wikipedia
अंगिरामृत[अंगिरस सेढाईं सम्बन्धी ] सेढाई
यस खण्डमा सेढाईका जात पुर्खाकाे बारेमा खाेजि गरि राखिएकाे छ।
सुचना दिनु भएकोमा सबै बन्धु जनमा साधुवाद ।
खण्ड २
यो खण्डमा सेढाई जात सम्बन्धमा अकविताहरु राखिएको छ ।अंगिरस बंशि सेढाईले आफनो थातथलो,पुर्खयौली रजनम् बिषेसमा जानकारी हुनेछ। सबै स्थानिय र प्राप्य लेख हुन,यी अन्य र भीन्न अर्थमा नबुझि पिता संस्मरण मात्र बुझिनु उपयुक्त हुनेछ । सं
पाठ १ सेढाई Sedhain
seढाई बिषय सूचि
पाठ १
सेढाई ,कुमाउ नेपाल,सेढाईको वंशावलि वंश
सेढाईको इतिहास पुस्ता पुस्ता बसाई सराई नेपालमा छरिएको पुस्ता हेटौडा चिती खरेलथोक चिती मोरड। लम्जुङ्गः मोरङ्ग मोरङ्ग झापा झापा लम्जु झापा चिति आठराई तेह्रथुम इृलाम तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान ताप्लेजुङ्ग उदयपुर पाचथर भैरहवा नवलपरासी चितवन पूर्काङ्गः चितवन अन्य काठमाण्डौ कन्चनपुर कैलाली सर्लाही नवलपरासि भूताहा पाल्पा तनहू हेटौडा पूर्काङ्ग ः पूर्काङ्ग सुन्दरबजार सेढाई स् नेपालमा छरिएका पुस्ता झापा मोरङ्ग सिलाई कुमाउ नेपाल पुस्ता कन्चनपुर कैलाली चितवन उदयपुर पाचथर मोरङ्ग झापा तेह्रथुम सिलाई सेढाईबस्ति ताप्लेजुङ्ग आदि स्थानमा रहेका छन् ।
१ गोरखा २ लम्जुङ्ग ३ लम्जुङ्गबाट गोरखा धुवाकोट हुदै नुवाकोट दाङ्गमै वसाई सरेका श्री उदय नन्द उपाध्यय सिलाई २ भाई १। नैनदत्त छोरा रामभद्र सूर्यमति ९ नुवाकोट,थानसिङ्ग ९ साविक २ कृष्णनन्द आदि
सेढाई पूर्खा ः-
आङ्गिरसलाई बृहस्पती गुरुका ९ नाम (१।अमरकोष प्रथमखण्ड टीका पेज २३ । ) मा ब्रम्हाका पुत्र(अर्थवाको चेला,आङ्गिराका चेला भारद्धाज,भारद्धाजका चेला )अङ्गिरस ऋषि,र अङ्गिरसका चेला शौनक सबै गुरु शिष्य परम्पराका थिए ।२ आत्मा पुराण पेज ४४३,चमनलाल गौतम ।आगिरस गोत्रगण हरिता, कुतसा, कण्या, रथीतरा,मृद्दुला र बिष्णुबृद्धा मानिएको छ ।
आगिंरस सेढाई कुमाईको मूलगोत्र ३८ (अङ्गिरस गोत्रस्यं आङ्गिस्य वाईरास्पत्य ,औदुम्वरी त्रिप्रवस्य),संख्यामा छ ।गोत्रका थर लेखन सेढाई ९सिंढाई, सिढाई, जोशी,सिलाई,शर्मा(ब्रम्हाको उपाधी),उपाध्याय(ब्रम्हाण,वेद पढाउने गुरु),सेढाञी लेखे । कथनमा कुमाई ब्रम्हाण(कन्यकुब्जी,कुमाउ(टेहरी गढवालबाट)आएका चुरे भावरको सेडा(सेरा) बेसीबाट औरङ्गजेव बादशाहाले जनै लगाउने र उन्का सन्तानलाई दुख दिए । पछि झुलाघाटबाट महाकाली तरी बैतडीको तल्लो ,उपल्लो रोराङ्ग बसे ,पछि नागी मल्लराजाको पालामा डोटीबाट गुजरा नभई बाग्लुङ्ग हुदै लम्जुङ्ग चिति बसाई गएको थिए । उनीहरु ज्योतिष पुरोहित,कृर्षि,जिम्वाली द्धारे(अधिकृत),व्यपार,नोकरी पेशाका थिए ।
मुसलमान शासक औरवजेबको अलिकति पनि दया र समाजभाव रहेन । वस्न टिक्न समस्यले साथमा रहेको सामाल(अन्नपात)लिई महाकालि तरी सैपाल हिमाल काटी सन्तान र वंश खातिर कुमाउका सेढाई मूलपूर्खा उदयनन्द उपाध्याय सेढाईका बुबा९नाम अप्राप्त० बाग्लुङ्ग बाट लम्जुङ्गको चिति,गोर्खा धुवाकोट हुदै नुवाकोट दाङ्गमै जानु भयो। ४। उहाकै खलक काठमाण्डौ नैकाप र काभ्रेपलान्चोक खरेलथर १ बसाई जानु भयो। विःस १७२१ ९शाके १५८६० कुमाउ झिजौडबाट कुमाउ सेडा९सेरा०वेसी यु।पि भारत डोया संर्घषपछि कुलमन्दन शाहको ज्योतिष थिए। लम्जुङ्ग राजाको ज्योतिष भई रागिनास लम्जुङ्ग विर्ता वितलप पाएका थिए ।५ राजिवलोचन जोशी,राजीवलोचन जोशी स्मारक प्रतिष्ठान,डा। ईश्वर वराल,खिल शर्मा, काठमाण्डौ, २०५३।लम्जुङ्ग परेवाडाडाका मुल पूर्खा उमानिधि र तेह्रथुम आठराई कोयाखोला,ढल्केवर,सोधनगैरी वाट अठराई मुलपानी गा.वि.स. मुसैगैरी मूलपूर्खा (मानिए ) चितिमा बसेको देखिन्छ । कर्मदाको चिसो हावा, सनातनी धर्म रक्षा र इतिहास रक्षा देखिन्छ ।पछि यी सेढाईहरुनेपालका तराई झापा,मोरङ्ग,नेपालगंज,नवलपरासी र पहाडका ताप्लेजुङ्ग, तेह्रथुम, सिराहा, दोलखा,काभ्रे,काठमाण्डौ गोरखा,तनहुँ,पाल्पा,हेटौडा,धादिङ्ग आदि २६ जील्लाका ५१गाँउमा बसाई छरिए । ३.सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,२०७५
गंगा नदीतट,प्रवाहको उतार चढाव संगै अनआर्य असभ्यताको पराकाष्ठमा कन्नौनका कान्यकुब्जी आर्यजन कुमाईहरु सनातनी धर्म,जनै र सन्तानको रक्षामा थिए । कुमाउ र टेहरीगढवाल भावर प्रदेशको डोयावेसिमा बसोवास र आवादीको दिनचार्य वित्यो । उता सिन्धु सभ्यताका मन्दकिनि सुगन्ध र सितलता उच्छवासले थात वास र गुजरा चलेन। २।खनिया बन्धु समाज,खनिया वंशावली २०७३ ।
Genetic सेढाईहरु
अघि कालमा शाण्डिल्य गोत्रीय पन्तहरू बुझनु अंगिरस गोत्रीय परिवारका पन्त र सेढाईहरुमा नाता सम्वन्ध थिए।
नेपाल राज्य एकीकरण ताका पुरेत्याइँ र सेनाका रूपमा हिँडे बापत जोशि सेढाइले सम्मान बिर्ता दान रागिनाशमा लिए ।।
औलोको डर जागिर रौत आदि प्राप्त गरेका धेरै प्रमाण प्राप्त छन् लेख टिपोटमा शिखर चितिमा गए ।
ब्रिटिश भारत बर्मा इतिहासका पुजारी ज्योतीष पूर्ण पल्टनिय पदमा बफादार सेनाका रूपमा सेढाई रहे ।।।।
कुमाउ गढवाल र डोया राजय विस्तारमा धर्मको रक्षामा मुसलमानवाट जोगिन र जनै बचाउन सबै कुमाई भागि रहे ।
कुमाईहरुको वंशको उद्गम स्थल आदि पूर्खा रहेको रुसमा भोल्गा डन र डेन्युब नदीको मैदानलाई मानिए ।।
उही रुसको दक्षिण भागबाट युरोपको ककेसस पर्वत माला क्यास्पियन सागरको पश्चिमी ब्ल्याक सागरबाट धपाईए ।
पछि इरान हुँदै भारतका पन्जाब कन्नौज र कुमाउँबाट नेपालको झुला घाट तरी महाकालि हुदै भित्रिए ।।।।
खोज्नु त कति कुमाईहरू भारत नेपाल इराक साउदी अरेबिया हुँदै इजराइलसम्म पनि फैलिएका भेटिए ।
सेढाई गौलि चिलुवाल पंन्त पाण्डे खनिया आदि कुमाई सबै पाँच हजार वर्ष यतादेखि अस्तित्वका जनिए ।।
छोरी चेली लेन देन सामाजीक कार्यमा आर्यावर्त कुमाउ क्षेत्रका ब्रम्हाणहरूनै मूलतः कुमाई हुन् भनिए ।
ओलि उप्रेती प्रसाई अरु कुमाईहरू राजनीतिक अस्थिरतामा भारतीय भूमिबाट धर्मको रक्षा गर्न नेपाल प्रवेशले बाचिरहे ।।।।
पुस्ता :-
वि.स.१७२१ शाके १५८६ कुमाउ झिझैड वाट डोया राज्य हुदै नेपाल पसेका ।
पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।।
मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका ।
जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।१
नेपालमा छरिएका पुस्ता :-
पछि उदय नन्द,लक्ष्मी दत्तका पुस्ता नुवाकोट दाङ्गमै हुदै काठमाण्डौ नैकाप सरेका।
पछि राधाकृष्ण र कृष्णनन्दका सन्तान कमलपोखरी रक्तकाली टुसाल डिल्लिवजार झरेका ।।
कोहिभाई लिलानाथ र गगांदत्तका सन्तान अझै छने नुवाको,चतुराले वेलसपुर पाण्डेगाउ रहेका।
मोहन प्रसाद सुनखरी नुवाकोटमा,कोहिछन् नैकाप बसुन्धरा मैतीदेवी ठाउठाउ वाट वास सरेका।। २
उदयनन्द वाग्लुङ्ग चिती लम्जुङ्ग थिए तुलाराम,पद्दमनिधी रपहानन्दन दाङ्गमै नुवाकोट छोडेका ।
काठमाण्डौ नैकाप हुदै पछि सन्तान काभ्रे खरेलथोक गा।वि।स कोलातीमा वसाई सरेका ।
पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।।
मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका ।
जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।३
ज्यान र जनै बचाउन झुलाघाट तरी वैतडीको सोराङ्गमा थिए सिलाई मल्ल राज देखेका ।
डोटीमा नागी मल्लको पालामा रोजगारी र ज्योतिष गरी पेट पाल्न थिए लम्जुङ्ग पुगेका।।
झुलाघाट तरी वाग्लुङ्ग पर्वत पाङ्गमा ज्योतिष देखाई लम्जुङ्ग रागिनास विर्ता पाई बसेका।
सिलाई थिए पछि सेढाई लेखे औलोको डरमा लम्जुङ्ग चिती कर्मदाछेउमा पूर्खा वितेका ।।४
गोरखा धुवाकोट,रीपथोक,सिस्नेरी वि।स। १८००तिर सर्वनन्द र पुरानन्द चितीवाट वसाइृ सरेका ।
उदय नन्दका सन्तान ्रचिती गोरखा हुदै नुवाकोट नैननन्द,कृष्णनन्द,रामभद दाङ्गमै वेलसपु ,सुर्यमतिझरेका।।
श्रीविलास पाध्य दाङ्गमै नुवकोटमा विर्ता वडहरे,पाचमुरे,रामचे मौजा र तालुकी जिम्वाल बनेका ।
पाएका १ छोरा काभ्रे वसि पुन लम्जुङ्ग चिती पुन फर्केका थिए अरु काभ्रे बसेका ।।५
छोरा छोरी नाती नातीना सोमतिला शिक्षित कुलिन हुन्छर?
सोध खोज वंश कुल परम्परा धानिन्छ सुसंकृत जन्म वित्छ रे ।।
यो त सानो प्रयास हो छुटपुट सेढाई बन्धुलाई समेली पुस्ता ।
नरिसाई सुधारी ज्ञान आभासले बं परम्परा वनो सदा चुस्त ।।६
सेढाई, जोशी, शौनक ,टण्डन थर:-
अङ्गिस सप्तऋषि मध्येका (ब्रम्हाको मुखारविन् बाट उत्पति भएका ऋषि)नेपाल, भारत तथा अन्य देश ,स्थानहरूमा बसोबास गर्ने हिन्दू धर्मावलम्बी ओउम्कार परिवारहरूको एक गोत्र हो । हिन्दू मान्यता अनुशार अङ्गिरस नामका ऋषिलाई यो गोत्रका गोत्र प्रवर्तक मानिन्छ । यिनिहरुको कुलायन पूजा विजय दशमिमा टिका जमरा चढाई गरिदै आएकोमा सबै भाई एकताले हरेक नव बर्ष बैषाखी बुद्धपूर्णिमाको अधिल्लो दिन ,बलि दिई वा नरिवल फूल प्रसाद नैबेद्यले धेरै दाज्यूभाई चेलिवेटि जुटाई गर्न राम्रो हुन्छकी । यो दशैको शुभकामना बन्धु एकता अमर राखि एकैखाले संस्कार कला धर्ममा जाउ । सधा पथ मृत्युको हो बुझ जन नेता कर्म ढाट छल ।हिड्छ विनास कलि ढलपल शुद्ध नेपाली वाचल ।। अविश्वासमा देव अन्धा छन् स्वदेशि कि चुलबुल । हिमाल तिम्रै हो पहाड पर्वत संसार यी तुल फूल ।।१।।
बोझ छैन अनन उव्जाई पुस्ता पुर्खयौली बाच्नलाई। शक्ति त्यहि हो नपुग हेरविचार गरिबि भाई बन्धु हाई ।। हेरिकन भित्रि हृदय शिक्षा देउभिक्षा देव हुन गाई । गोडमेल राष्ट्यिता नेता इश्वर हो बोझ हटाई अन्यायि ।।२।।
बोझगाह्रो हुन्छ त्यहि चयन हो जनसेवा कदरको । पुगिसक्यौ विचमा ज्याथि छर ज्याला हो पाप ,मृत्युको ।।चमकले असभ्यलाई कला संस्कृति हो मार्ग दर्शक, जाति धर्म सुधार समाज नेता इन्साफ बन्छ रक्षक ।।३।।
हेपि पहाड पर्वत रुन्छ खोल्सा र बगरका तीर । भेष भाषा शहरको कातर मन यी वचन भने चतुर ।। उर्ला नयन उनी जव तिम्रो शिप ढाल्छ आखिर । पर्खाइृ स्वागतका मानव शिक्षा गर्लन भू -उर ।।४।।
गोठाले गरिबि छैन सोझा बनिता वाचाल । पर्ख शौखमा शेखि के छ,कुन हो हलचल ।। गाउघर पर्कि तिमिलाई निम्ताउछ छलफल । सेवा मुखमा हैन निरुपेक्ष छेउ पुराने खातिर ।।५।।
सेढा ई :१
आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु। गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु।। एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा। मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ।।१।।
छो्स् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु। नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको।। को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै। जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै।।२।।
नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ। बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ।। सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि। हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि।।३।।
नमान्नु पिर यो टाढा भए चेली बन्धु समाजमा। निशानी हौ वीर सेढाईको छोरी चेलीको सम्मन छ यहा।। चिन्ता र सन्देह हटाउ सबै सेढाईबन्धु एकै हो। विकास र प्रविधिमा जानु यहि सन्देश मिल्छ कुलायनको।।४।।
सिलाई :-
किन यो अज्ञानका पदचाप करुणा शोक आँशु कर्ममा ।
नराख्नु आसक्ति निष्काम भावका आत्मवोध अधर्ममा ।।
निराकार समस्त र परमसत्य जातकर्म कुल परम्परामा ।
सूर्यचन्द्र पृथ्वि वायू आकास भित्रै,जल स्थल छ सत्यमा ।।१।।
साक्षतकार धन ऐश, सुन्दरता र ज्ञानले धर्मी कहिन्छ ।
विरक्त दरिद्र निन्दक नारी पुरुष दुई जातमा यही छ ।।
नित्य ज्ञान रुप रंग रस निराकारमा आफन्त वंश छ ।
सच्चाई सम्बोधनमा पवित्र नैतिक पितापूर्खा आमा चिन्दछ ।। २
आदरणीयहरुमा आक्रमणसँगै प्रतिआक्रमण हुँदैन कडा व्यवहार ।
शिष्टाचार हृदयको कठोरपना अहिंसा उदारतामा बाँच्छ सदाचार ।।
शास्त्र,शस्त्र त्यही हो अग्रज वंश गुरु मातापतिा जन परोपकारी ।
ज्ञान बिज्ञान उही छ भौतिक गुण अध्यात्म दक्षता रहन्छ सकारी ।। ३
आत्म साक्षत्कार त्यही छ जन्म,कमर्, मृत्यु, संस्कार हुन्छ जीवमा ।
साहित्य कला धर्म वेदान्त छ समय, उपयोग मन ईच्छा अमृतमा ।।
भावना, हित पालना प्राप्ती हुन् कल्याणका,बिषय मन,जनमार्गमा ।
परम्परा,धर्म,कर्म पालनाको चैतन्य अधिकार रहन्छ परिवार वशमा ।। ४
अनुरोध के हुन्छ, माग आवश्यक पूर्ति,आय ब्याय कुन प्रशन्नमा ।
विनास रोक्दै विकास र प्रविधि दिन्छ चेतनाले शिक्षा र ज्ञानमा ।।
घमण्ड,विद्वान आत्मा शोक शास्शवत कर्म फल रहदैन प्राप्तीमा ।
भ्रमको अन्त, मनको आशा निर्कौल हलुका अवयव छ शान्तिमा ।। ५
माया चिन्तनको पोको, जालो घमण्ड दम्भको मन छ लालाची ।
नमान सत्य केही छ, संसार जहाँ छौ र रहन्छौ जव छैनौ पापी ।।
अन्नादि शाहकारी पथ्य भोज्य चोख्य तिम्रै,सिलाई जाग,ब्यूझ लागि ।
रोग त्यही छ खानपिन, असन्तोष,लोभ दम्भ त्याग,बन जन राजी ।। ६
तथ्यहरु ः-
गोत्रः अङ्गिरस(ऋषिः अंगीरा),बन्धु ः शुक्र,पदः पडरिया,शाखा ः धुन्धुली शाख अध्धेयी , कुलदेवता ः कालिका,संकाय ः (हिमधुं) हिन्दु, सम्प्रादाय ःब्राम्हण, लेखनः सेढाई ९जोशी, मैनाली, क्षेत्री, खत्रि, शर्मा० वर्ण ः गहुगोरो,पेशा ः कृषि, नोकरी, स्वामी ग्रह ः ९गू,गे,गो,सा,सो,सू,से,वा०शनि, राशि ः कुम्भ,रत्न उपरत्न ः नीलम,जामुनिय,बसोवास ः समथर पहारिलो गाऊ वेशि
प्रवृती ः धार्मिक,उत्पति ः कुमाउ सेडावेसी यु।पि भारत डोया संर्घषपछि कुलमन्दन शाहको ज्योतिष वनि पश्चिम लम्जुङ्गको चिति क्रमस पूर्काङ्ग कुन्छा धादिङ्ग काभ्रे ,बसाई सराई ः तराईका चितवन,झापा,मोरङ्ग,भैरहवा,दाङ्ग आदि
......
लेखन:- सेढाई गाेत्र:अंगिरस,कुलदेवि:- ऐपन सहित कालिका दानेश्वरि(भगवती),कुलदेवता:-नृसिंह(बिष्णुका बैभव),कुलपुजा:-प्रत्येक बर्ष बैषाख नृसिंह चर्तुदशिमा सबै वंश स गाेत्र।चेलिबेटी :- हसिला गहुगाेरा(चाेलि गुन्युधारि),पुरुष:- हसिला(कमिज सुरुवाल ईष्टकाेट),बलिप्रथा:-सेल राेटि फलफुल सहित नरिवल,बाेका,खानपिन:- प्रारङिक,अन्न जल,बस्ति:- हाेचाे समथर गुजरा हुने पवित्र भुमि।धन्यवाद ,सधै शुभसहित रहनु,खुसि जीवन बनाेस।मन मंदिर हाे,मष्ठादेवता(कुल मंदिर स्थान निर्माण)अंगिरस गाेत्रिहरुले बिष्णुकाे बैभव(अवतार)नृसिहलाई हरेक बर्ष बैषाख नृसिहं चर्तुदशिका दिन कुल पुजि अाएकाे देखे नि।मंदिर स्वम् जनकाे धार्मिक एकताकाे जमघट शिला दानेश्वरि भगवती पुजिन्छ त धादिङको घर-स्थल,घाम पानीकाे अाेत उनै नृसिह पुजि नरिवाल,वलिभाग दिने चलन छ,पुर्काङ,सु न पा २ लमजुङको ।चितिकाे महदेव मंन्दिरमा साे मिति १ महिना अगाडि कुलपुजा गरेको सुने,नेपालका तराई भित्री मधेश,अन्य दुरदराजका सेढाई बस्तीमा दशै वा नपुजेकाे २-३ बर्षमा धुप धयार गरेकाे देखे।दाेलखामा पनि कुल मंदिर छ।गाेरखा,जिवनपुरभैरहवा,पाल्पा,नवलपुर,नवलपुर,माततिर्थ,डिल्लबजार,काभ्रे,चितवन,सिराह,माेरङ भारतमा के छ कुन्नि।झापामा बनेकाे छ कि।जे हाेस सेढाई विश्वमा अंगिरस गाेत्रि हाे,कुलपुजा लगायत धर्म संस्कृति रहन सहन चलन,स्वरुप ,कला र गला एक हाे।angirassedhainblogspot.com पढ्नु ,फुर्सदमा भए।
सेढाई अंगिरस गोत्र कन्यकुब्जि कुमाई बाहुनको जात हो ।यो सेढाई थरको ब्रम्हाँण जात नेपालको २६ जील्लाका बिभिन्न दुरदराजका गाउ घरमा बस्दछ । संख्याको हिसाबले न्यून रहे पनि,होचा हसिला गहूगोरा बलिष्ट पुरुष र हसिला फरासिला नारीहरु देखिन्छन् । यि सम्बन्धी बिभिन्न काल,चरणखण्ड,यहा दिईएको छ । यि सेढाई जातको चाडपर्व,१६ संस्कादी कर्म,सेढाईका बस्तिहरु,सेढनईका बा आमा पूर्खा ,मुख्य सेढाई बस्तीहरु,चाडपर्व ,पूजा आजा आरती पनि धेरै शिर्षक हरु समावेश छन्।यहि अनुरुप अंगिरामृत सेढाई जातको लेखन,पुस्तक ब्लग संचालनमा छ ।सोही अनुरुप अंगिरामृत सेढाईको खण्ड अ,खण्ड क देखि खण्ड ज्ञ सम्म प्रस्तुत गरिने छ ।जुन अकविता (करिब २०००)हरु बनाई ल्बगमा लेेेेखन हरि प्रसाद सेढाई ले लिपिबद्द गरि याेगदानमा छ।
सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी :- १
शरण दिनुभयो धरणी,वश कुलले,आमा वावुका स्वधर्मले ।। १
अग्रज कुमाउ गढवालबाट विस्थापन, भारत डोयाराज्यले ।
लखेटी मुसलमानले जैसीजोसी सिलाई झुलाघाट सम्म ।।
तरी महाकाली,ज्यान र जनै बचाए औरवजेब मुसलमान ।
भागी, खान पिन रसोद सिद्धिई हिडि पैदल परिवार जन ।
मनुधरा सापकोटा बलेवा बाग्लुङ्ग बास बसि हिमधःु मन ।।
छेडछाड भाषा विरोध,पहिरनले गरिवी सेढाई बास निर्झर ।
मेलापात,बनबूटोमा दया नभई स्वाभिमान नेपालकी कन ।
दुखमा,सिकी पाङ्गपर्वतमा अर्याल, वास्तोला सित जोतिष ।। २
सुखी श्रीमती हेपिई गरिबीमा अग्रज फौजमा गए मानिस ।
वावु शिरहान्न हिडे नरभूपलकन,छोरा ब्हारी पण्डित बनिए ।।
दिई रागीनास लम्जुङ्गमा मौजा, औलो ज्वारमा बसाई सरिए ।
छानी कर्मदा छेउ लम्जुङ्ग चितीमा पूृर्खा वंश पार्षद् बनिए ।। ३
ब्रम्हका मुखारविन्दका अङ्गिरस ऋषिका विजरे,कुमाई भनिए ।
गोत्र प्रवर पुस्ताले कन्यकब्जि अध्यायन सेढाई बताउछ ऐले ।
शिष्य परम्परा,अङ्गिरा ऋषि धर्म परम्परा हिन्दु ग्रन्थ वेदाङ्गाले ।
पूर्वजका पुण्यात्मान र भाग्य हो, सत्य कलि द्वापर जुग जिये ।। ४
युद्धकला धर्मकर्म पुजा पाठ स्पष्ट बोली,हसिला छोरी चेलीले ।
हसिला गठिला होचाकदका गहुगोरा मृदुभाषी ठटउला् सिलाई ।।
ढाका टोपी र दौरा सुरुवाल कछाडमा ईष्टकोट मयलपोस लाई ।
धराको गृहणी जप तप न्यास ध्यानका गहूगोरा सेढाई चेली ।
धोती चोली गुन्युको गहना सजे,हसिला छोरी नारी चाही ।।
करेसापारी,गाई भैसिबस्तु चरि चरन परेवा हास पंक्षि पाल्ने ।
सानो कमेरो लिपेका घर,तुलसी ऐपनका मठ स्वधर्मि भक्तिले ।। ५
यिनै सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञीमा भनि कुमाई ।
गरिवी थियो बस्ति सरेका,पुजारी ब्रम्हँका बोल्थे बाक् घुमाई ।।
पछि हेय भावमा तल्लो जात भनि,पण्डितहरुको यज्ञ कर्मादीमा ।
कन्यकब्जि बाहुन,आदिवासी नेपाली हिन्दु सम्प्रादय सबै सेढाईमा ।। ६
सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी :२
कस्को विजक थिए, कुन ज्ञान म पाऊ ।
अन्धकारमै उदरको अन्धो छु ज्ञानमा जाऊ ।।
खोलिदिए प्रकास,नमन सदिच्छा चैतन्यले ।
शरण दिनुभयो धरणी वश कुल आमा वावु स्वधर्मले ।। १
अग्रज कुमाउ गढवालको डोया राज्यको हिन्दुस्थान ।
लखेटी मुसलमानले जैसीजोसी सिलाई झुलाघाट सम्म ।।
मनुधरा सापकोटा बलेवा बाग्लुङ्ग हिमधु नेपालकी ।
सिकी पाङ्गपर्वतमा अर्याल, वास्तोला सित जोतिष ।।२
सखी श्रीमती हेपिई गरिबीमा अग्रज फौजमा गए ।
ववु शिरहान हिडेनरभूपलकना छोरो पण्डित बनिए ।।
दिई रागीनास लम्जुङ्गमा मौजा, औलो ज्वारमा परिए।
छानी कर्मदा छेउ चितीमा पूृर्खा वंश पार्षद् बनिए ।।३
ब्रम्हका मुखारविन्दका आङ्गरस ऋषिका विजरे।
गोत्र प्रवर प्रस्ता अध्यायन सेढाई बताउछ हे ।
शिष्य परम्परा, अङ्गिरा ऋषि धर्म परम्परा हिन्दु ग्रन्थले ।
पुण्यत्मान र भाग्य हो सत्य कलि द्वापर जुग जिये।।४
युद्धकला धर्मकर्म पुजा पाठ स्पष्ट बोली ।
हसिला गठिला होचाकदका गहुगोरा सिलाई ।।
दौरा सुरुवाल कछाडमा ईष्टकोट मयलपोस लाई ।
धोती चोली गुन्युको गहना सजे माथी नारी चाही ।।५
सेढाई।सिलाई।सेडायी :
किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ा।
रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।
घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा ।
टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।।
कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण ।
जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।।
धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण ।
वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।।
रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति ।
काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।।
द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति ।
रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।।
जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति ।
मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।।५।।
सेढाई।सिलाई।सेडायी(कान्य कुव्जि ब्रम्हाण्,तागधारी,कुमाई):
निर्वा्सित भए कुमाउ गढवालबाट ।
जनै र धर्म रक्षा गर्न मुसलमानले लखेटदा।
।डोया राज्य त्यागि महाकालि झुलाघाट तरे
।भागि वाग्लुङ्ग पर्वत हुदै कर्मदा छेउ लम्जुङ्ग चितिमा बसाई सरे।।१।।
किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ।
रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।
घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा ।
टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।।
कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण ।
जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।।
धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण ।
वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।।
रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति ।
काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।।
द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति ।
रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।।
जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति ।
मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।
हसिला छोरी चेली मोटिला गहुगोरा।
छरिए नेपालभरी पण्डित्याई सेना र जागिर खातिर।।५।।
अन्त
सेढाई जात र वंश :-
लम्जुङ्ग परेवाडाडा वडा नं ५,६
१.रामप्रसाद(भूमिनन्दका वाउं) भूमिनन्द(भरत,जीवन,शिव)माईला साईला(भैरव,चन्द्रकान्त) रामचन्द( डा.राजु)
२.क.पद्दमादत्तका वाउ(लोकराज,कृष्ण,रामेश्वर रमेश,बाबूलाल,५छाेरि) ख. श्रीभक्त(जेटिए,गणेश,केदार) ग. वस्ताज(पशुपति,हेरम्व,हरिश्चन्द्र,रामचन्द्र ,२ स्त्रि,३ छाेरि) घ.....।टिका ड.(कमलीका बुवा
३. गौरिकान्त देविदत्त क.ऋषिराम अ.यज्ञप्रसाद(बुद्धि)उद्दव,उद्धिव(शिव )शाैजन(हरि)डा.मिलन सुमन(सू र्य) र्किरण प्रकास(टीका) रामकृष्ण,कान्छाेे (विनोद) स्मृति र स्मरण आ.तुलसि प्रसाद(बिष्णुकान्त गोपाल नारायण ईन्द्र,गाेविन्द)। रामदत्त ग.पूर्णदत्त(मधुसुधन कृष्ण राम) घ. रेशमीराज (गिरि राज)बिनाेद,डा.अरुण,कालु,छाेरि रजनि,(रामचन्द्र ) रमिला ड. शिवलाल(मनिकृष्ण २ छाेरन १ छाेरि(रामकृष्ण)सूृर्य(हरिकृष्ण ) छाेरा १श्रीकृष्ण(उपेन्द्र,रविन्द्र,बिमला) गोविन्द(महेन्द्र,नानि)
४.जम्दार साईला वा बुवा क.मदन(दिनेश प्रकास) बाबूराम खुसिराम यी एकै पुस्ता हुन ।
सेढाई र बाबु आमा बाचेको गाउ ठाउ
सेढाई एकता :-
फोटोमा मेरा बन्धु अति सुन्दर अनि रामौ।
सायद भेटमा पनि हुन्छन चहकिला मित्र हामौ।।
घुम्दै आउनु न अंगिरा बन्धु म पनि चितवनमा छु है।।
सेढाई वंश परम्परा जाती एकै हो फरक छैन।।।ज्ञ
बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्व९संमत ।
