी ज्ञानमा ओला तेर्साने याद ।।१।।
सके भलो सोच्नु सच्चाउनु अध्यान अनुसन्धान लिनु सुख ।
कहिपनि देखिदैन अकृती सुसज्जाले बुद्धिमानलाई दिने मुर्ख ।।
औला समाजमा तेर्साउदा नवै औला तपाई लाई ताक्छ शर ।।
भाषा विरोध बन्धु माझमा गएर ईष्या र डाह मार्ने गरर ।।२
आलस्य
मनुवा जीवनमा कप्टि आलस्य निस्कि जा शरिरबाट ।
जमाई रंगकर्मि लथ्रा र दुर्जन बुझ नरबिष आजबाट ।।
बिगारी शरिरका अवयव गुणनाशक हर्द मिठा जवानी ।
लहसिदै बनिता शरिर बिगारी दिन बुझछु म कहानी ।। १
कति थकाई नमारी बिना मञ्जुरी सढाई जनबाट हट ।
मासु रक्त मासि सडाई बिनास जाँघरमा सदा नटा कट ।।
लुत कातर हाम्रा भाई बान्धव चली किन सताउछस ?
शुरम्भय नविन कार्य भालीवाद पारी त किन रमाउछस ? ।। २
नशा,मद्यपान र धुम्रपान चिया अनि लागू दुव्यर्यसनि ।
भित्राई हाम्रा आँगनमा शुजन गराई भारी पन ठानि ।।
साथि सङ्गि चुडाई फुत्र्तिका तरा जवानी क कस्ता मानि ।
साख भरी आनन्दी कुहाई मन मार्द हामि बिचका रानि ।। ३
दह कुन सुर्धालस पाजी त हिम्मत बल आट चुड्दै ।
धर्म कुन कमाउछस साख मुक्ति कुन पाउन जुराउदै ।।
तरा पुरुषार्थ सिद्धि या मन बशलाई मार्द क गराउदै ।
छलि निमुख त हार गुहार पनि सढाईका किन मार्द ।। ४
प्रमाद कृर्षि अन्न पात फलाउन त रुदै पछि पर्न किन ।
सुख्खा खडरीमा हरियाली बहारका बसन्त खास्न किन ।।
चौतारी ढुकी चिसा हावा र शितलमा निदाई दिन दिन ।
खुस चैन छ तरा अनौठा छदमभषि चाहना हर दिन ।। ५
अत्मासाक्षत्कार
व्यावहारिक हुदै सम्झनु पूर्खा,वंश,सन्तन,घर
व्यवहार।
आत्मा,परमात्मा व्यष्टि र शास्वत छ
जनमा अत्मसाक्षतकार ।।
ऐश ऐश्वर्य,उन्माद,भक्ति,प्रेम,मपाइत्व इश
रहित संस्कार ।
अत्मा र शरिर मन मंन्दिर पूजन अवयव नियन्त्रण्मा ।। १
आत्मवोध
गरि मन भरण पोषण, नियन्त्रण, त्यागि बिषय
सम्मोहन इन्द्रिय ।
धैर्य गरी बुद्धिले त्यागी राग,द्धेष मुक्त ज्ञानेन्द्रिय ।।
खाई थोरै शरिर,मन,वाणी,शक्तिमा नियन्त्रण पाए ।
त्यागी अंहकार वल घमण्ड,क्रोध,सुख पनि
लत्याए ।।१।।
काम स्वामित्वभाव मुक्त हुदै दृढ निश्चयी मन लाए ।
एकान्त हुदै अविचलन मन ध्यानधारण गराए ।।
त्यागी लोभ,विषयभोग,अनुभूतिलाई
पूर्ण गराउछु ।
समभाव र शुद्धि खुस छु जो जुट्छ सोही गराउछु ।।२।।
शान्ति यथार्थ जन्मको कर्म वर्णश्रम गृहस्थ हुन पाउ ।
भावातित् शुद्ध भक्ति नित्य संरक्षण धर्ममा सदा रमाउ ।।
नीर्भर मेरै पूर्ण चेतना,कुल,सन्तान,वंशमा वसाउ
।
गलत काम त्यागि मोह विमुक्त हरि वन्न पाउ ।।३।।
मानिस भौतिक शरिरको रथको बुद्धिमा चढी सारथी बन्छ ।
मन लगाम बनाई काम,वासना, मोह ,अंहकार
तान्छ ।।
यन्द्रिय भोग,लोभ,ईक्ष्र्या दम्भको घोडा चढ्छ ।
त्यसैले उ मन इन्द्रिय खैची सुख दुख स्वमे भोग्दछ ।।४।।
आत्माआनान्द
त्यागी मोह,वास्न पापको र दुष्ट हुने जनको ।
सुख छन् इशमा,मार्ग,प्रेम,भक्तिका
आत्म मन ।।
ऋृतु समानसुरक्ष दिने ढाल गृहस्थमा ।
दिन रात अवयव र स्थुल खुलोवोस आत्माआनान्द ।।१।।
आनन्दः
वरपर स्वच्छ शान्ता शितलको छाहरी हो आनन्द ।
विषेश सौखिन र सम्पन्नताको यौवन आनन्द ।।
विद्धवान वुद्धिजीवी परपरोकारीको शारिरीक विश्राम आनन्द ।
तर गरिव शोषित पिडितको पर्वतमाला आनन्द ।।
ठूलावडाको शारिरीक सम्वन्ध आनन्द ।
चोरी चाकारी धोकेवाजको पराईको मोज आनन्द ।
गरिव मध्यवर्गका खानुलाउनु पाटिको विश्राम आनन्द ।
पेशेवर राजनितिका वठुवा जनको भोट आनन्द ।।
मान्छन धाकेवाज धोखा दिनु आनन्द ।
वटुवा कवि कलाकारको एकाग्र परिश्रम आनन्द ।।
ठान्छ होला रोगी वाच्नु अलवा मरण आनन्द ।
भन्छन् प्राकृतिक भरिया प्रकृतिमा रम्नु आनन्द ।।
ठान्छ प्रेम नयन परचुम्वनको अनुहार आनन्द ।
सर्व कर्म छोडि चिन्तन चौतरीमा स्त्री रसाउनु आनन्द ।
भुण्टेले मैयालाई स्व स्वा खलाति फिराउनु आनन्द ।
मान्छन कोहि मादक पदार्थ रगालि वेइजयति आनन्द ।
ठान्छन पण्डित दक्षिण भेटीमा पण्डित्याई आनन्द ।
मान्छन प्रमुख स्वम् स्वाधिनता आनन्द ।
गर्व गर्छिन पृथ्वि चरित्रवानको जन्म दिनु आनन्द ।
रुन्छी काप्छीन अपहेलित वननु रे आनन्द ।।
ठान्छु म ब्रम्हाण्डमा बाच्नु त्रचाउनु समसामायिक हुनु आनन्द ।
अस्वच्छ नयायियकलाई परिश्रम र झंझट हटाउनु आनन्द ।।
सम्झन्छन अविवेकी जनले कुभलो नै आनन्द ।
अनैतिक दुराचारी अपराध फट्टाई आनन्द ।
अपरिभाषित र अप्रिय वर्णनको वयस्क आनन्द ।
असल गुण सदभाव जागरिलो पन हो आनन्द ।
सकेनौ केहि थर्न धरणीमा भने व्यार्थ हो आनन्द।।
अन्याया
बाच्छु सधै तृष्ण लुकाई परिश्रम मृदु अनुहार।
अभिलाष कर्कशा छ सामिप्यमा बाच्छु पराई ।
चिरपरिचित सहानुभूति खोसिएको स्थल यि भिक्षा ।
लक्षण उहि जीर्ण छ प्रकृत छैन स्थूल उहि छ।
आसु उहि छ आसु तपतप गरिवीले चुहाएछ ।।१।।
बल्छि आवृती ऐठनले चोइटिदै जीवन गुज्रिदा।
पिडा सहेर मृत्यु मोहक बन्द मस्तिष्क चड्किदा।।
आघात हुदै घाईते बच्छ की उपभोग छिनाइदा।
निदोषिलाई दोषि वनाई झुटफेर मुद्दा बनाईदा।।२।।
भिड हुन्छ अदालत निष्पक्ष बेञ्चहुदैन र?
क्षेत्रिय केन्द्रिय न्यायालय जनस्तरमा दिदैन न्याय र।
चरफुर गर्ने पैशा वर्कतका निजी वकिल विकाउ न्यायमा पार्ने।
प्रमाण लुकाई निदोषिलाई थेगी सामान दिने फुत्कने ।।३।।
आयोजक वेनामी रिट उपभोक्ता हैन तिमि चढाउदै।
छिनिने मुद्दा झुठ प्रमाण अनि के के वढाउदै।।
तोकी छूचोपना पैशा नदिने जस्तालाई दप्काउने ।
धन्य तिम्रो जन्म कर वल छल दोष थुपारी सज्जनलाई फसाउने।।४।।
फूल फक्र्र तिमि सुखि भई अरुलाई रुवाउनु ।
दार्जिलीङ घर भएर ढाका टोपी लगायो भने नेपाली रे,
विराटनगर घर भएर धोति लगायो भने चैं इन्डियन रे १
हामी पैसाले भन्दा धेरै मानसिकताले गरिव छौँ १
द्यौराली चौतरीवाट फिजिएकोरविकिरणले जननीमाताको उर उष्णता समेटेर हिरहेको
वायूकोद्योतक थियो।चौतफि प्रभातफिरि लगाईराखेका प्रत्येक किरण नया आगमनको साईतसंगै
वनस्पति र प्राणिविच उत्छेदन चाहन्थे।इश्वरीय अनुकम्पा तमाम जीवात्म आत्मरक्षाको
सहज परिकल्पना रुचाउथे।त्यसैले प्राणि चोलाको सहजता वहिस्कृत थिएन साथै तिरस्कृत
पनि।उपयोग र उपभोगमा रम्भ्य प्राणि र सृष्टिको परिकल्पनामा पूर्णतय सफल अनुयायी
थियो उ पनि।गन्तव्यको पाशविक स्थूल मानसिकतामा बाधिएको विकराल प्रलोभन(साम,दाम,दण्ड
भेद)को वशमा राखि सौहाद्रताका साथ सहशौ आयमका परिवेश रितयाउथ्यो,विलकुल
सतयताको लागि।
जीवन मूल्यहिन थिएन,स्थायि मनयोग्य स्वतन्त्रता उ एक
आपस्तमाबाड्न सक्दछ।मानयताले सृष्टिको अपूर्णलाई माधूर्यको रुपरंग सजाउछ,सन्त्रासमा
नबाचेको लोलतरङ्गमा किर्तिमानको डुबुल्कि स्वच्छ हुदैन।त्यसैले उ आफूलाई दर्जनौ
त्याग र सहनशिलताको परिवेशमा आफनो किशोरअवस्था व्यतित गर्छ। चहे उस्को बस्तुगतशैलि
कम होस,पुस्तादेखि दाजिएको प्रकोपहरुमा
विसगतिवाद तोड्दछ र सिर्जनाको उमेद हराभरा छोटो जीन्दगीलाई त्याग तपस्यले
भरीदिन्छ।प्रकृतिको कम्मर दुई दिपहरुको कौतुहल उत्साहलाई शिवभक्ति चाहनु,व्यापक
मनयोग्य भोग चाहनु पनि तपस्वी नै हो।सृष्टिको रोजाई र मान्यतामा थियो,न की
सहानुभूतिको परिद्योतक विराट सदभाव एव अनुकम्पाका अभिवयक्ति आशातित भएपनि जीवनको
विलक्षण प्रलय यूगोदेखि नरुचाएपनि परिचालित छ,सायद यसैको उपद्धेयता हो कि
मनुष्ययोनी पनि।
ज्े होस सौन्दर्यको ओतप्रोत प्रकट यो चोला मान्यता र सिर्जनाको सम्वन्धित माधूर्य हो, न की
बाहुल्यताको स्तव्ध।विश्वस्त चालचलन,अनियन्त्रित प्रकोप,तात्विक
आ१छना र सुखदुखको पाशविक स्थूल हो मनुष्य जीवन।उत्साह र ज्वालन्त छायाविच छेलियो,स्वतन्त्रता
ठानेर वन्धनमा वाधिने विलिन अवधारणको गन्तव्य सत्यता हो। साक्षत्मक चाहनालाई
सिर्जनात्मक फाटमा वाधिने प्रगतिशिल कलाको
उन्मूक्तिको सजावट नीयन्त्रीत वहकाउ आफना
विपुलहरु स्थान समेटेर अन्ततोगत्व चलिरहने तादम्य ज्वाला हुनेछ
जीवन।............
