खण्ड ५ सेढाई परिवार घ

सेढाई

wikipedia

खण्ड  ५ सेढाई परिवार

गीता

संसारको पापाको नाश गर्ने उपाय के छ ख्वामित।

सोधि पार्वतीकन महादेव संगमा वताउदा तक।।

विष्णु मुख हात पेठ पाउ सबै मा अक्षर रुप।

उहि सार पदार्थ श्रद्धा भक्ति जपन गीता तक ।।१।।



के हो पूजा पाड भक्ष्य अभक्ष्य संसारमा छ के ?

कुकर्म नरक वेश्य र यमराज जन्म रह्यो के ।।

विषयी कुकर्मि जात ,वर्ण तोताले बोल्छ जे ।

ज्ञान गुन ,विद्धावान सुकर्म समभाव दिन्छ जन्मले ।।२।।



शान्ति ,सिद्ध ,आत्मज्ञान मित्र र ब्रह ज्ञान को दिन्छ ।

सेवा दान,भोग व्यभिचार भ्रष्ट वा चाण्डालले छिन्छ ।।

व्ृति ,सुर र असुर ानको र मोह तृष्ण जालोमा  शान्ति गुम्छ ।

व्ौर समालि डर भोक पियास सबै वैरभाब ज्ञानले सुल्झिन्छ ।।३।।



इातनना जुवा रण्डीवाजी मद्दपान शीकारी र सब व्यपारी ।

ऋादत , धन , दुरग्रह, चोरी र यज्ञग्रह नजानी धन थुपारी।।

डाकु,संकट र काल जीती उज्यालो बन्छ अध्यारो जीवन ।

प्ुष्प विमान स्वर्ग र धर्मले लोक उद्दार जीत्छ यमराजको मन ।।४।।



महात्मन् ज्ञान फलमा जीवशेष कन्या अति रुपका ।

धरामा खसि सुकेका वयरबाट भईउत्पती जनले देखेका ।।

पाप छिनि तिर्थ श्रापमुक्त बने गोदावरी नदी तटमा ।

उहि महर्षिले पूर्नजन्म भए र स्वर्ग गए आश्चर्य मुक्तिमा ।।५।।



वेद जान्ने, भजन नाचगान गरी धर्ममा उस्ताद ईज्जतका ।

वर्णश्रम,धर्मि। परखि र भोग राजा रंक झुम्ने केलका ।।

चुक्लि, व्यभिचारी,मोह वास्न,कलहमा स्त्री र पुरुष सब ।।

रोग व्याथा भरी दुखमा गिद्धको सिनो झै ज्यूदै मर्ने रौरव ।।

ठुगि फोडि जीवकोष अवयव लुछि अधर्मिको ।

ीचथोरी मासु हड्डि मज्जा यमराजले मार्ने अधर्मि जो।।

एहि दिनरात श्रमगरि यातना हट्छ देह अन्तमा ।

नसुध्रि पूर्व जन्म,शिकार बन्दै शिप कला यहि जन्ममा ।।६।।



प्रजापालक,यज्ञकर्ता धर्मि तेजमा ज्ञान भर्दछ ।

श्रृति,श्रद्धा,वरदान छ छ  मन ईशमा ब्हमय बन्दछ ।।

ज्ञानी हंस पन्छि खोज्न धाम ,देवल तिर्थ धाउछ ।

परमानन्द मन आत्म उहि वसि मुक्ति स्वम् पाउछ ।।७।।



धन दौलत व्यपारी आय टोली लुब्ध मोह कन ।

सन्तान,कुटुम्ब र वैर ेपि लुकाई दिनरात धन ।

स्वप्ना र मोह श्रद्धाले पापी पेट उद्दार खोजीवीनीकन ।

सुझाई पिता पूर्खा र सन्तान मुक्ति यज्ञमा वीज बन्छ धन ।।८।।



म्द्दमांस संगमा गुण्डा कलि पुरुषमा अर्जिर्ण ।

प्ूर्वजन्म र वाचुन्जेल अजीर्ण भई रोगी तृण ।।

द्यान , यज्ञ र समभाव म अरु अध्यात्मा बुझ्नु ।।

प्रिवार,वंश,कर्म गरी जुनी मुक्ति कुल उद्दार हुनु ।।९।।



ऋास्तिक वेदबेदाङ्ग मुनि, यज्ञज्ञ गर्ने जन्म मरण शुद्धि ।

रोग विरामीमा भाकल र वलि हैन खाने आरोग्यका जडिबुटि।।

इस जन्मका मनोरथ पुरा गर्ने त्यागि नरकिय भोग ।

साक्षत छ जीव यज्ञ कर्मादी शुसद्दमा मद्दमांस त्यगि रोग।।१०।।



सबै धर्म जात समप्रादय जीव नै हुन प्राणहुने नहुने।

ग्र्नु माया दया नगर्नु हेय कुसलमान क्रिष्चीयन वा अरु भनि ।।

कुभाव अनजान शरिर र चरण छुदा पापी किन?