छैन शङ्कर को नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।।
गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा स्थिति उलङ्घन ।
बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।।
दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी ।
रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।।
कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति ।
अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।।
छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ ।
प्रकृतीमा उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।।
ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फलाधिक ।
गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजना–दिक ।।
टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित ।
बोलने को अँध्यारोमा महा–त्मा जुन्किरीसित ।।
सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति ।
घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा ।
एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।।
जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर ।
जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।।
हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक ।
कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।।
गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी ।
कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।।
योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ ।
कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।।
उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर ।
फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।।
मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति ।
बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।।
धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दुखजनलमा ।
मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।।
सारा सार लिई कन्था छोडी९दिन्छ गुणी जन ।
रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन ।
सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस ।
श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।।
मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ ।
दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।
दुस्ख मा नआत्तिनु , सुख मा नमात्तिनु१
सधै भरी हासेरै जीवन जिउनु,
सामाजिक मान मर्यदा अनि इज्जत को राम्रो ख्याल राख्नु।
अनय को बिरुद्ध लड्नु ,
एउटा कर्मठ र निष्ठाबान ब्याक्तित्व बन्न सिक्नु,
शोषक र सामन्ती बिरुद्ध आवज उठाउनु।
अन्न्या गर्ने गर्ने भन्दा अन्या सहने दोसि हो यो कुरा नभुल्नु।
राम्रा कुरा अनुसरन गर्नु, नराम्रा त्यागिदिनु।
सेढाई र जीवन :-
नौला वालगोपाल छन् उदयमान् प्यारा कलिला मुना । कोमल छन् रंग अरुणी सरी यिनी झरना सरि कामना ।। डुलि फिरन्ते हिन्दुकुशका हिमधु जोशि सिलायी बुलन्दर । नेता अभिनेता लडाईका पूजा आराधाना शिवको परि भर ।।१।। सुन्दर घर जहान जोश जाघरका अल्मोडा डोया हुदै । तरे जनै र मर्नवाट जोगिन झुलाघाट महाकालि रुदै ।। साथमा नानाभुना लिएर पश्चिम पहाड बाग्लुङ्ग पर्वत। जोतिष हेरि पाङ्गवाट निराश निमुखा पुगे पुजारी गोरखा तक ।।२।। जोश जाघर देखि मुसालमानले खेदे भारत देखि दरौदी । तरी मौजा पाए वीर महल शरदमा रागिनास टार र चिती ।। निशाहय विमुखा हस्तिका घरजहान कृर्षि गुजार । थेग्न गाह्रो भयो चेलि घर आगन परप्रा संस्कार र भिन्न भए टुहुरिला।।३।। न छ शान्ति चैन दिलमा राजी रोटीको ढवाङ्ग वज्दछ । नवज्ने विगुल समान कालभैरव र अंगिराका सन्तान दोषि निर्दयी चुसि मार्दछ ।। वंश पूर्खा कुल पुराना लौह वनाई लादिने राजनिति। घृणित र सातपुस्ता दुष्टमा श्रम मारि विते सेढाञ्ी जाती ।।४।। कुन नौलो थियो रुख विरुवा खनिज खाद्दन्न पृथ्वि । चन्द्र सूर्य थिए पुराना नभ आकार जल श्रृष्टि कथि ।। नासि कृतध्न स्वाठ हो कुन विकास प्रविधि र उन्नती ।अंगिराका मुखाबाणिका ल्किष्ट सृजना हौ नमारे सेढाईको अव गति ।।५।। जुठो वार्ने छारा बुहारीलाई माता पिताको १ बर्ष बार्नु । पत्निको पतिलाई,पतिको पत्नि पनि सोहि बिधानमा बस्नु ।। सगोत्रि १३ दिन पुस्ता अनुसार पूस्तौनी दिनमा वार्नु । कन्यदान दिने ५ दिन र क्रियापुत्रि ४५ दिनमा चोखो रहनु ।।६।। नहुशका धेरै रानिमा वाट सन्तान नभएपछि शाक थियो पुत्रको । पति मर्नवाट रोकि राजाको राज्य कान्छि रानिवाट सुकुति अज्ञात नामको ।।सूर्यवंशि राजाका सन्तान सौताले बिष खुवाई मारिदिएछन् ।शुष्क काष्ठ समान बच्चा जिलाई अगिराले राज्य चल्ने बनाएछन।।७।। ज्ञान भक्ति इशका त्रिगुणमीका साक्षत ब्रम्हा मुखाविन्दका सन्तान सेढाई तिमि । अहिसा राज्य द्रोह मन बचन कर्मले सेवा नगर्न मर्न परेपनि ।। त्यस्तै गृहणि छोरी चेलि बसुधा ज्ञान कौसल सिपका निपूर्ण । कतै दुख बल्झे पनि नहार्नु हिम्मतपूजा धर्म हो,नहोस अजिर्ण ।।८।।
सेढाई र जीवन :-
के यो रंग भरयो अरे प्रकृतीले उव्ज्यो तुवालो किन । प्रफूलित लता लहरा, धरामा सागर बनायौ किन ।।भोका पेटमा कसेर पटुकी आमा, फेरी बनायौ किन । लाखौ वोल अवोल टुहुरिला माथि गरिबि बजायौ किन ।।१।। शेषि तिम्रा अनेक दम्भ प्राण अल्पायो हिसांले ।भाई वान्धव फूटाई नेपाली रुवायौ विनाश र भिक्षाले ।। कति कल कारखाना उद्योग स्वाधिन कृपाले । जन पहरा भिर उनै प्रचार प्रसार तिम्रो घृष्टले ।।२।।
अङ्गीरा सेढाई बन्धु समाजको लागि :१
हे माता करुणामयी,विणा र पुस्तक साथमा लिई
हंसवाहनी हौ दृष्टि दिनुहोस् ,विद्याको दानै दिई ।।
पङ्गितपढि दिनु खोज तथ्य फरक भए बन्धुले सुधारी
सत्य भिन्न भए लेखि दिनु एकताले भाव यो विचारी ।।
जन्मी झापाका सेढाई दाजुभाई दिदिबहिनीले यज्ञमा ।
रचाए सेढाई बन्धु समाजको नाम बन्धुत्व एकतामा ।।
आङ्गीरा सेढाई बन्धु समाज : २
म संग ,कुन इष्ट कुन पराई जन्मका।
भेटे छोरा छोरी भएका।।
त्यस्तै पूर्वज दुरदराजमाका आसमा रहेका।
विकास सिको प्रविधि पर्खि बसेका।।१।।
दिन्छकी दिप ज्योति संस्था यो जन्मिई।
ल्याउछकी एकतामा सब वन्धु भाव गराई।।
बरु दिन्छकी शिक्षा चेतना सेढाईका घर।।
म भन्छु आमा बाबु दिदि दाज्यु हरभरा।।२।।
समाज विखण्डनमा नलागि दशै तिहार कुल मान्नु
बिकास घरगाँउमै छ विह्ल बनि पछौटे नठान्नु
जव घाम उदाउछ पहारिलोमा घर बनाउनु
अस्त सूर्यलाई पछाउदै सूर्य पर्खदै विश्राम गर्नु ।।
लम्जुङ्गेलाई वधाई र सम्झना छ।
गाउठाउको विकासमा दिने योगदानलाई।
अरुलाई पनि अवसर खोज्नु होला।धन्यवाद।
कहिलेकाहि सेढाई कुमाई वहुनको पनि सम्झना गरौ।
आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु।
गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु।।
एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा।
मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ।।१।।
छो्स् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु।
नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको।।
को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै।
जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै।।२।।
नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ।
बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ।।
सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि।
हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि।।३।।
झापावाट जन्मि सेढाई बन्धु समाजको।
न्वारन हुदा समेत व्यवस्थित बन्दै अघि परेको।।
खै के हुन्छ घर गाउमा सिको प्रविधिको।
कुन स्थान मानमा चल्छ जवानी सेढाईको।।३।।
विकास सबैले भाई बन्धु चेलीमा सिकाउनु।
बोली भाष भेष रिस डाहा हटाउनु।।
जहा गए पनि सहयोगी बनिनु बन्धुको घर।
यहि कुल धर्म संस्कारमा सेढाई बन्धु पर।।४।।
सेढाईहरुका चाडपर्वहरु ः-
बैशाख १ गते नयाँवर्ष माता तिर्थ औसी बुद्ध जयन्ति कुलायन पुजा ।
गोरिल पुजा आईतवारे देवी पूजा आषाढ १५ श्रावण १ संक्रान्ति पर्व ।।
नागपञ्चमी जनैपूणर््िामा कुशेऔसी श्रीकृष्ण जन्माष्टमी भिन्न तिथिहरु ।
हरितालिका तीज दशै तिहार बाला चतुर्दशी वायू पुजा एकादशी ब्रत ।।
१५ पुष माघे सक्तान्ती चत्रै दशै फागुपूणिमा भङ्गेर पूजा देवीपूजा ।
दशै तिहार हिन्दुका देवि देवता ब्रम्हा विष्णु महेश्वर स्थानी कुलपुजा ।।
शुद्धि घर,स्नानादी,नारीले बास लिपपोत ऐपनादीमा सोह्रसंस्कार मान्नु ।
शस्त्र,वेद पुराण उपनीषद शास्त्र,पशु,जीव जगत समभाव चरअचर जान्नु ।।
गहना नेपाली गहना:-
अौलामा औंठी,उनी कानपाशा,कमरबन्द,चुरा,झुम्का,ढुंग्री,तिलहरी ।
नाकमा नत्थी,।नौगेडी,पाउजुरपाउजेव,पोते,बाला,बुलाँकी,मंगलसूत्र ।।
मंगलसुत्र,सिक्रि,नौगेडी,हार लगाई चोलो गून्युमा पटुकी ।
सारी,ब्लाउज ,सर्ट पाईन्ट लेङ्गा,कूर्ता सुरुवाल पछौरा ओढेकी ।।
शिरफूल,शिरबिन्दू,सिलमुन्द्री,हार नेपाली समाजको स्त्री गहना छ ।
उस्तै जात,धर्म संस्कार,पर्व उत्सव र कार्यालयमा लगाईन्छ ।।
घर गाउ,खेतीपाती,चरीचरन कर्ममा पेशाको नेपाली हुन्छ ।
घडी,लत्ता कपडा लगाई मन सफा नारी पुरुपको जब बन्छ ।।
दौरा सुरुवाल कम्मर पटुकी ईष्टकोट वा कमेज सुरुवाल ।
कम्मरमा खुकुरी,खुर्पेटो लगौटी धरो कट्टु कछाड पहिरान ।।
लुंगि,धोती टोपी गादो औठी टाई चश्मा सफा चट आनान ।
सर्ट पाईन्ट,गलबन्धि जुहारीकोट र कोटपाईन्टमा नेपाली पुरुष ।।
सेढाई महिलाहरुले लगाउने नेपाली गहना:-
औंठी,कानपाशा,कमरबन्द,चुरा,झुम्का,ढुंग्री,तिलहरी,नत्थी,नौगेडी ।
पाउजुर पाउजेव,पोते,बाला,बुलाँकी,मंगलसूत्र,शिरफूल,शिरबिन्दू ।।
सिलमुन्द्री,हार,जन्तर ,वाला कल्लि र सिक्रि मुख्य भेटिए ।
हिजो आजा हार ,जन्तर महङ्गा र अरुलाई देखाउने सिक्रि छ ।।
विविध कानपासाहरु भित्रिने र कलि वसेको सुनमा भागदौड छ ।
सो आवश्यक छैन ।सेढाईको थर लेखनमा बिविधता रहेको हुन्छ ।।
२९४५को सेढाई बन्धु भेलाले सेढाई थर लेख्ने निर्णय भएको तथ्य छ ।
यद्दपी खत्रि,केसि,जेशि,उपाध्यायहरु सेढाई लेख्दैनन,यहि भेटिन्छ ।।
सेढाई जात संस्कार ः-
बताउनु त कुन प्रकार प्रजाहरुको सृष्टि भयो सर्वश्रेष्ठ देव कुन ।
आस्तिकले गणेशको आविर्भाव कसरी भयोकिन मानवशास्त्र भनिन्छ जुन।
मानवशास्त्र वा मानवको विज्ञान अर्थ मनुष्य वा मानिस जनाईन्छ।
यस शास्त्रकोले व्यवस्थित मानवसम्बन्धी विज्ञान भन्ने यि एकै हुन ।।१।।
सेढाईका समाजः-
अफावाहमा तैरन्छ फैलन्छ समाज प्रतिपाद भए जन्ममा।
भताभुङ्ग छ चरित्र अनैतिक पाल्छ समाजमा।।
मूर्खता समयमा दण्डित जडतत्व स्वार्थी समाज।
हित चिताएर अहित कण्टक विष मथन गर्छ समाज।।१
रुप वानी व्योहोरामा विनोद प्रिय स्नेह जाग्छ समाज।
अनिष्टमा विशिष्टि हुदै सादगीपन त्याग्छ समाज।।
मानसिकता र विरक्ति सहेली मार्दे रहस्यमय छ समाज।
चम्किला आश्चर्यमानि सधै धैर्य गुमाउदै वेहोसि छ समाज।।२
पश्चतापको प्रतिष्ठा र तनाव पचाउछ तत्क्षणमा समाज।
आरिस उराठ र म विच छचल्किएर तैरन्छ समाज।।
चाल ढालमा मित्था पचाएर अघाउछ समाज।
वंशज निरिह बनाउदै गरिवी र रोगमा वहलाउछ समाज।।३
मानसिक तनाव प्राणिलाई थुपर्दे वाक्यमा गम्भिर छ समाज।
वितृष्णले सभ्यता र मृत्यु शैय पछाउदै सगै मर्छ समाज।।
दयनिय पक्षघात पारदर्शि नवनि प्रयत्नमा रम्छ समाज।
बलियोको ओठ हठ कानुन मान्दै आवाजविहिन कैद समाज।।४
प्रकृतीको भोग र सुखमा न्याय नदिई वाधा वचन समाज।
अर्थको अन्याय शिर नुहाउदै कानुनत विच्छेद बन्छ समाज।।
भावनाको मिठो फल शरिर र मनवाटै व्यक्तिगत ठान्छ समाज।
आखामा टाटोपारी निसृत अवरोधको थिचोमिचो हेर्छ समाज।।५
अभिव्यक्तिलाई कहानी बनाउदै धूर्त ढोगी र स्वार्थ पाल्छ समाज।
फेद टुप्पो भाष ज्ञान हेरी राय नवुझि निष्फलमा मर्छ समाज।।
अल्पभाष्यता गम्भिर चेहरा सोझोपन भलाद्दमीविच पर्छ समाज।
विशवास र यथार्थता लुकाउदै बलियोको हतियार हो समाज।।६
सेढाईको संस्कृती:-
मानि एकै बैषखि पूणिमा पुजन कुलयान एकता ।
नेपालै राज्यबासि सेढाईले एकै संस्कृतिक समता ।।
दशैमा ठूलाबाट सानामा फूल प्रसाद टिका जमरा ।
दशामि देखि पूर्णिमा सम्म दशैको मांस मद्यपान दुर ।।
दशै नवदुर्गा पुजौ गच्छेको दान दक्षिण दिई दुर्गाकवच ।
भरसक अप्रिय नबोलौ त्यागि आडम्वर घरपरिवार सच ।।
बलि दिनेले दिनु नदिनेले सुधारी सेल पाकवान हरघर ।
सफा त्रयाखु रंगिविरगिं अक्षता सुहाउने टिका सदावाहर ।।
हुनेखानेले हुदा खाने भनि बन्धु भाव हेयले नहेर्नु ।
धन ज्यानको नोक्सान होला ऋणले कवै नबेहोर्नु ।।
सुबुद्धि र सदमार्गमा दुर्गा भवानी देवीलाई अर्पनु ।
नारी बिदुषी हरघर भावातित भई खुसले सप्रनु ।।
अन्य चाड संस्कार तिहार जन्म बिहे मृत्यु आदि ।
सनातन् नै बनिनु बन्धु हितमा मन बचन ईत्यादी ।।
जागिरेले जागीर लगाई दिनु अन्यले त यथागच्छेले ।
समाली सोध खोज वनी लिनु अरु फरासिलो पनले ।।
सेढाईको स्वभाव ः-
आफना भएका लुगा गर गहना लहनामा सेढाई।।
सभाका अनुयायी भद्र नरम शिपालु बस्छन रमाई ।।।।
नलिई अल्छिपना र निद्रा तन्द्र त्याग्ने जागा हरदम।।
नरिसाउने निडर त्यागि जुम्सोपना धनले हरघर ।।
विद्यामा पुरा धनले विपु वानि फूत्र्तिपनाका रहँदा।।
अर्काको लहलहै त्यागि स्वजनले चौतरीमा वसदा।।।।
सर्ट पाईन्ट टाई सुटमा पहिरनले छोरा छोरी छाँटिदा।।
गुन्यु चोली लुगी चौबन्दि स्विटरले गृहणि नै रहदा ।।
अमिलो पिरो सदा शाहाकारी भोजले भात ढिडो खाँदा।।
सुकाएको साग गेडागुडी तेलहन र दलहन उब्जाउदा ।।।।
बनिन्छ नरिसाई स्वस्फूर्त स्थानिय गित गुनगुनाउदा।।
कमाई न्यून वा छरप्रष्ट भए रहे गृहस्थश्रम रमाउदा ।।
बनाई एकताले शिक्षा स्वास्थ्य खाना धर्म संस्कृती।।
मनाई चाड थानी मानि हिमधुः गोरा बनिता आकृती।।।।
अरुमा मनमा नविझने बाणि उद्योग धन्दैका कृती।।
केहि छैन नरमीपना बाहेक सेढाईमा अरु छ सृष्टि ।।
सके पर हितगर्ने नसके चुपमा बसिने पद्धती।।
घुम सेढाई गाउ घर विचार स्वजन सरसर्ति ।।।
भाई बन्धुत्वमा केहि समय खर्चनु नहेर क्वाकर्ति।।।
आश्रय विहिन आश्रयमा राख छ बुझ त्यो कुति ।।
सेढाईका घर बासस्थान ः-
सानो झुपडी किन नहोस ऐपानादीको भित्तेचित्रले सजिएको ।
माथि कमेरे सेतो माटो तल अर्धकक्ष पोती देवदेवी पुजिएको ।।
आँगन छेउमा तुलसी मठ,पुजाले सुगन्धित,पूजाकोठा भिन्न रहेको ।
भित्र ओभानो चुलो शिरमा,भण्डार र अगेनो पारी छ गाउःघर त्यो ।। १
सिरान तलामा मकै,बिचमा धानभकारी,अन्न बिजले हन्न भरी ।
नुनको ढाकर लिस्नो छेउ,मुनि रोचा गाग्री जलले भरी वरीपरि ।।
खाना खाने मुलिको थाल चुलो आमा,चेली शुद्धिले भातभान्छामा ।
परिवार जुटी मुलाका चाना,गुन्द्रुक,तान्द्रे कर्रकालो सागसब्जिमा ।। २
धनसार छ,छेउमा तल गाई बस्तु बाख्रा पशु,घाँस पराल आदि ।
आमा बुबा गाई भैसि दुहने सर्र सर्र,बिहानै मोही घर्व्घवार पारी ।।
परेवा आगनमा चारो टिपि,टाडमा पर्सि,पिडालु,मकै थाक्रो समेली ।
टौवामा पराल,बुलखि छुचिं आमा,कुमाई भने गाउ समाज बहेली ।। ३
जात्रा पर्वमा पण्डित बोलाई शुद्धि कर्म संस्कादी,चोखो रित छ भिन्न ।
के बोल्छ बिज्ञान,कला संस्कृती त ज्ञानले सेढाई ब्रम्हाण हो,चिन ।।
बेसिको गोठमा हलगोरु,गाई ,पाडा पाडी चरिचरन चरेर मोटिला ।
कृषि प्रमाद सेढाई पुरुष र नारी खाई लाग्दा,ठट्यौला,चेली रसिला ।। ४
सारसंक्षेप :-
गरी पत्रचार घरघर भेट जाग्रत सेढाई बन्धु ।
खोजी छरिएको पूजि एकिकृत योजना सिन्धु । ।
अंगिरा बिकास बैंक खोलौ हर कृषक शेयरले ।
जागिरे,व्यवसायि,रोजगारी बिदेशि आय आर्जनले ।।
एक शेयर हजारको सयौ शेयर जागिरे भरुन ।
सामाजिक लेनदेन संस्कार विना सेढाई नमरुन । ।
हरेक जिल्लाबाट बचत शेयरमा आजै देखि गरु ।
हुदा खाने र हुनेखाने सेढाई सबैले एकता धरौ ।।
डाक्टर बन्धुले औषधी सेवा बैक मार्फत गरौ ।
प्रविधिक सबले इन्जिनियर कृषि व्यवसाय धरौ । ।
उन्नत कृषिले प्रमाद अन्नादी फलफूल झपकाउ ।
खोला बाट विद्युत,सौर्य उर्जाले विज्ञापन घन्काउ ।।
नाङ्गा पोटिला पैतला कठिन यात्रा विमुक्ति सुझाउ ।
गोरा हसिमुख खाना गास बास परिपूर्ण अर्थले रमाउ । ।
नालेबेली नौटकिं हैन रिस राग शरिरका किटाणु मारौ ।
योगाभ्यास नियमित आहारा घरमै छ बुझेकाले बुझाउ ।।
खोलेका स्कूललाई क्याम्पस,पेशालाई पुष्टाई ।
कृषक न्यून आयामा घरघर रोजगारी पुराई । ।
व्यवसायिलाई ऋण धनमा अरु सवक सिकाई ।
एकल परिवार पिछडा परिवार लगौ समाई ।।
लम्नुङ्गे गीत.......१
भाका मस्याङ्गदी सललल।।।।। लम्नुङ्ग जील्ला नेपालको हो किल्ला।
गीत जोडे नहुनु है जीलला। लम्नुङ्ग जील्लामा, विकासको लहर छ मेरो जन्म किल्लामा ।।।।।।।।।।।१
अर्चल वोट बाहुन डाडामा २ घर वानई जादैन भाडामा ।वाझखेत९लेतेफाट० झर । वाग्लुङ्गपानी वाक्लै छन् घर ।।।।।।२
वेशिसहर चिजविज महङ्गो शहर सदरमुकाम २ ९भलायखर्क भात्र्तेको छेउछाउ० भोजे जादा चिसो छ त्योठाउ । भोर्लेटारमा, मानिसको वस्ति छ मालिका वेसि र टारमा।।।।।३ भोडेवडार झरेकी पाचोके सानी।२ भुजुङ्गजादा भुलभुले तर्छ नी। विचौरगाउमा, विकास जादै हुदैछ विस्तारै ठाउठाउमा।।।।।४
चर्कतिर्थ टिमुरे नजिकै अल्कटार।।।।।।२ चेपेतिर गोरखाको सिमाना वारकोपार। चण्डिस्थानमा, मनिस व्यस्तै थिए मकैडाडामा।।।।।।५
चन्द्रेश्वर चितिी र तिलाहार ।।।२ लाउला माया जातभात मिलारा । धमिलीकूवामा, एकादशी फूल तारौला एकादशीमा ।।।५
ढोडेनी फलेनी रमाइला पाचोके ।।२ मानिसहरु वस्दछन प्रसस्त । दुधपोखरी, तिर्थ जाउला हामी जनै मन्तरी।।।।।।।।।।।७
दुराडा कुन्छ लम्नुङ्गको शिक्षित ठाउ ।।।।।२
फलेनी ढोडेनी गौडाको उच्च ठाउ। कोल्किवेसिमा, गाउशहर कलिका जाउला चैते दशैमा।।।।।।।।।८
धनपोखरा प्रख्यात त्यो घले गाउ।।।।।२
राडी पाखी कला धर्म संकृती वाचेको ठाउ । घेर्मु गिलङ्गमा, वाचिन्छ भेडा महुरी खेती वाली चरीचरनमा।।।।।।।।।।।।।।।९
हिलेटक्सार नजिकै इलमपोखरी।।।।।२ त्यस्कै छेउमा पर्छ है ओखरी । इशानेश्वर, करपुटार गणेशथान मालिका मुन्तिर ।।।१०
जीता जादा उकालो ओरालो।।।२ स्वामी भन्ज्या तान्द्रङ्ग टक्सार छ रमाइलो। विद्युत उत्पादन छ लम्जुङ्गमा, त्याहा पुग्दा हुन्छ थाकेनी फूमान।।।।।।११ सदरमुकाम पुरानो कुन्छा गाम।२ परेवाडाडा हाडेटार तनहु छेवैका ठूला गाम। देविथानमा, हाउपानी रपातल छेवैको शितलमा हुन्छ हाम्रोभेट।।।।।।।।।।।।।।।।१२
नाउरुङ्ग नेटा पाचोके गाउमा।।।।२ भात मिठो पाइदैन त्यो ठाउमा। परेवाडाडामा, जन्मे हुर्के ६० घर सेढाई छन् त्यो ठाउमा।।।।।।।।१३
पसगाउको घलेदाई झरेर ओराली।२ पुरान कोट स्कूल छेउमै लाकुरी चौतारी। खजेदुराले राजा ल्याएका, वाइसी चौवीसि नाकाको कालिका त्यस ठाउका।।।।।।।।।।।।।।।।१४ प्याजुङ्ग कोल्की शिर वेसिमा साइलीटार।।२ रिस्ती तरि कुलै कुलो पुगौला सम्घामा। सोतीपसल छेउ, लम्जुङ्गका घरघरमा विकाभरीद्यौ ।।।।।।१५
श्रीमन्ज्याङ्ग ओखरी श्री मन्ज्याङ्ग आखरी गाउमा।।२ अम्वा,अमिलो निवु पाखो वारीकोमा। सुन्दर वजारमा, पढाई,सुविधा नगरपालिका वन्यो त्यो ठाउमा।।।।१६ सूर्यपाल हटिया पश्चिम पर्दछ।।।।।।।२ मगर क्षेत्री बाहुन तमू जातका वेसि झर्देछन् । लम्जुङ्ग गाउघरमा, तघ्रिङ्ग भस्मैवाट आलु सिमी पाईन्छ ।।।।।।।।।।।।२ दुध२यू पशुपालन हाते कागज पढाईमा टाठा छन् । गाउवस्तिमा, धान कोदो मकै फापर घैया फल्छ ठाउठाउमा।।।।।।।।।।।।१७ तर्कुघाट तिरैमा सर्वोदय बृद्दाश्रम पाउदी दोभान राइनस।।।।।।।।।।।।।।।।२ उदिपु वेशिसहर नगरपालिकावाटै देशै झलल। उत्तरकन्यमा आलु गहू जौ उवा फापरखेति छ यहाँ। मिदिम तरेर भोल्लेटा मादी,ङ्गादीखोला भूलभूले बर्षमा सुसाउछ वारकोपार।।।।।१८ खुदिखोला वगरमा प्राविधिक शिक्षालय, धनीगुरुे जग्गा बेलाउती विौिनी लेते फाट वरपर। दोर्दि खोला लगानी विद्युतको लगानी, धनी गन्नेमान्ने लम्जुङ्गे बिकासमा फैलियो हरघरी।।।२० किसेदीमा मन्ज्याङ्ग नौथर।२ रुदी खोला करापु वारपार। मिदिम खोलामा, मालिङ्ग गिलुङ्गको चिनो हो जलखोलामा।।।।।।।।।।२१ नाउदी पाउदी कुन्छाको सानो गाउ।२ जन्म साकार हुन्छ बन्धु घुमे वढि घरगाउ। राखे गृहस्थश्रम, खुला आकास जङ्गल चौर लम्जुङ्गे अपारधन।।।।२२
लम्जुङ्गे गीत २
भाका हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा भन्छ र मेरो माया जाला।
जाउ म बेसीशहर मर्स्याङ्दी तरेरर।।।।।।।।।।।। हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा मादी तीरको करपुरेश्वर गणेश नै ढोगेर । हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा,गणेशनै ढोगेर काउले पानी पुगेर बसौला गाउ छोर ,हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा झरौं कालिका गाउँशहर वसेर हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा चिताको दिन्छिन् उदीपुर फाँटकी कालिका माईले नाल्माको डोको कोसेली दिन्छन् ज्यारखाङका दाइले दुराडाडाको खजेलाई सलाम गरेरहे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा बस्छ सिन्दुरे ढुङ्गाले पेट भरेर।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा पुरान्कोट् गढी पुजौंला देवी पूर्काङ्गको।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा फूलको थुङ्गाले रक्ष गरौला कुलको।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा अध्याँरो मै देखिन्छन् सपनाहरु हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा विपनीमा गर्नेछु प्रविधि म गाउमा।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा त्यसैमा र्मार । लघु कथा जनसंख्या शिक्षा ,प्रविधि,संचार,मानविय श्रोत,उद्योग,स्स्थ्य सेवाहरु विहिन पुरानो जमनामा कुनै एकादेशमा एक राजकुमार बस्दथे ।
राजदरवारमा पारिवारिक सदस्य वयस्क बच्चा बुढापाका जनसंख्या,विकास तथा वातावरण र जन स्तरको कुनै चासो थिएन । त्यस ताका राजकुमारीको संवेग सन्देहमा बहकिनु र सच्चाईका अवसरलाई चुनौती गरिनु रोग र रोग प्रधानताको अवस्था,शैषिक चेतना र जागरणबाट हुने गर्छ ।
सेढाई वंशावलिः-
वि.स.१७२१ शाके १५८६ कुमाउको झिर्जोडबाट हिडे सिलाई।
विर्ता पाए लम्जुङ्ग राघिनासमा लेखि सेढाञी जोशि।।
पश्चिम नेपालको कुमाउ गढवाल नैनीताल हुदै अलमोडा
बद्रीनाथ पहाड निवासी।कान्यबव्जि व्रम्हण थिए नेपाली
ज्यान र जनै जोगाउन महाकाली तरी झुलाघाटमा वसी।।१
३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहाले जनै पहिरने वाहुन लखेड्दा।
तरी महाकाली वैतडीको रोराङ्गमा जीविका नहुदा।।
डोटीमा नागी मल्लको राजमा खानपिन र गरिविले छुदा।
रोजगारी गरि पेट र सन्तान पाल्न बाग्लुङ्ग हुदै लम्जुङ्ग चिति पुगे वंशज।।२
वंश ःमेरो वंश:-
उमानन्द(कुमाउ ) गढवाल वाग्लुङ्ग हुदै चिति वा परेवाडाडा लम्जुङ्ग वि.स.१७३१
पहिलो पुस्ता उमानिधि छोरा
पुस्ता दाेस्रो १ जुठु २ सेतु
३. सदाशिव
चौथो पुस्ता विचारी देवीदत्त सेढाञी।सिलायी
पाचौ क.डि.ऋषिराम -
चिलुवाल
छाेरी २(नागिला) ख.