कुरा बैषाखको हो,म रोमन्चित शहरिय वातवरणको
वैषाखि तापेर दीनहरु ीवताउथे।छेद सवच्छेद भाषण भूमिका र आदर्शले वाधिएका नाराजुलुस
विकास र प्रविधिको कौतुहल सत्यता पर्खिएर कार्याकर्ता दिन विताउथे।क्षणहरु
हतकडीलाउन र आफना बान्धवको युद्ध पराजयठानि मार्दथे,क्षणहरु राजनैतिक प्रकोप,परिवर्तित
लहरमा शिक्षा स्वास्थ्य खाना संद्धियता प्रजातन्त्रमा गाउघर समेट्ने लहरमा
विश्वस्थ रमिते भिडमा खचाखच थिए।विविध व्यानर,तुल,झण्डा नाराका स्वतन्त्रतानै
उत्साह थियो।तुरुन्तै रित्तिने भाषण,कोण सभा,जुलुस
आदर्शको नियति वा राजनैतिक चाटुकता कादम्वनी निसासीएरसिर्जनाका अमुक क्षण,पलहरु
श्ून्यप्राय रहेपनि उत्साह चुलिएको छ।जीवनको सार्थकता चाहेका वटुवा सामाजीक
उत्थानको लागि छटपटाउथे,पारिवारीक बन्धनमुक्त नर नारी
सिर्जनाको प्रक्रिया र रोजिरोटि छोडी जीवनदर्शनको उन्मुक्ति गर्दथे।मन बचनको
पिजडावाट चरी उडेर सत्य,तथ्यको सुन्दर पंक्षिका पंखासरह
हावामा तैरने र उड्नेझै हरियाली सजाएर चुच्चो चलाई आवज दिएको जस्तै मानकलोरव
थियो।एक अर्कालाई नियाल्ने झम्टा र संगतको परिधि थियो नकी युद्ध वीभत्सा वा त्रसाद
पिडा।
उत्साह उमङ्गको रोमान्चित नयन चौतफि सिर्जनाका लहर विछाएर,मिठा
उदघोषण र वृतविच एकत्रित थिए।दर्जनौ मुक्त नरनारीले खचाखच भरीएको टम्म मिलेका
पार्कका वार फूल आफिालिएका ध्वानी खुला सभाको गुन्जयास थियो।रहस्यमयी उदगार र
अभिव्यक्तिको कुरुक्षेत्र,रौरवकुण्डा ठानेपनि विश्वास
सिद्धान्तमा अडिग जनता क्षणको अवणिनिय तृष्णले व्याकुल थिए नकी सौहार्दता र
सहनशिलनमा।चिन्तका खडेरीहरु ीवकास र प्रविधि नदेखि मर्ने भयले,उत्साहले
सुसज्जित प्रणयसुत्र चिन्ता अनन्त
प्रवाहित हुदै पलपलमा प्रजातन्त्र विझाउथो।जवानीमा छादिएका वाहुली,यौवनाविच
चर्चिएका ठट्टा प्यारले ओपोत पाएपनि सामाजिक मान्यताको बन्धन ननग्याउनु सक्षम थिए,आशाको
किरणमा बन्धुको संशय हेरेर।लेखक हुने हुदा ज्ञानको कमि,स्वतन्त्रताको प्रजातन्त्र समय र
वस बाहिरको लोभ,झुण्डाविचको शाान्ति प्राकृतिक
मोक्ष्को कर्मयोगलाई प्रधनता दिन्थ्यो।अभाव गरिवव विच थिचोमिचोको प्राणलीमा
हुर्केको हुदा परिपकवता समन्वयको लागी सजाएको दौतरी अनन्तटाढा थियो।तरङ्गका कल्पित
कल्पित अश्वरोहि मेरो प्रजातन्त्र टम्म बाधिनु सहज थिए,तर पुरुष प्रधान्य समाजमा मनग्ग
चिन्ताले नारी मनको दैलने र मनमझेरी उजाड थियो,खिड्की खोल्ने युगको तपस्वि
बन्ने छ।स्वच्छ र सुन्दर भविष्य सजाएका आसुका विहानी मुस्कान र लहरविच
स्वेच्छवदनमा वाधिनु तव समम संर्घषशिल हुनेछन्,जवसम्म कर्मका लक्षित सर्मपणविच
आपस्थमा समत्वभाव वा धनि गरिवको खाडल नभएको समाज सृजना हुन्छ।यहि केहि गज पर समाजले
अलग्गाएर एक्लै बाच्ने एकल सानिको कच्चि इटा र पराले घर,विपुल
अन्धपरम्परा घोकाएर शोसित समाज।जहा बोल्नेहरुको बहिस्कृत सक्षमता छरछिमेकमा थिएन,नबोल्ने
निमुखा बनि वूतोको गुजारेहरुलाई झिझोले
मूठो पोले झै बाह्रय र आन्तरिक सामाजिक वेदनाको समेत मोक्ष पाइदैनथ्यो। ग्रिवीको
दुखजेलोमा बाचेका कैयौ दिनरातका पसिना सामन्तहरुको सत्यताम र प्रलोभन थियो न की
समाजवादको विपूल।
साझ परेको छ,सानी घरमा चुलोचम्को धन्दाले
व्यस्त छ,उस्कीआमा आजको खुसियाली आफनो कोखमा पोख्न उन्मत्तछे,जयाद,सफेद ईच्छा
सजाएको पुरुषमाथि पत्निको टहक मनयोग्य भएपनि
विश्लेषण योगय छैन।ढिडो र गुन्द्रुकको हषित गरिवदम्पतिको चन्द्रवदन प्रष्ट
थियो।अचानक नाशवान महभूकम्पको प्रलयलहरले उक्तघर भत्तिकएरनृस हत्या प्रकृतिले
गरिदियो।बाची बसेकी छोरीको।हाय विडम्वना।सानी त बाची कैयौ दिन रात अर्काको रोजगारीको मुख ताकिनयो समाजको नरसंहारले
गाउमा धेरैको विपति ल्यायो।
अब त उ कसैसंगसामाजिक मान्यता र प्रजातन्त्र हैन पेट पालि काल पर्खन दासि
जीवन जीउन पयो।जीवनको कौतुहल संशय न काल न कलिले रोक्छ,पूर्नस्थापनको लागि अएको रकम
गाउले मुखियाले चैन गरे।यति कि मासिक जीवनवृति भत्ता समेत उनैले बुझे।के भयो त
भ्रष्ट समाजको जीव कौतुहल,खोई त समानता अनि प्रजातन्त्र।अब
सडकमा उत्रिदा के होला,बन्दुक र राईफलका कुन्जमा कुन
बाहदुरी होला?जनता दिनदहाडै मारिएको छ,सशोसिएको छ,घर समेत
सुरक्षित छैन मूल तत्व र राजनिति के चेतना यहि हो? म पनि एक तमासे छिमेकी हेर्न
सुन्न सक्छु सोचले उन्मुक्ति दिने खै को हो ?