गुरुआमा मान्यजनमा लात्ति,द्धेष पातीक बन्छ छिनछिन ।।

उहि किछ पतङ्ग भमरा चराकै जीव योनि फिरन्ते ।

मैना सुगा वा अप्सरा शंख चक्र गद्दा र पद्दम जनले सम्झने ।।

पद्मवती,पंचमुखी,कमलिनी सबै आम स्वरुप ।

ऋषिका आश्रममा उहि मुक्त सुवास खुसि रुप।

तेज शिवको दिई ब्रह मोह स्नेहका सब सन्तान ।

दुख मुक्तभई समभाव र तेजमा जन्म मृत्यु वन्धन ।।११।।



मित्र हित पराई संगमा जल,गोदावरि स्नान गरी ।

ब्रह राक्षस निल्थ्यो जनका आश्रमबाट हरी ।।

पापी,गिद्धनै राक्षस बने, जनको बदलामा खाने ।

तप ध्यान र बिन्तिभाउमा राक्षजन उद्ध्याउने ।।

करुणा देखाई राक्षस पनी तीर्थ ब्रत जनको हित ।

सोहिगिद्ध ऋषिको हड्डि तलाउमा खसाई शुद्ध जल पवित्र ।।

नसि अभिमान पुष्पविमानको मुक्तिमा पाप हट्छ।

स्वजन हित मित भय हटाई परमपद पुग्दछ ।।१२।।



भक्तिपूर्वक धर्मात्म अश्वमेद्ध उज्ञ पूजन गर्दा ।

स शर्त वरदान द्धोडा ,गाई , सन्तानको आशमा पर्दा ।।

शरणधारि देवः ईशमा मृत्यु सम्झी शोकाकुल हुँदा ।

ब्रम्हाणको मन्त्र जपले ईशलेनै संजीवनी दिए जीव ।।१३।।



सदाचारी नाम काम भरी गृहस्थ पशुधन भय ।

परपुरुष,स्त्री व्यभिचारी,यौन कुण्ठा दुराचारीको क्षय ।।

डुबि नरकमा चण्डाल बनि पाप, रोग, वासनाले थलिई ।

प्ढी ज्ञान,समिप साार रपरोपकारी ईशले शुभदिई ।।१४।।



ीशकारीले खेदी जीव जन्तु नर वानर मार्दा मुक्ति होला ।

श्राप,अधर्मको जीव लिला  देहात्मा पूण्य ईशमा छल ।।

व्ैरभाव चण्डाल देशदेहि जन कुकर्म मुक्त छ मृत्युले ।

श्रद्धा ज्ञान चेतना र भक्ति मन आत्मा बाच्छ ईश भत्mिले ।।१५।।



राज्य, सेनापति दम्भि लोभी स्वार्थमा हैजाले मर्ला ।

द्धोडा भारवाहक,श्रमका जनको पूर्नजन्म उहि तेजले गर्दा ।।

ऋण,कर्म सिद्धि मेहनेत,मनविरक्ति तपमा छ मन आनन्द ।

दिब्य आत्मा पुष्प विमान मन स्वार्थको वंश जातमा छ मद ।।

धन पद ईष्या दम्भ मनको जन विरोधि शासक पदमा छदा ।

राज्य कानुन नासि वंश माटो कुमारिचोकमा उ फसिदा ।।

रौरवमानै वास हुनेछ जन वेच्ने श्रम चुस्ने धर्म नास्नेहरुको।

मर्छ गौरव र देशको स्वाभिमान भूत हुे छ तिनिहरुको ।।१६।।



हात्ति माउते जन भय र हाहाकार त्राहीमाम मन ।

आतङ्क युद्ध क्रान्ति छरी समाजजनमा खर्चिन्छ धन ।।

बाटो नछेक्नु मनको मन्दिर देहमानी जात नलड्नु।

राज्य, सन्तान, शुभ र आर्सिफ जीबन हो बाँच्नु बचाउनु।। १७



फूर्ति दम्भ देखाउँदा घोडा चढी वा हात्ति जन्मे।

धन र अधिक खाना खाई औषधी नपाई तड्पे ।।

हान, जप र तप मनका योगाले क्षणमा शान्ति ।

बोकी समभाव र खाना, बास र कर्म नै जनको भ्रान्ति ।। १८

सिंहासन पुष्पविमान तिर्थ ब्रत नगरी इन्द्र वने  ।

देशदर्शन प्रभाव र इन्द्रपदवी जप तप विष्णु अडे ।।

योगा, याग र चैतन्य विवेक बुद्धि र सुख शान्ती ।

श्रद्धा, यज्ञ विष्णुको सायुज्य पदवी सुख छैन भ्रान्ति ।। १९

कस्को विजक थिए, कुन ज्ञान म पाऊ ।

अन्धकारमै उदरको अन्धो छु ज्ञानमा जाऊ ।।

खोलिदिए प्रकास,नमन सदिच्छा चैतन्यले ।

सिलाई  । सेढाई। जैसि । कुमाई। सेढाञी

शरण दिनुभयो धरणी वश कुल आमा वावु स्वधर्मले ।। १

अग्रज कुमाउ गढवालको डोया राज्यको हिन्दुस्थान ।

लखेटी मुसलमानले जैसीजोसी सिलाई झुलाघाट सम्म ।।

मनुधरा सापकोटा बलेवा बाग्लुङ्ग हिमधु नेपालकी ।

सिकी पाङ्गपर्वतमा अर्याल, वास्तोला सित जोतिष ।।२

सखी श्रीमती हेपिई गरिबीमा अग्रज फौजमा गए ।

ववु शिरहान हिडेनरभूपलकना छोरो पण्डित बनिए ।।