खनिया ग. पूर्णखर
भद्रकुमारी खनिया
छोरी १ (चिलुवाल) घ.रेश्मिराज
जे माया खनिया
का. रुकमणि गौलि
छाेरी ५ ड. शिवलाल
जे.तन्ति चिलुवाल
का. कान्छि खनिया
छोरी ५
छौठो यज्ञ प्रसाद
जे तीलकुमारी गौली छोरी सरस्वती केसि,
भगवति हड्खले
का. ओलि पाठक
तुलसी प्रसाद
जे लौडारी छोरी ठूलि गौली ,विद्या खनिया
का.मधुसुधन-जनकुमारी थपालिया छोरी
चिलुवाल रामचन्द्र गिरिराज १रामकृष्ण
भगवति खनियाा २मनिकृष्ण ३हरिकृष्ण
नेउटी खनिया
सातौ १.बुद्धि प्रसाद –उदय पाण्डे २.हरिप्रसादजमुना खनिया)
३.सूर्यप्रसाद-कल्पना दनै
४.विनोद(विमला बूर्लाकोटी)
१विष्णुकान्त –शोभा पाण्डे
२गोपाल –उर्मिला पौडेल
३ नारायण (कैनि)
४इन्द्र (रन्ओलिया)
५ कान्छो (पौडेल)
क.छोरी सरस्वती लौडारी
कृष्णराज(उजेली चिलुवाल)
१इश्वर
२ भव
३ गोविन्द
रामप्रसाद(जे सिता )
छोरी ७ जे.सरस्वती नागिला
छोरी रमिला चिलुवाल
जे.मिठि कैनी
छोरी रजनी भट्राई
१.विनोद
२. डा अरुण
मा. गीता चिलुवाल
१.प्रमोद
सूर्य
सुनिता गौलि
छोरा २ सुरेश
किरण
छोरी मैया छोरी कल्पना ८
छोरा १
आठौ का. शिव(ओलि)
राकृष्ण (थपलिया) का.९ का.लक्ष्मि
छोरी २ का. देविका हटुवाल का.कुशा
छाेरी १ ४.श्रीकृष्ण
जे.भगवती गौली
क.उपेन्द्र ख. रविन्द्र
छोरी विमला
का.रमिता तिवारी ५ गोविन्द
जे.-महेन्द्र
का.विष्णुमाया
छोरी कालि
नवौ
दशौ
बिचरी देबिदत्तका शाखःः मेरो-
पहिलो पुस्ता उमानिधि छोरा महाप्रसाद सिलाई,सेढाञी
पुस्ता दास्रो १ उमानिधि
तेसा्रे गौरिकान्त (महापुण्य)
चौथो पुस्ता १ शेष कान्ता ,अयोध्य कुमारी
पाचौ क.विश्वनाथ हंस कुमारी
छौठो जे १.एज्ञप्रसाद १ तिल कुमारी २।कल्प सुन्दरी (ओली) २तुलसी प्रसाद
सातौं पुस्ता १.बुद्दि प्रसाद,उदय पाण्डे ३।हरिपसाद,जमुना खनियाा ४.सूर्यप्रसाद,कल्पना दनै ५.विनोद प्रसाद,बिमला बूर्लाकोटी २.शिवभक्त, निर्रजन विमली ६.रामकृष्ण, नौमाया थपलिया
आठौ पुस्ता पबित्र भट्टराई
उद्दब,उद्दिव १.डा.मिलन,डा.अन्जना सापकोटा
२.सुमन,सविता पंगेनी किरण
प्रकाश स्मृती
स्मरण सौजन
सिजन बासुदेव
सागर पुजा(गौली)
पाठ २
मुख्य सिलाई सेढाई बस्ति
लम्जुङ्गः
चिती
परेवाडाँडा पूर्काङ्ग
कुन्छा
रागिनास
बेशिशहर
पूर्काङ्ग
पूर्काङ्ग सुन्दरबजार
हेटौडा
खरेलथोक
भैरहवा
नवलपरासी
चितवन पूर्काङ्ग
चितवन अन्य
काठमाण्डौ
कन्चनपुर कैलाली
सर्लाही
नवलपरासि भूताहा
पाल्पा
तनहू
हेटौडा
झापा
मोरङ्ग
कन्चनपुर कैलाली
मोरड। लम्जुङ्गः
मोरङ्ग
मोरङ्ग
झापा
झापा लम्जुङ्ग
झापा चिति
आठराई
तेह्रथुम ईलाम
तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान
ताप्लेजुङ्ग
उदयपुर
पाचथर
परिचय
लमजुङ जिल्ला:-
नेपाल भूगोलको गण्डकी प्रदेशका जिल्लाहरु मध्ये ऐतिहासिक महृत्वको लमजुङ जिल्ला ।
भौगोलिक मध्य पहाडी,उत्तरी हिमाली क्षेत्र सम्म फैलिएर नेपालकै बीच भागमा किल्ला ।।
जैविक विविधताको धनी,पर्यटकीय घलेगाँउ १,६९२ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल,बेसि फाँटमा ।
ऐतिहासिक,धार्मिक,साँस्कृतिक स्थानमा लोक दोहोरी गीतको उदगम स्थल ठाडो भाकामा ।। १
शिर गुरुङ्गको उदगम दक्षिणी भेकका टार,वेसीहरुमा क्षेत्री, व्राम्हण, दमै, कामी, सार्की जाति ।
दुरा र ५०० वर्षपहिले शाह वशीय राजाका पूर्वज यशोव्रम्ह शाहले लमजुङ जिल्लामा शान्ति ।।
शाहवंश को उद्गम विन्दु,भद्र, शान्त,इमान्दार मगर जातिलाई,सामाजिक संस्कारको पुष्टि ।
इतिहासले लडाकु, साहसी, वीर,विरङ्गनाहरुको राज्य, नदी कर्मदाबाट विद्युत उत्पादन यथेष्ठ ।। २
लमजुङलाई गरुढ, गोर्खालाई र्सप र कास्कीलाई भ्यागुताको रुपमा इतिहास बोल्छ,महान यो ।
समुद्र सतहबाट ३८५० मिटर उचाई देखि ८१६२ मिटर अग्लो मनास्लु हिमशिखर चुचुरो ती ।
जिल्लामा नीरमसी, पाखनवेद, पाँचऔंले, चिर्राईतो, जटामसी, गुर्जो, सर्पगन्धा, यार्चागुम्वा छन ।
कुट्की, सुगन्धवाल आदि वहुउपयोगी र वहुमूल्य जडीवुटी,अनेर्कौ वहुमूल्य पत्थरहरु,भेटिन्छन ।। ३
दुधपोखरी, वाह्रपोखरी, मेमेपोखरी, घलेगाउँ, घनपोखरा,पुरानोकोट, रागिनासकोट, र्तुर्लुङकोटमा ।
ज्यादै सुन्दर,ऐतिहासिक,धार्मिक महत्वका गढी कर्मदा छेउ चितिमा सेढाई पूर्खाको बसोवासमा ।।
यातायात तथा विद्युतीकरणको सुबिधा छ,सिरानामा सिउरुङ शीरमा हिमाल, बीचमा जंगल छ ।
उत्तरी लमजुङको खुदी,घनपोखरा स्वर्ग समान प्राकृतिक,साँस्कृति विविधता ,आर्गा्निक वस्तु छ ।। ४
आतिथ्य पाहुनामा फूलमाला,सेतो चामलको टिका पसगाउँ निकै मनमोहकले आदारसत्कार गरी ।
ढुंगाले छाएका घरहरु,ढुंगा नै विछ्याएका सफा आँगन अनि गोरेटोहरु आत्मिय ब्यबहारले वरीपरी ।।
लोभैलाग्दो बनेको,डाँडा पारी हिमाल गिलुङ गाँउ झलल टक्सर छापा गाँउ बाक्लो वस्ति संस्कृति ।
घाटु चरित्र सोरठी चुट्काले,खासुर खसहरु वसाईसरी खर्सु घलेले वस्ती अप्रभ्रंस खासुर मनमोहक ।। ५
दृष्य,रहन सहन,कला सस्कृतीको वेजोड नमुना वाँझाखेत अवस्थित पर्यटकिय गाँउ बेशिशहर पारी ।
कुमारी गाउँ भुजुङ एउटै गाउँ र एउटै गाविस भएको सुन्दर र अनुपम गुरुड। धर्म आचार वरीपरी ।।
पुस्तुन बाहुनडाँडा गा।वि।स।मा डाँडामा बाहुनजतिको नै नामले राष्ट्कवीको जन्मस्थल र काव्य छ ।
सृजना स्थल,घलेगाउँ प्रकृतिको रसास्वादन गर्ने, मनोरञ्जन वा पिकनिक,मोहित छ शीतलताले बन्छ ।।
सञ्जीवनी दिएको स्वदेशी,विदेशी सबैमा गन्तव्य लमजुङ,गौली,गुरुङ्ग,खनियाको उदगम बसोवास छ ।। ६
परेवा आकारको सानो डाडा जन्मस्थल सेढाई पुर्खाको वसाई ६० घरको पुस्तौनी घरजम थियो ।
हाडेटार सुन्तले सिमलचौर हाडेटार पर्खाई,सुन्दर बजार,कुन्छा, करपुटार स्थानी देवी रक्षित भयो ।। ७
चिती :
रामको क्रिडाभूमि यो रामचोक प३नं चिती ।
बसाई३०० बर्ष २४ पुस्ताका सेढाई अतिथि ।।
शाहवंशिय राजाका ज्योतिष ग अ सेरावेसिका।
डोया राज्य विस्तार क्रममा कुमाउ भागी गएका ।।
अग्रेजले काठमाण्डौ आक्रमणमा नेपाल प्रवेश।
भागि फौज यत्रतत्र नुवाकोटवाट विर ज्योतिष।।
पन्त पाडे सिलवाल कँडेल तिवारी विष्ट थर।
गौली,पाठक,केसि,खनिया,बुर्लाकोटी,दनैका घर।।
चिलुवाल,अन्य विविध जातका बधुसाथ घर।
बसाई कृर्षिकर्मले गाई बस्तु चरन सेढाई थर।।
बिहेवारी हुने चाड कल्याण स्वचरित्र धर।
बसि ओभानो समशितोष्ण वायूको प्रखर ।।
मस्र्याङ्गदी दोर्दी नदी बिच चिति लम्जुङ्ग।
चिति बनि दक्षिण गाउ वेसी शेरा स्थान।।
१३० घरधुरी खर टिन जस्ताले बनाई।
हसिला ठट्यौला बनिता सेढाई रमाई ।।
जनसंख्या शिक्षा पेशा आधुनिक अनेकान ।
झिलीमिलि छ आफनै बन्धुले यत्नमहान ।।
अरु जाती थर सबै मिलि बाचे सुचना साख ।
पेशा धर्म नछोडे नदिई कसैलाई हाक ।।
कटुता नबोल्ने फरासिला सामाजिक बने ।
प्राविधिक शिक्षानै उजागर देश प्रेम गरे ।।
नानीहरु बिजयमान आयुष्मति धर्मिणी ।
गृहस्थ बनिता सुधा पोटिला गभिणिी ।।
सन्तान दिई हरदम हटाई मोह सन्ताप ।
अहो चिति सघनै बस्ति बास अपार ।।
भेटिन्छ सत्व रज तमो गुणले साहरा ।
बनवुटा लता फलादि अन्न अति आहरा ।।
गरी सुचना कर्मदा नदि देशलाई सिंंचन ।
सुसाउछिन बहलिदै सेढाई स्वच्छ मन ।।
गडगडाई मेघमाला टकमकाउने तारा ।
फर्कि हेरी देउ बन्धु जलाधि शक्ति अपार ।।
त्यागि धुम्रपान मद्यपान वंशमा नदेउ ।
भनि अग्लिन्छ चिसापानि सामुन्ने बुझिद्यौ ।।
निरक्षर बा आमा गरिवि सितको खरानी ।
हासि मर्छ सदरमुकामको पिच सिरानी ।।
शिक्षा बढोत्तरीमा जनसंख्या नटुक्राउ ।
उजागर गर रोजै घर दैलो तिम्रो रमाउ ।।
जाउ परदेश मेहनेतले धन त्यो समाउ ।
फर्क घर स्वच्छ मनले परिवारमा रमाउ ।।
दुख नै सुख रात पछिको उज्यालो पछाउ ।।
प्रमाद हात बाहुले स्वच्छ उन्नत खेति उब्जाउ ।
डिहि र रामचोक वेसिमा कृषि जमाउ ।।
बनबुटा शेराफाटमा अरु फल फलाउ ।
घैया कोदो मकै रसिलो अन्न त्यो खाउ ।।
तिलहारमा सुन्तला कफिले सजाउ ।
बन्धु हो मायको समाज तिम्रै समाउ ।।
क्षेत्रि केसि हैन जात नारी पुरुष मात्रै ।
रित्तै आयौ रमायौ कलाले जानु सित्तै ।।
शुभ साझ अ उ म जपि वंशजमा रित्तै ।
पहरा धन लुकाउदै छ त्यो पाईदैन ह्वात्तै ।।
शुभ साझ जाग्रतमा ५ मिनेट वंशजलाई ।
आहरा खोजि चरी फर्के सरी बस रमाई ।।
पूर्काङ्ग ः-
फराकिलो पूर्काङ्ग गाऊ बेसि पोटला गाई बस्तुहरु।
उमानन्दका सन्तती हामी १३१७ पछि राजा जोतिष।।
बस्ति थियो लामा तिमिल्सीन शाही ठकुरी हमाल।
मौजा विर्ता पाए गरिखाने पहारिलो पूर्काङ्ग गाऊ ।। १
छोरा शेषकान्तका पाच भाई नारणदत्त रामप्रसाद।
गौरीकान्त९देविदत्त९,जम्दार साहिला भन्ने हजुरबुवाका बाउ।।
देविदत्त थिए न्यायमूत्र्ति क्षेत्र कमाण्डर पश्चिम ३ र्न का।
ऋषिराम,रामदत्त,पूर्णदत्त र रेश्मिराज शिव पाचभाईका बा ।। २
डि.ऋषिराम का यज्ञप्रसाद र तुलसीप्रसाद दुई छोरा।
उनै यज्ञका बुद्धि,शिव,हरि,सूर्य रामकृष्ण र बिनोद।।
म त्यहि शाखाको हरिप्रसाद, छोरा मिलन अनि सुमन ।
जमुना श्रीमति आरोग्य सेढाई थरको शुभकामना ।। ३
पूर्काङ्ग ः-
समथर सुख्खानै छ कुन्छा पूर्काङ्ग गाउ
६९ घरका नामले प्रसिद्ध समथर ठाउ
ओभानो,छैन हिलो धुलो हावा हुरी तक
शुभ साझ घमाइलो गाउ वेसी तरेली सब ।। १
कोदो फापर गहु जौ धान मासको खेति
सिढि चौतरा बिसौनी लखौ फाँट समेटी
हाडेटार सिमलचौर लामाचौर सुन्तले गाऊ
आउ बन्धु हौसला बढाउ एकता जगाउ ।। २
पोखराको स्वार सालधारी शिरमा सल्लेरी
देविथान माथि तल जङ्गल पातल भंगेरी
हिउदमा कोकिल चरा खान्छन अङ्गेरी
गाउ विच हाईस्कुल छ खेत छ धयेरी ।। ३
बडहरे टारी औलीशिख्र सुन्तले कुन्छामा
बस्छन् वंसज फराकिलो खस्रा छन होडमा
टुहुरेपसलमा शिवालयको फागुपुर्णे शिवरात्री
अहोरात्र पुजन विते हाम्रा पूर्खाहरुको दिई गुठी ।। ४
गाईबाख्रा परेवा कुखुरा स्थानिय जातका
गरिवीनै छ बलिष्ट गोरा छोटा ति कदका
चोलो गुन्हु पहिरने रक्तरंजित कादम्विनी
दिन लिन हुने चेलीवेटी घरका संजिवनी ।। ५
प्राविधिक शिक्षामा केहि लाहुरे परदेशि
सरकारी सेवामा मनग्य छरिए स्वदेशि
सोझा बनिता खान पुग्छ कृषिले महि
बुझदैनन अरुका कुरा पाईन्छ दहि ।। ६
अर्ति ः-
बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्वसंमत । छैन शङ्कर को नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।। गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा,स्थितिpलङ्घन । बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।। दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी । रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।। कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति । अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।। छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ । उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।। ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फला९धिक । गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजना–दिक ।। टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित । बोलने को अँध्यारोमा महा–त्मा जुन्किरीसित ।। सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति । घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा । एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।। जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर । जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।। हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक । कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।। गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी । कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।। योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ । कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।। उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर । फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।। मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति । बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।। धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दुस्खजालमा । मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।। सारा सार लिई कन्था छोडी९दिन्छ गुणी जन । रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन रु सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस । श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।। मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ । दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।
दुस्ख मा नआत्तिनु , सुख मा नमात्तिनु१ सधै भरी हासेरै जीवन जिउनु, सामाजिक मान मर्यदा अनि इज्जत को राम्रो ख्याल राख्नु। अन्न्या को बिरुद्ध लड्नु , एउटा कर्मठ र निष्ठाबान ब्याक्तित्व बन्न सिक्नु, शोषक र सामन्ती बिरुद्ध आवज उठाउनु। अन्न्या गर्ने गर्ने भन्दा अन्या सहने दोसि हो यो कुरा नभुल्नु।राम्रा कुरा अनुसरन गर्नु, नराम्रा त्यागिदिनु।
पूर्काङ्ग सुन्दरबजार:-
पूर्काङका सेढाईको हाल देखि ति चङ्गा शरिरै दुखैले मर्यो ।
वरिपरि विवुध सत्सङ्ग उठीवास परयो ।।
कन्दरा कन्दमुलले जीवन गुजारा गर्यो ।
शान्ति दिलको भूइचालोले धनको दुखमा पर्यो ।।१।।
नाना उच्च हिमशिखर शरिरै वरिपरि ।
मिठा भोक भरमा भाका थरीथरी ।।
कला शोधन तिर्थस्थलका प्रकृती नाना रुपधारी।
तपोवन ज्ञानको आत्मा दुखि रे कसो गरि ।।२।।
पर्यान्त इतिहास वेद वताउछ योग जडिवुटि ।
रुग्ण पहाडका सज्जा कति ,त िकुटि ।।
खाद्दखनिज विश्वचकित छ हेर्छ ति लुकि ।
लोप हुन्छ वि कस्तुरी,अभेद्द अरु जडीवुटि ।।३।।
सेढाईका सुचना ः लम्जुङ्ग परेवाडाँडा:-
लम्जुङ्ग परेवाडाँडा ६ का राम दत्तका नाति राजेन्द्र सेढाई ।
सन्तान थिए रामदत्त जिजु हजुरबुबा,ठाकुरदत्त हजुर बुबा ।।
माईला दाई रामकृष्ण,चितवनको पटिहानी जेठा नाती भाई ।्
राजनले लेखे सुचनामा खुसभई बसेका छन उनि धेरै रमाई ।। क
भारतिय सेना निवृत दाईका २ छोरा १ छोरी भएको जान्दछु ।
ठूलादाई चनौटे र १छोरा पूर्वतिर,अरु गाऊमा घर बस्छन् ।।
साईला दाई तनहू भन्सारमा भारतिय सेना निवृत त छन् ।
कान्छा देवी काठमाण्डौ गोगंबु,छोरी चितवन छोरा उहि छन् ।।
बहिनी जुना गौली कुन्छा र अर्कि दिदि नागिला मादीपारीकी ।
बुबा सोझो नम्र राजा हुन,आमा सोझि चेली खनियाकी ।।
गाऊको घर उजाडियो पुछारघराका छैनन्,झरे बेशितिर ।
को,किन बस्छ गाऊमा टुटेको संगत,उब्जनी नहुने भीर ।।
रामदक्तका पत्नि धेरै नजिक घर थियो लक्ष्मिदत्त साहुको ।
मुरी रुपाया कमाई घरको धुरीबाट कहलाई उनी चुलिएका ।
काजीबाउ,ओम,कालिका र देवि काका सगै देविदिदि भएका ।
टीका आमा पद्द्मी,१ दिदिी पनि उही गाउ सँगोल रहेका ।
दाई सचिव मधुसुधन २ छोरा सहित झापा बसाई सरेका ।
दिदि कर्रलुङ्ग र कुन्छा गौली सित बिबाह भई घरवारका ।।
रागिनास:-
टुक्रिएको मुटु सेढाई रागिनास लम्जुङ्ग निवासी ।
१ घर दुराडाडा बाट २ घर पूर्काङ्ग बाट बास सरी ।।
मनिकृष्ण का सुरेश,भाई,बैनी धमिलीकूवा बस्छन् ।
बिष्णु दाईका २ छोरा मेजरगाउमा घरजममा छन ।।
कुन्छा बाट जानुभएको १ दाई पाचभाई बगैचा घर ।
अर्को बन्धु भेटिएन सन्तान बंश पूर्णता रहे हराभरा ।।
उही छन् ढोडेनी लम्जुङ्गबाट झरेका बन्धु पनि ।।
बाहुन मन्ज्याङ्ग,फलेनी ढोडेनी चितिको सेरोफेरो ।
रमाकान्तका वंश,छोरा १। शिवनिधी २। नामानिधी ।
३।कमलापति ४। खगेन्द्र ५। तुलसी प्रसाद आदि ।।
कमलापति सन्तान कान्छिका १।भूमिनन्द २।लक्ष्मि प्रसाद यी ।
मैया खनिया,जेठी पट्टीकी भट्ट दिदि रहेकी ।।
भूमिनन्दका जेठीका २ छोरी कान्छिमा छोरा यी ।।
खगप्रसादका सन्तान बेदप्राद रागिनास बस्छन् ।
तुलसीप्रसादका १।विनोद २। दिपक सेढाई त्यही छन ।।
नमिलेको फरक तथ्य भाई बन्धु थपघट सुचना दिनु ।
सेढाईका रिस,झवाकमा धैर्य साधि,वंश मिल्नु सत् छ ।।
बुबा चि का ३ सन्तान १ रागिनासका टुक्रिएका यी ।
छोरा १। जे धनन्जय २।देवदित्त झापा,चुडामणि रागिनास आदि ईत्यादी ।।
देवनधिीका आमा २ ईन्द्र कुमारी सडौला लम्जुङ्ग सिख्रा बिहे ।
भोजराज,कृष्ण,अर्जुन छोरा मिरा पाठक,मन्जु प्रसाई कान्छि मुना चुडाल छन्
झापा गौरा दह हुनुहुन्छ । मिरा मेडम चितवन बस्नुहुन्छ ।।
धन कुमारी प्रसाई का छोरा दुई सन्तोष,संन्दिप प्रसाईका भानिज
बैन ि१ मनिता दुलाल थिए । उहा झापा विर्तामोड बस्छन् ।।
कान्छोभाई भीरचौर मा देव जेठीतर्फका देखिए ।
अर्कोभाई कृष्ण हर्रावोट र बाबुराम अमिन भेटिए ।।
खड्ग प्रसाद,बेदप्रसाद पनि रहे यी ।
कृष्ण सेढाई झापा,तनहँु लौडारी भन्ज्याङ्गबाट झरेका ।
धादिङ्ग ः-
बेनीघाट,ईराङ्गटार,छेवाङ्ग गजुरीका सेढाई ।
तल्लो महादेवस्थान १। धादिङ्ग बेनीटार ५मा ।।
पूर्णकान्त,चन्द्रमणि उपाध्याय सेढाई गजुरी छेवाङ्गमा ।
तल्लो महादेवस्थानमा मौजा पाई बसेका ।।
उहाँका सन्तान चितवनको भण्डरा,कुमरोजमा ।
कोही छन् सिसनीमा बसेको पनि बुझियो ।।
सतानन्द जोशी र दामोदर शर्मा सेढाई थिए ।
उनैका वंश लम्जुङ्ग गोरखा हदै काठमाण्डौ गए ।
पछि ती वीर्त धादिङ्गमा पाएको वीर्त छोडेर गए ।।
गोरखा ः-
सिस्नेरी सेढाई बस्तिको झरेका रे ।
चितवन आसपास वेसी र काठमाण्डौ गए रे ।।
बुढापाका जन्म जन्म विते घर गृहस्थ कृषिमा ।
बलिया बाङ्गा ठटयौला छोरा छोरी लिई आश्रयमा ।। १
रहि गोरखा,लम्जुङ्गबाट धुवाकोट ८,९ वडाको रीपथोकमा ।
जीजु हजुरबुबा श्रीनाथ,बुबा लोकनाथ पनि जनाउ दीदामा ।।
हजुरबुवा दिननाथका बुबा बाल्मिकीका २ भाई छोरा भए ।
बासुदेव र बिष्णुरामनै उनका ५ पुस्ता सबै उही दरिए ।।
भतिज बिश्वास छैटो पुस्ता चलिरहेको बताउनु हुन्छ ।
सेढाईको मूल गोत्र अंगिरस,चाल,आनि बानि जीउडाल मिल्छ ।।
सबै भाई,बन्धुहुन नेपाली जगमा,सञ्चार गरे हितकारी छ ।
पाल्पा:-
गेजा ३ हाल रामपुर न पा १० बर्दले ।
१ सिताराम सेढाई गाउको भलादमी ।।
पुजा आजा गर्ने पुरेत्यहीका ब्रम्हाण ।
२। भैरव ३।गणेश ४।गोकुल प्रसाद शिक्षक ।।
५। राजेन्द्र भानुभक्त माविका शिक्षक थिए ।
तनहू:-
१।२।३।हिरानन्द पोखरी टार छाउदी तनहू ।
हालको ब्यास न।पा।छोरा १ हिरानन्द ।।
राजेन्द्र वेनी म्याग्दी गलेश्वर मा वि शिक्षक ।
छोरी शुशिला च्याग्लीटार गोरखा ओलिया हुन ।
गीता पन्त दमौली,सिताका राजेन्द्र पाण्डे बनिन ।।
उनी पकौडी चितवनमा बिहेभै घरबारे भईन ।
भैरहवा ः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद शर्मा सढाई श्रीवानि छाड कुन्छा
धरै दाई भाई भारत बसका डाक्टरका सन्तान हुनुहुनछ
चितवन र काठमाण्डौ दुर्घटना बित दाज्यु भाउज्यु भाई
सब घरवार छन् अधिर मनका व्यपारि महन्द्र शर्मा दाई
डा,वैद्य सिरवानी राम प्रसाद सेढाई छोरा गएका कोहि त्यहि वसि महेन्द्र शर्मा छन् ।
कोही भाई ९नााम० भैरहवा, पटिहानी छन् आमा बुहारी चितवन रहेका देखिन्छन् ।।
भैरहवामा कुन्छा सिरवानी,दुराडाडाका,पूर्काङ्गमा उमानिधि,हरिलाल,।
प्राणनाथका सन्तान नन्दप्रसाद,नन्दप्रसाद,श्रीदत्त,काशीदत्त,देवीभक्त का सन्तान ।
डा,वैद्य च्बm उच सेढाई छोरा गएका कोहि त्यहि वसि महेन्द्र शर्मा छन् चितवन रहेका।।
पछि पुर्काङ्गका मधि माईला दाई भैरहवा छन् गएका ।
त्यस्तै तनहुका वाईस जघार,रागिनासमा छन् पछि पूर्काङ्गवाट मनिकृष्ण गएका।
त्यस्तै दाज्यू भाई प्यूठान वर्दिया सर्लाही हरिवनमा छन् खिलेका।
नवलपासि मा देवराज,भाई सेढाई अति खुस हुदै भूताहामा मिलेका।।
खरेलथोक:-
काभ्रे जिल्ला खरेलथोकमा अति हाम्रा बन्धुका ।
अंगिरा ऋषिका सन्तान वासी धरणीपौवाका ।।
धरण प्रा।वि र कमाई खाने समथर जमिनमा ।
अद्यावधि पानि पिलाई कन पौवारी कृषिमा ।। १
कुमाऊ छोडी लम्जुङ्ग चितिको बसाई सरिदा ।
बसेथे पूर्वाज छरछिमेक फाँट बेसी गाउमा ।।
घर गोठ उही लिपपोतका गहूगोरा र फरासिला ।
रसिला धर्मि खुस मनका चेली सफा र कसिला ।।