अस्तु।
आधार चक्र
उनैमा लिन छ,स्थवर जङ्गम,अग्नि,जल,अन्न,चेतनठाऊ ।।
खण्ड ः ई इ
ईच्छा प्रवाह
इतिः
ईन्टरनेट
ईच्छा प्रवाह
सिकाउ र सिक नजानेको काम मात्र ।
झुटटा साक्षि वोक्न लाग्नु पर्ने हो लाज ।।
नजाने सिकाउनु पढाउनु धर्म हो ।
आपदविपदमा ज्ञान लिनु यहि जनको कर्म हो ।। १
ठूलो कोहि जन्मेन जगतमा उद्योग विनाकाको
जन ।
ईच्छा र ज्ञानको प्रकास हो विश्व जगाउने मन ।।
सबैको जन्म सफल हुदैन विना परिश्रम ।
त्यस्तो जीवन व्यर्थ हो उद्याम विना वित्छ जुन ।। २
जे छने कथित लेखित भएका इ इच्छा ।
बुझेर सम्झनु नमान्नु यो तुच्छ ।।
जति बताउन लेखिन्छ जनैका ईच्छाहरु ।
संभ्mाई कल्याण चाहे भलो हुने छ वरु ।। ३
ईच्छा नविन किरणको बाडेर राखे सखे ।
आपदविपद संझाएर सहानुभूति देउ सखे ।।
आकाक्ष नव दम्पतिको जागाई राखे सखे ।
आवाज र वोलिमा क्षणमा विउझाउ सखे ।।
त्याग उदार करुणा देखाउ विर हो विश्वमा ।। ४
सोधि सोहि रितले वेरिन्छ जनजागरण ।
फुल्नेछन् विकासका नभहरु यहि विश्वमा ।।
नाम यश किर्ति कोरिन्छ जव यआ ।
मेटिन्छ अमेट छाप यो इच्छा बहन्छ जहा ।। ५
राखिन्छ सदविचारसज्जन रगुरुहरुमा ।
इश खुसि कहिन्छ नरयोनि घरघरान्तरमा ।।
चिन्तन मनन र सोचन समय यो आउला ।
विकास र परिवर्तन मनुष्यमा छाउला ।।
निदान हुदै देशका भोका लाङ्गा हटाउला ।
विकास शिक्षा चेतना रोग व्याध भगाउला ।।६
खोजि सोहि रितले परिश्रम हुनेछ धन ।
राख्नु सदभाव जगतमा त्यहि भलो छ जन ।।
रिस राग विझाउनु पितृ दोक्ष् कहिन्छ जहा ।
नराख्नु बैभव सचचा सोचार्ए बहकिन्छ जहा ।। ७
हुकै बढ जन हो पृथ्विमा अशेष भै ।
नराखि रिसराग मेटाउ तिथर्थस्थलमा गर्न ।।
बढ्दै जावोस ईच्छा सर्वपाइलामा ।
शहिदर ज्ञानी जनले य िभनि मर्दछ ।।८
ठूलो भन्नु स्थलमा ईज्यत पुजिन्छ जहा ।
आज्ञा पालनामा सद ईच्छा बाचि रहन्छ यहा ।।
लुटपाट अकल्याण वेईज्यतिमा कहिन्छ ।
जन्मन मर्न नै लिला हो शास्त्र कहिन्छ ।। ९
सार नै भयो तैपनि वाच्नु पर्छ यो पुरै आयू ।
राखि पा१चभौतिक अवयव प्राणमा नै काबू ।।
धेरै वोल्नु अमित्था हुनेछ जगत भ।ी ।
नदेखा सर्थ जगतमा मन परे पनि ।। १०
स्न्छ मन धुरुर भने सम्झाउनु कत्वर्य ।
बहिन्छ सलल भने होमि हेर्नु बाध्यता ।।
पल्टन्छ लुटुपुटु भने सोध्नु पर्ने बाध्यता ।
पलैलन्छ आगो ज्वाला दन्दनी भने निभानु पर्ने वाध्यता ।। ११
संशय र समाधान बाधिन्छ यो तादम्यता ।
खुवाउनु जियाउनु हुनेछ सांसारिक कत्र्तव्य ।।
झुठा आरोपले जल्नु परे पनि ।
उत्तेजना नभरी वाच्नु पर्ने छ जीव पनि ।। १२
गर आदर साना ठूला जीवका धरणीमा ।
वोल सत्यावान वनि आफू पुजिन्छ जहा ।।
हटाउ अहंकार जनका नतमस्तकहरुलाई ।
त्याग विकराल अहम तृष्ण आवह्रान सबलाई ।।१३
माग्ने लाई अन्नदिनु स्वस्थ्य जघमवरमा किन?
भरथेग ईच्छा प्रवाहमा पयत्न वा बदमास कहिन्छ पनि ।।
वेसाहरालाई बचाउ प्राण नै जान्छ
तिम्रो पनि ।
हुने छ विशाल कार्य अति लूलो तिमि भएपनि ।। १४
नबुझनेलाई सम्झाई पारिद्यौ सचेत ।
कोहि बखतमा आफू हुनु पर्नेछ अचेत ।।
सम्झाउ कल्याण यौवनामा सोहि सचेत ।
परदेशको पसिना मा सिक आउ वनमउ स्वदेश ।। १५
भोका प्यासा नाङ्गलाई नपार अचेत ।
सम्झाउ सबजनमा पारि तिमि सचेत ।।
रोग व्याध व्यवस्था प्रणलि यि सारा ।
देउ गबि अपङ्गता अन्ध वहिरालाई साहारा ।। १६
सिकाउ र सिक नजानेको उद्योग धन्दा वा उद्यम ।
बताउ प्राणि जगतको भलो नपारे वेफन्दामा ।।
मुखका धाक रवाफ भ्््््््न्दा सिकाउ जीवन सारा ।
एकताले बाध समाज एकले वम बेसाहरा ।। १७
इतिः
गरे नमस्कार सन्त नरपते महापुरुष
दिग्दर्शनको भक्ति म गाउ ।
ज्ञानेले भक्तियोगमा निगुण निराकार भक्त निवीशेष निष्कृय ब्रम्हा पाउ ।।
योगी सरह योग भक्तिले परमात्म सगुण साकार हुदै म जाउ ।
कर्म योग भक्तिमा जान योगमायाको छुटि बन्धन प्राकृत म बनू।।१
सरल सरस अनुभूत श भक्तिमा शरणगत जाउ ।
मन शून्य गराई इशलाई कर्म संसारिक रमाउ ।।
जन्म दिक्ष शिक्षा र फलदिने करुणमयी ।
भक्ति शराणगति शव्द हैन सदा म भज्न पाउ ।।२
इन्टरनेट
बिश्वभरिका इन्टरनेट प्रयोगकर्तामाझ अहिले नेट न्यूट्रयालीटीको आन्दोलन
चलिरहेको छ ।
तपाँईहरुले यस प्रति कत्तिकोसजग या अध्यन गर्नुभएको छ ?
अहिलेको बिश्वमा सरसामान किन्न देखि पढ्नसम्म ईन्टरनेटको प्रयोग गरिने
सन्दर्भमा नेट न्यूट्रयालीटी हामीसबैका लागि अधिकार अनि चुनौतीको कुरा हुन
सक्दछ ।
सामान्य रुपमा ईन्टरनेट सेवा प्रदायकले ईन्टरनेटमा उपलब्ध
सम्पूर्ण डाटालाई समान बितरण गर्ने
अनि प्रयोगकर्ता, साम्रगी,
वेबसाइट, एट्याचमेन्ट या एप्लीकेशन लगायत
कुनै पनि मापदण्डमा
आधारित भएर भेदभाव गर्न नपाइनु नै नेट न्यूट्रयालीटी हो ।
कुनै बिशेष वेबसाईट या साम्रगीलाई नेट सेवा प्रदायकले जानी जानी रोक्न,
सुस्त गरिदिन या बढि पैसो लिन पाँउदैनन् ।
यो अवधारणा कोलम्बीया बिश्वबिधालयका प्राध्यापक टीक वु ले सन् २००३ मा
ल्याएका हुन
जसरी टेलिफोनले हरेक नंबर र कललाई समान रुपमा साझा क्यारियरका रुपमा बितरण
गर्दछ ।
त्यस्तै इन्टरनेट पनि समान बितरक हुन जरुरी मानिएको छ ।
आउनुहोस् यस नेट न्यूट्रयालीटी अवधारणाको अझै चिरफार गरौं, हुन्न र ?
जब जब हामी अनलाईन आँउछौ हामीसंग निर्धा्रित अपेक्षाहरु हुन्छन्,
जस्तै कि कुनै वेबसाईटमा कनेक्ट हुने, या हामी यो पनि अपेक्षा गर्दछौ
कि मैले मेरो फोनमा राखेको डाटा र जानकारीहरु ईन्टरनेट
सेवा प्रदायकले दुरुपयोग या संशोधीत नगरोस भनेर, हैन र ?
हामी फोन या कम्प्यूटरबाट जुनसुकै वेबसाइटमा गए पनि
आफ्नो नियन्त्रण मा आफ्ना जानकारीहरु रहोस भनेर पनि चाहन्छौं ।
नेपालमा पनि फेसबुक मार्फत बिभिन्न जानकारीहरु अनि तपाईका
भविष्यवाणी गरिदिने लगायतका एप्स या बिजार्डहरु आँउछन् ।
कहिलेकाँही कुनै त्यस्ता बिजार्डले हाम्रो एकउन्ट पनि ह्याक या
नचाहीने कुराहरु शेयर भइदिने पनि हुन्छ ।
त्यसो हुनु हाम्रो अधिकार अनि नेट गोपनियता दुबैको हनन हो ।
ईन्टरनेट को तठस्तता हाम्रो चाहना हो ।
सन् २०१५ मै एतिहासिक नेट तठस्तताको नियम कायम गर्न बिश्वभरि
धेरै आन्दोलन र पैरवीहरु भए, इन्टरनेट खुल्ला, तठस्त अनि
प्रयोगकर्ताहरुलाई चाहेको जानकारी या साम्रगीहरु सहज रुपमा
प्राप्त गर्न प्रयोगमैत्री हुनुपर्दछ । स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको अधिकार
भनेझैं स्वतन्त्र बिचरण अनि अभिव्यक्ति सहीतको इन्टरनेट नै
आजको जरुरत हो,
बढ्दो इन्टरनेटको प्रयोग संगै सेवा प्रदायकको प्रयोगकर्ता
माथीको सूचनाको दमन कायम रहेमा भोली इन्टरनेट
बास्तवमाइन्टरनेट नहुन सक्दछ ।
आईएसपीले प्रयोगकर्ताको प्रयोग क्रम हेरेर हेर्ने या नहेर्ने
या कुन देखाउने या नदेखाउने भन्ने निर्धारण गर्न पाँउदैन ।
जसरी मोबाइलमा भएको रकम अनुसार पहुँचयोग्य सम्पूर्ण
नबंरहरु हामीले डायल गरेर बात मार्दा मोबाइल कम्पनी या
दुरसंचार कम्पनीले केही बन्देज लगाउन सक्दैन ।।
त्यस्तै इन्टरनेटको स्वतन्त्रता अर्थात् नेट न्यूट्रयालीटीका
लागि बिश्वभरि आवाज बुलन्द उठीरहेका छन् ।
यदि इन्टरनेट प्रदायकले नेट प्रवाहमा कुन कुन साम्रगी
देखाउने भनेर निर्धारण गर्न थाल्दछ तब इन्टरनेटमा ।।
हामीले त्यो मात्र देख्दछौ जुन हामीलाई नेट सेवा प्रदायकले देखाँउदछ ।
अनलाइन शपीगं गर्ने एउटा साईटले पैसो दिएको भरमा
अन्य अनलाइन शपीगं साइट हाम्रोमा नदेखिएमा भोली
सामान छानीछानी अनि चाहेअनुसार धेरै शपीगंगर्न हामी कहाँ सकौंला र ?