दिई रागीनास लम्जुङ्गमा मौजा, औलो ज्वारमा परिए।

छानी कर्मदा छेउ चितीमा पूृर्खा वंश पार्षद् बनिए ।।३

ब्रम्हका मुखारविन्दका आङ्गरस ऋषिका विजरे।

गोत्र प्रवर प्रस्ता अध्यायन सेढाई बताउछ हे ।

शिष्य परम्परा, अङ्गिरा ऋषि धर्म परम्परा हिन्दु ग्रन्थले ।

पुण्यत्मान र भाग्य हो सत्य कलि द्वापर जुग जिये।।४

युद्धकला धर्मकर्म पुजा पाठ स्पष्ट बोली ।

हसिला गठिला होचाकदका गहुगोरा सिलाई ।।

दौरा सुरुवाल कछाडमा ईष्टकोट मयलपोस लाई ।

धोती चोली गुन्युको गहना सजे माथी नारी चाही ।।५

सिलाई

अज्ञानका पदचाप करुणा शोक आँशु कर्ममा ।

आसक्तिनिष्काम भावका आत्मवोध अधर्ममा ।।

निराकार समस्त र परमसत्य जातकर्म कुल परम्परामा ।

सूर्यचन्द्र पृथ्वि वायू आस भित्रै,र छ सत्यमा ।।१।।

साक्षतकार धन ऐश, सुन्दरता र ज्ञानले धर्मी कहिन्छ ।

विरक्त दरिद्र निन्दक नारी पुरुष दुई जातमा वही छन् ।।

नित्य ज्ञान रुप रंग रस निराकारमा आफन्त वंश छ ।

सच्चाई सम्बोधनमा पवित्र नैतिक पितापूर्खा आमा चिन्दछ ।।२



आदरणीयहरुमा आक्रमणसँगै प्रतिआक्रमण हुँदैन कडा व्यवहार ।

शिष्टाचार हृदयको कठोरपना अहिंसा उदारतामा बाच्छ सदाचार ।।

शास्त्र त्यही हो अग्रज वंश गुरु मातापतिा जन परोपकारी ।

ज्ञान उही छ भौतिक गुण अध्यात्म दक्षता रहन्छ सकारी ।।३



आत्म साक्षत्कार  त्यही छ जन्म कर्म मृत्यु संस्कार छ जीवमा ।

साहित्य कला धर्म वेदान्त छ समय, उपयोग मन ईच्छा अमृतमा ।।

भावना, हित पालना प्राप्तीि हुन् कल्याणका जनमार्गमा ।

धर्म,कर्म पालनाको चैतन्य अधिकार छ परिवार वशमा ।।४



अनुरोध के हुन्छ, माग आवश्यक पूर्ति कुन प्रशन्नमा

विनास रोक्दै विकास र प्रविधि दिन्छ शिक्षा र ज्ञानमा ।।

घमण्ड विद्वान आत्मा शोक शास्शवत कर्म फल प्राप्तीमा ।

भ्रमको अन्त, मनको आशा निर्कौल हलुका अवयव छ शान्तिमा ।।५



माया चिन्तनको पोको, जालो घमण्ड हम्मको छ लालाची ।

नमान सत्य केही छ, संसार जहाँ छौ रहन्छौ जव छैनौ पापी ।।

अन्नादि शाहकारी पथ्य भोज्य चोरथ तिम्रै लागि ।

रोग त्यही छ खानपिन, असन्तोष,लोभ दम्भ राजी ।।६

कर्मज्ञान

आत्मा व्यप्त, अविनाशी, अव्यय,कणधारी परमाणु भयो ।

शरीर धारण गरी प्राण, अपान व्यान, समान र उदानमा तैरदै गयो ।

चाह त्यागोस् जोपरिआउछ सो कर्म गर, अधर्म हुँदैन ।

तिमी कर्मको लागि मर फलको आसमा पर्नु हुँदैन ।।१



(भक्तिज्ञानी+भक्त) न्यास र त्यागबाट जीवनपूर्ण छैन, मानिस प्राकृतिक गुणबाट अधिनमा छ । कपट पाखण्ड धोका कर्मेन्द्रियमा छन् । मनलाई वशमा राख्नु कर्महो ।

यज्ञबाट वर्षा र अन्नपात फल्दछ । वीज लाग्दछ । कर्मफलमा आशक्ति रहन्न । राग र द्वेष आत्मा साक्षतकार नगराउने मार्ग हुन् । कर्म . परधर्म, कर्तव्य . स्वधर्म ।

विषयवासनामा पापकर्म हुन्छ । यि रजोगुणी सर्वभक्षी र क्रोधी हुन्छन् ।



कामवृत्ति – ईन्द्रिपध्व,मन,वृद्धि



दिव्यज्ञान

जहाँ जहिले धर्मको पतन हुन्छ, मेरो अवतार (भगवान) हुनेछु । आशक्ति भय र क्रोध मुक्त भएर ज्ञानले शरणगतिमा मेरो दिव्य प्रेम छ । सकाम कर्म फल पाउँछ, यो प्रकृतिका ३ गुण चारवर्गको सृष्टिमा नै सम्भव छ ।

सत्य कुरा सकाम कर्म फल हुँदैन प्रभावित ।

अनुसरण पदचापमा हुन्छ कर्तव्य आशतीत ।।

प्रयास (कर्म) ईच्छाले तृप्ति हुँदा पूर्व ज्ञानी अति ।

मन बुद्धिको खातिर जीवन निर्वाह,सम्पति बन्छ रचि ।।१।।

लाभ हानिको ईष्र्या स्थिर चित्त छ कर्म ।कर्मकै हवन ब्रह्मय दिव्य ज्ञान दिन्छ सुमर्ग।।