समाजिक ओतपोतका सेवा आश्रय ठाँउमा ।
चैनपुर गाउवेसीका जनश्रमी दिन्थे प्रश्रयमा ।।
मिलेको समाज ठट्यौला बधू गहू गोरावर्ण ।
वर्णनुश्रममा रहे सपत्नि नियोग सन्तती पूर्ण ।। २
गठिला त्यागी मन वचनका हसिला ति कति ।
बटुवापनि रमाउछ घुमि खुस चैनपुर पुगे जति ।।
पढाई पुरा बिवाहिता छोरा छोरी बंशमा बुहारी ।
हत्केलामा गृहश्राम रमे एक सत् पुरुष सिहारी ।। ३
कोलाती पर्छ धुलिखेलबाट ३५किमि पूर्वमा ।
१५सय मिटर समुन्द्रि सतह उचाई तहमा ।।
३०० घरधुरी छ वरपर चर्चे ३० घर पनि ।
कोशीपारी गोठेपानीमा ५घर बन्धुको छ नी ।। ४
द्यौराली,कोलाती ठूलो पर्सेल आसपास सब ।
वसाई सरी धुलिखेल आएका तथ्यांक लागत ।।
अहो के रंग भरयो हरे प्रकृतीले रम्भ्य टारमा ।
पुगे त जन्मन काभ्रे लेक वेसि तरेली फाँटमा ।। ५
दाङ्ग राप्ति तुलसीपुरमा भैरहवा सबतिर कति ।
चितवन,झापा तेह्रथुम ताप्लेजुङ्ग पूर्व पुगे जति ।।
भेटिन्छ बन्धु छरिएका मेहनेती कृषि लटरम्म ।
चलन उहि छ हसिला मोटिला सन्तती डम्म ।। ६
रिस कलह छैन बन्धुत्मा एकता थपी अति ।
चलन उहि छ खानपिनमा गर भन्छु प्रगती ।।
दशैमा जमारा लगाई कुमाई भनी हेपिदा ।
न्युनै भएका जग्गामा पनि खुसले कसिदा ।। ७
पार्र्छो वशिभूत अरुलाई सेता पंक्ती दन्तले ।
जोशिला फूर्तिला हुनाले झुम्मिन्छन कन्थले ।।
समग्र जनसंख्याको ०।२ प्रतिशत जनसंख्या ।
रमाउछन् विविध नेपाली भूभाग अत्यान्त ।। ८
माेरङ। ः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद जाशि सढाई पूर्काड।छाड
सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सर
त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर
समथर सर्ब सुविधामा रम का हर्छ जन्मथत फर ।।
नवलपरासी ः-
सन्तान जिम्मुवाल सढाई पूर्काड।छाड गए छारा पनि
जागिर बुछवलमा दवराज रह भूताह नवलपरासि
एक सन्तान थुम्सिमा रहका छन् सढाई थरका घर
ह्सिला उनि पनि डुल्छन व्यवसायमा कृषक हराभर ।।
चितवन लम्जुङ्गः-
पूर्खा थिए यज्ञ प्रसाद सढाई पूर्काड।छाड कान्छि श्रीमति
पदमपुर पटिहानि बस घरबारल पिता रामकृष्ण शिवसित
गौचरनमा शिव,माह दत्तका पिता दुराडाडाबाट आएका
राजुका पिता लाहुर पन्सन पछि पकौडीमा फन्सि गरका ।।
कुन्छाबाट चित्रबहादुरका भाई मंगलपुर बसाई झर्द गरका
पुर्काड।बाट दिपक बिष्णुका भाई भरतपुर मालपात झरका
त्यस्तै अशाकका पिता चन्द्रकान्त पूर्व चैनपुरबाट आएका ।।
पूर्काड।का राजुका प्रमका बुबा चैनपुर लदरी बसका कृषक
अरु ४ घर पुराना बस्ति छाडि अनकै समिप क्षत्रमा आश्रित
भरतपुर नगरपालिकामा अरु छन् बन्धुका सम्पर्कमा नआएक
डा लाक ब,सि।पि,राममणि सवाग्राहि छन् हस्पिटलमा रहका
पूर्वि चितवनका डडुवा र भण्डरामा धादिड। सिस्नरीका बन्धु
छरिएका छन् अरु ठाउबाट आएर बस्ति बसाई आधुनिक
सक्षम भटिन्छन सब प्यारा बन्धु एकता खाज्दै रमाउदै ।।
चितवन धादिङ्ग:-
उदय नन्दका वंश,वाणीविलास लम्जुङ्ग चितीवाट सरेका ।
चेतननाथका छोरा रामराज दाङ्गमै वाट चितवन झरेका।।
घुमिफिरी कृष्ण्मनन्द नुवाकोट दाङ्गमैवाट नैकाप सरेका ।
उमादत्त चतुराले वाट चिसापानी धारा र मोहनप्रसाद सुनखानी नुवाकोट ।
टिका प्रसाद,विष्णुप्रसाद चितवन भित्रि मधेस वसाई सरेका।।
सतानन्द जोसि,दामोदर शर्मा चन्द्रमणि ह्ृदयमणि हरिवंश हेरुज ।
लम्जुङ्ग गोरखा काठमाण्डौ धादिङ्ग हुदै चितवन आए उसै ताका ।
श्री विलाश नुवाकोट मदनपुर दाङ्गमै कालिका स्थान हुदै काठमाण्डौ मैतिदेवि आई ।
सामाखुसिमा झरी यिनैका सन्तान खरखुट्टे कठार चितवनमा वसे कुलायन समाई ।।
कुन्छाकाऔलिशिख्रबाट चित्र वहादुर र श्रीवानीका पद्यम प्रसाद थिए वसाइसरेका ।
त्यस्तै वली सेढाई अनि चैनपुरमा काजीवावू र ४ घर अरु पूर्काङ्गवाट छन् झरेका ।
धादिङ्ग ः-
बेनीघाट,ईराङ्गटार,छेवाङ्ग गजुरीका सेढाई ।
तल्लो महादेवस्थान १। धादिङ्ग बेनीटार ५मा ।।
पूर्णकान्त,चन्द्रमणि उपाध्याय सेढाई गजुरी छेवाङ्गमा ।
तल्लो महादेवस्थानमा मौजा पाई बसेका ।।
उहाँका सन्तान चितवनको भण्डरा,कुमरोजमा ।
कोही छन् सिसनीमा बसेको पनि बुझियो ।।
सतानन्द जोशी र दामोदर शर्मा सेढाई थिए ।
उनैका वंश लम्जुङ्ग गोरखा हदै काठमाण्डौ गए ।
पछि ती वीर्त धादिङ्गमा पाएको वीर्त छोडेर गए ।।
काठमाण्डौ ः-
रेडियाबाट भेट हुने तारा दाई, विद्युतकाे बिष्णु उपध्याय।
भेटनरी डा.हुनुहुन्छ भाेटाहिटि छेउ त्यस्तै सन्तान उहाका।
धादिङ,रसुवा,काभ्रे,लम्जुङ तनहुका बन्धु उत्रतत्र घरबस्तिमा।
रहनेछन् आलिशानल खै कहिले सम्झन्छन् गाउ घरमा ।।
जागिरे बताउछन् बेफुर्सदी छाेरा छाेरी बिच बन्धुत्व देखि।
आशामा के कुन सद्गति फुल्छ र? सम्झ ऋदयका रखि
आशमा माेफसलका मावली ससुराली खुस छन् मन भित्रै।
एकात्मक बन्धुत्व छटपटाउला बिर्सदै , बंंशज छैन मित्रै ।।
अन्य थात थलाेबाट पाल्नुहुन बन्धु हामि पाहुना नै यात्रका।
साचि सम्झिदिनु जन्मभूमि र दुखि पनि सहयात्र हाे सुखका।।
हेरी मातरी घर गारेे टाल स्वागत बन्धुलाई घर गर्न पाउ
यहलिला गरिविमाथि बन्धु संशय हटाउदै बरु सवामा जाउ ।।
कन्चनपुर कैलाली:-
कन्चनपुर त्रिभूवन बस्ती २०१४ सालमा तिलवहादुरका छोरा कृष्ण वहादुर,डिल्लि थिए ।
झक्क वहादुर हमाल पुर्काङ्ग छोडी चितवन मंगलपुर गए त्यस्तै भगनाथ गोरखा छोडी दिए ।
थलप्रसाद आए आठराईको तेह्रथुमवाट कैलाली हसुलइया नयाँ कन्चनपुर वसाई सरेका थिए ।
पाल्पामा पनि चार घर भैरहवामा कुन्छा सिरवानी,दुराडाडाका प्रणनाथका खलक रामप्रसाद गए ।
उनका महेन्द्र शर्मा त चितवन ठूलादाई भैरहवा थिए छोरा नाती उतै तीरमा रहने भए ।
पूर्काङ्गमा उमानिधि,हरिलाल,प्राणनाथ नन्दप्रसाद,नन्दप्रसाद,श्रीदत्त,काशीदत्त,देवीभक्त का सन्तान ।
डा,वैद्य रामप्रसाद सेढाई गएका कोहि त्यहि वसि कोहि छन् अझै चितवन रहेका ।।
पछि पुर्काङ्गका मधिमाईला दाई भारततिय सेना निवृत भई भैरहवाछन् गएका ।
त्यस्तै तनहुका वाईस जघार,रागिनासमा छन् पछि पूर्काङ्गवाट मनिकृष्ण गएका ।
उदयपुर:-
लम्जुङ्गको चिती रागिनास धमिलीकुवा वाट उदयपुर चौदण्डीमा विर्ता पाई यज्ञनिधि सेढाईले ।
कोहि चिती रागिनास धमिलीकुवामा अझैछन् वंश कुलायन अंश बुझि विर्तावालाले ।।
पाचथर:-
रविलाल चक्रप्रसाद तेह्रथुमको होडा कोया खोलाबाट थिए फिदिम गएका ।
श्रीलाल पाचथरको सुभाङ्ग गाविस मा हेर्नु छन् छोरा भतिज अझै रहेका।।
मोरङ- लम्जुङ्गः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद जोशि सेढाई पूर्काड।छोडे
सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सरे
त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर
समथर सर्ब सुविधामा रमे को हेर्छ जन्मथत फेर ।।
मोरङ्ग:-
चन्द्रलालका सन्तान मनहरी ढाकाप्रसाद जीवन तेह्रथुमको सोधन गैरावाट मोरङ्ग पथ्थरी वेलवारी झरेका ।
इश्वरी प्रसाद जोशी तनहूवाट मोरङ्ग विराटनगर वसाई सरेका ।
करुणनिधि लम्जुङ्ग चितीवाट झापा गौरादह महारानी झोडामा थिए विर्ता पाएका।
त्यस्तै राम प्रसाद जोशि थिए विद्यवान पूर्काङ्गवाट मोरङ्ग थिए गएका ।
मोरङ्ग:-
पछि भैरव प्रसाद र सचिव पूर्काङ्गवाट भाmा झरेका।।
छिताराम रघु नित्यनन्द करुणनिधि तारुका रेशमलाल लम्जुङ्गवाट सरेका।शिवलाल तेह्रथुम रविलाल कक्ष्मीप्रसाद श्रीकृष्ण प्रसाद झापा गारामुनी परेका।। चक्रप्रसाद पाचथर फिदिमबाट झरेका प्रेमलाल जयकृष्ण तुङ्गनारायण झापा सरेका।तुलसी प्र मुसे गैरो हुदै झापा बाह्रघरे गौरादह वसाई सरेका।, बलभद्र (सेतु)र कपिलमुनि ईच्छा राम तुलसीराम मुसेगैरोवाट झापा झरेका।टीका राम ।सरनामूर्ति तेह्रथुमवाट,यमनाथ तेह्रथुम,शिवनिधि जयनारायण तेह्रथुमबाट गारामुनी सरेका।।
चन्द्रैलमला मनहरी ढाकाप्रसाद गणेश चैतवारी र विराटपोखरी वाट झापा झरेका।
त्यस्तै कृष्णनन्द जोशी चितीवाट झापा वह्रगरे झरेका।
ताप्लेजुङ्ग:-
प्रेमलाल,जगन्नाथ तेह्रथुम होडा कोयाखोला वाट वसाइ सरेका।
लक्ष्मी प्रसाद,जय नारायण,जगन्नाथ पनि वसाई सरी आउनु भएको ।
ताप्लेजुङ्ग:-
भाई सुमन सेढाई रन्जनी लेख्छन् पूर्वि पहाड ताप्लेजुङ्गबाट ।
सिनाम बसेथे पूर्खा,कोह ीआसम र कोही झापा झरेका ।
अमूक पूर्खा जागिर खान जाँदा उ समय सिनाम बसेका ।
दिपक भाई खोजौ सबै मिली आठराई पूर्खा कसरी पुगेका ।।
तेह्रथुम:-
बालनन्दका सन्तती तेह्रथुम होडाकोयाखोला बाट असाम तिर झरेका ।
पशुपति इन्द्रमुनि तेह्रथुम मुसेगैरो वाट सबै असाम नोकरीले पसेका ।।
जयनन्द गणपती लक्षुमण तेह्रथुमको आठराई कोयाखोला वाट आसम छिरेका।
जगन्नाथ कुलप्रसाद नन्दी तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम हुदै आसाम परेका ।।
तेह्रथुम ःमुख्य सिलाई सेढाईबस्ति:-
श्रीकृष्ण सेढाई गजुरपेडा,गैदुरी पश्चिम नेपाल०चिती० वाट मुसेगैरो तेह्रथुममा बसाई सर्नु र्भको।
त्यस्तै उहाका सन्तान श्रीलाल,बलभद्र,वालनन्द तेह्रथुमको होडा र कोया खोला जानुभएको ।
श्रीदत्त रविलाल हिमलाल श्रीदत्त हिमलाल तेह्रथुमको ह्वाकुमा वंश अद्यावधि हनुहुन्छ।
अग्निधर विष्णुलाल वसाई ताप्लेजुङ्गको सिमनाब मोरङ्गको रजनीमा झर्नु भएको छ।
हरिप्रसाद इलाम धनपनि झापाको शनिश्चरे देविप्रसाद सुरुघ झापा बसाई सर्नु भएको छ ।
पाचथर रविलाल र चक्रप्रसादका सन्तान तेह्रथुमको होडा कोया खोलावाट पचथर फिदिम बसाइृ सर्नु भएको।
श्रीलाल पचथरको सुभाङ्ग अझै बसि रहनु भएको छ।
इलाम भागीरथ स्ठराई सोधनगैरी वाट इलाम झनु भएको कान्छो छोरा त्यहि हुनुहुन्छ।
छविलाल तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम सर्नु भएको।
झापा लम्जुुङ:-
नारणप्रसाद पूर्वि लम्जुङ्गको चितीवाट महारानी झोडा गएका ।
झापा दमक वाह्रगरे अर्को सेढाई चितीवाट थिए झरेका ।
इलाम भागिरथ कान्छो छोरा सहित आठराई सोधन गैरीवाट इलाम सरेका ।
त्यस्तै छविलाल सेढाई तेह्रथुम सोधनगैरीवाट इलाम बाटनै झापा झरेका ।
चिति झापा:-
चितीवाट वसाइ सरेका नारणप्रसादले गौरादह महारानी झोडा।
त्यस्तै जो दमकमा पूर्व चितीवाट नै गएका।।
झापा ः-
पूर्खा राम प्रसाद सेढाई पूर्काङ छाडे जाेकर बाजेलेे।
सन्तान धरै दुई घरवारले बरिए वंशज कृष्ण दाइलेे।।
धानकाे खला व्यवसाय खेतिनै, पछि मधुसुदन पनि।
दाेश्राे घरवारपछि झापा सरे जागिरे सचिव बनि ।।
आठराई ः-
शिक्षक भट हुनु भया ताेक्मे डाडा ताप्लजुड।बस्दा म
हसिला बन्धु सित ०४४सालमा भट भया हाटलमा
उहाँनै बन्धुका आतपातमा लाग्दै हुनुहुन्छ,सन्तितीलाई
सुल्झाउनु हुन्छ एकता भावमा अरु वनिताहरुलाई ।।
हेटौडा : सेढाईको सम्बन्धि खोज :-
लहडीयो मन उसै हेटौडा घुम्ने सेढाई खोजीविनमा लहसियो ।
नगर पालिका हुप्र चौर पिप्ले हटिया हुदै साझमा हेटौडा न.पा. २ शान्तिटोल भेटियो ।
सोधखोज गरि धादिङ्ग छेवाङ्गबाट काठमाण्डौ माता तिर्थ भकुण्डेचौर सेढाई त्यहि भेटियो ।
लामा जुगा हसिलो गोरो सक्कल सफरी सुट चश्माधारी वंशज पद्दम बहादुर चिनियो ।।१।।
अधि जय बहादुर सेढाई छेवाङ्ग धादिङ्ग आई बसेका ।चित्रमाया रिजाल माता तिर्थ संग बिहे घरजम गरि छोरा कुल ब जन्मेका ।।
उसै बखत पाल्पाका भित्रिनीका छोरा रुद्र शमसेरका आठ पहरिया जय बहा भएका ।
कुनै सम्पति उनले नपाई निस्काशित हुदा अंग रक्षकले पनि विर्ता दान दातव्य नपाएका ।।२।।
चन्द्रगिरी पर्वत फेदि मातातिर्थको भकुण्डे चौरमा जय वहादुर थिए कमाई खाई बसेका ।
खेत थिएन कोदो फल्ने पाखोमा किसान उनि पेटभरि पानिका लागि द्दुडा धसेका ।।
उनका सन्तानका केहि दाज्यू भाई अझै पनि छन् धादिङ्ग छेवाङ्गमा सुख दुख सहेका ।
केहि पाखो बारिको कमाई धादिङ्गवाट मकै कोदो कमाई पाउने थिए कुरा जय ब ले कहेका ।।३।।
तेस्रो पुस्तामा कुल क का २ छोरा जेठा रुप बहादुरको ठूलि मैया थापा संग बिहे भएको ।
उस्तै माता तिर्थका बहिनी सावित्रि थापा लाई कान्छो भाई खडक ब लाई कन्यदान गरेका ।।
एकै घरका २ भाईलाई २ बहिनि थापाका छोरी दिई जायदात पेवा रक्षा पनि गरेका ।
रुप ब का २ छोर जेठा हरि ब श्रीमति ले १ छोरी विन्दा जन्माई जीवन विताई रहेका ।। ४।।
साथै कान्छा पद्दम बहा श्रीमति शान्ता पाण्डे सहित हे न पा २ शान्ति टोल जादा मेरो भेट भएका। ।
छोरा बिष्णु बुहारी ज्ञानु पाण्डे मिजासिला रहेछन् नाती श्रीकृष्ण र नातिनि सिमरन मिलि बस्दा भएका ।। यि सबै परिवार पद्दम बहा को यातायात निगमको जागिरे जीवन र कमाईले ०३१ साल देखि बहादु सेढाई लेखे ।
काका बाबु रिसाए नागरिकता खिचि घद्द बर्ष जगिर खाएर जीवन त्यसै चलेको देखे ।।५।।
तेस्रो पुस्ताका खड्क ब माता तिर्थ थिए ४ भाई छोरा हरिशरण उमेश उमक दिनेश नामका । नाति पनाती पनि मातातिर्थका भकुण्डेचौरमा अझै बसि काठमाण्डौ नै दैनिक काममा ।।
सानैमा विछडिएक यस्तै मेरा बन्धु दुरदराजमा वंश कुल परम्परा जात गरिवी संगै पिल्सि बाचेका ।
को हेर्छ मिलौ एकतामा संरक्षण आफै ज्ञान चेतना र प्रविधिमा बाचौ सेढाई बन्धु समाजले समेटिएका ।।६।।
क्रमश:---
अंगिरामृत[अंगिरस सेढाईं सम्बन्धी ] सेढाई
यस खण्डमा सेढाईका जात पुर्खाकाे बारेमा खाेजि गरि राखिएकाे छ।
सुचना दिनु भएकोमा सबै बन्धु जनमा साधुवाद ।
खण्ड २
यो खण्डमा सेढाई जात सम्बन्धमा अकविताहरु राखिएको छ ।अंगिरस बंशि सेढाईले आफनो थातथलो,पुर्खयौली रजनम् बिषेसमा जानकारी हुनेछ। सबै स्थानिय र प्राप्य लेख हुन,यी अन्य र भीन्न अर्थमा नबुझि पिता संस्मरण मात्र बुझिनु उपयुक्त हुनेछ । सं
पाठ १ सेढाई Sedhain
seढाई बिषय सूचि
- सेढाईको वंशावलि
- वंश
- सेढाईको इतिहास
- पुस्ता
- पुस्ता
- पुस्ता बसाई सराई
- नेपालमा छरिएको पुस्ता
- सेढाई स् नेपालमा छरिएका पुस्ता
- sedhain
- सिलाई १, सिलाई २,सिलाई ३
- सिलाई
- १.तथ्यहरु
- सेढाई पूर्खा
- सेढाईका जात संस्कार
- सेढाई, जोशी, शौनक
- सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी १,
- सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी २,
- सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी तागधारी कन्यकुब्जि बाहुन ३,
- परेवाडाँडाका ःसेढाई वंश
- सेढाई एकतासेढाई वंश
- सेढाई र जीवन १,२,३
- अङ्गीरा सेढाई बन्धु समाजको लागि
- सेढाई महिलाहरुले लगाउने नेपाली गहना
- सेढाईहरुका चाडपर्वहरु
- सेढाईका समाज
- सेढाईको संस्कृती
- सेढाईको स्वभाव
- सेढाईका घर बासस्थान
- लम्नुङ्गे गीत १,लम्जुङ्गे गीत २
- परेवाडाडाका सेढाईको वंशावलि
- वंश ःमेरो वंश
- सेढाई Sedhain Gens
- सारसंक्षेप
पाठ १
सेढाई ,कुमाउ नेपाल,सेढाईको वंशावलि वंश
सेढाईको इतिहास पुस्ता पुस्ता बसाई सराई नेपालमा छरिएको पुस्ता हेटौडा चिती खरेलथोक चिती मोरड। लम्जुङ्गः मोरङ्ग मोरङ्ग झापा झापा लम्जु झापा चिति आठराई तेह्रथुम इृलाम तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान ताप्लेजुङ्ग उदयपुर पाचथर भैरहवा नवलपरासी चितवन पूर्काङ्गः चितवन अन्य काठमाण्डौ कन्चनपुर कैलाली सर्लाही नवलपरासि भूताहा पाल्पा तनहू हेटौडा पूर्काङ्ग ः पूर्काङ्ग सुन्दरबजार सेढाई स् नेपालमा छरिएका पुस्ता झापा मोरङ्ग सिलाई कुमाउ नेपाल पुस्ता कन्चनपुर कैलाली चितवन उदयपुर पाचथर मोरङ्ग झापा तेह्रथुम सिलाई सेढाईबस्ति ताप्लेजुङ्ग आदि स्थानमा रहेका छन् ।
१ गोरखा २ लम्जुङ्ग ३ लम्जुङ्गबाट गोरखा धुवाकोट हुदै नुवाकोट दाङ्गमै वसाई सरेका श्री उदय नन्द उपाध्यय सिलाई २ भाई १। नैनदत्त छोरा रामभद्र सूर्यमति ९ नुवाकोट,थानसिङ्ग ९ साविक २ कृष्णनन्द आदि
सेढाई पूर्खा ः-
आङ्गिरसलाई बृहस्पती गुरुका ९ नाम (१।अमरकोष प्रथमखण्ड टीका पेज २३ । ) मा ब्रम्हाका पुत्र(अर्थवाको चेला,आङ्गिराका चेला भारद्धाज,भारद्धाजका चेला )अङ्गिरस ऋषि,र अङ्गिरसका चेला शौनक सबै गुरु शिष्य परम्पराका थिए ।२ आत्मा पुराण पेज ४४३,चमनलाल गौतम ।आगिरस गोत्रगण हरिता, कुतसा, कण्या, रथीतरा,मृद्दुला र बिष्णुबृद्धा मानिएको छ ।
आगिंरस सेढाई कुमाईको मूलगोत्र ३८ (अङ्गिरस गोत्रस्यं आङ्गिस्य वाईरास्पत्य ,औदुम्वरी त्रिप्रवस्य),संख्यामा छ ।गोत्रका थर लेखन सेढाई ९सिंढाई, सिढाई, जोशी,सिलाई,शर्मा(ब्रम्हाको उपाधी),उपाध्याय(ब्रम्हाण,वेद पढाउने गुरु),सेढाञी लेखे । कथनमा कुमाई ब्रम्हाण(कन्यकुब्जी,कुमाउ(टेहरी गढवालबाट)आएका चुरे भावरको सेडा(सेरा) बेसीबाट औरङ्गजेव बादशाहाले जनै लगाउने र उन्का सन्तानलाई दुख दिए । पछि झुलाघाटबाट महाकाली तरी बैतडीको तल्लो ,उपल्लो रोराङ्ग बसे ,पछि नागी मल्लराजाको पालामा डोटीबाट गुजरा नभई बाग्लुङ्ग हुदै लम्जुङ्ग चिति बसाई गएको थिए । उनीहरु ज्योतिष पुरोहित,कृर्षि,जिम्वाली द्धारे(अधिकृत),व्यपार,नोकरी पेशाका थिए ।
मुसलमान शासक औरवजेबको अलिकति पनि दया र समाजभाव रहेन । वस्न टिक्न समस्यले साथमा रहेको सामाल(अन्नपात)लिई महाकालि तरी सैपाल हिमाल काटी सन्तान र वंश खातिर कुमाउका सेढाई मूलपूर्खा उदयनन्द उपाध्याय सेढाईका बुबा९नाम अप्राप्त० बाग्लुङ्ग बाट लम्जुङ्गको चिति,गोर्खा धुवाकोट हुदै नुवाकोट दाङ्गमै जानु भयो। ४। उहाकै खलक काठमाण्डौ नैकाप र काभ्रेपलान्चोक खरेलथर १ बसाई जानु भयो। विःस १७२१ ९शाके १५८६० कुमाउ झिजौडबाट कुमाउ सेडा९सेरा०वेसी यु।पि भारत डोया संर्घषपछि कुलमन्दन शाहको ज्योतिष थिए। लम्जुङ्ग राजाको ज्योतिष भई रागिनास लम्जुङ्ग विर्ता वितलप पाएका थिए ।५ राजिवलोचन जोशी,राजीवलोचन जोशी स्मारक प्रतिष्ठान,डा। ईश्वर वराल,खिल शर्मा, काठमाण्डौ, २०५३।लम्जुङ्ग परेवाडाडाका मुल पूर्खा उमानिधि र तेह्रथुम आठराई कोयाखोला,ढल्केवर,सोधनगैरी वाट अठराई मुलपानी गा.वि.स. मुसैगैरी मूलपूर्खा (मानिए ) चितिमा बसेको देखिन्छ । कर्मदाको चिसो हावा, सनातनी धर्म रक्षा र इतिहास रक्षा देखिन्छ ।पछि यी सेढाईहरुनेपालका तराई झापा,मोरङ्ग,नेपालगंज,नवलपरासी र पहाडका ताप्लेजुङ्ग, तेह्रथुम, सिराहा, दोलखा,काभ्रे,काठमाण्डौ गोरखा,तनहुँ,पाल्पा,हेटौडा,धादिङ्ग आदि २६ जील्लाका ५१गाँउमा बसाई छरिए । ३.सेढाई कुलको वंशावली,सेढाई बन्धु समाज,२०७५
गंगा नदीतट,प्रवाहको उतार चढाव संगै अनआर्य असभ्यताको पराकाष्ठमा कन्नौनका कान्यकुब्जी आर्यजन कुमाईहरु सनातनी धर्म,जनै र सन्तानको रक्षामा थिए । कुमाउ र टेहरीगढवाल भावर प्रदेशको डोयावेसिमा बसोवास र आवादीको दिनचार्य वित्यो । उता सिन्धु सभ्यताका मन्दकिनि सुगन्ध र सितलता उच्छवासले थात वास र गुजरा चलेन। २।खनिया बन्धु समाज,खनिया वंशावली २०७३ ।
Genetic सेढाईहरु
अघि कालमा शाण्डिल्य गोत्रीय पन्तहरू बुझनु अंगिरस गोत्रीय परिवारका पन्त र सेढाईहरुमा नाता सम्वन्ध थिए।
नेपाल राज्य एकीकरण ताका पुरेत्याइँ र सेनाका रूपमा हिँडे बापत जोशि सेढाइले सम्मान बिर्ता दान रागिनाशमा लिए ।।
औलोको डर जागिर रौत आदि प्राप्त गरेका धेरै प्रमाण प्राप्त छन् लेख टिपोटमा शिखर चितिमा गए ।
ब्रिटिश भारत बर्मा इतिहासका पुजारी ज्योतीष पूर्ण पल्टनिय पदमा बफादार सेनाका रूपमा सेढाई रहे ।।।।
कुमाउ गढवाल र डोया राजय विस्तारमा धर्मको रक्षामा मुसलमानवाट जोगिन र जनै बचाउन सबै कुमाई भागि रहे ।
कुमाईहरुको वंशको उद्गम स्थल आदि पूर्खा रहेको रुसमा भोल्गा डन र डेन्युब नदीको मैदानलाई मानिए ।।
उही रुसको दक्षिण भागबाट युरोपको ककेसस पर्वत माला क्यास्पियन सागरको पश्चिमी ब्ल्याक सागरबाट धपाईए ।
पछि इरान हुँदै भारतका पन्जाब कन्नौज र कुमाउँबाट नेपालको झुला घाट तरी महाकालि हुदै भित्रिए ।।।।
खोज्नु त कति कुमाईहरू भारत नेपाल इराक साउदी अरेबिया हुँदै इजराइलसम्म पनि फैलिएका भेटिए ।
सेढाई गौलि चिलुवाल पंन्त पाण्डे खनिया आदि कुमाई सबै पाँच हजार वर्ष यतादेखि अस्तित्वका जनिए ।।
छोरी चेली लेन देन सामाजीक कार्यमा आर्यावर्त कुमाउ क्षेत्रका ब्रम्हाणहरूनै मूलतः कुमाई हुन् भनिए ।
ओलि उप्रेती प्रसाई अरु कुमाईहरू राजनीतिक अस्थिरतामा भारतीय भूमिबाट धर्मको रक्षा गर्न नेपाल प्रवेशले बाचिरहे ।।।।
पुस्ता :-