स्वास्थ, शिक्षा लगायत सम्पूर्ण क्षेत्रमा
यस्तो हुन सक्दछ
भनेर नै नेट न्यूट्रयालीटीलाई अहिले हरेक नेट प्रयोगकर्ताको आधारभूत
अधिकारकै
क्रममा व्याख्या गरिएको छ ।
नेपालमा पनि नेट प्रयोगकर्ता अनि आइएसपीहरु बढ्दा छन,
संसार नेटबाट चिहाउने क्रममा यदि संसार चिहाउने झ्याल नै
खुम्चिएमा हाम्रो सुचना अनि पहुँचको पूर्णताको जवाफ कोसंग छ ?
नेपाली कानुन अनि ऐनले खुलेर साइबर संसार अनि बिश्वव्यापी
नेट चलनहरुलाई सम्बोधन गर्न सकेको पाइन्न ।
साइबर ल २०५६ पश्चात बिश्वमा नेट अनि
यसको प्रयोजनमा अभूतपूर्व परिवर्तन आएको छ,
नेपाली कानुनी संरचना अनि संयन्त्रमा पनि
यस्ता कुराहरु आत्मसाथ गर्न जरुरी देख्दछौं ।
ईश्वर प्रतिः
अगाडि उभिएको मनकामनाको डाडो स्थीर रहे,मस्र्याङ्गदी चेपे नदीवाट बनेका
निलदहबाट प्रस्फूटित पानिको स्वच्छता भर्दे थिए। परापरर्व इतिहासको दैवि परम्परा
बोकेकी छिम्केश्वरी सायद दिदि बहिनी थिए की?कति हर्ष विभोर पाइलाका युगल
जोडाजोडी,वयोबृद्ध र इश भक्तिका दैवी मृगतृष्ण मेट्न आए गएको देखिन्छ।फेदीबाटो उकालो
चढिएका विबभिन्न मस्तिष्कहरु,शहरिय वातावरणको प्रदुषण मेट्न र
हिन्दु संकाय र अउम्कार परिवारका सर्जक स्रष्टा थिए। चरजात र छत्तिसवर्णका
फूलवारीका फूलहरु प्रितोषक थिएन,संवाहकका स्वच्छ वास्नाहरुबरु
अरु स्वच्छता थपेर समेटिएको मानले मनमा सृजित अंकुरणको धार्मिक कला र सामाजिक परिवेशका गवेषक वनि स्वच्छता
भर्दथे।तथापी दैवी शक्तिको उछितो मान्ने धर्मनिरेपेक्षको कुगुल र इष्य ठानिएको
विश्व केपिला र मानवअधिकारको खोजीमा एकवद्धता म ाबचेका नेपालीलाई भड्काउ र आर्थिक
वहकाउमा लैजान्थे र मनका अन्तिमक्षणलाई कुनै श्रोतसाधनवाट इश्को उन्मुख देखेर
अज्ञानले रिसडाह गरेको देखिन्छ वैरले।रुग्ण शुस्त मनको चङ्ग उडाई कैयन धरती र
आकासविच रंगिएकोविलकुल उत्पीडन प्रायश्चितका प्रार्थना अन्यायको अपराध वोकेर सृजीत
अनन्त विलीन वहमा पोखिएपछि वरको संज्ञा पाए।प्राकृतिक कोखका लाटा सुधा वनिता विर
गोर्खलीको शिरमा ऋणका दण्ड हाय मृत संशयमा।नयाँ उमङ्गमा हिमाञ्चादित टाकुराको
पलायन वायू प्रदुषण रवातावरणीय अनुकुलता थपेर,अनुशासनका छताछुल्ल उलला र टकराई
लालायित ओठहरु छातिका घड्कनमा एकमुठि हावा संचालीत भएपनि मानव जातीका विविध
अन्वेषण पराकाष्ट निवनरणमा विज्ञानको चेतनलाई नया नदिए पनि विकास र प्रविधि दिएको
निहूमा आफू निरोग ीबने। ीवर्सिएर नदी दुषित भएर वगरका ढुङ्गालाई स्वच्छनदनवाट टाढा
गराए। क्े दिए खै? प्रकृती चन्द्र सूर्य जल जमिन वायू आकास त उहि छ । खालि
परिवर्तन भएको क्रम मात्र त्रताएका छन् विकासेहरुले जगतमा।कैयन भोका पेट खुवाएका
छैनन।आशक्ति रइहलिलामा साक्षि बनेका छैनन् वरु गरिवीको वाहन बनाई ताण्डव नृत्य पो
गरि रहेछन,विकास भनि विनास पो ल्याएरकैयन जवानी उर्लाइए र मनका वज्रपात सहि ठानी
दिनहुदिन स्वजाती वलत्कार,रोदन र गुनासोको सञ्जाल
बनए।यिनीहरुको हरहिसाव कहि कतै होला तर लेखाजोखामा ब्रम्हाण्डका तारा यि देखेर
लुक्नेछन।उच्छवासका सहयोगी कामेच्छुक स्वेच्छाचारी भ्रक्ष्ट समाज पैशाको लालि
लगाएरव्यभिचरीको उर टकमकाउने छन्।कैयन दै प्रर्थनाका वेदना चम्काउनु पर्ने हो ।तर
खोई?भाग्यवस समेटीका हत्केला कोमल अवयवलाई पृथ्विवाट कल्पनामा उडाई मणगण्नते
धर्म विकल्प दिएका छन्।उनिहरु डुवे गढे भासिए,चूमे र चर्किएरविहगंम आत्मा
एकवारे जुनीलाई आत्माबाट भगाउदैइश प्राप्ति होइन अनन्त प्राण विश्रामको थान्को
मात्र हो।
हामी यि प्रकृतिक विषमता नग्नता विच जति हरियाली थपे पनि सायद हिमधु संकायको
हिन्दु धर्म दर्शन गुजरामात्र होईन प्राणि मात्रको धुव्रसत्य संरचना र अमृत तृप्ति
पनि हुनेछ।शान्त वातावरणको कोलाहल र रोमान्समा बिक्ने बच्चाहरुको खेल मैदानवाट
फैलदै टाढा गन्जित वनबृक्ष र डाडामा कोलाहल मच्चाउथ्यो।भविष्यका कर्णधार र
जीम्मदारीका आतु यि सबै जन्म हाय मज्जामा रमिएका छन्।गगनवाट छेडिएको एकपल भरीका
रविकिरण धरणीमा धुरमुर छायामा देखिएको छ।सूर्यको तापमान कम नहुनाले मैदानका खेलाडी
पसिना निकाल्दै खेलमा हास्दथे।चन्द्र चादनी उनीहरुको झिनो भावना रोक्न औसि वाट
पूणिमा तर्फ मेधमालाका काला मुस्ला बादलहरु समेट्दै रंङ्गिविरङ्गि च्न्हि आकारमा
हुइकन्थीइन।मनसुन र अतिवृष्टि सहेको हिउद बादलको गगन सफेदी चाहे पनि आफू लुक्दै,लुकाउदै,भड्किदै
मनलाई स्वच्छता भर्न भने नसकेको भान भयो।कैयन दिन रात पर्खाका तड्पिने जीवनलाइ
बचाउन जीवन आनन्दीत थिए।यि सबै आफना काममा सफल थिए।शरिर सायद कम्पित थिएन,शरिरका
अवयवहरु दम्भित थिए होलान।अनेकान कोइलीका विरह जस्तै कम्पित ओठका विरहहरु गीत लहरी
र चरीच्यखूराका गीतमा सलवलाएका थिए।इज्यतको घमण्डि भेल बगाउने सचे प्राणि रुकावट
दिदै तरङ्ग दवाएर लयका भावहरुलाई लुकाउथे।लज्जाको भाव साटेर आफनो पनको परिचय
दिनबाट अलगिदै शाान्त भ्रामित मुद्रामा भाग्यरेखा खुम्चाउने मनुवा पर क्षितिज
नियाल्दथे।
द्यैवी देहका पर्दाफास गर्ने खोक्रो मन बिशुद्ध भावमा सेव ागर्न तयार
थियो।आशाउमङ्गका लहर र सोचाईलाई मनको खोचमा दोब्राएरपाईलापिच्छे हत्यारो यो आथिक
बिडम्वनाको विषमता सायद जीवन भिक्षा गुजरा प्रति आकृष्ट थियो।धेरै प्यासविना
अत्पमतमा रहेको जागिरे जीन्दगीसित पंखेजुरेली र लुकामारी गर्ने तलव मान ग्रेड
भत्ता आदि आफू उदण्ड भावमा वाच्दथे,नाच्दथे,अल्पीन्थे
र अकासिदै रामान्चित पार्दथे। यीनीहरुलाई थकाई र पर्खाइको भाव थिएन,विलकुल आफू
सफेद बन्ने संसारीक डुबुल्कीमा जागिरेले विश्राम लिएपनि अस्तित्व मेटाउदै एकदिन
संघिसाथि परिवार बन्धन मुक्तिमा जनु नु छ। जन्म नै मृत्यु हो,काम नै
अँतमा यहि रहन्छ मनुष्यको। म् ज्यूदो लास?आर्थिक लालासी,सेवा
कत्र्तव्य परायणको भाव त्याग्नेर अन्त हुने वस्तु हो।
साच्चै कल्पना उठ्छ?के जागीरेअरु जीवन प्रक्रिया
भन्दा भिन्दैशैलि प्रत आफू सर्मपित ठान्छहन सक्छ वैतानिक झिना आशा भरोशा र गुजराका
शैलि सिखरको मृत्युशैय पेन्सिन विच।उसलाई के थाह जीवन नै जागीर हो अह्रराउने
सिक्ने सिकाउने खुवाउने रुवाउने हाकिम त अरु नै हो?तर चुलिएको युगको धाराशायि,अनुगमनको
शिरशैलि कामेच्छु अहंमवादिताको हठ त्याग्न आफना बाहुवलको अधिकाधिक शक्ति स्फूरण
ताजापनको रुकावट वा बाह्य संसारिक बाच्ने परापूर्व पेशा विच चिर परिचित।तसर्थ उ
आफूलाई चर्को घाम हुरीको कृषक रक्तपिपाशुह्रिसक।अहो विडम्वना।रक्तरंन्जित राष्ट् र
राष्ट्यिता खोई उस्का वीगतिका ध्वाजाहरु?बहादरीले वजाएका ति विगुल,गोली,खुकुरी,ढाल
तरवारले नालापानि लडेको स्मृति र भक्तिगाथामा बाचेको।युद्धस्थलको युद्धपोत विमान
विच उस्ले सोचेको विचारमा विज्ञापनविच लडाउछ।युद्ध पैतृक पेशा लोक स्सकृती विच
कल्पनाको जोडी धन्य तिमि र तिम्रो संसार?के तिमि राष्ट्यिताको जीवनशैलिमा
सादा खान दिन सक्छौ,के जागीरले साच्चै जनमा जागरण
दिएर समानता विकास प्रविधि दिएका छौ।चारै तिर युद्ध,राजनिति,पार्टि,आधुनि अर्थ
उपार्ज। तर बलत धर्मको नाम दिन्छौ अमरशैलिका विरगाथामा सोझा नेपाली भुलाएर धर्मले
बनिता फाटेटालेको लाउने घ।को खानेहरुलाई भड्काउछौ।देशि विदेशि कुरा र धर्म
संस्कृती बाडेर नेपालीमा ब्रम्हलुट मच्चाउने देशप्रेमको कुर्सि हललाउने शक्ति संचय