यज्ञ ज्ञान जप तप योगा ईन्द्रिय बिषयमा चर्को ।

आत्मा प्राण वायू,व्रत अन्नादी निम्छ लुक्छ धर्को ।।२।।


चेतना वा ज्ञान:
जीव हाम्रो जाती हो, मानव हाम्रो धर्म । हिन्दु मुस्लिम सिख इसाई सबै एकै धर्म ।।१
कुरो पुराने विना भेदभाव श्रृजित समाज।मतभेद बढेपनि प्रभू भगवान राम अल्लाह खगाड खुदा परमेश्वर एकै जात।।कवीर सत्यलोक सत्धाम सच्चाखण्ड मानव साकार।पढ वेद गीता कुरान वाईवल जुन सत्य लोकको आधार ।।२।।
गुरु नाम सत्य छ,पूर्ण गुरु र अधिकार उपदेश इशारामा राम्रो छ ।जन्म मृत्यु रोग भय दिनाचार्यै सजिलो सरल मानव वित्दो छ।।उपदेश स्वर्ग नर्क भाग भोग दान धर्म कर्म समय जादै छ। रोक्दै समय कुनै उपदेश अर्थ काम क्रोध लोभ मोह उपदेश खादै छ।।३
पूर्णसत् नै कथा होवचनमा संचित शक्ति हुन्छ भक्त।उत्तम विचार र चिन्तनवाट मृत्यृ भाग्छ भज्दा।।४
सत्संगमा तत्वको ज्ञान शिक्ष मिल्छ शिष्य भक्ति हुने दर्शक।अज्ञानीलाई पथमा ल्याउनु गुरुले बुभmने सबै सर्जक।।गरीब मनको नहुनु दृढनिश्चयी र लक्ष्य भेदन गर्जन।परु स्त्री र धन वस बाहिर छन् धनमामै आलस्य छ गर्धन।।५।।
पूर्ण परमात्म त उपदेश मुक्तिको हो प्रतिनिधि।आत्मा कल्याण दुराचार पापाचार अकल्पमा मर्छ सहयोगी।।जप्नु पूर्खा पिता र हुने पुस्ताको हितकारी विकास प्रविधि।शरि त्याग्नु मात्र मुक्ति हैन सार तत्व जीव बाचोस जनबिषे हितकारी।।६।।
उम्रर्न विरुवा विज,विजक मलखाद खनजोत नगरे जसै।पूर्णब्रम्हा लिन र मुक्ति हुन्न दाता नक्कली गुरु फन्दामा उसै।।७
जगतमा नाशवान र अभिनासी शरीर जीवत्मा रहने छ। भरपोष र धारणमा वास हुन्छ भागवत प्रप्ति रित उहि हुन्छ।।जो जन गुरु शास्त्र उपचार हितमा समाज बचाउछ भक्त उहि छ।साक्षत गुरु उहि हो भागवत जप्नाले जीवन साध्य बनाउछ।।८।।
मानव जन्म संगै खेलवाड संन्त वने त्यागी निन्दाले। नीच मुर्ख व्यभिचारी नरक त्यहि छ कुकर्ममा मर्छ जनले।।नशालु बस्तु मांस मद्यपान धुम्रपान गर्ने जनले।वाणी कपटी अपव्याख्य धारण स्नेह त्याग्छ अधर्मि मनले।।९।।
आफनो वर्णश्रम पेशा धर्म कर्म गर्न जातजातीले ।प्रविधि सिप ज्ञान पुज्नु भक्त हौ उचच छातिले।।१०
बस्त्र अंलङ्गकार भेषभूसाले सजि मार्नु शरिरका अहितकारी किटाणु।रजो सत्व तमो गुण उपाशाना गरि संस्कृती विकास गरिनु मार्नु अन्तरमनको जीवाणू ।।११।।
चेतना वा ज्ञान:
जीव हाम्रो जाती हो, मानव हाम्रो धर्म । हिन्दु मुस्लिम सिख इसाई सबै एकै धर्म ।।१
कुरो पुराने विना भेदभाव श्रृजित समाज।मतभेद बढेपनि प्रभू भगवान राम अल्लाह खगाड खुदा परमेश्वर एकै जात।।कवीर सत्यलोक सत्धाम सच्चाखण्ड मानव साकार।पढ वेद गीता कुरान वाईवल जुन सत्य लोकको आधार ।।२।।
गुरु नाम सत्य छ,पूर्ण गुरु र अधिकार उपदेश इशारामा राम्रो छ ।जन्म मृत्यु रोग भय दिनाचार्यै सजिलो सरल मानव वित्दो छ।।उपदेश स्वर्ग नर्क भाग भोग दान धर्म कर्म समय जादै छ। रोक्दै समय कुनै उपदेश अर्थ काम क्रोध लोभ मोह उपदेश खादै छ।।३
पूर्णसत् नै कथा होवचनमा संचित शक्ति हुन्छ भक्त।उत्तम विचार र चिन्तनवाट मृत्यृ भाग्छ भज्दा।।४
सत्संगमा तत्वको ज्ञान शिक्ष मिल्छ शिष्य भक्ति हुने दर्शक।अज्ञानीलाई पथमा ल्याउनु गुरुले बुभmने सबै सर्जक।।गरीब मनको नहुनु दृढनिश्चयी र लक्ष्य भेदन गर्जन।परु स्त्री र धन वस बाहिर छन् धनमामै आलस्य छ गर्धन।।५।।
पूर्ण परमात्म त उपदेश मुक्तिको हो प्रतिनिधि।आत्मा कल्याण दुराचार पापाचार अकल्पमा मर्छ सहयोगी।।जप्नु पूर्खा पिता र हुने पुस्ताको हितकारी विकास प्रविधि।शरि त्याग्नु मात्र मुक्ति हैन सार तत्व जीव बाचोस जनबिषे हितकारी।।६।।