वि.स.१७२१ शाके १५८६ कुमाउ झिझैड वाट डोया राज्य हुदै नेपाल पसेका ।
पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।।
मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका ।
जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।१
नेपालमा छरिएका पुस्ता :-
पछि उदय नन्द,लक्ष्मी दत्तका पुस्ता नुवाकोट दाङ्गमै हुदै काठमाण्डौ नैकाप सरेका।
पछि राधाकृष्ण र कृष्णनन्दका सन्तान कमलपोखरी रक्तकाली टुसाल डिल्लिवजार झरेका ।।
कोहिभाई लिलानाथ र गगांदत्तका सन्तान अझै छने नुवाको,चतुराले वेलसपुर पाण्डेगाउ रहेका।
मोहन प्रसाद सुनखरी नुवाकोटमा,कोहिछन् नैकाप बसुन्धरा मैतीदेवी ठाउठाउ वाट वास सरेका।। २
उदयनन्द वाग्लुङ्ग चिती लम्जुङ्ग थिए तुलाराम,पद्दमनिधी रपहानन्दन दाङ्गमै नुवाकोट छोडेका ।
काठमाण्डौ नैकाप हुदै पछि सन्तान काभ्रे खरेलथोक गा।वि।स कोलातीमा वसाई सरेका ।
पश्चिम नेपालको गढवाल,नैनिताल,बद्रीनाथ पहाडका स्थायी वासिन्दा थिए वचेका।।
मुसलमानको भारत आक्रमण र व्रम्हाण कान्यकब्जीलाई जनै फयाक्न थालेका ।
जोसी,जैसी,कुमाई भनी ति पण्डितहरुमा ३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहले खेदेका ।।३
ज्यान र जनै बचाउन झुलाघाट तरी वैतडीको सोराङ्गमा थिए सिलाई मल्ल राज देखेका ।
डोटीमा नागी मल्लको पालामा रोजगारी र ज्योतिष गरी पेट पाल्न थिए लम्जुङ्ग पुगेका।।
झुलाघाट तरी वाग्लुङ्ग पर्वत पाङ्गमा ज्योतिष देखाई लम्जुङ्ग रागिनास विर्ता पाई बसेका।
सिलाई थिए पछि सेढाई लेखे औलोको डरमा लम्जुङ्ग चिती कर्मदाछेउमा पूर्खा वितेका ।।४
गोरखा धुवाकोट,रीपथोक,सिस्नेरी वि।स। १८००तिर सर्वनन्द र पुरानन्द चितीवाट वसाइृ सरेका ।
उदय नन्दका सन्तान ्रचिती गोरखा हुदै नुवाकोट नैननन्द,कृष्णनन्द,रामभद दाङ्गमै वेलसपु ,सुर्यमतिझरेका।।
श्रीविलास पाध्य दाङ्गमै नुवकोटमा विर्ता वडहरे,पाचमुरे,रामचे मौजा र तालुकी जिम्वाल बनेका ।
पाएका १ छोरा काभ्रे वसि पुन लम्जुङ्ग चिती पुन फर्केका थिए अरु काभ्रे बसेका ।।५
छोरा छोरी नाती नातीना सोमतिला शिक्षित कुलिन हुन्छर?
सोध खोज वंश कुल परम्परा धानिन्छ सुसंकृत जन्म वित्छ रे ।।
यो त सानो प्रयास हो छुटपुट सेढाई बन्धुलाई समेली पुस्ता ।
नरिसाई सुधारी ज्ञान आभासले बं परम्परा वनो सदा चुस्त ।।६
सेढाई, जोशी, शौनक ,टण्डन थर:-
अङ्गिस सप्तऋषि मध्येका (ब्रम्हाको मुखारविन् बाट उत्पति भएका ऋषि)नेपाल, भारत तथा अन्य देश ,स्थानहरूमा बसोबास गर्ने हिन्दू धर्मावलम्बी ओउम्कार परिवारहरूको एक गोत्र हो । हिन्दू मान्यता अनुशार अङ्गिरस नामका ऋषिलाई यो गोत्रका गोत्र प्रवर्तक मानिन्छ । यिनिहरुको कुलायन पूजा विजय दशमिमा टिका जमरा चढाई गरिदै आएकोमा सबै भाई एकताले हरेक नव बर्ष बैषाखी बुद्धपूर्णिमाको अधिल्लो दिन ,बलि दिई वा नरिवल फूल प्रसाद नैबेद्यले धेरै दाज्यूभाई चेलिवेटि जुटाई गर्न राम्रो हुन्छकी । यो दशैको शुभकामना बन्धु एकता अमर राखि एकैखाले संस्कार कला धर्ममा जाउ । सधा पथ मृत्युको हो बुझ जन नेता कर्म ढाट छल ।हिड्छ विनास कलि ढलपल शुद्ध नेपाली वाचल ।। अविश्वासमा देव अन्धा छन् स्वदेशि कि चुलबुल । हिमाल तिम्रै हो पहाड पर्वत संसार यी तुल फूल ।।१।।
बोझ छैन अनन उव्जाई पुस्ता पुर्खयौली बाच्नलाई। शक्ति त्यहि हो नपुग हेरविचार गरिबि भाई बन्धु हाई ।। हेरिकन भित्रि हृदय शिक्षा देउभिक्षा देव हुन गाई । गोडमेल राष्ट्यिता नेता इश्वर हो बोझ हटाई अन्यायि ।।२।।
बोझगाह्रो हुन्छ त्यहि चयन हो जनसेवा कदरको । पुगिसक्यौ विचमा ज्याथि छर ज्याला हो पाप ,मृत्युको ।।चमकले असभ्यलाई कला संस्कृति हो मार्ग दर्शक, जाति धर्म सुधार समाज नेता इन्साफ बन्छ रक्षक ।।३।।
हेपि पहाड पर्वत रुन्छ खोल्सा र बगरका तीर । भेष भाषा शहरको कातर मन यी वचन भने चतुर ।। उर्ला नयन उनी जव तिम्रो शिप ढाल्छ आखिर । पर्खाइृ स्वागतका मानव शिक्षा गर्लन भू -उर ।।४।।
गोठाले गरिबि छैन सोझा बनिता वाचाल । पर्ख शौखमा शेखि के छ,कुन हो हलचल ।। गाउघर पर्कि तिमिलाई निम्ताउछ छलफल । सेवा मुखमा हैन निरुपेक्ष छेउ पुराने खातिर ।।५।।
सेढा ई :१
आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु। गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु।। एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा। मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ।।१।।
छो्स् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु। नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको।। को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै। जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै।।२।।
नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ। बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ।। सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि। हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि।।३।।
नमान्नु पिर यो टाढा भए चेली बन्धु समाजमा। निशानी हौ वीर सेढाईको छोरी चेलीको सम्मन छ यहा।। चिन्ता र सन्देह हटाउ सबै सेढाईबन्धु एकै हो। विकास र प्रविधिमा जानु यहि सन्देश मिल्छ कुलायनको।।४।।
सिलाई :-
किन यो अज्ञानका पदचाप करुणा शोक आँशु कर्ममा ।
नराख्नु आसक्ति निष्काम भावका आत्मवोध अधर्ममा ।।
निराकार समस्त र परमसत्य जातकर्म कुल परम्परामा ।
सूर्यचन्द्र पृथ्वि वायू आकास भित्रै,जल स्थल छ सत्यमा ।।१।।
साक्षतकार धन ऐश, सुन्दरता र ज्ञानले धर्मी कहिन्छ ।
विरक्त दरिद्र निन्दक नारी पुरुष दुई जातमा यही छ ।।
नित्य ज्ञान रुप रंग रस निराकारमा आफन्त वंश छ ।
सच्चाई सम्बोधनमा पवित्र नैतिक पितापूर्खा आमा चिन्दछ ।। २
आदरणीयहरुमा आक्रमणसँगै प्रतिआक्रमण हुँदैन कडा व्यवहार ।
शिष्टाचार हृदयको कठोरपना अहिंसा उदारतामा बाँच्छ सदाचार ।।
शास्त्र,शस्त्र त्यही हो अग्रज वंश गुरु मातापतिा जन परोपकारी ।
ज्ञान बिज्ञान उही छ भौतिक गुण अध्यात्म दक्षता रहन्छ सकारी ।। ३
आत्म साक्षत्कार त्यही छ जन्म,कमर्, मृत्यु, संस्कार हुन्छ जीवमा ।
साहित्य कला धर्म वेदान्त छ समय, उपयोग मन ईच्छा अमृतमा ।।
भावना, हित पालना प्राप्ती हुन् कल्याणका,बिषय मन,जनमार्गमा ।
परम्परा,धर्म,कर्म पालनाको चैतन्य अधिकार रहन्छ परिवार वशमा ।। ४
अनुरोध के हुन्छ, माग आवश्यक पूर्ति,आय ब्याय कुन प्रशन्नमा ।
विनास रोक्दै विकास र प्रविधि दिन्छ चेतनाले शिक्षा र ज्ञानमा ।।
घमण्ड,विद्वान आत्मा शोक शास्शवत कर्म फल रहदैन प्राप्तीमा ।
भ्रमको अन्त, मनको आशा निर्कौल हलुका अवयव छ शान्तिमा ।। ५
माया चिन्तनको पोको, जालो घमण्ड दम्भको मन छ लालाची ।
नमान सत्य केही छ, संसार जहाँ छौ र रहन्छौ जव छैनौ पापी ।।
अन्नादि शाहकारी पथ्य भोज्य चोख्य तिम्रै,सिलाई जाग,ब्यूझ लागि ।
रोग त्यही छ खानपिन, असन्तोष,लोभ दम्भ त्याग,बन जन राजी ।। ६
तथ्यहरु ः-
गोत्रः अङ्गिरस(ऋषिः अंगीरा),बन्धु ः शुक्र,पदः पडरिया,शाखा ः धुन्धुली शाख अध्धेयी , कुलदेवता ः कालिका,संकाय ः (हिमधुं) हिन्दु, सम्प्रादाय ःब्राम्हण, लेखनः सेढाई ९जोशी, मैनाली, क्षेत्री, खत्रि, शर्मा० वर्ण ः गहुगोरो,पेशा ः कृषि, नोकरी, स्वामी ग्रह ः ९गू,गे,गो,सा,सो,सू,से,वा०शनि, राशि ः कुम्भ,रत्न उपरत्न ः नीलम,जामुनिय,बसोवास ः समथर पहारिलो गाऊ वेशि
प्रवृती ः धार्मिक,उत्पति ः कुमाउ सेडावेसी यु।पि भारत डोया संर्घषपछि कुलमन्दन शाहको ज्योतिष वनि पश्चिम लम्जुङ्गको चिति क्रमस पूर्काङ्ग कुन्छा धादिङ्ग काभ्रे ,बसाई सराई ः तराईका चितवन,झापा,मोरङ्ग,भैरहवा,दाङ्ग आदि
......
लेखन:- सेढाई गाेत्र:अंगिरस,कुलदेवि:- ऐपन सहित कालिका दानेश्वरि(भगवती),कुलदेवता:-नृसिंह(बिष्णुका बैभव),कुलपुजा:-प्रत्येक बर्ष बैषाख नृसिंह चर्तुदशिमा सबै वंश स गाेत्र।चेलिबेटी :- हसिला गहुगाेरा(चाेलि गुन्युधारि),पुरुष:- हसिला(कमिज सुरुवाल ईष्टकाेट),बलिप्रथा:-सेल राेटि फलफुल सहित नरिवल,बाेका,खानपिन:- प्रारङिक,अन्न जल,बस्ति:- हाेचाे समथर गुजरा हुने पवित्र भुमि।धन्यवाद ,सधै शुभसहित रहनु,खुसि जीवन बनाेस।मन मंदिर हाे,मष्ठादेवता(कुल मंदिर स्थान निर्माण)अंगिरस गाेत्रिहरुले बिष्णुकाे बैभव(अवतार)नृसिहलाई हरेक बर्ष बैषाख नृसिहं चर्तुदशिका दिन कुल पुजि अाएकाे देखे नि।मंदिर स्वम् जनकाे धार्मिक एकताकाे जमघट शिला दानेश्वरि भगवती पुजिन्छ त धादिङको घर-स्थल,घाम पानीकाे अाेत उनै नृसिह पुजि नरिवाल,वलिभाग दिने चलन छ,पुर्काङ,सु न पा २ लमजुङको ।चितिकाे महदेव मंन्दिरमा साे मिति १ महिना अगाडि कुलपुजा गरेको सुने,नेपालका तराई भित्री मधेश,अन्य दुरदराजका सेढाई बस्तीमा दशै वा नपुजेकाे २-३ बर्षमा धुप धयार गरेकाे देखे।दाेलखामा पनि कुल मंदिर छ।गाेरखा,जिवनपुरभैरहवा,पाल्पा,नवलपुर,नवलपुर,माततिर्थ,डिल्लबजार,काभ्रे,चितवन,सिराह,माेरङ भारतमा के छ कुन्नि।झापामा बनेकाे छ कि।जे हाेस सेढाई विश्वमा अंगिरस गाेत्रि हाे,कुलपुजा लगायत धर्म संस्कृति रहन सहन चलन,स्वरुप ,कला र गला एक हाे।angirassedhainblogspot.com पढ्नु ,फुर्सदमा भए।
सेढाई अंगिरस गोत्र कन्यकुब्जि कुमाई बाहुनको जात हो ।यो सेढाई थरको ब्रम्हाँण जात नेपालको २६ जील्लाका बिभिन्न दुरदराजका गाउ घरमा बस्दछ । संख्याको हिसाबले न्यून रहे पनि,होचा हसिला गहूगोरा बलिष्ट पुरुष र हसिला फरासिला नारीहरु देखिन्छन् । यि सम्बन्धी बिभिन्न काल,चरणखण्ड,यहा दिईएको छ । यि सेढाई जातको चाडपर्व,१६ संस्कादी कर्म,सेढाईका बस्तिहरु,सेढनईका बा आमा पूर्खा ,मुख्य सेढाई बस्तीहरु,चाडपर्व ,पूजा आजा आरती पनि धेरै शिर्षक हरु समावेश छन्।यहि अनुरुप अंगिरामृत सेढाई जातको लेखन,पुस्तक ब्लग संचालनमा छ ।सोही अनुरुप अंगिरामृत सेढाईको खण्ड अ,खण्ड क देखि खण्ड ज्ञ सम्म प्रस्तुत गरिने छ ।जुन अकविता (करिब २०००)हरु बनाई ल्बगमा लेेेेखन हरि प्रसाद सेढाई ले लिपिबद्द गरि याेगदानमा छ।
सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी :- १
शरण दिनुभयो धरणी,वश कुलले,आमा वावुका स्वधर्मले ।। १
अग्रज कुमाउ गढवालबाट विस्थापन, भारत डोयाराज्यले ।
लखेटी मुसलमानले जैसीजोसी सिलाई झुलाघाट सम्म ।।
तरी महाकाली,ज्यान र जनै बचाए औरवजेब मुसलमान ।
भागी, खान पिन रसोद सिद्धिई हिडि पैदल परिवार जन ।
मनुधरा सापकोटा बलेवा बाग्लुङ्ग बास बसि हिमधःु मन ।।
छेडछाड भाषा विरोध,पहिरनले गरिवी सेढाई बास निर्झर ।
मेलापात,बनबूटोमा दया नभई स्वाभिमान नेपालकी कन ।
दुखमा,सिकी पाङ्गपर्वतमा अर्याल, वास्तोला सित जोतिष ।। २
सुखी श्रीमती हेपिई गरिबीमा अग्रज फौजमा गए मानिस ।
वावु शिरहान्न हिडे नरभूपलकन,छोरा ब्हारी पण्डित बनिए ।।
दिई रागीनास लम्जुङ्गमा मौजा, औलो ज्वारमा बसाई सरिए ।
छानी कर्मदा छेउ लम्जुङ्ग चितीमा पूृर्खा वंश पार्षद् बनिए ।। ३
ब्रम्हका मुखारविन्दका अङ्गिरस ऋषिका विजरे,कुमाई भनिए ।
गोत्र प्रवर पुस्ताले कन्यकब्जि अध्यायन सेढाई बताउछ ऐले ।
शिष्य परम्परा,अङ्गिरा ऋषि धर्म परम्परा हिन्दु ग्रन्थ वेदाङ्गाले ।
पूर्वजका पुण्यात्मान र भाग्य हो, सत्य कलि द्वापर जुग जिये ।। ४
युद्धकला धर्मकर्म पुजा पाठ स्पष्ट बोली,हसिला छोरी चेलीले ।
हसिला गठिला होचाकदका गहुगोरा मृदुभाषी ठटउला् सिलाई ।।
ढाका टोपी र दौरा सुरुवाल कछाडमा ईष्टकोट मयलपोस लाई ।
धराको गृहणी जप तप न्यास ध्यानका गहूगोरा सेढाई चेली ।
धोती चोली गुन्युको गहना सजे,हसिला छोरी नारी चाही ।।
करेसापारी,गाई भैसिबस्तु चरि चरन परेवा हास पंक्षि पाल्ने ।
सानो कमेरो लिपेका घर,तुलसी ऐपनका मठ स्वधर्मि भक्तिले ।। ५
यिनै सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञीमा भनि कुमाई ।
गरिवी थियो बस्ति सरेका,पुजारी ब्रम्हँका बोल्थे बाक् घुमाई ।।
पछि हेय भावमा तल्लो जात भनि,पण्डितहरुको यज्ञ कर्मादीमा ।
कन्यकब्जि बाहुन,आदिवासी नेपाली हिन्दु सम्प्रादय सबै सेढाईमा ।। ६
सिलाई । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी :२
कस्को विजक थिए, कुन ज्ञान म पाऊ ।
अन्धकारमै उदरको अन्धो छु ज्ञानमा जाऊ ।।
खोलिदिए प्रकास,नमन सदिच्छा चैतन्यले ।
शरण दिनुभयो धरणी वश कुल आमा वावु स्वधर्मले ।। १
अग्रज कुमाउ गढवालको डोया राज्यको हिन्दुस्थान ।
लखेटी मुसलमानले जैसीजोसी सिलाई झुलाघाट सम्म ।।
मनुधरा सापकोटा बलेवा बाग्लुङ्ग हिमधु नेपालकी ।
सिकी पाङ्गपर्वतमा अर्याल, वास्तोला सित जोतिष ।।२
सखी श्रीमती हेपिई गरिबीमा अग्रज फौजमा गए ।
ववु शिरहान हिडेनरभूपलकना छोरो पण्डित बनिए ।।
दिई रागीनास लम्जुङ्गमा मौजा, औलो ज्वारमा परिए।
छानी कर्मदा छेउ चितीमा पूृर्खा वंश पार्षद् बनिए ।।३
ब्रम्हका मुखारविन्दका आङ्गरस ऋषिका विजरे।
गोत्र प्रवर प्रस्ता अध्यायन सेढाई बताउछ हे ।
शिष्य परम्परा, अङ्गिरा ऋषि धर्म परम्परा हिन्दु ग्रन्थले ।
पुण्यत्मान र भाग्य हो सत्य कलि द्वापर जुग जिये।।४
युद्धकला धर्मकर्म पुजा पाठ स्पष्ट बोली ।
हसिला गठिला होचाकदका गहुगोरा सिलाई ।।
दौरा सुरुवाल कछाडमा ईष्टकोट मयलपोस लाई ।
धोती चोली गुन्युको गहना सजे माथी नारी चाही ।।५
सेढाई।सिलाई।सेडायी :
किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ा।
रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।
घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा ।
टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।।
कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण ।
जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।।
धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण ।
वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।।
रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति ।
काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।।
द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति ।
रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।।
जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति ।
मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।।५।।
सेढाई।सिलाई।सेडायी(कान्य कुव्जि ब्रम्हाण्,तागधारी,कुमाई):
निर्वा्सित भए कुमाउ गढवालबाट ।
जनै र धर्म रक्षा गर्न मुसलमानले लखेटदा।
।डोया राज्य त्यागि महाकालि झुलाघाट तरे
।भागि वाग्लुङ्ग पर्वत हुदै कर्मदा छेउ लम्जुङ्ग चितिमा बसाई सरे।।१।।
किर्ति कटु सिप अनुभव लिपि पढाई सिकाउद ।
रोई मर्छन विज्ञान विकट ज्ञान त्यो झुकाउदा ।।
घायल शिर,चुरा पोते गोलि मनको छोडिदा ।
टुङ्गाई कटुवोलि धर्ति भेषभुसाले चेलि सजिदा ।।२।।
कसि पटुका भोकमा गरिवी ,कन्दमूल भ्रमण ।
जडीबुटी चपाई गाउघरमा धर्ने शिरमा चन्दन ।।
धर्ति र भेषभुसाले सजिने नेपाली गर्छन् कर्मण ।
वैर सामु झुक्दैन शिर छाति यि पोटिला नारी पुरुष र नव यौवना ।।३।।
रुदीनन् आमा यस धरतीमा सुरक्षेत्र का खर्क सजाई अति ।
काखि च्यापि एकता ,विष बमनलाई फुलाउछ जडिबुटि ।।
द्धार उनै इशको बक्ष्यस्थल हरितकण च्यातिएका कति ।
रगत पसिना किर्ति नाटक बनि बर्षा रुवाउछ अति ।।४।।
जानी सकल प्रमाद कृषिमा चन्द्र चादनि अति ।
मिटाई थकाई प्रगकिो प्रमाद समेटछ यो सेढाई जाती ।
हसिला छोरी चेली मोटिला गहुगोरा।
छरिए नेपालभरी पण्डित्याई सेना र जागिर खातिर।।५।।
अन्त
सेढाई जात र वंश :-
लम्जुङ्ग परेवाडाडा वडा नं ५,६
१.रामप्रसाद(भूमिनन्दका वाउं) भूमिनन्द(भरत,जीवन,शिव)माईला साईला(भैरव,चन्द्रकान्त) रामचन्द( डा.राजु)
२.क.पद्दमादत्तका वाउ(लोकराज,कृष्ण,रामेश्वर रमेश,बाबूलाल,५छाेरि) ख. श्रीभक्त(जेटिए,गणेश,केदार) ग. वस्ताज(पशुपति,हेरम्व,हरिश्चन्द्र,रामचन्द्र ,२ स्त्रि,३ छाेरि) घ.....।टिका ड.(कमलीका बुवा
३. गौरिकान्त देविदत्त क.ऋषिराम अ.यज्ञप्रसाद(बुद्धि)उद्दव,उद्धिव(शिव )शाैजन(हरि)डा.मिलन सुमन(सू र्य) र्किरण प्रकास(टीका) रामकृष्ण,कान्छाेे (विनोद) स्मृति र स्मरण आ.तुलसि प्रसाद(बिष्णुकान्त गोपाल नारायण ईन्द्र,गाेविन्द)। रामदत्त ग.पूर्णदत्त(मधुसुधन कृष्ण राम) घ. रेशमीराज (गिरि राज)बिनाेद,डा.अरुण,कालु,छाेरि रजनि,(रामचन्द्र ) रमिला ड. शिवलाल(मनिकृष्ण २ छाेरन १ छाेरि(रामकृष्ण)सूृर्य(हरिकृष्ण ) छाेरा १श्रीकृष्ण(उपेन्द्र,रविन्द्र,बिमला) गोविन्द(महेन्द्र,नानि)
४.जम्दार साईला वा बुवा क.मदन(दिनेश प्रकास) बाबूराम खुसिराम यी एकै पुस्ता हुन ।
सेढाई र बाबु आमा बाचेको गाउ ठाउ
सेढाई एकता :-
फोटोमा मेरा बन्धु अति सुन्दर अनि रामौ।
सायद भेटमा पनि हुन्छन चहकिला मित्र हामौ।।
घुम्दै आउनु न अंगिरा बन्धु म पनि चितवनमा छु है।।
सेढाई वंश परम्परा जाती एकै हो फरक छैन।।।ज्ञ
बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्व९संमत ।
छैन शङ्कर को नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।।
गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा स्थिति उलङ्घन ।
बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।।
दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी ।
रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।।
कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति ।
अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।।
छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ ।
प्रकृतीमा उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।।
ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फलाधिक ।
गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजना–दिक ।।
टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित ।
बोलने को अँध्यारोमा महा–त्मा जुन्किरीसित ।।
सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति ।
घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा ।
एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।।
जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर ।
जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।।
हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक ।
कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।।
गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी ।
कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।।
योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ ।
कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।।
उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर ।
फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।।
मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति ।
बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।।
धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दुखजनलमा ।
मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।।
सारा सार लिई कन्था छोडी९दिन्छ गुणी जन ।
रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन ।
सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस ।
श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।।
मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ ।
दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।
दुस्ख मा नआत्तिनु , सुख मा नमात्तिनु१
सधै भरी हासेरै जीवन जिउनु,
सामाजिक मान मर्यदा अनि इज्जत को राम्रो ख्याल राख्नु।
अनय को बिरुद्ध लड्नु ,
एउटा कर्मठ र निष्ठाबान ब्याक्तित्व बन्न सिक्नु,
शोषक र सामन्ती बिरुद्ध आवज उठाउनु।