गरेर अरुको धर्ममा विधि ।
तिमी कुन अमरत्वका लागि स्वचालित छौ।विलकुल पारिवारिक वोझ र इश
प्राप्तिखोजमा हैन तिमि हेर के यहा सबै स्वच्छ मनोभाव पाउछौ।पाउदैनौ आखि मृत्यु
संगै पाप धर्मको कुठराघात हुनुपर्छ।यहि वोझ जन प्रति थियो परापूर्वमा र रहनेछ
आधुनिक भावमा।यो अन्ध परम्परा र संकिर्ण छैन।तर तिमि अमर त्यति वेला रहने छौ जव
पापका कुन्जहरुमा परोपकारमा टुट्ने छन्।बाचीन्जेल केहि देन भविष्यलाई दियौ।उपहास
नवनी कृति वन्यो।यहि नेपाली गौरव बहादुरीको वीजक निशान हो तिम्रो राष्ट् भक्तिको
विकास।हाम्रा पूर्खाको उत्खनन् प्रविधि घरमा भएको बनाएर खानु आरोग्यता वनबुटिको
औषधी बिशमा वेचि गुजरा।चेलीबेटिलाई समान शिक्षा,संघिय गाउघर यातायात अन्नदीको ऐश
ऐश्वर्य र अग्रजको दिव्य दृष्टि हो।युद्ध त नेपालीको पराजीत हो,भाईहरु विच
ल्याउने र उद्दतकोलागि वैर मानिनु र प्रेम प्रणयले सगो मानव जातीको उद्दार गर्न
इशको प्रेमभक्ति र साहश धैर्यता सबैलाई।
अन्त
उ ऊ औ
उदरता
उपवास
उपहार र शुभकामना तिमीलाई
उ
उदरता
भलोके घोषण जन प्रशंस इशका करुण्कृति मुख ।
गरि जन्म जाय उद्दर ज्ञन योग्य शरिर आत्माक दुख ।।
हटाई शिथिल,अज्ञान दम्भीके हटउन तृष्ण जाले
वंशमा ।
सर्व प्राकृत चरचरक जीव रोकी विनश ,भले गर्ने हंशम ।।१।।
उस्तै कल ,परम्पर खनपिन हितम जाग्नु समाज ।
खद्द,खनिज,सवलत प्रमादले जनहित समज ।।
प्रतिज्ञा,सीप,विज्ञान,घर,अगन गाउ
नैलो प्रविधिको शान ।
सबै धर्म सकमन जाती पेश कर्म हुनुपर्छ एकतले कर्म ज्ञन ।।२।।
उपहार शुभकामना तिमिलाईः
फूल टिप तर हागा भाचेर हैन।
प्यार गर्न सिक धोखा दिएर होइन।।
प्रेममा फस्दै नफस यदि प्रेम गछौ भने।
जातपात वर्ण नहेर तिमि प्यार नै गछौ भने।।१
कोहि सत्यवति नारी तिनि हुन जस्ले।
एकमात्र युवकको दिलमा सिंचित हुन्छ जुन।।
दुर्भाषा छोडि मिठासअरु बटुल्न।
पिरमर्का बुझि भित्रि वाहिरि समस्य छोडुन।।२
प्रेम त्यस्तो होसजस्मा आसु र हासो समेत।
रुमलिएर जीन्दगी तारतम्य होस।।
राख्नु विचार नारीले पुरुषको साहरा।
मिठो बोलि सदविचार जनमा तिमिलाइ उपहार।।३
प्रेमको अन्तरालमाका मुटुमा स्पन्दनले।
पुरा संरक्षण गरी पाउन स्थान सवले।।
आपद विपदलाई साहायता गराई किर्ति यशले ।।
सुरक्षण गरुन सबैलाइ।यहि उपहार र शुभकामना तिमिलाई।।४
उ
जन्मदा कुन कस्को वीजक तर पनि बदला छैन पूर्खासंग ।
जसले पाठशाला मात्रै बनायो संधै आफ्नो वन्धु र घर लाई ।।
तिमीले आफ्नै घरलाई र बन्धु सन्तानलाई भन्यौ यो दुनिया संग।
बन्धु हामि जुन बाटोमा हिँडिरहेका छौ त्यो सफलहुनसक्छ ।।१।।
संस्कार बुझेनौ या बुझ्नै चाहेनौ पहिचान राखे आफ्नै अग्रज संग।
यस्तो पनि सोचेका थियौ बन्धुहरुले ले कुनैबेला माया गर ।।
माया भएन भने उभिएर एकपटक सोध त्यो चिहान संग।
तिमीले सोच्यौ भने पूर्खा बा आमा भगवान हुन गुरु हुन।।२।।
तर नजोडनु कहिल्यै यी कोहि हैन बन्धु सबै पैसा संग ।
सखे कुल कुलायन परम्परासंस्कृतीअन्धो भनी वैरले मसंग।।
गुड्हिाके पनि खित्का छाडेपनि,ज्ञानकलासिप प्रविधिसंग।
नाचे सिलाई धाई बन्धुसंस्कार कला धर्म जगेर्न गर्ने संग ।।३।।
अन्त्य
खण्ड ः ए
एकछिन विताउदा
एकछिन विताउदाः
जिन्दगीको हरेक मोडमा लहड र खाकि कोरा नारा वोकोर ।
जिई रहेछु दुख छैन जिन्दगी व्यार्थ तिम्रो भनेर।।हुनत हो ।
कल्पनामा संम्झना छन् तरङ्गित समुन्द्रको भेल बनेर ।
जिन्दगी विताई रहेछु कार्य कुशलको ज्ञानी ध्यानी बनेर ।। १
सन्तोषि धैर्यवान गुणि सपुतको पाईलामा ।
पर्खाइन्छ हैरान छैन एकछिन पर्खाइको जिन्दगीमा ।। २
अन्त
ऋ
ऋृतु परिवर्तन
ऋतुचर्या ः
१. सूर्य उत्तारयण ः
बर्षाऋतु ः
सूर्य दक्षियनः
क. शिशिर ऋतु ः
ख. बसन्त ऋतु ः
ग्रीष्म ऋतु ः
ऋतुचर्या ः
फेरी मौसम समय हिमवत शिखर वा शैल जीवका वातावरणमा ।
मौसमि फल बिषदी रहित भोजन चाल ढाल वा जीव तिम्रो चाल ।। १
१. सूर्य उत्तारयण ः
बार्षिक सूर्यको गति चक्रले शक्ति लिएर उत्तारयण कालमा ।
श्रावण देखि पुषमास तक आदान काल चल्छ हरेक साल ।।
बर्षाऋतुमा अमिलो नुनिलो र मसलेदार खाई हुन्छ हजाम ।
साउन भाद्र यहि पोषिलो खाद्द खेति कर्म गरिन्छ कृषक मन ।। १
बर्षाऋतु ः
असोज कात्र्तिक गुलियो पोषिलो खाना खाई,विषाद सब नास्ने ।
गहू मकै कोदो चामल,जल सबै असारमा शरद ऋतु पनि
जाग्ने ।।
हेमन्त ऋतु आखिर मंसिर पुष महिना चिसो बनाउछ हिमवत खण्ड ।
तेल मालिस ,पोषिलो खाना हल्का पेय जाग्नु
घरमा अखण्ड ।। १
सूर्य दक्षियनः
सूर्यको गतिले दक्षिण हुदै परलम्वता बनि शक्ति दिने समय ।
माघ देखि असार सम्म विसर्ग काल यूर्य चक्रमा छैन भय ।। १
क. शिशिर ऋतु ः
श्वादमा पोषिलो खाना माघ फाल्गुन सुख्खा मास खुसिको ।
हिउदका दिन भ्रमण यात्र,चाड फूर्सदमा जोहो छ व्यवहारको
।। १
ख. बसन्त ऋतु ः
चैत बैषाखमा भण्डारण अन्न खाई गर्मि छलि जीवले बाच्नु ।
किसानले धरती जोती माटिकोरे सुख्खा खुसिको चाड नाच्नु ।।
नखानु मद्य,गरिष्ठ चिल्लो, अभक्ष्य
संस्कार धर्म नतोड्नु जन।
दिउसो आरम गरी शुभ सन्ध्या काममा जुट्नु ज्ञानी सुधा मन ।। १
ग्रीष्म ऋतु ः
छलि चर्को घाम डाकी बर्षा तागतिलो पोषण दुध घ्यूमा ।
भोजन गरी,चिसो अवयव आचारमा बाधिनु जेठ
असारमा ।।
मानो खाई मुरी उव्जाउने कृषक तराई मधेश पहाडमा जाग्नु ।
खनजोत मल,बीउ छरि,अन्नले
ग्रीष्म ऋतु जलमा कर्म थाल्नु ।। १
ऋृतु परिवर्तन
जसरी ऋृतु फेरिन्छ उमेर र समय तिव्र बित्छ ।
प्राकृतिक ,जनसृजित अधोगतिलाई विकासले जित्छ
।
लागौ माटो,जाती प्रविधिले समाई सबै शिपमा ।
यहि सद्मति दिनु इश बद्ध जीवमा गरी ऋृतु परिवर्तन।।
ऋषिकेश
बिश्व मानचित्रमा कुमाउ,सबैजनको देव ऋषिकेश अति पुजिन्छ
।
यो शहरको नाम ऋषिकेश,जिल्ला देहरादून, टिहरी
गढ़वाल बुझिन्छ ।।
पौडी गढ़वाल जो प्रान्त उत्तराखण्ड, भारतको चारधामले जानिन्छ ।।
ऋषिकेश हिन्दू धर्मावलम्बीहरुको मुख्य तिर्थ स्थान,पर्यटकीय
स्थल छ ।। १
यो स्थान गढवाल मण्डलको यात्रा बिन्दु उत्तराखण्डको प्रवेसद्वार छ ।
पर्यटकिय क्षेत्र उत्तराखण्ड राज्यको हरिद्वार शहर करीबमा अवस्थित छ ।।
ऋषिकेशको भुभाग आधा देहरादून,आधा टिहरी गढ़वाल,पैडी
गढ़वाल ।
जिल्लामा बाँडि ऋषिकेशमा लक्ष्मण झुला, गंगा स्नान, राम झुला
हुन्छ ।। २
ऋषिपञ्चमी
हिन्दु महिलाहरू तीजको ,परम्परागतले पापबाट मुक्तिमा
सप्तऋषिको पूजा ।
शुद्धि,स्नान, नाचगान, व्रत
हिन्दु संस्कारअनुसार हरितालिकाले पतिको सायूज्य ।
नारीहरू रजस्वला हुँदा जानेर,नजानीकनै गरिएका पापहरूको
मुक्तिको ब्रत छ ।
ब्रह्महत्याको पापलाई मुक्ती गर्न नारीहरूको मासिक रक्तमा प्रवेश ब्रत
मानिन्छ ।। १
रजस्वलाबाट नै नारीहरूमा सन्तानोत्पादन शक्ति चक्रको सुरुआत नै बन्छ ।
यो पर्वमा महिलाहरूले नदी, ताल, पोखरीमा ३ सय ६५ वटा दतिवनले
माझछ ।।
चोखो माटो, तील र गोबर लगाई स्नान गर्ने,चोखो
वस्त्र पहिरेर शुद्धि बनिन्छ ।
मध्याह्नमा अरून्धती,सप्तऋषिको षोडशोपचार विधिले पूजा
गरी दानदक्षिणा दिईन्छ ।। २
कर्कलाको तरकारी,एकछाक खाना,ऋषिहरूको
पूजा नै महिलाहरूको सौभाग्यमा ।
चुरा, धागो, सिन्दूर, पोते पनि चढाई सप्तऋषिहरू कश्यप, अत्रि, भारद्वाज,सबमा ।।
विश्वामित्र, गौतम, जमदग्नि र वशिष्ठ,पतिव्रता