उम्रर्न विरुवा विज,विजक मलखाद खनजोत नगरे जसै।पूर्णब्रम्हा लिन र मुक्ति हुन्न दाता नक्कली गुरु फन्दामा उसै।।७
जगतमा नाशवान र अभिनासी शरीर जीवत्मा रहने छ। भरपोष र धारणमा वास हुन्छ भागवत प्रप्ति रित उहि हुन्छ।।जो जन गुरु शास्त्र उपचार हितमा समाज बचाउछ भक्त उहि छ।साक्षत गुरु उहि हो भागवत जप्नाले जीवन साध्य बनाउछ।।८।।
मानव जन्म संगै खेलवाड संन्त वने त्यागी निन्दाले। नीच मुर्ख व्यभिचारी नरक त्यहि छ कुकर्ममा मर्छ जनले।।नशालु बस्तु मांस मद्यपान धुम्रपान गर्ने जनले।वाणी कपटी अपव्याख्य धारण स्नेह त्याग्छ अधर्मि मनले।।९।।
आफनो वर्णश्रम पेशा धर्म कर्म गर्न जातजातीले ।प्रविधि सिप ज्ञान पुज्नु भक्त हौ उचच छातिले।।१०
बस्त्र अंलङ्गकार भेषभूसाले सजि मार्नु शरिरका अहितकारी किटाणु।रजो सत्व तमो गुण उपाशाना गरि संस्कृती विकास गरिनु मार्नु अन्तरमनको जीवाणू ।।११।।
मान्छे बदाले के हुन्छ:
जोदाहा र लडाकु जुद्धब.का स्वार्थहरुमा।नाम बदाल्न नसकि मन बदालेको अर्थमा।।अकुत यत्नमा धनरासिका धनब.हरु।षडयन्त्रका माहिर जीतब.हरु।।१रोशनीमा ढिप्कीन गएका दिपकहरु।गुण स्वभाव नभए संघारनमा जनता रुवाने।।दाम कमाउन वदनामको बौदिक यावत।तिमी बदलिए वदाल नाम र कामत।।२
.............
अन्नको जडशरिरमा दिव्य शक्ति र रक्त संचार।अनन्त आत्मशुद्धि स्वास र प्रत्येक उच्छवास।।गुदिकूरो वानरबाट मान्छे बनेको भौतिकवाद।सभ्यताका रथ शहयात्रि जीवन वित्ने न्यास।।१
यि सबै बदलिने सदईच्छा सत्बुद्धि संस्कार।प्रकृती उहि रहि ओउम सिद्धि छ ल्याउ,त्याग कुसंस्कार।।लाटा बनिता भएपनि हिमधु शैलको वनबुकि चपाउ।गरिवी भएपनि विकास र प्रविधि वैरवाट तिमी जोगाउ।।२
.....................
मान्छे नमानने भूत वर्तमान र भविष्य जान्दछ।भविष्यको स्वप्ना सजि श्रमको पसिना झनर्दछ।कथा र इतिहास बनेर युगिन नेपाली द्रष्टा छ।एउटा देश श्रष्टा र राजनेता नपाई शोषित निरन्तर छ।।१पशुका जमात माथि भोक रोग शोकमा मर्देन उ।विश्वास कुल्चेर देशको पहेरीदारीमा वंश विताएको उ ।।भविष्यको गास वास कपासमा प्रविधि को स्वाभिमानी उ।आस्था नटाली अंन्तरकरणमा बदली दिए हुन्छ उ ।।२
....................
पिडाको आसु बगाउने पहाड जस्तै धैर्यता।कर्मगरि गरिवी हटाउने नडग्ने अटलता।आमा चेलीका विस्मात शिखर च९्ने पैतलाहरु।दरवान नोकर उजाड बनाउने गोला बारुद बन्छ बरु।।१
स्वतन्त्रताको वेदानामा उठाउने शिर र सज्जा।किनिने बेचिने आसु र उत्पीडनता।।कोपिलामा फूल झार्ने गरिवी भनी छिमीकी वैरहरु।खर्वादार जडिबुटि कला धर्म संकारमा मौका छोप्ने हरु।।२
शितल छाहारीमा संघर्षका विरत्व इतिकासै छ।यूगका लागि सचेतन त्रान क्रान्ति बढेको छ।।नउठाउ नजर पल दिनहिन भनी झूठ मोहले।मारिदिनु कुमान्छे र नबलीने अवचेतन जन्मबरु ।।३
दह, मन, बचन शुद्ध हुनुपर्ने छ ..
दिमाग, मुटु, फोक्सो प्राण हुन्छ ....
अन्न,जल,मिठो बोली भुरत्न हुन .
विचारी सेढाई जन रम्छ जुन ।।
उ:
जन्मदा कुन कस्को वीजक तर पनि बदला छैन पूर्खासंग ।
जसले पाठशाला मात्रै बनायो संधै आफ्नो वन्धु र घर लाई ।।
तिमीले आफ्नै घरलाई र बन्धु सन्तानलाई भन्यौ यो दुनिया संग।
बन्धु हामि जुन बाटोमा हिँडिरहेका छौ त्यो सफलहुनसक्छ ।।१।।
संस्कार बुझेनौ या बुझ्नै चाहेनौ पहिचान राखे आफ्नै अग्रज संग।
यस्तो पनि सोचेका थियौ बन्धुहरुले ले कुनैबेला माया गर ।।
माया भएन भने उभिएर एकपटक सोध त्यो चिहान संग।
तिमीले सोच्यौ भने पूर्खा बा आमा भगवान हुन गुरु हुन।।२।।
तर नजोडनु कहिल्यै यी कोहि हैन बन्धु सबै पैसा संग ।
सखे कुल कुलायन परम्परासंस्कृतीअन्धो भनी वैरले मसंग।।