अन्न्या गर्ने गर्ने भन्दा अन्या सहने दोसि हो यो कुरा नभुल्नु।
राम्रा कुरा अनुसरन गर्नु, नराम्रा त्यागिदिनु।
सेढाई र जीवन :-
नौला वालगोपाल छन् उदयमान् प्यारा कलिला मुना । कोमल छन् रंग अरुणी सरी यिनी झरना सरि कामना ।। डुलि फिरन्ते हिन्दुकुशका हिमधु जोशि सिलायी बुलन्दर । नेता अभिनेता लडाईका पूजा आराधाना शिवको परि भर ।।१।। सुन्दर घर जहान जोश जाघरका अल्मोडा डोया हुदै । तरे जनै र मर्नवाट जोगिन झुलाघाट महाकालि रुदै ।। साथमा नानाभुना लिएर पश्चिम पहाड बाग्लुङ्ग पर्वत। जोतिष हेरि पाङ्गवाट निराश निमुखा पुगे पुजारी गोरखा तक ।।२।। जोश जाघर देखि मुसालमानले खेदे भारत देखि दरौदी । तरी मौजा पाए वीर महल शरदमा रागिनास टार र चिती ।। निशाहय विमुखा हस्तिका घरजहान कृर्षि गुजार । थेग्न गाह्रो भयो चेलि घर आगन परप्रा संस्कार र भिन्न भए टुहुरिला।।३।। न छ शान्ति चैन दिलमा राजी रोटीको ढवाङ्ग वज्दछ । नवज्ने विगुल समान कालभैरव र अंगिराका सन्तान दोषि निर्दयी चुसि मार्दछ ।। वंश पूर्खा कुल पुराना लौह वनाई लादिने राजनिति। घृणित र सातपुस्ता दुष्टमा श्रम मारि विते सेढाञ्ी जाती ।।४।। कुन नौलो थियो रुख विरुवा खनिज खाद्दन्न पृथ्वि । चन्द्र सूर्य थिए पुराना नभ आकार जल श्रृष्टि कथि ।। नासि कृतध्न स्वाठ हो कुन विकास प्रविधि र उन्नती ।अंगिराका मुखाबाणिका ल्किष्ट सृजना हौ नमारे सेढाईको अव गति ।।५।। जुठो वार्ने छारा बुहारीलाई माता पिताको १ बर्ष बार्नु । पत्निको पतिलाई,पतिको पत्नि पनि सोहि बिधानमा बस्नु ।। सगोत्रि १३ दिन पुस्ता अनुसार पूस्तौनी दिनमा वार्नु । कन्यदान दिने ५ दिन र क्रियापुत्रि ४५ दिनमा चोखो रहनु ।।६।। नहुशका धेरै रानिमा वाट सन्तान नभएपछि शाक थियो पुत्रको । पति मर्नवाट रोकि राजाको राज्य कान्छि रानिवाट सुकुति अज्ञात नामको ।।सूर्यवंशि राजाका सन्तान सौताले बिष खुवाई मारिदिएछन् ।शुष्क काष्ठ समान बच्चा जिलाई अगिराले राज्य चल्ने बनाएछन।।७।। ज्ञान भक्ति इशका त्रिगुणमीका साक्षत ब्रम्हा मुखाविन्दका सन्तान सेढाई तिमि । अहिसा राज्य द्रोह मन बचन कर्मले सेवा नगर्न मर्न परेपनि ।। त्यस्तै गृहणि छोरी चेलि बसुधा ज्ञान कौसल सिपका निपूर्ण । कतै दुख बल्झे पनि नहार्नु हिम्मतपूजा धर्म हो,नहोस अजिर्ण ।।८।।
सेढाई र जीवन :-
के यो रंग भरयो अरे प्रकृतीले उव्ज्यो तुवालो किन । प्रफूलित लता लहरा, धरामा सागर बनायौ किन ।।भोका पेटमा कसेर पटुकी आमा, फेरी बनायौ किन । लाखौ वोल अवोल टुहुरिला माथि गरिबि बजायौ किन ।।१।। शेषि तिम्रा अनेक दम्भ प्राण अल्पायो हिसांले ।भाई वान्धव फूटाई नेपाली रुवायौ विनाश र भिक्षाले ।। कति कल कारखाना उद्योग स्वाधिन कृपाले । जन पहरा भिर उनै प्रचार प्रसार तिम्रो घृष्टले ।।२।।
अङ्गीरा सेढाई बन्धु समाजको लागि :१
हे माता करुणामयी,विणा र पुस्तक साथमा लिई
हंसवाहनी हौ दृष्टि दिनुहोस् ,विद्याको दानै दिई ।।
पङ्गितपढि दिनु खोज तथ्य फरक भए बन्धुले सुधारी
सत्य भिन्न भए लेखि दिनु एकताले भाव यो विचारी ।।
जन्मी झापाका सेढाई दाजुभाई दिदिबहिनीले यज्ञमा ।
रचाए सेढाई बन्धु समाजको नाम बन्धुत्व एकतामा ।।
आङ्गीरा सेढाई बन्धु समाज : २
म संग ,कुन इष्ट कुन पराई जन्मका।
भेटे छोरा छोरी भएका।।
त्यस्तै पूर्वज दुरदराजमाका आसमा रहेका।
विकास सिको प्रविधि पर्खि बसेका।।१।।
दिन्छकी दिप ज्योति संस्था यो जन्मिई।
ल्याउछकी एकतामा सब वन्धु भाव गराई।।
बरु दिन्छकी शिक्षा चेतना सेढाईका घर।।
म भन्छु आमा बाबु दिदि दाज्यु हरभरा।।२।।
समाज विखण्डनमा नलागि दशै तिहार कुल मान्नु
बिकास घरगाँउमै छ विह्ल बनि पछौटे नठान्नु
जव घाम उदाउछ पहारिलोमा घर बनाउनु
अस्त सूर्यलाई पछाउदै सूर्य पर्खदै विश्राम गर्नु ।।
लम्जुङ्गेलाई वधाई र सम्झना छ।
गाउठाउको विकासमा दिने योगदानलाई।
अरुलाई पनि अवसर खोज्नु होला।धन्यवाद।
कहिलेकाहि सेढाई कुमाई वहुनको पनि सम्झना गरौ।
आफनो अर्को नभन्ने सीलाई बन्धुहरु।
गाउघर बाट नव्यूझेका आशातितहरु।।
एकाताले बाधेर श्रम सिप फैलाउ यहा।
मिलेर छरिएकालाई ल्याउन पाईन्छ जहाँ।।१।।
छो्स् चेली नाता वंशजका रक्त जन्महरु।
नाता मिलाई सबै गोलवन्ध हो सेढाईको।।
को के होईन जन्म र वंश र रगत एउटै।
जन्म कला धर्म संस्कृती जात फेरीएनी एकै।।२।।
नर र नारीमा जन्म एकै हो सृष्टि फरक छ।
बाबुआमा एकै भिन्न होईन गुनासो व्यार्थ छ।।
सके भलो गरी आमा बाबु जस्ले सेवा गरे पनि।
हुर्कन्छ सेढाई धर्म निरुपेक्ष वन्छ सापेक्ष पनि।।३।।
झापावाट जन्मि सेढाई बन्धु समाजको।
न्वारन हुदा समेत व्यवस्थित बन्दै अघि परेको।।
खै के हुन्छ घर गाउमा सिको प्रविधिको।
कुन स्थान मानमा चल्छ जवानी सेढाईको।।३।।
विकास सबैले भाई बन्धु चेलीमा सिकाउनु।
बोली भाष भेष रिस डाहा हटाउनु।।
जहा गए पनि सहयोगी बनिनु बन्धुको घर।
यहि कुल धर्म संस्कारमा सेढाई बन्धु पर।।४।।
सेढाईहरुका चाडपर्वहरु ः-
बैशाख १ गते नयाँवर्ष माता तिर्थ औसी बुद्ध जयन्ति कुलायन पुजा ।
गोरिल पुजा आईतवारे देवी पूजा आषाढ १५ श्रावण १ संक्रान्ति पर्व ।।
नागपञ्चमी जनैपूणर््िामा कुशेऔसी श्रीकृष्ण जन्माष्टमी भिन्न तिथिहरु ।
हरितालिका तीज दशै तिहार बाला चतुर्दशी वायू पुजा एकादशी ब्रत ।।
१५ पुष माघे सक्तान्ती चत्रै दशै फागुपूणिमा भङ्गेर पूजा देवीपूजा ।
दशै तिहार हिन्दुका देवि देवता ब्रम्हा विष्णु महेश्वर स्थानी कुलपुजा ।।
शुद्धि घर,स्नानादी,नारीले बास लिपपोत ऐपनादीमा सोह्रसंस्कार मान्नु ।
शस्त्र,वेद पुराण उपनीषद शास्त्र,पशु,जीव जगत समभाव चरअचर जान्नु ।।
गहना नेपाली गहना:-
अौलामा औंठी,उनी कानपाशा,कमरबन्द,चुरा,झुम्का,ढुंग्री,तिलहरी ।
नाकमा नत्थी,।नौगेडी,पाउजुरपाउजेव,पोते,बाला,बुलाँकी,मंगलसूत्र ।।
मंगलसुत्र,सिक्रि,नौगेडी,हार लगाई चोलो गून्युमा पटुकी ।
सारी,ब्लाउज ,सर्ट पाईन्ट लेङ्गा,कूर्ता सुरुवाल पछौरा ओढेकी ।।
शिरफूल,शिरबिन्दू,सिलमुन्द्री,हार नेपाली समाजको स्त्री गहना छ ।
उस्तै जात,धर्म संस्कार,पर्व उत्सव र कार्यालयमा लगाईन्छ ।।
घर गाउ,खेतीपाती,चरीचरन कर्ममा पेशाको नेपाली हुन्छ ।
घडी,लत्ता कपडा लगाई मन सफा नारी पुरुपको जब बन्छ ।।
दौरा सुरुवाल कम्मर पटुकी ईष्टकोट वा कमेज सुरुवाल ।
कम्मरमा खुकुरी,खुर्पेटो लगौटी धरो कट्टु कछाड पहिरान ।।
लुंगि,धोती टोपी गादो औठी टाई चश्मा सफा चट आनान ।
सर्ट पाईन्ट,गलबन्धि जुहारीकोट र कोटपाईन्टमा नेपाली पुरुष ।।
सेढाई महिलाहरुले लगाउने नेपाली गहना:-
औंठी,कानपाशा,कमरबन्द,चुरा,झुम्का,ढुंग्री,तिलहरी,नत्थी,नौगेडी ।
पाउजुर पाउजेव,पोते,बाला,बुलाँकी,मंगलसूत्र,शिरफूल,शिरबिन्दू ।।
सिलमुन्द्री,हार,जन्तर ,वाला कल्लि र सिक्रि मुख्य भेटिए ।
हिजो आजा हार ,जन्तर महङ्गा र अरुलाई देखाउने सिक्रि छ ।।
विविध कानपासाहरु भित्रिने र कलि वसेको सुनमा भागदौड छ ।
सो आवश्यक छैन ।सेढाईको थर लेखनमा बिविधता रहेको हुन्छ ।।
२९४५को सेढाई बन्धु भेलाले सेढाई थर लेख्ने निर्णय भएको तथ्य छ ।
यद्दपी खत्रि,केसि,जेशि,उपाध्यायहरु सेढाई लेख्दैनन,यहि भेटिन्छ ।।
सेढाई जात संस्कार ः-
बताउनु त कुन प्रकार प्रजाहरुको सृष्टि भयो सर्वश्रेष्ठ देव कुन ।
आस्तिकले गणेशको आविर्भाव कसरी भयोकिन मानवशास्त्र भनिन्छ जुन।
मानवशास्त्र वा मानवको विज्ञान अर्थ मनुष्य वा मानिस जनाईन्छ।
यस शास्त्रकोले व्यवस्थित मानवसम्बन्धी विज्ञान भन्ने यि एकै हुन ।।१।।
सेढाईका समाजः-
अफावाहमा तैरन्छ फैलन्छ समाज प्रतिपाद भए जन्ममा।
भताभुङ्ग छ चरित्र अनैतिक पाल्छ समाजमा।।
मूर्खता समयमा दण्डित जडतत्व स्वार्थी समाज।
हित चिताएर अहित कण्टक विष मथन गर्छ समाज।।१
रुप वानी व्योहोरामा विनोद प्रिय स्नेह जाग्छ समाज।
अनिष्टमा विशिष्टि हुदै सादगीपन त्याग्छ समाज।।
मानसिकता र विरक्ति सहेली मार्दे रहस्यमय छ समाज।
चम्किला आश्चर्यमानि सधै धैर्य गुमाउदै वेहोसि छ समाज।।२
पश्चतापको प्रतिष्ठा र तनाव पचाउछ तत्क्षणमा समाज।
आरिस उराठ र म विच छचल्किएर तैरन्छ समाज।।
चाल ढालमा मित्था पचाएर अघाउछ समाज।
वंशज निरिह बनाउदै गरिवी र रोगमा वहलाउछ समाज।।३
मानसिक तनाव प्राणिलाई थुपर्दे वाक्यमा गम्भिर छ समाज।
वितृष्णले सभ्यता र मृत्यु शैय पछाउदै सगै मर्छ समाज।।
दयनिय पक्षघात पारदर्शि नवनि प्रयत्नमा रम्छ समाज।
बलियोको ओठ हठ कानुन मान्दै आवाजविहिन कैद समाज।।४
प्रकृतीको भोग र सुखमा न्याय नदिई वाधा वचन समाज।
अर्थको अन्याय शिर नुहाउदै कानुनत विच्छेद बन्छ समाज।।
भावनाको मिठो फल शरिर र मनवाटै व्यक्तिगत ठान्छ समाज।
आखामा टाटोपारी निसृत अवरोधको थिचोमिचो हेर्छ समाज।।५
अभिव्यक्तिलाई कहानी बनाउदै धूर्त ढोगी र स्वार्थ पाल्छ समाज।
फेद टुप्पो भाष ज्ञान हेरी राय नवुझि निष्फलमा मर्छ समाज।।
अल्पभाष्यता गम्भिर चेहरा सोझोपन भलाद्दमीविच पर्छ समाज।
विशवास र यथार्थता लुकाउदै बलियोको हतियार हो समाज।।६
सेढाईको संस्कृती:-
मानि एकै बैषखि पूणिमा पुजन कुलयान एकता ।
नेपालै राज्यबासि सेढाईले एकै संस्कृतिक समता ।।
दशैमा ठूलाबाट सानामा फूल प्रसाद टिका जमरा ।
दशामि देखि पूर्णिमा सम्म दशैको मांस मद्यपान दुर ।।
दशै नवदुर्गा पुजौ गच्छेको दान दक्षिण दिई दुर्गाकवच ।
भरसक अप्रिय नबोलौ त्यागि आडम्वर घरपरिवार सच ।।
बलि दिनेले दिनु नदिनेले सुधारी सेल पाकवान हरघर ।
सफा त्रयाखु रंगिविरगिं अक्षता सुहाउने टिका सदावाहर ।।
हुनेखानेले हुदा खाने भनि बन्धु भाव हेयले नहेर्नु ।
धन ज्यानको नोक्सान होला ऋणले कवै नबेहोर्नु ।।
सुबुद्धि र सदमार्गमा दुर्गा भवानी देवीलाई अर्पनु ।
नारी बिदुषी हरघर भावातित भई खुसले सप्रनु ।।
अन्य चाड संस्कार तिहार जन्म बिहे मृत्यु आदि ।
सनातन् नै बनिनु बन्धु हितमा मन बचन ईत्यादी ।।
जागिरेले जागीर लगाई दिनु अन्यले त यथागच्छेले ।
समाली सोध खोज वनी लिनु अरु फरासिलो पनले ।।
सेढाईको स्वभाव ः-
आफना भएका लुगा गर गहना लहनामा सेढाई।।
सभाका अनुयायी भद्र नरम शिपालु बस्छन रमाई ।।।।
नलिई अल्छिपना र निद्रा तन्द्र त्याग्ने जागा हरदम।।
नरिसाउने निडर त्यागि जुम्सोपना धनले हरघर ।।
विद्यामा पुरा धनले विपु वानि फूत्र्तिपनाका रहँदा।।
अर्काको लहलहै त्यागि स्वजनले चौतरीमा वसदा।।।।
सर्ट पाईन्ट टाई सुटमा पहिरनले छोरा छोरी छाँटिदा।।
गुन्यु चोली लुगी चौबन्दि स्विटरले गृहणि नै रहदा ।।
अमिलो पिरो सदा शाहाकारी भोजले भात ढिडो खाँदा।।
सुकाएको साग गेडागुडी तेलहन र दलहन उब्जाउदा ।।।।
बनिन्छ नरिसाई स्वस्फूर्त स्थानिय गित गुनगुनाउदा।।
कमाई न्यून वा छरप्रष्ट भए रहे गृहस्थश्रम रमाउदा ।।
बनाई एकताले शिक्षा स्वास्थ्य खाना धर्म संस्कृती।।
मनाई चाड थानी मानि हिमधुः गोरा बनिता आकृती।।।।
अरुमा मनमा नविझने बाणि उद्योग धन्दैका कृती।।
केहि छैन नरमीपना बाहेक सेढाईमा अरु छ सृष्टि ।।
सके पर हितगर्ने नसके चुपमा बसिने पद्धती।।
घुम सेढाई गाउ घर विचार स्वजन सरसर्ति ।।।
भाई बन्धुत्वमा केहि समय खर्चनु नहेर क्वाकर्ति।।।
आश्रय विहिन आश्रयमा राख छ बुझ त्यो कुति ।।
सेढाईका घर बासस्थान ः-
सानो झुपडी किन नहोस ऐपानादीको भित्तेचित्रले सजिएको ।
माथि कमेरे सेतो माटो तल अर्धकक्ष पोती देवदेवी पुजिएको ।।
आँगन छेउमा तुलसी मठ,पुजाले सुगन्धित,पूजाकोठा भिन्न रहेको ।
भित्र ओभानो चुलो शिरमा,भण्डार र अगेनो पारी छ गाउःघर त्यो ।। १
सिरान तलामा मकै,बिचमा धानभकारी,अन्न बिजले हन्न भरी ।
नुनको ढाकर लिस्नो छेउ,मुनि रोचा गाग्री जलले भरी वरीपरि ।।
खाना खाने मुलिको थाल चुलो आमा,चेली शुद्धिले भातभान्छामा ।
परिवार जुटी मुलाका चाना,गुन्द्रुक,तान्द्रे कर्रकालो सागसब्जिमा ।। २
धनसार छ,छेउमा तल गाई बस्तु बाख्रा पशु,घाँस पराल आदि ।
आमा बुबा गाई भैसि दुहने सर्र सर्र,बिहानै मोही घर्व्घवार पारी ।।
परेवा आगनमा चारो टिपि,टाडमा पर्सि,पिडालु,मकै थाक्रो समेली ।
टौवामा पराल,बुलखि छुचिं आमा,कुमाई भने गाउ समाज बहेली ।। ३
जात्रा पर्वमा पण्डित बोलाई शुद्धि कर्म संस्कादी,चोखो रित छ भिन्न ।
के बोल्छ बिज्ञान,कला संस्कृती त ज्ञानले सेढाई ब्रम्हाण हो,चिन ।।
बेसिको गोठमा हलगोरु,गाई ,पाडा पाडी चरिचरन चरेर मोटिला ।
कृषि प्रमाद सेढाई पुरुष र नारी खाई लाग्दा,ठट्यौला,चेली रसिला ।। ४
सारसंक्षेप :-
गरी पत्रचार घरघर भेट जाग्रत सेढाई बन्धु ।
खोजी छरिएको पूजि एकिकृत योजना सिन्धु । ।
अंगिरा बिकास बैंक खोलौ हर कृषक शेयरले ।
जागिरे,व्यवसायि,रोजगारी बिदेशि आय आर्जनले ।।
एक शेयर हजारको सयौ शेयर जागिरे भरुन ।
सामाजिक लेनदेन संस्कार विना सेढाई नमरुन । ।
हरेक जिल्लाबाट बचत शेयरमा आजै देखि गरु ।
हुदा खाने र हुनेखाने सेढाई सबैले एकता धरौ ।।
डाक्टर बन्धुले औषधी सेवा बैक मार्फत गरौ ।
प्रविधिक सबले इन्जिनियर कृषि व्यवसाय धरौ । ।
उन्नत कृषिले प्रमाद अन्नादी फलफूल झपकाउ ।
खोला बाट विद्युत,सौर्य उर्जाले विज्ञापन घन्काउ ।।
नाङ्गा पोटिला पैतला कठिन यात्रा विमुक्ति सुझाउ ।
गोरा हसिमुख खाना गास बास परिपूर्ण अर्थले रमाउ । ।
नालेबेली नौटकिं हैन रिस राग शरिरका किटाणु मारौ ।
योगाभ्यास नियमित आहारा घरमै छ बुझेकाले बुझाउ ।।
खोलेका स्कूललाई क्याम्पस,पेशालाई पुष्टाई ।
कृषक न्यून आयामा घरघर रोजगारी पुराई । ।
व्यवसायिलाई ऋण धनमा अरु सवक सिकाई ।
एकल परिवार पिछडा परिवार लगौ समाई ।।
लम्नुङ्गे गीत.......१
भाका मस्याङ्गदी सललल।।।।। लम्नुङ्ग जील्ला नेपालको हो किल्ला।
गीत जोडे नहुनु है जीलला। लम्नुङ्ग जील्लामा, विकासको लहर छ मेरो जन्म किल्लामा ।।।।।।।।।।।१
अर्चल वोट बाहुन डाडामा २ घर वानई जादैन भाडामा ।वाझखेत९लेतेफाट० झर । वाग्लुङ्गपानी वाक्लै छन् घर ।।।।।।२
वेशिसहर चिजविज महङ्गो शहर सदरमुकाम २ ९भलायखर्क भात्र्तेको छेउछाउ० भोजे जादा चिसो छ त्योठाउ । भोर्लेटारमा, मानिसको वस्ति छ मालिका वेसि र टारमा।।।।।३ भोडेवडार झरेकी पाचोके सानी।२ भुजुङ्गजादा भुलभुले तर्छ नी। विचौरगाउमा, विकास जादै हुदैछ विस्तारै ठाउठाउमा।।।।।४
चर्कतिर्थ टिमुरे नजिकै अल्कटार।।।।।।२ चेपेतिर गोरखाको सिमाना वारकोपार। चण्डिस्थानमा, मनिस व्यस्तै थिए मकैडाडामा।।।।।।५
चन्द्रेश्वर चितिी र तिलाहार ।।।२ लाउला माया जातभात मिलारा । धमिलीकूवामा, एकादशी फूल तारौला एकादशीमा ।।।५
ढोडेनी फलेनी रमाइला पाचोके ।।२ मानिसहरु वस्दछन प्रसस्त । दुधपोखरी, तिर्थ जाउला हामी जनै मन्तरी।।।।।।।।।।।७
दुराडा कुन्छ लम्नुङ्गको शिक्षित ठाउ ।।।।।२
फलेनी ढोडेनी गौडाको उच्च ठाउ। कोल्किवेसिमा, गाउशहर कलिका जाउला चैते दशैमा।।।।।।।।।८
धनपोखरा प्रख्यात त्यो घले गाउ।।।।।२
राडी पाखी कला धर्म संकृती वाचेको ठाउ । घेर्मु गिलङ्गमा, वाचिन्छ भेडा महुरी खेती वाली चरीचरनमा।।।।।।।।।।।।।।।९
हिलेटक्सार नजिकै इलमपोखरी।।।।।२ त्यस्कै छेउमा पर्छ है ओखरी । इशानेश्वर, करपुटार गणेशथान मालिका मुन्तिर ।।।१०
जीता जादा उकालो ओरालो।।।२ स्वामी भन्ज्या तान्द्रङ्ग टक्सार छ रमाइलो। विद्युत उत्पादन छ लम्जुङ्गमा, त्याहा पुग्दा हुन्छ थाकेनी फूमान।।।।।।११ सदरमुकाम पुरानो कुन्छा गाम।२ परेवाडाडा हाडेटार तनहु छेवैका ठूला गाम। देविथानमा, हाउपानी रपातल छेवैको शितलमा हुन्छ हाम्रोभेट।।।।।।।।।।।।।।।।१२
नाउरुङ्ग नेटा पाचोके गाउमा।।।।२ भात मिठो पाइदैन त्यो ठाउमा। परेवाडाडामा, जन्मे हुर्के ६० घर सेढाई छन् त्यो ठाउमा।।।।।।।।१३
पसगाउको घलेदाई झरेर ओराली।२ पुरान कोट स्कूल छेउमै लाकुरी चौतारी। खजेदुराले राजा ल्याएका, वाइसी चौवीसि नाकाको कालिका त्यस ठाउका।।।।।।।।।।।।।।।।१४ प्याजुङ्ग कोल्की शिर वेसिमा साइलीटार।।२ रिस्ती तरि कुलै कुलो पुगौला सम्घामा। सोतीपसल छेउ, लम्जुङ्गका घरघरमा विकाभरीद्यौ ।।।।।।१५
श्रीमन्ज्याङ्ग ओखरी श्री मन्ज्याङ्ग आखरी गाउमा।।२ अम्वा,अमिलो निवु पाखो वारीकोमा। सुन्दर वजारमा, पढाई,सुविधा नगरपालिका वन्यो त्यो ठाउमा।।।।१६ सूर्यपाल हटिया पश्चिम पर्दछ।।।।।।।२ मगर क्षेत्री बाहुन तमू जातका वेसि झर्देछन् । लम्जुङ्ग गाउघरमा, तघ्रिङ्ग भस्मैवाट आलु सिमी पाईन्छ ।।।।।।।।।।।।२ दुध२यू पशुपालन हाते कागज पढाईमा टाठा छन् । गाउवस्तिमा, धान कोदो मकै फापर घैया फल्छ ठाउठाउमा।।।।।।।।।।।।१७ तर्कुघाट तिरैमा सर्वोदय बृद्दाश्रम पाउदी दोभान राइनस।।।।।।।।।।।।।।।।२ उदिपु वेशिसहर नगरपालिकावाटै देशै झलल। उत्तरकन्यमा आलु गहू जौ उवा फापरखेति छ यहाँ। मिदिम तरेर भोल्लेटा मादी,ङ्गादीखोला भूलभूले बर्षमा सुसाउछ वारकोपार।।।।।१८ खुदिखोला वगरमा प्राविधिक शिक्षालय, धनीगुरुे जग्गा बेलाउती विौिनी लेते फाट वरपर। दोर्दि खोला लगानी विद्युतको लगानी, धनी गन्नेमान्ने लम्जुङ्गे बिकासमा फैलियो हरघरी।।।२० किसेदीमा मन्ज्याङ्ग नौथर।२ रुदी खोला करापु वारपार। मिदिम खोलामा, मालिङ्ग गिलुङ्गको चिनो हो जलखोलामा।।।।।।।।।।२१ नाउदी पाउदी कुन्छाको सानो गाउ।२ जन्म साकार हुन्छ बन्धु घुमे वढि घरगाउ। राखे गृहस्थश्रम, खुला आकास जङ्गल चौर लम्जुङ्गे अपारधन।।।।२२
लम्जुङ्गे गीत २
भाका हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा भन्छ र मेरो माया जाला।
जाउ म बेसीशहर मर्स्याङ्दी तरेरर।।।।।।।।।।।। हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा मादी तीरको करपुरेश्वर गणेश नै ढोगेर । हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा,गणेशनै ढोगेर काउले पानी पुगेर बसौला गाउ छोर ,हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा झरौं कालिका गाउँशहर वसेर हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा चिताको दिन्छिन् उदीपुर फाँटकी कालिका माईले नाल्माको डोको कोसेली दिन्छन् ज्यारखाङका दाइले दुराडाडाको खजेलाई सलाम गरेरहे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा बस्छ सिन्दुरे ढुङ्गाले पेट भरेर।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा पुरान्कोट् गढी पुजौंला देवी पूर्काङ्गको।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा फूलको थुङ्गाले रक्ष गरौला कुलको।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा अध्याँरो मै देखिन्छन् सपनाहरु हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा विपनीमा गर्नेछु प्रविधि म गाउमा।हे ।।।।हा।।।।।।।देविस्थानैमा त्यसैमा र्मार । लघु कथा जनसंख्या शिक्षा ,प्रविधि,संचार,मानविय श्रोत,उद्योग,स्स्थ्य सेवाहरु विहिन पुरानो जमनामा कुनै एकादेशमा एक राजकुमार बस्दथे ।
राजदरवारमा पारिवारिक सदस्य वयस्क बच्चा बुढापाका जनसंख्या,विकास तथा वातावरण र जन स्तरको कुनै चासो थिएन । त्यस ताका राजकुमारीको संवेग सन्देहमा बहकिनु र सच्चाईका अवसरलाई चुनौती गरिनु रोग र रोग प्रधानताको अवस्था,शैषिक चेतना र जागरणबाट हुने गर्छ ।
सेढाई वंशावलिः-
वि.स.१७२१ शाके १५८६ कुमाउको झिर्जोडबाट हिडे सिलाई।
विर्ता पाए लम्जुङ्ग राघिनासमा लेखि सेढाञी जोशि।।
पश्चिम नेपालको कुमाउ गढवाल नैनीताल हुदै अलमोडा
बद्रीनाथ पहाड निवासी।कान्यबव्जि व्रम्हण थिए नेपाली
ज्यान र जनै जोगाउन महाकाली तरी झुलाघाटमा वसी।।१
३०० बर्ष पहिले औरङ्गजेव वादशाहाले जनै पहिरने वाहुन लखेड्दा।
तरी महाकाली वैतडीको रोराङ्गमा जीविका नहुदा।।
डोटीमा नागी मल्लको राजमा खानपिन र गरिविले छुदा।
रोजगारी गरि पेट र सन्तान पाल्न बाग्लुङ्ग हुदै लम्जुङ्ग चिति पुगे वंशज।।२
वंश ःमेरो वंश:-
उमानन्द(कुमाउ ) गढवाल वाग्लुङ्ग हुदै चिति वा परेवाडाडा लम्जुङ्ग वि.स.१७३१
पहिलो पुस्ता उमानिधि छोरा
पुस्ता दाेस्रो १ जुठु २ सेतु
३. सदाशिव
चौथो पुस्ता विचारी देवीदत्त सेढाञी।सिलायी
पाचौ क.डि.ऋषिराम -
चिलुवाल
छाेरी २(नागिला) ख.