अरुन्धतीको पूजी रजोदोष हटेछ ।
सबै दोष बिमुक्त लोकमा समृद्धि,परलोकमा मुक्ति मिल्ने
भविष्योत्तर नारी बनिने छ।। ३
अन्त
खण्ड ःक
कुमाउ
कुरुप
कुसंग
कर्म ः
कर्मसंन्यास ः
कर्म ः
क्रान्त्रिको अवमूल्यन
क्रान्तिका असमान झुण्डाहरु
क्रोध
कर्म क्षेत्र
कर्म
कर्म क्षेत्र
पञ्चमहाभूत
अंहकार
बुद्धि
अव्यक्त प्रकृती
दश इन्द्रिय
कर्मेन्द्रि
ज्ञाानेन्द्रिय
ईच्छा
द्धेष
सुख
दुख
साष्टि ,संघात
प्राणशक्ति
जीवनको लक्ष
धैर्य
कर्म ः
कर्मसंन्यास ः
कामना र प्रेमः
कर्मयोगको त्रियात्मक साधानाः
क्रान्ति
कुसंगः
सत्य बोल,बाँच रोज,जाग,धर्ममा सधै
रमाई ।
आफनो श्रमसिप,ज्ञान,कौशल, प्रविधि
पछ्याई ।।
त्यागि बिषय,लोभ,मोह,जीवन सत्यलाई समाई ।।
सत्व रजो तम मायिक गुण निहित,असत्य भई ।।१
मन वशमा राख होश मायिकवाट हटाउ भक्तिमा मन दिई ।
सुन हितैषी सखे जीव पतन नाश हुदै,क्रम सन्तती समाई ।।
मायाले मन डुल्छ,कुसंगतको अविद्या,लेख पढ
विद्या दीई ।
फेरी सखे वर्जित छ सन्त संग,ज्ञानी महापुरुष त्याग्न छी ।।२
सबै धर्म ग्रन्थ वा शास्त्र पढ्नु जाच्नु अनैतिक कुसंगति ।
गुरु विना उल्टो हुन्छ तत्वज्ञान शास्त्र परिन्छकी अधोगति ।।
नगनु इश निन्दा परदोष्चिन्तन भक्ति साधना र लक्ष्य प्राप्ति ।
चिन्तको रसपान हो शास्त्र जुन संम्प्रादाय वा सन्नतती ।।३
गर आदार गुरु वणर््ा धर्म परम्परा र वंशज,समाज प्रति ।
दुभावना नगर इशमा जे धर्म मान्छ पुग्ने इश एकमा अति।। ४
कुरुपः
कुरुप र विरुप अंगका अवयवलाई ।
दोसाधमा पछ्याएर ।।
हिडि रहेछौ मायालु खुव एक्लो बनेर ।
तैपनि वक्रवृत मनका अभिलाष समेली ।
नवसौ उठौ यूवा यूवती हो घोक्रो समाली ।।
एकतन्त्रिय अवयवमा स्वभाव नदेखाउ कोठे पर्यवेक्षक लुकेर ।
टाई सुट नढल्काउ स्वाभिमान छ दौरासुरुवाल धोति चोलीमा ।
खास्टो भित्र ओढेर ।।
जति वेदना र सम्झना छन् ।
समाल अतितलाई बङ्गाईदेउ तिम्रो त्यो बहुरुप प्रत्यादर्शि यो अणुलाई ।।
चिच्वाहटमा नमोल तिम्रो त्यो सारिलाई ।
अव त थोत्रो भईसक्यो व्लाउज फेर र हेर तिम्रो ..त्यो कुरुप अवयवलाई ।।
लालि क्रिम ति खोक्रा आडम्वरीलाई ।
नसम्झ प्रतिकारत्मक यौवन मत्ता जवानीलाई ।।
फर्केर हेर पराईको क्षणिकता आमा स्वरुप विविधता ।
बुझ सम्झेर स्वदेशमा नवन क्षणिक कुरुपता ।।
पाइन्ट सर्ट फेसनमा जे जति यि पाइन्छ ।
आत्मा स्वच्छ जन्म विधाता नारीमा चाहिन्छ ।।
पराई आत्ममा रिसराग बैमनुष्यता पाइन्छ ।
सम्झाई गृहश्रम यूवती संसार यो चाहिन्छ ।।
यौवनको मत्ताहामा नढोग कोहि आषर््ितलाइ ।
व्यूझ सच्चाउ तिम्रो कमजोर कुरुप मनोभावलाई ।।
कर्म ः१
कर्म श्रृति स्मृति प्रतिदिन र विधिवत बन्दछ ।
बैदिक अशुद्धि क्षौम्य छैन तव त कर्म विधि युक्त बोलिन्छ ।।
इश र उनको गुण महापुरुषको निन्दा घृण आशक्ति ।
आसुरी हो जन विकर्मको तव लगाउ इशमा कर्म भक्ति ।।१
कर्म ः२
मनुष्य चेष्ठा रहयो काम वनियने नाम हो त्यो कर्म ।
विहाना उठे देखि नसुत्न्जेल त्यो क्रियामण ।।
फल दिएर नै सम्पती छ सम्पादीत त्यो कर्म ।
अन्त्य नै शान्ता रहन्छ क्रियामण मनुष्य सुकर्म ।।१।।
परिपक्क फल लिन पारङ्गगत संचित ति कर्म ।
बालि पाक्न र अनन्त जन्मका रहन्छ संन्चित कर्म ।।
शुद्द चैतन्या स्वरुपा प्रतिक्षारत जीवनदाना।
हतारमा बुज्रुक मनुष्य बुझदैन त्यो संन्चित कर्म ।।२।।
परिपक्क संचित कर्मले दिने फल बन्छ नै ।
त्यो फलउन्मुख कर्म नै प्रारव्ध कर्म कही ।।
मनुष्यको शरिरमा संचीति योगको भण्डारण कर्म ।
जीवनकालमा अनेकान युक्तिबिच चल्छ मनुष्य कर्म ।।३।।
कर्मको फलनै नभोगी संम्भव छैन प्राणिलाई ।
विश्व प्रकृतीनै फलआश्रित हुनु समाज रहे अवस्य ।।
प्रारव्ध भोग्नका लागि उपस्थित असिम धैर्य ।
तत्पर नै प्रनप्ति छ चेष्ठा भोग्नु जीवनको कर्म ।।४।।
प्रार्थनाले टर्देन टालेर द्धलेर त लगभग ।
रक्षा उपायले भोग्नु नपरे समाजको करिव।।
इश विश्वासमा न्याय निति धर्म ती कोलाहल ।
आचरण नै पूण्य पूर्ण कर्ममा बढाउ आत्म बल ।।५।।
रामायण महाभारत गीता शास्त्र बस्त्र कर्मले वनिए ।
श्रृष्टि राज रंङ्गक विद्दवान महर्षि गोत्र साखा बनिए ।।
राज्य शासन जन कर्मेका लागि निति पनि बनिए ।
जीव जीवात्म शेष आयू कर्मले बाचिए ।।६।।
ब्रम्हाण्डमा तिमी कर्मे गर फल छ परतन्त्र ।
आशा सोच्दा जीवन यात्रामा आउछ स्वतन्त्र ।।
रजो तमो सत्व गुणी कर्म रहन्छ स्वतन्त्र ।
भूल नगर सदाचारले तिाी छौ जीवनपर्यन्त ।।७।।
कर्मको अन्त्यनै भोगमा छ घटवढ हुदैन ।
चित्त शुद्दि भएमा कर्म मुक्ति नभई हुदैन ।।
कर्म पराधिन हुदैन आचरण मूल ली ।
भोग्य नै छ रुदै वाच्नु सजया लिई जिए।।८।।
कर्म ३
कर्म उसै स्थान शरिर,कर्ता अवयव सवै इन्द्रिय ।
चेष्ठा र परमात्मा पाच करक कर्म सम्पन्नता ।।
शरीर मन,बचनमा मित्था अंहकार बैद्धिकता।
सबै ज्ञान हर्ने जीवात्मा भेद खुल्छ वसि सत्यता ।।१।।
राग द्धेष आशक्ति मार्नु छ साात्विक कर्म ।
ईच्छापूर्ति अंहकार भावको परिश्रम छ रााजसी कर्म ।।
सत्यरहित तुच्छ मोह बन्धनमा आउछ तामासी कर्म ।
प्राकृत विमुक्त धैर्य उत्सही अविचलन सतेगुण्ी कर्म ।।२।।
कर्मयोग
ज्ञानी रअनुभवी सिद्ध दार्शनिक गर्ने चिन्तन ।
हित भलो रहन्छ संसार आत्मासाक्षतकारले मन ।।
कर्मले विमुख भई हुदैन त्यााग्न वा सनयास जीवन ।
प्रकृत वन ,जन इन्द्रिय सगै कर्मेन्द्रिय
गरि नियन्त्रण ।।१।।
त्यागि कपट र पाखण्डीपना निष्ठावान गरि मन ।
जीम्मवेदारी लालन पालन गृहस्थ वर्णशंकर बनिकन ।।
भरण पोषण गरि बन्धन नराख्नु समाज सुखि मन ।
यज्ञ भक्ति,असल काम गर वंश हितमा छ है धन
।।२।।
कर्म फलको आसक्ति नराखी कत्र्तव्य पर्छ, गर्नु ।
अनुशरण गरुन, अज्ञान त्यागि अनाशक्तिमा नपर्नु
।।
ज्ञानले ज्योतीबालि जनमा शिप जाँगर हित गर्नु ।
इन्द्रिय तृप्ति गरी इच्छा ,आत्मा समभाव राखि मर्नु ।।३।।
वँचि अशुभ दुभाग्याबाट कर्ताको अनुशरण गरे ।
इन्द्रिय तृप्ति प्रकृतः ज्ञान ध्यान,न्यास,तप धरे ।।
ब्रम्हा विवस्यन् मनु इक्ष्वाकु हदै राजर्षि शिक्षा ।
गुरु शिष्य परम्पराले हरि ओउम परम्पराको लिनु है दिक्षा ।।४।।
प्राणि अन्नमा आश्रित,यज्ञ गरी बर्षामा पाल्छीन धरणी ।
निर्धारीत कर्मलाई ज्ञन मोहले इन्द्रिय मन बुद्धिको वरणाी ।।
विषयबास्ना वाट निस्कने क्रोध र सर्वभक्षताको पापकर्म ।
जोगीई ज्ञानी,अत्मासाक्षतकार र सिद्ध चेतना गर
जर्गेन ।।५।।
कर्मयोगको क्रियात्मक साधानाः
भज रुप उनै शिवको वाघको छाला नागको माला चन्द्रमाको टिको ।।
सम्झ सधै शिरमा गंगा मन चङ्ग कैलाशवासि वाणि वचन निको ।।
मनमा लेउ सधै साथ इन्द्रियलाई सधै काममा लगाउ ।
मन शुद्धि पादै अन्तस्करणमा मन बुद्धि आशक्ति सर्मपण गराउ ।।१
जीव आचार गर माया घृण छुटाउ न्याय दिलाउ
राग द्धेष रहत ।
व्यक्तिगत प्रेम लोकाचार विना प्रेम व्यवहार कर्म त्याग दुषित ।।
गृहस्थी हौ वस गृहस्थ बन मनलाई
भगवानको शरिर दैनिक कर्ममा ।
कर्म योग क्रियात्मक साधना इश भक्तिमा अन्तकरण धुलाइ जन्ममा ।।२
बच कुसंगत देखि गुरुवाट असल दिक्षा लिई सर्मपण इशमा जाउ ।
खाऊ पिउ संसारिक कर्म गर वैराग्य त्यागि घरजममा रमाउ ।।
इशको भक्तिमा सोच त संसारिक कर्म छोडि बन जानुछ ।
आचार नियम सर्बव्यापक इश देख्छन न जादा के हुन्छ ।। क
त्याग मोह केवल भक्तिमा शराणगत होउ बस्त्र आभूषण के ?