गुड्हिाके पनि खित्का छाडेपनि,ज्ञानकलासिप प्रविधिसंग।
नाचे सिलाई धाई बन्धुसंस्कार कला धर्म जगेर्न गर्ने संग ।।३।।
गीत:
सुसाउदै च्याप्प समातेर मानवियता वेदना वहाउदै।मृत आत्मा संवेदना सन्तती प्रकृती प्रकोपले रुवाउदै।।बुढो घामको छाल झै प्रतिदिन स्वाच्छता खोज्दै डुवाउदै।स्वप्न निल दह र तलाउ किनारमा मृत्यु दान लुकाउदै ।।१
मागि रहेछौ अन्वेषक प्राप्ति कतै हराउदै डुवेको मोह मुस्कान पियी गुन्जि रुवाउदै ।।वर्षत व्यूझाउन इच्छा अक्षरको आफै जीवन हराउदै ।मागी रहेछौ जीवन भिक्षा प्रतिदिन जन्मदै स्वम् हराउदै ।।२
माया र ममता सारनै तिम्रो मेरो राष्ट्। भागवण्डा चिरफारको अढाई कोटि नेपालीमा।।म पनि टुक्राको हिस्सेदार त्यसमा मेरो पार हवाल्दारी।चारै तिर राजनिति समस्यामा दिए खवरदारी।।३
लाखौ गुन्जन स्वच्छ फेरिए हिमाली टाकुराका जलाग्नीवाट।लखेटीए बगर छेउमा नगरी राजनिती लाखापाखा।।क्रान्ति गर्ने देखि शान्ति भर्ने सम्म मिलाई अंश छ चित्ताको।आत्मा डढ्दै गएपनि भागवण्डा हैन मेलमिलाप गरे राजनिति विकासको।।५
गिरीजा प्रजातन्त्र सेनानी भए अहो जनयुद्ध मिलाई । भागनै नपुगेका जुटेका फुटेकालाई एकै मैदानमा ल्याई ।। अव नया गगनले प्रचण्ड गर्मि थेगे भने । एकताको संघियतामा यूवा तरुण तराईमा छन् जन्मिने ।।६
मध्य लोकमार्ग बनि विकास प्रविधि पर्छ जन्मिनु । भएका घरखेत दुरदराज पहाड लेकमा रक्षामा जन रहनु । गाउघर उजाडनेले पर्छ आपद भरीका वंशज रक्षा गर्नु।समथर वैरले हड्प्दै छ यूवाहो अन्न भण्डार तिमि सिहर्नु ।।७
मूर्ख :
झैझगडा समाजमा विनाकारण दया छैन कति।क्षमा छैन विद्धविहिन दुखि नारी कुदृष्टी अति।।दृष्ट मद न्यूनबुद्धि मतलवि लुव्ध बन्धु मन। लज्जा धरे हरि धजे रिस त्यागि माता मित्र सब धन ।।१।।
रिस आवेगले आचार छोडी मनमा मोहको जाल।जे मिल्यो सो भोज्य कु समय खाई अल्छि रहला।।क्रोध दन्काई माता उपर मिठा मधुर खाना खोज्दछ।कप्टी सुन्दरी जनले छलछाममा परि चिन्ता सूर्ता रोज्दछ।।२।।
सदगुण वाडेर दोष पचाउदै समाजमा वर्षउछ। सज्जन् उन्नत विकास प्रविधि साक्षत नभए कहा हुर्कन्छ?गुणलाई दुषित पार्छ जसरी सर्पले दुध पिई विष वनाउछ।यावत विधि विधान सच्चाई गरिवी हटाई मार्छ ।।३।।
घुमी मनुष्य पृथ्वि चन्द्र ग्रह नक्षत्रको अन्वेषण।समुन्द्र पार गरि हिस्रक जीव वरु शिरमा राख्छ जन।।द्धाम तापि पियास हटाउदै संसार घुम्ने गरिविहरु।लुकाई पछौटेपन वैरका लालि मर्छन नेपलीहरु।।४।।
हिमधुः हिन्दु जलशिखरका बत्ति हुन अधेरीका।जलवायू हित मन्त्र विकासमा औष्धी बिर्से दैव मूर्खका ।। लाटा बनिता कृषिले छाना आकस भरी लुगा शितले ।गरिवी दैवले हैन घरदैलो विकास प्रविधि विर्सेछ मुर्खको ।।५
मान सूर्य ब्रहाण्ड हो गरिवी प्ै तर्कि वस्ने गर ।अभिमान विनासले विदेसिको सिको गरि आदर।।युद्ध हेला हो परतन्त्रमा नेपाली वीर मर्ने नगर।हटाई दरिद्रता र मानसिकता विभिसिका शिक्षा आफै भर ।।६।।
त्यागि अम्मल हिन गरिवी नेपाली भवमा वढ ।त्यागि मूर्ख ज्ञानले विकास तानी लेउ क्षितिज वर।।कामको ज्याला है वीरता,दरवान भरीया नारी क्रन्दनको पगरी । आखा खोल जल जमिन बनिबूटो उद्दम छर नेपाली।।७।।
गुणी
रिस आवेग त्याग,नत्याग गुरु आमाबाबू घर । राखि क्ष्मा दिन दु्रःखीमा सत्य वाणी गर ।। साचो वोली इशमा ऐश्वर्य छ घमण्ड क्षिण गर। कीर्ति कूलको माफिक आदर ठूलाको सधै गर ।।१।।
चोला चालमा बन्छ ठूला काम चिताउन माननु डर ।भाखा नसारि काम ठिक समयमा थाल्ने गर ।।नराखि पाप मनमा हिडिरहेका कमिला हेर ।ताती मिलीस् असल कामको समयमा सिद्धाउछन् आखिर।।२।।