खनिया ग. पूर्णखर
भद्रकुमारी खनिया
छोरी १ (चिलुवाल) घ.रेश्मिराज
जे माया खनिया
का. रुकमणि गौलि
छाेरी ५ ड. शिवलाल
जे.तन्ति चिलुवाल
का. कान्छि खनिया
छोरी ५
छौठो यज्ञ प्रसाद
जे तीलकुमारी गौली छोरी सरस्वती केसि,
भगवति हड्खले
का. ओलि पाठक
तुलसी प्रसाद
जे लौडारी छोरी ठूलि गौली ,विद्या खनिया
का.मधुसुधन-जनकुमारी थपालिया छोरी
चिलुवाल रामचन्द्र गिरिराज १रामकृष्ण
भगवति खनियाा २मनिकृष्ण ३हरिकृष्ण
नेउटी खनिया
सातौ १.बुद्धि प्रसाद –उदय पाण्डे २.हरिप्रसादजमुना खनिया)
३.सूर्यप्रसाद-कल्पना दनै
४.विनोद(विमला बूर्लाकोटी)
१विष्णुकान्त –शोभा पाण्डे
२गोपाल –उर्मिला पौडेल
३ नारायण (कैनि)
४इन्द्र (रन्ओलिया)
५ कान्छो (पौडेल)
क.छोरी सरस्वती लौडारी
कृष्णराज(उजेली चिलुवाल)
१इश्वर
२ भव
३ गोविन्द
रामप्रसाद(जे सिता )
छोरी ७ जे.सरस्वती नागिला
छोरी रमिला चिलुवाल
जे.मिठि कैनी
छोरी रजनी भट्राई
१.विनोद
२. डा अरुण
मा. गीता चिलुवाल
१.प्रमोद
सूर्य
सुनिता गौलि
छोरा २ सुरेश
किरण
छोरी मैया छोरी कल्पना ८
छोरा १
आठौ का. शिव(ओलि)
राकृष्ण (थपलिया) का.९ का.लक्ष्मि
छोरी २ का. देविका हटुवाल का.कुशा
छाेरी १ ४.श्रीकृष्ण
जे.भगवती गौली
क.उपेन्द्र ख. रविन्द्र
छोरी विमला
का.रमिता तिवारी ५ गोविन्द
जे.-महेन्द्र
का.विष्णुमाया
छोरी कालि
नवौ
दशौ
बिचरी देबिदत्तका शाखःः मेरो-
पहिलो पुस्ता उमानिधि छोरा महाप्रसाद सिलाई,सेढाञी
पुस्ता दास्रो १ उमानिधि
तेसा्रे गौरिकान्त (महापुण्य)
चौथो पुस्ता १ शेष कान्ता ,अयोध्य कुमारी
पाचौ क.विश्वनाथ हंस कुमारी
छौठो जे १.एज्ञप्रसाद १ तिल कुमारी २।कल्प सुन्दरी (ओली) २तुलसी प्रसाद
सातौं पुस्ता १.बुद्दि प्रसाद,उदय पाण्डे ३।हरिपसाद,जमुना खनियाा ४.सूर्यप्रसाद,कल्पना दनै ५.विनोद प्रसाद,बिमला बूर्लाकोटी २.शिवभक्त, निर्रजन विमली ६.रामकृष्ण, नौमाया थपलिया
आठौ पुस्ता पबित्र भट्टराई
उद्दब,उद्दिव १.डा.मिलन,डा.अन्जना सापकोटा
२.सुमन,सविता पंगेनी किरण
प्रकाश स्मृती
स्मरण सौजन
सिजन बासुदेव
सागर पुजा(गौली)
पाठ २
मुख्य सिलाई सेढाई बस्ति
लम्जुङ्गः
चिती
परेवाडाँडा पूर्काङ्ग
कुन्छा
रागिनास
बेशिशहर
पूर्काङ्ग
पूर्काङ्ग सुन्दरबजार
हेटौडा
खरेलथोक
भैरहवा
नवलपरासी
चितवन पूर्काङ्ग
चितवन अन्य
काठमाण्डौ
कन्चनपुर कैलाली
सर्लाही
नवलपरासि भूताहा
पाल्पा
तनहू
हेटौडा
झापा
मोरङ्ग
कन्चनपुर कैलाली
मोरड। लम्जुङ्गः
मोरङ्ग
मोरङ्ग
झापा
झापा लम्जुङ्ग
झापा चिति
आठराई
तेह्रथुम ईलाम
तेह्रथुम बाट हिन्दुस्थान
ताप्लेजुङ्ग
उदयपुर
पाचथर
परिचय
लमजुङ जिल्ला:-
नेपाल भूगोलको गण्डकी प्रदेशका जिल्लाहरु मध्ये ऐतिहासिक महृत्वको लमजुङ जिल्ला ।
भौगोलिक मध्य पहाडी,उत्तरी हिमाली क्षेत्र सम्म फैलिएर नेपालकै बीच भागमा किल्ला ।।
जैविक विविधताको धनी,पर्यटकीय घलेगाँउ १,६९२ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल,बेसि फाँटमा ।
ऐतिहासिक,धार्मिक,साँस्कृतिक स्थानमा लोक दोहोरी गीतको उदगम स्थल ठाडो भाकामा ।। १
शिर गुरुङ्गको उदगम दक्षिणी भेकका टार,वेसीहरुमा क्षेत्री, व्राम्हण, दमै, कामी, सार्की जाति ।
दुरा र ५०० वर्षपहिले शाह वशीय राजाका पूर्वज यशोव्रम्ह शाहले लमजुङ जिल्लामा शान्ति ।।
शाहवंश को उद्गम विन्दु,भद्र, शान्त,इमान्दार मगर जातिलाई,सामाजिक संस्कारको पुष्टि ।
इतिहासले लडाकु, साहसी, वीर,विरङ्गनाहरुको राज्य, नदी कर्मदाबाट विद्युत उत्पादन यथेष्ठ ।। २
लमजुङलाई गरुढ, गोर्खालाई र्सप र कास्कीलाई भ्यागुताको रुपमा इतिहास बोल्छ,महान यो ।
समुद्र सतहबाट ३८५० मिटर उचाई देखि ८१६२ मिटर अग्लो मनास्लु हिमशिखर चुचुरो ती ।
जिल्लामा नीरमसी, पाखनवेद, पाँचऔंले, चिर्राईतो, जटामसी, गुर्जो, सर्पगन्धा, यार्चागुम्वा छन ।
कुट्की, सुगन्धवाल आदि वहुउपयोगी र वहुमूल्य जडीवुटी,अनेर्कौ वहुमूल्य पत्थरहरु,भेटिन्छन ।। ३
दुधपोखरी, वाह्रपोखरी, मेमेपोखरी, घलेगाउँ, घनपोखरा,पुरानोकोट, रागिनासकोट, र्तुर्लुङकोटमा ।
ज्यादै सुन्दर,ऐतिहासिक,धार्मिक महत्वका गढी कर्मदा छेउ चितिमा सेढाई पूर्खाको बसोवासमा ।।
यातायात तथा विद्युतीकरणको सुबिधा छ,सिरानामा सिउरुङ शीरमा हिमाल, बीचमा जंगल छ ।
उत्तरी लमजुङको खुदी,घनपोखरा स्वर्ग समान प्राकृतिक,साँस्कृति विविधता ,आर्गा्निक वस्तु छ ।। ४
आतिथ्य पाहुनामा फूलमाला,सेतो चामलको टिका पसगाउँ निकै मनमोहकले आदारसत्कार गरी ।
ढुंगाले छाएका घरहरु,ढुंगा नै विछ्याएका सफा आँगन अनि गोरेटोहरु आत्मिय ब्यबहारले वरीपरी ।।
लोभैलाग्दो बनेको,डाँडा पारी हिमाल गिलुङ गाँउ झलल टक्सर छापा गाँउ बाक्लो वस्ति संस्कृति ।
घाटु चरित्र सोरठी चुट्काले,खासुर खसहरु वसाईसरी खर्सु घलेले वस्ती अप्रभ्रंस खासुर मनमोहक ।। ५
दृष्य,रहन सहन,कला सस्कृतीको वेजोड नमुना वाँझाखेत अवस्थित पर्यटकिय गाँउ बेशिशहर पारी ।
कुमारी गाउँ भुजुङ एउटै गाउँ र एउटै गाविस भएको सुन्दर र अनुपम गुरुड। धर्म आचार वरीपरी ।।
पुस्तुन बाहुनडाँडा गा।वि।स।मा डाँडामा बाहुनजतिको नै नामले राष्ट्कवीको जन्मस्थल र काव्य छ ।
सृजना स्थल,घलेगाउँ प्रकृतिको रसास्वादन गर्ने, मनोरञ्जन वा पिकनिक,मोहित छ शीतलताले बन्छ ।।
सञ्जीवनी दिएको स्वदेशी,विदेशी सबैमा गन्तव्य लमजुङ,गौली,गुरुङ्ग,खनियाको उदगम बसोवास छ ।। ६
परेवा आकारको सानो डाडा जन्मस्थल सेढाई पुर्खाको वसाई ६० घरको पुस्तौनी घरजम थियो ।
हाडेटार सुन्तले सिमलचौर हाडेटार पर्खाई,सुन्दर बजार,कुन्छा, करपुटार स्थानी देवी रक्षित भयो ।। ७
चिती :
रामको क्रिडाभूमि यो रामचोक प३नं चिती ।
बसाई३०० बर्ष २४ पुस्ताका सेढाई अतिथि ।।
शाहवंशिय राजाका ज्योतिष ग अ सेरावेसिका।
डोया राज्य विस्तार क्रममा कुमाउ भागी गएका ।।
अग्रेजले काठमाण्डौ आक्रमणमा नेपाल प्रवेश।
भागि फौज यत्रतत्र नुवाकोटवाट विर ज्योतिष।।
पन्त पाडे सिलवाल कँडेल तिवारी विष्ट थर।
गौली,पाठक,केसि,खनिया,बुर्लाकोटी,दनैका घर।।
चिलुवाल,अन्य विविध जातका बधुसाथ घर।
बसाई कृर्षिकर्मले गाई बस्तु चरन सेढाई थर।।
बिहेवारी हुने चाड कल्याण स्वचरित्र धर।
बसि ओभानो समशितोष्ण वायूको प्रखर ।।
मस्र्याङ्गदी दोर्दी नदी बिच चिति लम्जुङ्ग।
चिति बनि दक्षिण गाउ वेसी शेरा स्थान।।
१३० घरधुरी खर टिन जस्ताले बनाई।
हसिला ठट्यौला बनिता सेढाई रमाई ।।
जनसंख्या शिक्षा पेशा आधुनिक अनेकान ।
झिलीमिलि छ आफनै बन्धुले यत्नमहान ।।
अरु जाती थर सबै मिलि बाचे सुचना साख ।
पेशा धर्म नछोडे नदिई कसैलाई हाक ।।
कटुता नबोल्ने फरासिला सामाजिक बने ।
प्राविधिक शिक्षानै उजागर देश प्रेम गरे ।।
नानीहरु बिजयमान आयुष्मति धर्मिणी ।
गृहस्थ बनिता सुधा पोटिला गभिणिी ।।
सन्तान दिई हरदम हटाई मोह सन्ताप ।
अहो चिति सघनै बस्ति बास अपार ।।
भेटिन्छ सत्व रज तमो गुणले साहरा ।
बनवुटा लता फलादि अन्न अति आहरा ।।
गरी सुचना कर्मदा नदि देशलाई सिंंचन ।
सुसाउछिन बहलिदै सेढाई स्वच्छ मन ।।
गडगडाई मेघमाला टकमकाउने तारा ।
फर्कि हेरी देउ बन्धु जलाधि शक्ति अपार ।।
त्यागि धुम्रपान मद्यपान वंशमा नदेउ ।
भनि अग्लिन्छ चिसापानि सामुन्ने बुझिद्यौ ।।
निरक्षर बा आमा गरिवि सितको खरानी ।
हासि मर्छ सदरमुकामको पिच सिरानी ।।
शिक्षा बढोत्तरीमा जनसंख्या नटुक्राउ ।
उजागर गर रोजै घर दैलो तिम्रो रमाउ ।।
जाउ परदेश मेहनेतले धन त्यो समाउ ।
फर्क घर स्वच्छ मनले परिवारमा रमाउ ।।
दुख नै सुख रात पछिको उज्यालो पछाउ ।।
प्रमाद हात बाहुले स्वच्छ उन्नत खेति उब्जाउ ।
डिहि र रामचोक वेसिमा कृषि जमाउ ।।
बनबुटा शेराफाटमा अरु फल फलाउ ।
घैया कोदो मकै रसिलो अन्न त्यो खाउ ।।
तिलहारमा सुन्तला कफिले सजाउ ।
बन्धु हो मायको समाज तिम्रै समाउ ।।
क्षेत्रि केसि हैन जात नारी पुरुष मात्रै ।
रित्तै आयौ रमायौ कलाले जानु सित्तै ।।
शुभ साझ अ उ म जपि वंशजमा रित्तै ।
पहरा धन लुकाउदै छ त्यो पाईदैन ह्वात्तै ।।
शुभ साझ जाग्रतमा ५ मिनेट वंशजलाई ।
आहरा खोजि चरी फर्के सरी बस रमाई ।।
पूर्काङ्ग ः-
फराकिलो पूर्काङ्ग गाऊ बेसि पोटला गाई बस्तुहरु।
उमानन्दका सन्तती हामी १३१७ पछि राजा जोतिष।।
बस्ति थियो लामा तिमिल्सीन शाही ठकुरी हमाल।
मौजा विर्ता पाए गरिखाने पहारिलो पूर्काङ्ग गाऊ ।। १
छोरा शेषकान्तका पाच भाई नारणदत्त रामप्रसाद।
गौरीकान्त९देविदत्त९,जम्दार साहिला भन्ने हजुरबुवाका बाउ।।
देविदत्त थिए न्यायमूत्र्ति क्षेत्र कमाण्डर पश्चिम ३ र्न का।
ऋषिराम,रामदत्त,पूर्णदत्त र रेश्मिराज शिव पाचभाईका बा ।। २
डि.ऋषिराम का यज्ञप्रसाद र तुलसीप्रसाद दुई छोरा।
उनै यज्ञका बुद्धि,शिव,हरि,सूर्य रामकृष्ण र बिनोद।।
म त्यहि शाखाको हरिप्रसाद, छोरा मिलन अनि सुमन ।
जमुना श्रीमति आरोग्य सेढाई थरको शुभकामना ।। ३
पूर्काङ्ग ः-
समथर सुख्खानै छ कुन्छा पूर्काङ्ग गाउ
६९ घरका नामले प्रसिद्ध समथर ठाउ
ओभानो,छैन हिलो धुलो हावा हुरी तक
शुभ साझ घमाइलो गाउ वेसी तरेली सब ।। १
कोदो फापर गहु जौ धान मासको खेति
सिढि चौतरा बिसौनी लखौ फाँट समेटी
हाडेटार सिमलचौर लामाचौर सुन्तले गाऊ
आउ बन्धु हौसला बढाउ एकता जगाउ ।। २
पोखराको स्वार सालधारी शिरमा सल्लेरी
देविथान माथि तल जङ्गल पातल भंगेरी
हिउदमा कोकिल चरा खान्छन अङ्गेरी
गाउ विच हाईस्कुल छ खेत छ धयेरी ।। ३
बडहरे टारी औलीशिख्र सुन्तले कुन्छामा
बस्छन् वंसज फराकिलो खस्रा छन होडमा
टुहुरेपसलमा शिवालयको फागुपुर्णे शिवरात्री
अहोरात्र पुजन विते हाम्रा पूर्खाहरुको दिई गुठी ।। ४
गाईबाख्रा परेवा कुखुरा स्थानिय जातका
गरिवीनै छ बलिष्ट गोरा छोटा ति कदका
चोलो गुन्हु पहिरने रक्तरंजित कादम्विनी
दिन लिन हुने चेलीवेटी घरका संजिवनी ।। ५
प्राविधिक शिक्षामा केहि लाहुरे परदेशि
सरकारी सेवामा मनग्य छरिए स्वदेशि
सोझा बनिता खान पुग्छ कृषिले महि
बुझदैनन अरुका कुरा पाईन्छ दहि ।। ६
अर्ति ः-
बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्वसंमत । छैन शङ्कर को नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।। गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा,स्थितिpलङ्घन । बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।। दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी । रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।। कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति । अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।। छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ । उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।। ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फला९धिक । गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजना–दिक ।। टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित । बोलने को अँध्यारोमा महा–त्मा जुन्किरीसित ।। सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति । घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा । एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।। जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर । जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।। हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक । कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।। गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी । कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।। योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ । कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।। उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर । फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।। मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति । बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।। धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दुस्खजालमा । मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।। सारा सार लिई कन्था छोडी९दिन्छ गुणी जन । रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन रु सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस । श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।। मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ । दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।
दुस्ख मा नआत्तिनु , सुख मा नमात्तिनु१ सधै भरी हासेरै जीवन जिउनु, सामाजिक मान मर्यदा अनि इज्जत को राम्रो ख्याल राख्नु। अन्न्या को बिरुद्ध लड्नु , एउटा कर्मठ र निष्ठाबान ब्याक्तित्व बन्न सिक्नु, शोषक र सामन्ती बिरुद्ध आवज उठाउनु। अन्न्या गर्ने गर्ने भन्दा अन्या सहने दोसि हो यो कुरा नभुल्नु।राम्रा कुरा अनुसरन गर्नु, नराम्रा त्यागिदिनु।
पूर्काङ्ग सुन्दरबजार:-
पूर्काङका सेढाईको हाल देखि ति चङ्गा शरिरै दुखैले मर्यो ।
वरिपरि विवुध सत्सङ्ग उठीवास परयो ।।
कन्दरा कन्दमुलले जीवन गुजारा गर्यो ।
शान्ति दिलको भूइचालोले धनको दुखमा पर्यो ।।१।।
नाना उच्च हिमशिखर शरिरै वरिपरि ।
मिठा भोक भरमा भाका थरीथरी ।।
कला शोधन तिर्थस्थलका प्रकृती नाना रुपधारी।
तपोवन ज्ञानको आत्मा दुखि रे कसो गरि ।।२।।
पर्यान्त इतिहास वेद वताउछ योग जडिवुटि ।
रुग्ण पहाडका सज्जा कति ,त िकुटि ।।
खाद्दखनिज विश्वचकित छ हेर्छ ति लुकि ।
लोप हुन्छ वि कस्तुरी,अभेद्द अरु जडीवुटि ।।३।।
सेढाईका सुचना ः लम्जुङ्ग परेवाडाँडा:-
लम्जुङ्ग परेवाडाँडा ६ का राम दत्तका नाति राजेन्द्र सेढाई ।
सन्तान थिए रामदत्त जिजु हजुरबुबा,ठाकुरदत्त हजुर बुबा ।।
माईला दाई रामकृष्ण,चितवनको पटिहानी जेठा नाती भाई ।्
राजनले लेखे सुचनामा खुसभई बसेका छन उनि धेरै रमाई ।। क
भारतिय सेना निवृत दाईका २ छोरा १ छोरी भएको जान्दछु ।
ठूलादाई चनौटे र १छोरा पूर्वतिर,अरु गाऊमा घर बस्छन् ।।
साईला दाई तनहू भन्सारमा भारतिय सेना निवृत त छन् ।
कान्छा देवी काठमाण्डौ गोगंबु,छोरी चितवन छोरा उहि छन् ।।
बहिनी जुना गौली कुन्छा र अर्कि दिदि नागिला मादीपारीकी ।
बुबा सोझो नम्र राजा हुन,आमा सोझि चेली खनियाकी ।।
गाऊको घर उजाडियो पुछारघराका छैनन्,झरे बेशितिर ।
को,किन बस्छ गाऊमा टुटेको संगत,उब्जनी नहुने भीर ।।
रामदक्तका पत्नि धेरै नजिक घर थियो लक्ष्मिदत्त साहुको ।
मुरी रुपाया कमाई घरको धुरीबाट कहलाई उनी चुलिएका ।
काजीबाउ,ओम,कालिका र देवि काका सगै देविदिदि भएका ।
टीका आमा पद्द्मी,१ दिदिी पनि उही गाउ सँगोल रहेका ।
दाई सचिव मधुसुधन २ छोरा सहित झापा बसाई सरेका ।
दिदि कर्रलुङ्ग र कुन्छा गौली सित बिबाह भई घरवारका ।।
रागिनास:-
टुक्रिएको मुटु सेढाई रागिनास लम्जुङ्ग निवासी ।
१ घर दुराडाडा बाट २ घर पूर्काङ्ग बाट बास सरी ।।
मनिकृष्ण का सुरेश,भाई,बैनी धमिलीकूवा बस्छन् ।
बिष्णु दाईका २ छोरा मेजरगाउमा घरजममा छन ।।
कुन्छा बाट जानुभएको १ दाई पाचभाई बगैचा घर ।
अर्को बन्धु भेटिएन सन्तान बंश पूर्णता रहे हराभरा ।।
उही छन् ढोडेनी लम्जुङ्गबाट झरेका बन्धु पनि ।।
बाहुन मन्ज्याङ्ग,फलेनी ढोडेनी चितिको सेरोफेरो ।
रमाकान्तका वंश,छोरा १। शिवनिधी २। नामानिधी ।
३।कमलापति ४। खगेन्द्र ५। तुलसी प्रसाद आदि ।।
कमलापति सन्तान कान्छिका १।भूमिनन्द २।लक्ष्मि प्रसाद यी ।
मैया खनिया,जेठी पट्टीकी भट्ट दिदि रहेकी ।।
भूमिनन्दका जेठीका २ छोरी कान्छिमा छोरा यी ।।
खगप्रसादका सन्तान बेदप्राद रागिनास बस्छन् ।
तुलसीप्रसादका १।विनोद २। दिपक सेढाई त्यही छन ।।
नमिलेको फरक तथ्य भाई बन्धु थपघट सुचना दिनु ।
सेढाईका रिस,झवाकमा धैर्य साधि,वंश मिल्नु सत् छ ।।
बुबा चि का ३ सन्तान १ रागिनासका टुक्रिएका यी ।
छोरा १। जे धनन्जय २।देवदित्त झापा,चुडामणि रागिनास आदि ईत्यादी ।।
देवनधिीका आमा २ ईन्द्र कुमारी सडौला लम्जुङ्ग सिख्रा बिहे ।
भोजराज,कृष्ण,अर्जुन छोरा मिरा पाठक,मन्जु प्रसाई कान्छि मुना चुडाल छन्
झापा गौरा दह हुनुहुन्छ । मिरा मेडम चितवन बस्नुहुन्छ ।।
धन कुमारी प्रसाई का छोरा दुई सन्तोष,संन्दिप प्रसाईका भानिज
बैन ि१ मनिता दुलाल थिए । उहा झापा विर्तामोड बस्छन् ।।
कान्छोभाई भीरचौर मा देव जेठीतर्फका देखिए ।
अर्कोभाई कृष्ण हर्रावोट र बाबुराम अमिन भेटिए ।।
खड्ग प्रसाद,बेदप्रसाद पनि रहे यी ।
कृष्ण सेढाई झापा,तनहँु लौडारी भन्ज्याङ्गबाट झरेका ।
धादिङ्ग ः-
बेनीघाट,ईराङ्गटार,छेवाङ्ग गजुरीका सेढाई ।
तल्लो महादेवस्थान १। धादिङ्ग बेनीटार ५मा ।।
पूर्णकान्त,चन्द्रमणि उपाध्याय सेढाई गजुरी छेवाङ्गमा ।
तल्लो महादेवस्थानमा मौजा पाई बसेका ।।
उहाँका सन्तान चितवनको भण्डरा,कुमरोजमा ।
कोही छन् सिसनीमा बसेको पनि बुझियो ।।
सतानन्द जोशी र दामोदर शर्मा सेढाई थिए ।
उनैका वंश लम्जुङ्ग गोरखा हदै काठमाण्डौ गए ।
पछि ती वीर्त धादिङ्गमा पाएको वीर्त छोडेर गए ।।
गोरखा ः-
सिस्नेरी सेढाई बस्तिको झरेका रे ।
चितवन आसपास वेसी र काठमाण्डौ गए रे ।।
बुढापाका जन्म जन्म विते घर गृहस्थ कृषिमा ।
बलिया बाङ्गा ठटयौला छोरा छोरी लिई आश्रयमा ।। १
रहि गोरखा,लम्जुङ्गबाट धुवाकोट ८,९ वडाको रीपथोकमा ।
जीजु हजुरबुबा श्रीनाथ,बुबा लोकनाथ पनि जनाउ दीदामा ।।
हजुरबुवा दिननाथका बुबा बाल्मिकीका २ भाई छोरा भए ।
बासुदेव र बिष्णुरामनै उनका ५ पुस्ता सबै उही दरिए ।।
भतिज बिश्वास छैटो पुस्ता चलिरहेको बताउनु हुन्छ ।
सेढाईको मूल गोत्र अंगिरस,चाल,आनि बानि जीउडाल मिल्छ ।।
सबै भाई,बन्धुहुन नेपाली जगमा,सञ्चार गरे हितकारी छ ।
पाल्पा:-
गेजा ३ हाल रामपुर न पा १० बर्दले ।