देखावटी जोगि भोगि मोजी हैन जीव इश दिव्यता लिईदिए ।।३
कर्म क्षेत्र
पृथ्वि जलअग्नि वायू र आकास यी पञ्चमहाभूत ।
मन अंंहकार बुद्धि प्रकृती र गुणमा अव्यक्त एकजुट ।।
अाँखा कान नाक जीब्रो छाला ज्ञानेन्द्रियहरु ।
बाणि हात गोडा गुद्धा र जनेन्द्रियहरु ।। १।।
गन्ध रस रुप स्पर्श र शव्द पञ्चतन्मात्र ।
सबै मनुष्य योनीका उपयोगी मिलाई मन आत्मा शुद्धि यात्र ा।।२
पञ्चमहाभूत
जान्नु जन पृथ्वि अग्नि जल वायू र आकास पञ्चमहाभूत ।
ज्ञान लिनु,पुज्नु र उपयोगीताको सेवा गर्नु
परोपकार अदभूत ।।
अंहकार
बुद्धि
अव्यक्त प्रकृती
पृथ्वि जल अग्नि वायू आकासनै स्थूल वा विराट सृष्टि ।
अंह,बुद्धि,प्रकृतीका गुण अव्यक्त हुन्छ जगत
चल्छ जुन ।।
दश इन्द्रिय
कर्मेन्द्रि
शव्द,स्पर्श रुप रस र गन्ध पञ्चतनमात्र विषयमा हुदै समाहित ।
अाँखा कान नाक जीबे छाला ज्ञाानेन्द्रियले पछि जन पुलङ्गिकत ।।
अाँखा हात गोडा ज्ञाानेन्द्रिय र गुद्धा वनि ज्ञाानेन्द्रियले चकित ।
कर्मक्षेत्र हुन जीवका मन ईच्छा श्रृजीत नियन्त्रीत अवयव सहित ।। १
इन्द्रियका बिषयके चिन्तन असक्त काम क्रोध मोह र दिगभ्रमित हुन्छ ।
बुद्धि गरउदै राग द्धेष जन्माई चेतन शून्य भई जीव मर्छ ।
जीव तिमि बुद्धि जगाउ आत्मासंयमी,इश भक्ति आचरण शुद्ध गर ।
त्यागी अंहकार मोह शून्य हुदै वंश जातीका लागी शान्ति प्रधान घर ।। २
ज्ञाानेन्द्रिय
बुझ जनशरिरको कर्मक्षेत्र आखा कान नाक जीब्रो र छाला ।
यिनैले पञ्चमहाभूत,इन्द्रियका विषयमा वश राख्नु
जीवन होला ।। १
ईच्छा
द्धेष
सुख
दुख
साष्टि ,संघात
प्राणशक्ति
जीवनको लक्ष
धैर्य
कर्मसंन्यास ः
यश कर्मभोगि र भक्तिमा सो कर्म सन्यास बन्दछ ।
कर्म योगी वा सन्यासी हामि कृतार्थ बन्छौ नक्कल गरिन्न ।।
जीवले कर्मयोगीले बाहिरि कुराको मात्रै नक्कल गर्दछ इश भक्ति छैन ।
तव त वीकर्मि फगत इशको उ भक्ति युक्त कर्म वन्दनिय छ ।।१
फलको आशा त्यमगि इश सर्मपण गरेर कर्म गर्नुछ ।
विकर्म भन्दा कर्म राम्रो महापुरुषबाट परमाभक्ति पायनु छ ।।
मनलाई इशमा सुम्पिएर वाहिरी सुखदुख हटि परमतत्व ।
मन संसारको पदार्थबाटहटाई भक्तिमा लगाउन पाउ परम शान्ति ।।२
इशको उपासना छुटि कर्म वन्धनमा प्रभो सधै म आउ ।
गृहस्थ छ गर संसारिक कार्य मन भक्ति साचो कर्म गर्न पाउ ।।
जीवले तीर्ने देव ऋषि पितृऋणजति भएका ।
श्रोत स्मार्त कर्म धर्म जय तप योगादी वर्णश्रम धर्म ।।३
अब भगवान भक्ति गर्दे प्रभुमै एकरस र आनन्दी पाउ ।
वर्णश्रम परिवर्तनशिल हुन्छ जोड इश भक्तिमा रमाउ ।।
प्रभोको भक्ति सधै वर्णश्रम धर्मले ज्ञान भक्ति म पाउ ।
वैराग्य दिए इशले मलाई भक्ति स्वतन्त्र राख्दै रमाउ ।।४
म ईश आशक्त छु अत्यन्त विरक्त हुदै भक्ति योग पाउ ।
जीव वैराग्य छ वर्ण श्रा धर्म प्रमाण श्रद्धा कर्ममा रमाउ ।।
शास्त्र बताउछ परागति साथै नचाउछ फ्नफनी ।
वैदिक हो इश भक्ति लौकिक छ कर्म उदासिन हुदै फिरयो सन्नतती ।।५
अन्तःकरण शुद्धि हुन्छ इश क्रिया प्रमाण र चिन्हमा ।
स्वर्ग नर्क मात्र हैन इश पाईन्छ लौकिक शान्तमा ।।
सत्य दया क्षमा चाहिनछ जीवको नीत्य कर्ममा ।
वातअनुकुलित छ जीव गर इश भक्ति यस जन्ममा ।।६
असंम्भव के छ इश भक्तिमा लगाउ मन
आनन्द रसले ।
विमोहित हुनेछौ तिमि कल्प कल्प मोक्ष भक्ति ।।
जुन कर्म गर्छ फल उहि हो जस्तो विज
उहि विरुवा ।
कर्म योगि तिमि नै हौ दोषपूर्ण वा दुखमय हरुवा ।। क
मनको लगाव इशमा भक्ति त्यहि छ बाच कर्म योगमा ।
दुर्भय र दोषपूर्ण नसम्झ जीव सुधार भतिmयोगमा ।।७
क्रान्ति
साचि इन्द्रधनुष बनचौर ओरालो उकालो जीवन ।
प्यारो स्वार्गठानी गाउघर बस्ने एकता कन ।।
बगैचा छन् कफि सुन्तला निवूवा आरु आरुबखडा झन ।
तरुल भ्याकुर घैया फापर कागुनो फुल्ने पाखो उपबन ।।१।।
स्वर्गसरि चिसोपानि फूलरस पर्व थिए ऋतु बिचारी ।
बृद्धा पाका पूर्खा रम्थे ,पिउछन् सुन्तला स्याउ कागती
निचोरी ।।
आस्कोट धरो गादो वा कमिज सुरुवाल गाई बस्तु खेति ।
बाझो घरवारी खरवारी पाखो खेत बुट्यान देखि ।।२।।
क्रान्त्रिको अवमूल्यन
अभिवादन मूल प्रवेशद्धारमा ,सलल चिप्लीने गाडिधारीलाई कहि
खालि खुट्टा ।
प्रङ्गगढमा सुरक्षाकर्मि र स्यालुटहरु ,वादशाहि शानमा लगाएको काट टाई र
जुत्ता ।।
पदीय मर्यादा र शिष्टचार संगैको अर्दली,महाहात्ति जस्तै ।
सबै सत्ता सुख शैलिको क्रान्ति रे ?नासि आएका गाउघरका वार्दली ।।१।।
सफा टेवुल कौच मेच अकार्षक रयाक तस्विर कार्पेट ।
पर्सेको बोका जस्तै साना पदिय कर्मचारी ।।
निजि सचिव पिए रखैल,जागिरमा विकाएका भाई भरौटे
भारदारहरु ।
श्रीमतिको गुन्यू फेराले भेटेका मूख्या शहरमा घरघडेरी बनेका
कपालमा कानपास मुन्द्रि लगाएका डरलाग्दा नजरका भरौटे मण्डले ।।२।।
दर्जनौआरोप र क्रीडा दासको उस्को सवल क्रान्ति थियो ।
आरोपलेआफना निजि विचार र राजनितिमा नआउनेलाई केस्रा केस्रा छुटाएर सिद्धाउदै
थियो ।
कम पढेका जात संघियता स्वतन्त्रताको संगिनमा ढाल वनाउदै ।
बर्षैको अभावले गरिवी पछौटेपना अरु श्रृजि विकास दशकौ धकेल्दै ।।३।।
मकै भटट्मास वा एकछाँकको गर्जो नटर्ने
।
समाजमा ताण्डव मच्चाएर छोरी चेली देशद्रोहमा उपद्रव मच्चाउने ।
सबै क्रान्तिको परावर्तक,आन्दोलमा जुटेका ।
युद्ध छेडी हत्केला पयरले संगठन चलाएका भनौ सोझा नेपाली मारि क्रान्ति
भरेका ।।४।।
बर्षै देखि गाउ समाजले क्रान्ति चाहेको भएपनि कुरुती भेदभाव गरिवी मुक्तीमा
।
प्राणको आहुतीलाई प्रण शिकारी उच्च वर्गको सुख सुविधामा ।।
नागरिक नै भिन्न भए उच्च वर्गको विरोध विद्रो गर्छ को ।
वर्गिय चरित्रका प्रतिरक्षा आगन्तुक नै कार्याकर्ता वनिगो ।।५।।