कर्म सिद्ध नगरी वस्दैन स्वालमिव कर्मठ जन।सुरो कठोर विध्नमा आतिदैन वज्र दिवो ठक्कर ।कैयन छाति कममर ठेला फुटि पसिन खलखल।नेपाली पहरा समान जुध्छन् श्रमले हरपल ।।३।।
अमृत वाणि र श्रममा छ द्यौता त्यहि वस्छन् शिर ।कठिन पूरुषार्थ गनिन्छ लोकको शुरो वीर।।राम्रो नामका चतुर जन श्री सम्पति मानवका।लगान यकिन हुनुपर्छ वीर नेपाली धीर र एकता ।।४।।
लिई उच्च विचार थालेको काम पुरा गर्नु ढुककले।विद्याबुद्धि पूर्ण हुनु,दरिद्र हटाउनु सिपले।।यत्न जसत परन पथका स्वधर्म,कर्म धन हो।बरु मरिदिनु दुखकष्ट जिउनु अहित नगनु जन हो।।५।।
हिउ वादल आगोलाई मार्दछ ज्वाला त्यो।देह सकल प्राणिको परोपकार गुणी हो।।संम्झि भाव भंगि पूर्खा वंश सदाचारमा निहुरनु । शत्रु हुन रिस राग कपट आरोग्यमा हासिखुसि मनमा बाच्नु।।५।।
Like
CommentShare
जन्म ः
भोग्दै चराचर जगतमा लाखौ दःुख याताना । डुब्दै माताको साँघुरो उद्दरमा कुम्भि साथका ।। सत्पुण्य मानव देहका भाग्य रह्यो माथमा । कल्प योनीका सुखदुख जीवन चल्यो साथमा ।।१।।
दिई चोला बुन्दा नाक कान आँखा जीब्रो छाला यी । मनुष्य चेतना छ पाच कर्मेन्द्रिय र बुध्दिन्द्रिय ।।लिई भूतलमा रम्यो प्रिय चिताएको कुरा लीई। सोच्दा अवयव वशिभुत राख्दै तुरुन्तै दिई।।२।।
कर्मले प्रिय सुरवीर नामी गुणी चित्त मिले। गतिला चलाख रसिला शिद्द सिपालु कर्मले ।।सुर राज द्यौता दशेन्द्रिय नै चिताएको पुग्दछ । संसार परोपकारको शक्ति धनी वनी गरिव भ,ुल्दछ ।।३।।
हाम्रा पूर्खा कर्मले आजम्वरी जीवित दिए नाम। आमकै गर्भमा रहि कलिलो अवोध जन्मे श्रीराम ।इन्द्रिय उहि स्थुल उहि समय जुनघाम उही। ऋतु महिना बर्ष भोक तिर्खा थियो पूर्खामा उही।।४।।
पूर्खा सत्कर्मले अहोरात्र सहि जाडो घाम हिलो वतास ।व्याकुल थिएनन्निन्द्र भोक तिष्णन सही हठात ।।विद्य्वान गुणी शिप श्रममा सधै निहुरिन्छ । भक्ति शील ध्यान ज्ञान शान्ति लिन्छ व्यप्त छ ।।५।।
निपूर्ण शुरवीर वंशजमा सत्पुत्र गुणी सरी । शक्ति काम क्रोध लोभ मोह मद त्यागी उद्दिम छरि ।।रगत धर्म कला उही छ जन्म रहन्छ हरघडी । जन्मदाता यहि थेगोस भन्दै श्रदा भर वरीपरी।।६।।
नया नौलो प्रयोग होला प्रकृतीको भिन्न छैन। जन विषे प्रपञ्च आविष्कार त्यहि मिलाईकन।। वेद शास्त्र प्रकृती र समय बाहिर कोहि छैन । सृष्टि कल्याणमा लगाई विज्ञान पनि छैन भिन्न ।।७।।
Aama ra mabali:
भैरव गौलिको सन्तानको एक हागो म।
धनि ज्ञानि थिए बाचीन्जेल कुन्छ गाउमा।
भाई छोरा थिए खेति धन्दामा जिएका।
देश विदेश छरिीए बंश अति छन गनिएका।।१।।
मेरो मावली कुन्छा गौलीगाउ।
मामाका छोराछोरी जीवन्त हुनुहुन्छ ठाउठाउ।
देश विदेश फैलिएको ऐश ऐश्वर्य फिजाई।
१७ साल तिर नचिन्ने कुन थिए र गुरु प्र गौलिलाई।।२।।
लम्नुङ्गे गीत.............. भाका मस्याङ्गदी सललल.....
लम्नुङ्ग जील्ला नेपालको हो किल्ला।
गीत जोडे नहुनु है जीलला।
लम्नुङ्ग जील्लामा,
विकासको लहर छ मेरो जन्म किल्लामा ...........१
अर्चल वोट बाहुन डाडामा २
घर वानई जादैन भाडामा ।वाझखेत(लेतेफाट) झर ।
वाग्लुङ्गपानी वाक्लै छन् घर ।.....२
वेशिसहर चिजविज महङ्गो शहर सदरमुकाम २
(भलायखर्क भात्र्तेको छेउछाउ)
भोजे जादा चिसो छ त्योठाउ ।
भोर्लेटारमा,
मानिसको वस्ति छ मालिका वेसि र टारमा।....३
भोडेवडार झरेकी पाचोके सानी।२
भुजुङ्गजादा भुलभुले तर्छ नी।
विचौरगाउमा,
विकास जादै हुदैछ विस्तारै ठाउठाउमा.....४
चर्कतिर्थ टिमुरे नजिकै अल्कटार......२
चेपेतिर गोरखाको सिमाना वारकोपार।
चण्डिस्थानमा,
मनिस व्यस्तै थिए मकैडाडामा।.....५
चन्द्रेश्वर चितिी र तिलाहार ...२
लाउला माया जातभात मिलारा ।
धमिलीकूवामा,
एकादशी फूल तारौला एकादशीमा ...५