१ सिताराम सेढाई गाउको भलादमी ।।
पुजा आजा गर्ने पुरेत्यहीका ब्रम्हाण ।
२। भैरव ३।गणेश ४।गोकुल प्रसाद शिक्षक ।।
५। राजेन्द्र भानुभक्त माविका शिक्षक थिए ।
तनहू:-
१।२।३।हिरानन्द पोखरी टार छाउदी तनहू ।
हालको ब्यास न।पा।छोरा १ हिरानन्द ।।
राजेन्द्र वेनी म्याग्दी गलेश्वर मा वि शिक्षक ।
छोरी शुशिला च्याग्लीटार गोरखा ओलिया हुन ।
गीता पन्त दमौली,सिताका राजेन्द्र पाण्डे बनिन ।।
उनी पकौडी चितवनमा बिहेभै घरबारे भईन ।
भैरहवा ः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद शर्मा सढाई श्रीवानि छाड कुन्छा
धरै दाई भाई भारत बसका डाक्टरका सन्तान हुनुहुनछ
चितवन र काठमाण्डौ दुर्घटना बित दाज्यु भाउज्यु भाई
सब घरवार छन् अधिर मनका व्यपारि महन्द्र शर्मा दाई
डा,वैद्य सिरवानी राम प्रसाद सेढाई छोरा गएका कोहि त्यहि वसि महेन्द्र शर्मा छन् ।
कोही भाई ९नााम० भैरहवा, पटिहानी छन् आमा बुहारी चितवन रहेका देखिन्छन् ।।
भैरहवामा कुन्छा सिरवानी,दुराडाडाका,पूर्काङ्गमा उमानिधि,हरिलाल,।
प्राणनाथका सन्तान नन्दप्रसाद,नन्दप्रसाद,श्रीदत्त,काशीदत्त,देवीभक्त का सन्तान ।
डा,वैद्य च्बm उच सेढाई छोरा गएका कोहि त्यहि वसि महेन्द्र शर्मा छन् चितवन रहेका।।
पछि पुर्काङ्गका मधि माईला दाई भैरहवा छन् गएका ।
त्यस्तै तनहुका वाईस जघार,रागिनासमा छन् पछि पूर्काङ्गवाट मनिकृष्ण गएका।
त्यस्तै दाज्यू भाई प्यूठान वर्दिया सर्लाही हरिवनमा छन् खिलेका।
नवलपासि मा देवराज,भाई सेढाई अति खुस हुदै भूताहामा मिलेका।।
खरेलथोक:-
काभ्रे जिल्ला खरेलथोकमा अति हाम्रा बन्धुका ।
अंगिरा ऋषिका सन्तान वासी धरणीपौवाका ।।
धरण प्रा।वि र कमाई खाने समथर जमिनमा ।
अद्यावधि पानि पिलाई कन पौवारी कृषिमा ।। १
कुमाऊ छोडी लम्जुङ्ग चितिको बसाई सरिदा ।
बसेथे पूर्वाज छरछिमेक फाँट बेसी गाउमा ।।
घर गोठ उही लिपपोतका गहूगोरा र फरासिला ।
रसिला धर्मि खुस मनका चेली सफा र कसिला ।।
समाजिक ओतपोतका सेवा आश्रय ठाँउमा ।
चैनपुर गाउवेसीका जनश्रमी दिन्थे प्रश्रयमा ।।
मिलेको समाज ठट्यौला बधू गहू गोरावर्ण ।
वर्णनुश्रममा रहे सपत्नि नियोग सन्तती पूर्ण ।। २
गठिला त्यागी मन वचनका हसिला ति कति ।
बटुवापनि रमाउछ घुमि खुस चैनपुर पुगे जति ।।
पढाई पुरा बिवाहिता छोरा छोरी बंशमा बुहारी ।
हत्केलामा गृहश्राम रमे एक सत् पुरुष सिहारी ।। ३
कोलाती पर्छ धुलिखेलबाट ३५किमि पूर्वमा ।
१५सय मिटर समुन्द्रि सतह उचाई तहमा ।।
३०० घरधुरी छ वरपर चर्चे ३० घर पनि ।
कोशीपारी गोठेपानीमा ५घर बन्धुको छ नी ।। ४
द्यौराली,कोलाती ठूलो पर्सेल आसपास सब ।
वसाई सरी धुलिखेल आएका तथ्यांक लागत ।।
अहो के रंग भरयो हरे प्रकृतीले रम्भ्य टारमा ।
पुगे त जन्मन काभ्रे लेक वेसि तरेली फाँटमा ।। ५
दाङ्ग राप्ति तुलसीपुरमा भैरहवा सबतिर कति ।
चितवन,झापा तेह्रथुम ताप्लेजुङ्ग पूर्व पुगे जति ।।
भेटिन्छ बन्धु छरिएका मेहनेती कृषि लटरम्म ।
चलन उहि छ हसिला मोटिला सन्तती डम्म ।। ६
रिस कलह छैन बन्धुत्मा एकता थपी अति ।
चलन उहि छ खानपिनमा गर भन्छु प्रगती ।।
दशैमा जमारा लगाई कुमाई भनी हेपिदा ।
न्युनै भएका जग्गामा पनि खुसले कसिदा ।। ७
पार्र्छो वशिभूत अरुलाई सेता पंक्ती दन्तले ।
जोशिला फूर्तिला हुनाले झुम्मिन्छन कन्थले ।।
समग्र जनसंख्याको ०।२ प्रतिशत जनसंख्या ।
रमाउछन् विविध नेपाली भूभाग अत्यान्त ।। ८
माेरङ। ः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद जाशि सढाई पूर्काड।छाड
सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सर
त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर
समथर सर्ब सुविधामा रम का हर्छ जन्मथत फर ।।
नवलपरासी ः-
सन्तान जिम्मुवाल सढाई पूर्काड।छाड गए छारा पनि
जागिर बुछवलमा दवराज रह भूताह नवलपरासि
एक सन्तान थुम्सिमा रहका छन् सढाई थरका घर
ह्सिला उनि पनि डुल्छन व्यवसायमा कृषक हराभर ।।
चितवन लम्जुङ्गः-
पूर्खा थिए यज्ञ प्रसाद सढाई पूर्काड।छाड कान्छि श्रीमति
पदमपुर पटिहानि बस घरबारल पिता रामकृष्ण शिवसित
गौचरनमा शिव,माह दत्तका पिता दुराडाडाबाट आएका
राजुका पिता लाहुर पन्सन पछि पकौडीमा फन्सि गरका ।।
कुन्छाबाट चित्रबहादुरका भाई मंगलपुर बसाई झर्द गरका
पुर्काड।बाट दिपक बिष्णुका भाई भरतपुर मालपात झरका
त्यस्तै अशाकका पिता चन्द्रकान्त पूर्व चैनपुरबाट आएका ।।
पूर्काड।का राजुका प्रमका बुबा चैनपुर लदरी बसका कृषक
अरु ४ घर पुराना बस्ति छाडि अनकै समिप क्षत्रमा आश्रित
भरतपुर नगरपालिकामा अरु छन् बन्धुका सम्पर्कमा नआएक
डा लाक ब,सि।पि,राममणि सवाग्राहि छन् हस्पिटलमा रहका
पूर्वि चितवनका डडुवा र भण्डरामा धादिड। सिस्नरीका बन्धु
छरिएका छन् अरु ठाउबाट आएर बस्ति बसाई आधुनिक
सक्षम भटिन्छन सब प्यारा बन्धु एकता खाज्दै रमाउदै ।।
चितवन धादिङ्ग:-
उदय नन्दका वंश,वाणीविलास लम्जुङ्ग चितीवाट सरेका ।
चेतननाथका छोरा रामराज दाङ्गमै वाट चितवन झरेका।।
घुमिफिरी कृष्ण्मनन्द नुवाकोट दाङ्गमैवाट नैकाप सरेका ।
उमादत्त चतुराले वाट चिसापानी धारा र मोहनप्रसाद सुनखानी नुवाकोट ।
टिका प्रसाद,विष्णुप्रसाद चितवन भित्रि मधेस वसाई सरेका।।
सतानन्द जोसि,दामोदर शर्मा चन्द्रमणि ह्ृदयमणि हरिवंश हेरुज ।
लम्जुङ्ग गोरखा काठमाण्डौ धादिङ्ग हुदै चितवन आए उसै ताका ।
श्री विलाश नुवाकोट मदनपुर दाङ्गमै कालिका स्थान हुदै काठमाण्डौ मैतिदेवि आई ।
सामाखुसिमा झरी यिनैका सन्तान खरखुट्टे कठार चितवनमा वसे कुलायन समाई ।।
कुन्छाकाऔलिशिख्रबाट चित्र वहादुर र श्रीवानीका पद्यम प्रसाद थिए वसाइसरेका ।
त्यस्तै वली सेढाई अनि चैनपुरमा काजीवावू र ४ घर अरु पूर्काङ्गवाट छन् झरेका ।
धादिङ्ग ः-
बेनीघाट,ईराङ्गटार,छेवाङ्ग गजुरीका सेढाई ।
तल्लो महादेवस्थान १। धादिङ्ग बेनीटार ५मा ।।
पूर्णकान्त,चन्द्रमणि उपाध्याय सेढाई गजुरी छेवाङ्गमा ।
तल्लो महादेवस्थानमा मौजा पाई बसेका ।।
उहाँका सन्तान चितवनको भण्डरा,कुमरोजमा ।
कोही छन् सिसनीमा बसेको पनि बुझियो ।।
सतानन्द जोशी र दामोदर शर्मा सेढाई थिए ।
उनैका वंश लम्जुङ्ग गोरखा हदै काठमाण्डौ गए ।
पछि ती वीर्त धादिङ्गमा पाएको वीर्त छोडेर गए ।।
काठमाण्डौ ः-
रेडियाबाट भेट हुने तारा दाई, विद्युतकाे बिष्णु उपध्याय।
भेटनरी डा.हुनुहुन्छ भाेटाहिटि छेउ त्यस्तै सन्तान उहाका।
धादिङ,रसुवा,काभ्रे,लम्जुङ तनहुका बन्धु उत्रतत्र घरबस्तिमा।
रहनेछन् आलिशानल खै कहिले सम्झन्छन् गाउ घरमा ।।
जागिरे बताउछन् बेफुर्सदी छाेरा छाेरी बिच बन्धुत्व देखि।
आशामा के कुन सद्गति फुल्छ र? सम्झ ऋदयका रखि
आशमा माेफसलका मावली ससुराली खुस छन् मन भित्रै।
एकात्मक बन्धुत्व छटपटाउला बिर्सदै , बंंशज छैन मित्रै ।।
अन्य थात थलाेबाट पाल्नुहुन बन्धु हामि पाहुना नै यात्रका।
साचि सम्झिदिनु जन्मभूमि र दुखि पनि सहयात्र हाे सुखका।।
हेरी मातरी घर गारेे टाल स्वागत बन्धुलाई घर गर्न पाउ
यहलिला गरिविमाथि बन्धु संशय हटाउदै बरु सवामा जाउ ।।
कन्चनपुर कैलाली:-
कन्चनपुर त्रिभूवन बस्ती २०१४ सालमा तिलवहादुरका छोरा कृष्ण वहादुर,डिल्लि थिए ।
झक्क वहादुर हमाल पुर्काङ्ग छोडी चितवन मंगलपुर गए त्यस्तै भगनाथ गोरखा छोडी दिए ।
थलप्रसाद आए आठराईको तेह्रथुमवाट कैलाली हसुलइया नयाँ कन्चनपुर वसाई सरेका थिए ।
पाल्पामा पनि चार घर भैरहवामा कुन्छा सिरवानी,दुराडाडाका प्रणनाथका खलक रामप्रसाद गए ।
उनका महेन्द्र शर्मा त चितवन ठूलादाई भैरहवा थिए छोरा नाती उतै तीरमा रहने भए ।
पूर्काङ्गमा उमानिधि,हरिलाल,प्राणनाथ नन्दप्रसाद,नन्दप्रसाद,श्रीदत्त,काशीदत्त,देवीभक्त का सन्तान ।
डा,वैद्य रामप्रसाद सेढाई गएका कोहि त्यहि वसि कोहि छन् अझै चितवन रहेका ।।
पछि पुर्काङ्गका मधिमाईला दाई भारततिय सेना निवृत भई भैरहवाछन् गएका ।
त्यस्तै तनहुका वाईस जघार,रागिनासमा छन् पछि पूर्काङ्गवाट मनिकृष्ण गएका ।
उदयपुर:-
लम्जुङ्गको चिती रागिनास धमिलीकुवा वाट उदयपुर चौदण्डीमा विर्ता पाई यज्ञनिधि सेढाईले ।
कोहि चिती रागिनास धमिलीकुवामा अझैछन् वंश कुलायन अंश बुझि विर्तावालाले ।।
पाचथर:-
रविलाल चक्रप्रसाद तेह्रथुमको होडा कोया खोलाबाट थिए फिदिम गएका ।
श्रीलाल पाचथरको सुभाङ्ग गाविस मा हेर्नु छन् छोरा भतिज अझै रहेका।।
मोरङ- लम्जुङ्गः-
पूर्खा थिए राम प्रसाद जोशि सेढाई पूर्काड।छोडे
सन्तान अरु पनि घर गाँउ भूलि बसाई सबै सरे
त्यस्तै अरु जिल्लाबाट पनि आएर बस्छन छरिएर
समथर सर्ब सुविधामा रमे को हेर्छ जन्मथत फेर ।।
मोरङ्ग:-
चन्द्रलालका सन्तान मनहरी ढाकाप्रसाद जीवन तेह्रथुमको सोधन गैरावाट मोरङ्ग पथ्थरी वेलवारी झरेका ।
इश्वरी प्रसाद जोशी तनहूवाट मोरङ्ग विराटनगर वसाई सरेका ।
करुणनिधि लम्जुङ्ग चितीवाट झापा गौरादह महारानी झोडामा थिए विर्ता पाएका।
त्यस्तै राम प्रसाद जोशि थिए विद्यवान पूर्काङ्गवाट मोरङ्ग थिए गएका ।
मोरङ्ग:-
पछि भैरव प्रसाद र सचिव पूर्काङ्गवाट भाmा झरेका।।
छिताराम रघु नित्यनन्द करुणनिधि तारुका रेशमलाल लम्जुङ्गवाट सरेका।शिवलाल तेह्रथुम रविलाल कक्ष्मीप्रसाद श्रीकृष्ण प्रसाद झापा गारामुनी परेका।। चक्रप्रसाद पाचथर फिदिमबाट झरेका प्रेमलाल जयकृष्ण तुङ्गनारायण झापा सरेका।तुलसी प्र मुसे गैरो हुदै झापा बाह्रघरे गौरादह वसाई सरेका।, बलभद्र (सेतु)र कपिलमुनि ईच्छा राम तुलसीराम मुसेगैरोवाट झापा झरेका।टीका राम ।सरनामूर्ति तेह्रथुमवाट,यमनाथ तेह्रथुम,शिवनिधि जयनारायण तेह्रथुमबाट गारामुनी सरेका।।
चन्द्रैलमला मनहरी ढाकाप्रसाद गणेश चैतवारी र विराटपोखरी वाट झापा झरेका।
त्यस्तै कृष्णनन्द जोशी चितीवाट झापा वह्रगरे झरेका।
ताप्लेजुङ्ग:-
प्रेमलाल,जगन्नाथ तेह्रथुम होडा कोयाखोला वाट वसाइ सरेका।
लक्ष्मी प्रसाद,जय नारायण,जगन्नाथ पनि वसाई सरी आउनु भएको ।
ताप्लेजुङ्ग:-
भाई सुमन सेढाई रन्जनी लेख्छन् पूर्वि पहाड ताप्लेजुङ्गबाट ।
सिनाम बसेथे पूर्खा,कोह ीआसम र कोही झापा झरेका ।
अमूक पूर्खा जागिर खान जाँदा उ समय सिनाम बसेका ।
दिपक भाई खोजौ सबै मिली आठराई पूर्खा कसरी पुगेका ।।
तेह्रथुम:-
बालनन्दका सन्तती तेह्रथुम होडाकोयाखोला बाट असाम तिर झरेका ।
पशुपति इन्द्रमुनि तेह्रथुम मुसेगैरो वाट सबै असाम नोकरीले पसेका ।।
जयनन्द गणपती लक्षुमण तेह्रथुमको आठराई कोयाखोला वाट आसम छिरेका।
जगन्नाथ कुलप्रसाद नन्दी तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम हुदै आसाम परेका ।।
तेह्रथुम ःमुख्य सिलाई सेढाईबस्ति:-
श्रीकृष्ण सेढाई गजुरपेडा,गैदुरी पश्चिम नेपाल०चिती० वाट मुसेगैरो तेह्रथुममा बसाई सर्नु र्भको।
त्यस्तै उहाका सन्तान श्रीलाल,बलभद्र,वालनन्द तेह्रथुमको होडा र कोया खोला जानुभएको ।
श्रीदत्त रविलाल हिमलाल श्रीदत्त हिमलाल तेह्रथुमको ह्वाकुमा वंश अद्यावधि हनुहुन्छ।
अग्निधर विष्णुलाल वसाई ताप्लेजुङ्गको सिमनाब मोरङ्गको रजनीमा झर्नु भएको छ।
हरिप्रसाद इलाम धनपनि झापाको शनिश्चरे देविप्रसाद सुरुघ झापा बसाई सर्नु भएको छ ।
पाचथर रविलाल र चक्रप्रसादका सन्तान तेह्रथुमको होडा कोया खोलावाट पचथर फिदिम बसाइृ सर्नु भएको।
श्रीलाल पचथरको सुभाङ्ग अझै बसि रहनु भएको छ।
इलाम भागीरथ स्ठराई सोधनगैरी वाट इलाम झनु भएको कान्छो छोरा त्यहि हुनुहुन्छ।
छविलाल तेह्रथुम सोधन गैरीवाट इलाम सर्नु भएको।
झापा लम्जुुङ:-
नारणप्रसाद पूर्वि लम्जुङ्गको चितीवाट महारानी झोडा गएका ।
झापा दमक वाह्रगरे अर्को सेढाई चितीवाट थिए झरेका ।
इलाम भागिरथ कान्छो छोरा सहित आठराई सोधन गैरीवाट इलाम सरेका ।
त्यस्तै छविलाल सेढाई तेह्रथुम सोधनगैरीवाट इलाम बाटनै झापा झरेका ।
चिति झापा:-
चितीवाट वसाइ सरेका नारणप्रसादले गौरादह महारानी झोडा।
त्यस्तै जो दमकमा पूर्व चितीवाट नै गएका।।
झापा ः-
पूर्खा राम प्रसाद सेढाई पूर्काङ छाडे जाेकर बाजेलेे।
सन्तान धरै दुई घरवारले बरिए वंशज कृष्ण दाइलेे।।
धानकाे खला व्यवसाय खेतिनै, पछि मधुसुदन पनि।
दाेश्राे घरवारपछि झापा सरे जागिरे सचिव बनि ।।
आठराई ः-
शिक्षक भट हुनु भया ताेक्मे डाडा ताप्लजुड।बस्दा म
हसिला बन्धु सित ०४४सालमा भट भया हाटलमा
उहाँनै बन्धुका आतपातमा लाग्दै हुनुहुन्छ,सन्तितीलाई
सुल्झाउनु हुन्छ एकता भावमा अरु वनिताहरुलाई ।।
हेटौडा : सेढाईको सम्बन्धि खोज :-
लहडीयो मन उसै हेटौडा घुम्ने सेढाई खोजीविनमा लहसियो ।
नगर पालिका हुप्र चौर पिप्ले हटिया हुदै साझमा हेटौडा न.पा. २ शान्तिटोल भेटियो ।
सोधखोज गरि धादिङ्ग छेवाङ्गबाट काठमाण्डौ माता तिर्थ भकुण्डेचौर सेढाई त्यहि भेटियो ।
लामा जुगा हसिलो गोरो सक्कल सफरी सुट चश्माधारी वंशज पद्दम बहादुर चिनियो ।।१।।
अधि जय बहादुर सेढाई छेवाङ्ग धादिङ्ग आई बसेका ।चित्रमाया रिजाल माता तिर्थ संग बिहे घरजम गरि छोरा कुल ब जन्मेका ।।
उसै बखत पाल्पाका भित्रिनीका छोरा रुद्र शमसेरका आठ पहरिया जय बहा भएका ।
कुनै सम्पति उनले नपाई निस्काशित हुदा अंग रक्षकले पनि विर्ता दान दातव्य नपाएका ।।२।।
चन्द्रगिरी पर्वत फेदि मातातिर्थको भकुण्डे चौरमा जय वहादुर थिए कमाई खाई बसेका ।
खेत थिएन कोदो फल्ने पाखोमा किसान उनि पेटभरि पानिका लागि द्दुडा धसेका ।।
उनका सन्तानका केहि दाज्यू भाई अझै पनि छन् धादिङ्ग छेवाङ्गमा सुख दुख सहेका ।
केहि पाखो बारिको कमाई धादिङ्गवाट मकै कोदो कमाई पाउने थिए कुरा जय ब ले कहेका ।।३।।
तेस्रो पुस्तामा कुल क का २ छोरा जेठा रुप बहादुरको ठूलि मैया थापा संग बिहे भएको ।
उस्तै माता तिर्थका बहिनी सावित्रि थापा लाई कान्छो भाई खडक ब लाई कन्यदान गरेका ।।
एकै घरका २ भाईलाई २ बहिनि थापाका छोरी दिई जायदात पेवा रक्षा पनि गरेका ।
रुप ब का २ छोर जेठा हरि ब श्रीमति ले १ छोरी विन्दा जन्माई जीवन विताई रहेका ।। ४।।
साथै कान्छा पद्दम बहा श्रीमति शान्ता पाण्डे सहित हे न पा २ शान्ति टोल जादा मेरो भेट भएका। ।
छोरा बिष्णु बुहारी ज्ञानु पाण्डे मिजासिला रहेछन् नाती श्रीकृष्ण र नातिनि सिमरन मिलि बस्दा भएका ।। यि सबै परिवार पद्दम बहा को यातायात निगमको जागिरे जीवन र कमाईले ०३१ साल देखि बहादु सेढाई लेखे ।
काका बाबु रिसाए नागरिकता खिचि घद्द बर्ष जगिर खाएर जीवन त्यसै चलेको देखे ।।५।।
तेस्रो पुस्ताका खड्क ब माता तिर्थ थिए ४ भाई छोरा हरिशरण उमेश उमक दिनेश नामका । नाति पनाती पनि मातातिर्थका भकुण्डेचौरमा अझै बसि काठमाण्डौ नै दैनिक काममा ।।
सानैमा विछडिएक यस्तै मेरा बन्धु दुरदराजमा वंश कुल परम्परा जात गरिवी संगै पिल्सि बाचेका ।
को हेर्छ मिलौ एकतामा संरक्षण आफै ज्ञान चेतना र प्रविधिमा बाचौ सेढाई बन्धु समाजले समेटिएका ।।६।।
क्रमश:---
अरु थप कुरा :-
१.https://www.facebook.com/100020990702264/posts/129269897782700/
२.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10204251976768753&id=1507961367
३.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1635451476562435&id=100002927946745
४.https://m.facebook.com/notes/sedhai-sedhain-sedai-community/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80/223970464287368/#
५.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10213574549227238&id=1507961367
१.https://www.facebook.com/100020990702264/posts/129269897782700/
२.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10204251976768753&id=1507961367
३.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1635451476562435&id=100002927946745
४.https://m.facebook.com/notes/sedhai-sedhain-sedai-community/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80/223970464287368/#
५.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10213574549227238&id=1507961367
https://angirassedain.blogspot.com/?m=1
ReplyDeletehttps://www.wikiwand.com/ne/%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%A2%E0%A4%BE%E0%A4%88%E0%A4%82: contribution
ReplyDeleteलेखन:- सेढाई गाेत्र:अंगिरस,कुलदेवि:- ऐपन सहित कालिका दानेश्वरि(भगवती),कुलदेवता:-नृसिंह(बिष्णुका बैभव),कुलपुजा:-प्रत्येक बर्ष बैषाख नृसिंह चर्तुदशिमा सबै वंश स गाेत्र।चेलिबेटी :- हसिला गहुगाेरा(चाेलि गुन्युधारि),पुरुष:- हसिला(कमिज सुरुवाल ईष्टकाेट),बलिप्रथा:-सेल राेटि फलफुल सहित नरिवल,बाेका,खानपिन:- प्रारङिक,अन्न जल,बस्ति:- हाेचाे समथर गुजरा हुने पवित्र भुमि।धन्यवाद ,सधै शुभसहित रहनु,खुसि जीवन बनाेस।मन मंदिर हाे,मष्ठादेवता(कुल मंदिर स्थान निर्माण)अंगिरस गाेत्रिहरुले बिष्णुकाे बैभव(अवतार)नृसिहलाई हरेक बर्ष बैषाख नृसिहं चर्तुदशिका दिन कुल पुजि अाएकाे देखे नि।मंदिर स्वम् जनकाे धार्मिक एकताकाे जमघट शिला दानेश्वरि भगवती पुजिन्छ त धादिङको घर-स्थल,घाम पानीकाे अाेत उनै नृसिह पुजि नरिवाल,वलिभाग दिने चलन छ,पुर्काङ,सु न पा २ लमजुङको ।चितिकाे महदेव मंन्दिरमा साे मिति १ महिना अगाडि कुलपुजा गरेको सुने,नेपालका तराई भित्री मधेश,अन्य दुरदराजका सेढाई बस्तीमा दशै वा नपुजेकाे २-३ बर्षमा धुप धयार गरेकाे देखे।दाेलखामा पनि कुल मंदिर छ।गाेरखा,जिवनपुरभैरहवा,पाल्पा,नवलपुर,नवलपुर,माततिर्थ,डिल्लबजार,काभ्रे,चितवन,सिराह,माेरङ भारतमा के छ कुन्नि।झापामा बनेकाे छ कि।जे हाेस सेढाई विश्वमा अंगिरस गाेत्रि हाे,कुलपुजा लगायत धर्म संस्कृति रहन सहन चलन,स्वरुप ,कला र गला एक हाे।angirassedhainblogspot.com पढ्नु ,फुर्सदमा भए।सबै बन्धुहरु-सके सच्याउन र अाफनाे तथ्य,परिचय,थात थलाे,पुस्तांनि लेखी यहि comment राखि दिनु।
ReplyDelete