घुसपैठ भयो क्रान्तिमा भूमिगत
जीवनमा शहिद दियो क्रान्तिले ।
निजि आक्रोशका स्वर भ्रमित पथ बाहेक केहि दिएन मुटिठभर आकिसीयो क्रान्तिले
।।
आक्रोशका स्व दवाउने गुट फूट चैन हुनेखाने जन्मायो क्रान्तिले ।
विन्तीभाउ न्याय हैन च चा चु गीत शिफासिश थोपारो क्रन्तिले ।।६ ।।
निर्णयात्मक तोक आदेश केवल एकछाके मतदाता मार्ने पिट्ने निमोठ्ने क्रान्ति ।
आँट ढाँटमा खप्पिस कामचोर घुसखोर भ्रष्ट दलिल ल्याउने क्रान्ति ।।
क्रोधाग्निको ललाचमा नियमकानुन चिस्याउने क्रान्ति ।
शितमग्न गरिवी असाहय वाडी विधवा र विधुर समाजमा थुपार्ने हैन क्रान्ति ।।७।।
खै कुन आदर्शको न्याय वा निति नियमको कुन गरिवी हटायौ ।
विना निजि तिम्रा स्वार्थमा हाम्रा वंशज किन लुटायौ। ।
कुन विकास प्रविधि समाज देश गाउ
घरमा कहा दियौ ।
झुट रहेछौ धूर्त ढोगी स्वार्थी नेता हो नेपालीमा किन अवनती दियौ ।।८।।
क्रान्तिका असमान झुण्डाहरु
क्रियाशिलता मौलिकता सौन्दर्यको परिपूर्ण मान्छे हुन्छ ।
सिर्जनाको शुद्धि ज्ञानले मनलाई कला कारिता ठान्छ ।।
कर्तव्यको सम्बद्र्धनमा राष्ट्को स्वाभिमानलाई उचाई दिदै ।
एकताको उत्थानमा बैचारीक स्वतन्त्रता बलेको आशू ।।१।।
दुखका लप्काले हानेको छातिको श्रम ।
मुटुका थोपा थोपा रगतलाई वीर शहिदलाई सम्झन ।
बुढयौली बसाई सारने प्रकृती र बा आमा ।
०७२ साल भूकम्पनले लाखापाखा गाउकन ।।२
सभ्यतामा नै नवाचेको युद्ध सित क्रान्ति किन रगत वगाएछ ?
सिर्जनामा रोएका आशुलेक्रान्तिको भान्सामा के पकाउछ ।।
गाउँ ठाउ छेडी जनयुद्ध प्रजातन्त्र भनि नेपाली त्रसायौ ।
खै कुन ताजुग मिलेमतोमा तिमि वाच्यौ हामि त वेहाल र वेथिती वनायौ ।।३
जन्मदाको साइत र कलंक धर्तिलाई
वनाउदै ।
सल्कि सिर्जना मेघ गर्जन आकसमा स्वच्छ बनाउछ कुन?
हावामा समाहित हदै आत्मासात जडको सृजित भुमरी ।
रोपिएके जीवन नास्ने हरिया पाउला क्रान्ति भनि हरघडि ।।४।।
अदृश्य शरिरका ज्ञानेन्द्रिय र कर्मेन्द्रियमा स्वच्छताको फूल ।
सार्थकता र सजिवताको गरिवीलाई पूर्ण
परिवर्तनका मूल ।।
लाज पचाएकाी आमाको कोख शुन्यतामा शाहाजाद भर्दे ।
रोजगारमा वाच वचाउ भनेर जन्मदै ।।५।।
अग्लिएका हिमश्रृखला झुण्ड झुण्ड पर्वतमाला ।
गाउँ वेसींका वस्तिलाई नदीको स्वच्छतामा निष्प्राण स्वच्छता छर्दछ ।।
खहरे र खोल्साका बुकि र सल्लालाई गुरासको लालिमा संगै ।
हिन्दु भएर वाच गोला वारुद हैन कृर्षि क्रान्ति संगै ।।
विधवा विधुका वस्तिहरुमा ।
गहभरी आसु भएका झुप्राहरुमा गह स्खलन नगर्न ।।
श्रापका मालिक मालिक्नी सोध्दै ।
विद्रोहको वीज युग लाई निर्माण विकासमा छर्दे ।।६।।
तिम्रा वस्तिहरुलाई संगठित स्वयत्त भएर वाच्न ।
रगत देशलाई सुम्पि माटो संगै विलाउन ।।
जुझार ति सन्तान श्रमलाई पाखा पखेरा सजि शान्ति देउ ।
क्रान्तिका आलेख अमेट छापाहरु विकास खाना पिना आवास र अन्नमा देउ ।
सिङ्गो देशमा सजिव पुस्ता र वंश यातायात संचार शिक्षामा सजिव त्रलान्ति देउ
।।७।।
क्रोध
अभिमान्,कुरा नबुझनु,समस्या,अभावमा
क्रोध जरो ।
म, मेरै अरु पराई भनी भाईविचमा फैलने जालो ।।
अपमान र विरुद्धको भेटी वाडी असतको कर्म पाल्यो ।
मारी बद्ध जीव विषाणु मोहमा फस्ने धन कालो ।।१।।
कामना र प्रेमः
प्रेम विरोधि तत्व छ सच्चाई दिनु दिन बन्छ कामना ।
कामना सि प्रेम घटदो दिव्य प्रेम लौकिक समाधन ।।
सुखको इच्छा जुन प्रकास स्वरुप स्वार्थ निहित छ ।
गर्जन्छ स्वार्थले अन्तर आत्मले त्यसलाई धिर्कादछ ।।१
भक्ति मुक्ति छ, प्रियतममा प्रेम के अर्थ राख्दछ ?
जन्मजन्मान्तर हाक बन्ने छ विना प्रेम बास्न प्रष्ट छ ।।
इश तिम्रो प्रेम रुपनै निष्ठुर दयालु भोगिन्छ ।
जीवले निन्दन उदाशिन प्रसंशनता सबै देखिन्छ
।। २
उपासक दास्य साख्य वात्साल्य माधूर्य यि पाँच ।
कस्ता कामना र वासन का प्रेम हुन भक्ति मुक्तिले साच ।।
प्रभो मेरो पञ्चभौतिक शरिर सेवामा लाउ ।
जल तेज आकास पृथ्वि र वायूमा बाचू बचाउ र गाउ ।। ३
तिम्रो उपासक म उपाशना गरि सधै अन्न्य शरणगत पाउ ।
मोक्ष क्षमा पनि असिम दिव्य प्रभो तृप्ति भक्तिमा रमाउ ।।
उपास्यको शक्ति पाउ उपासक हू अन्य कामना हटाउ ।
हरधडि प्रभू भक्तिमा अबुझ छु भक्त भनि उपासक बनाउ ।।४
भगवान नदेखिदा जीवलाई अपतरिलो र भारी मन ।
रुप ध्यान न्यास जप तप गरे सुखदुखमा इशको गरि कल्पना ।।
दृष्टि दिव्य दिनु प्रकृत बनि नजर इश कल्पना रमाउनु ।
मन वचन कर्म एकचित गरि दर्शन लिनु पूर्वज तिम्रा हेर्नु ।। ५
इश त्यस्तै हुनुहुन्छ जति भक्त शुद्धिकरमा रहन्छ ।
कठिन छ बुभ्mन त्याहा इन्द्रिय मन बुद्धिको
गति निर्भर छ ।।
इश दिव्य हुदा रुप ध्यान प्राकृत जगमा के देख्नु ।
साधक ठिक बन्नु निश्कलंक मनमा सदा सम्झनु ।। ६
धनदौलत नहुदा संयोगले चाहना बुझ रस
पनि ।
त्यस्तै हो इश सखे अनुभव र अनुमान दुबै सच्चाइन्छनी ।।
भाग्यशालि वा दुख दौलत जन अनुभव गर्दछ ।
त्यस्तै प्रत्यक्ष छ अनुभव गर इश व्यापक भई भो्क्ता धर्दछ ।। ७
प्रकृत वस्तुमा इश्विरीय भावना राख,लेउ लाभ अति ।
जड बस्तुले फलदिने हैन रघुपते भज भावनामा चैतन्य जति ।।
इश दृढ छन् भक्तलाई विलक्षणवाट जोगाउछन् विलक्षा ।
सर्व व्यापक हुदा प्रकृतमा इश भाव मेरो लक्ष्य निरन्तर ।। ८
इश भावन रुप भक्ति जोखिम छ पालना ।
गुरुमा सदा दिव्यभाव राखि रुपध्यान धारण गर्नु इशमा ।
इशको गुणलिला नै रुप ध्यान छ अन्त करण शुद्धिलाई ।
रक्षक शरण हरण हुन्छ भक्ति गरे शरणागत गुरुलाई ।। ९
इशको लाभ अद्धितिय छ छैन भनि नास्तिक तिमितिर ।
अनुभव छ तिम्रो भावना अव्यक्त रहन्छ मन मष्तिष्क सिर ।। १०
Comments
Post a Comment