ढोडेनी फलेनी रमाइला पाचोके ..२
मानिसहरु वस्दछन प्रसस्त ।
दुधपोखरी,
तिर्थ जाउला हामी जनै मन्तरी...........७
दुराडा कुन्छ लम्नुङ्गको शिक्षित ठाउ ।....२
फलेनी ढोडेनी गौडाको उच्च ठाउ।
कोल्किवेसिमा,
गाउशहर कलिका जाउला चैते दशैमा.........८
धनपोखरा प्रख्यात त्यो घले गाउ.....२
राडी पाखी कला धर्म संकृती वाचेको ठाउ ।
घेर्मु गिलङ्गमा,
वाचिन्छ भेडा महुरी खेती वाली चरीचरनमा।..............९
हिलेटक्सार नजिकै इलमपोखरी.....२
त्यस्कै छेउमा पर्छ है ओखरी ।
इशानेश्वर,
करपुटार गणेशथान मालिका मुन्तिर ...१०
जीता जादा उकालो ओरालो...२
स्वामी भन्ज्या तान्द्रङ्ग टक्सार छ रमाइलो।
विद्युत उत्पादन छ लम्जुङ्गमा,
त्याहा पुग्दा हुन्छ थाकेनी फूमान......११
सदरमुकाम पुरानो कुन्छा गाम.२
परेवाडाडा हाडेटार तनहु छेवैका ठूला गाम।
देविथानमा,
हाउपानी रपातल छेवैको शितलमा हुन्छ हाम्रोभेट................१२
नाउरुङ्ग नेटा पाचोके गाउमा....२
भात मिठो पाइदैन त्यो ठाउमा।
परेवाडाडामा,
जन्मे हुर्के ६० घर सेढाई छन् त्यो ठाउमा........१३
पसगाउको घलेदाई झरेर ओराली.२
पुरान कोट स्कूल छेउमै लाकुरी चौतारी।
खजेदुराले राजा ल्याएका,
वाइसी चौवीसि नाकाको कालिका त्यस ठाउका................१४
प्याजुङ्ग कोल्की शिर वेसिमा साइलीटार..२
रिस्ती तरि कुलै कुलो पुगौला सम्घामा।
सोतीपसल छेउ,
लम्जुङ्गका घरघरमा विकाभरीद्यौ ......१५
श्रीमन्ज्याङ्ग ओखरी श्री मन्ज्याङ्ग आखरी गाउमा..२
अम्वा,अमिलो निवु पाखो वारीकोमा।
सुन्दर वजारमा,
पढाई,सुविधा नगरपालिका वन्यो त्यो ठाउमा।...१६
सूर्यपाल हटिया पश्चिम पर्दछ.......२
मगर क्षेत्री बाहुन तमू जातका वेसि झर्देछन् ।
लम्जुङ्ग गाउघरमा,
तघ्रिङ्ग भस्मैवाट आलु सिमी पाईन्छ ।...........२
दुध२यू पशुपालन हाते कागज पढाईमा टाठा छन् ।
गाउवस्तिमा,
धान कोदो मकै फापर घैया फल्छ ठाउठाउमा............१७
तर्कुघाट तिरैमा सर्वोदय बृद्दाश्रम पाउदी दोभान राइनस................२
उदिपु वेशिसहर नगरपालिकावाटै देशै झलल।
उत्तरकन्यमा आलु गहू जौ उवा फापरखेति छ यहाँ।
मिदिम तरेर भोल्लेटा मादी,ङ्गादीखोला भूलभूले बर्षमा सुसाउछ वारकोपार.....१८
खुदिखोला वगरमा प्राविधिक शिक्षालय,
धनीगुरुे जग्गा बेलाउती विौिनी लेते फाट वरपर।
दोर्दि खोला लगानी विद्युतको लगानी,
धनी गन्नेमान्ने लम्जुङ्गे बिकासमा फैलियो हरघरी...२०
किसेदीमा मन्ज्याङ्ग नौथर.२
रुदी खोला करापु वारपार।
मिदिम खोलामा,
मालिङ्ग गिलुङ्गको चिनो हो जलखोलामा..........२१
नाउदी पाउदी कुन्छाको सानो गाउ.२
जन्म साकार हुन्छ बन्धु घुमे वढि घरगाउ।
राखे गृहस्थश्रम,
खुला आकास जङ्गल चौर लम्जुङ्गे अपारधन....२२
कायाकल्पः
सयौ घडा यत्न बाँच्नमा मनुष्य लाग्दछ।नित्य आहार,योग ,ज्ञानको भूमरी मनमा जाग्छ।। रोग व्याधि,कफ,वात,पित्त शरिरमा पाल्दछ।उपचार औषधीले थेगे सम्म नमरी बलियो राख्दछ।।१
पीडावोध सहानुभूति समेटी घरपरिवार वीज रोप्दछ।ताप चाप घड्कन मनुष्यका आशाा लहर गोड्दछ।।निन्द्रा भोक तिर्खा जवानीमा खपी शरिर चल्दछ।निडर भाडाको गाडि चक्का विहिनको खुसिमा बढ्दछ।।२
प्रेरणाको छरछाम गुजारा यो रोजाईमा नपरेको उर।सहयागी वीर छाती काल्पनिक सूक्ष्मसारको शिर।।उस्तै पोटिीला रगतका सुडोल बाघचाल वा पिडौला।प्रक्रिया हो शाारिरीक विकास मानव सुखलिला।।३
सुरम्भ्य मन मुटु गृहणी घर गृहस्थ नोकरी वा चाल।सेकेण्ड मिनेट घण्टा सप्ताहा महिना वा पुरै साल।।सुख्खा बन्दरगाह यात्री मनको गुजरा लाउदै पार।अनन्त जन्मपछि जानु छ क्वै रहोस घन सामाल।।४
ध्न पद वीज वनितो त्याग्दै बुढ्यौलीतिर।शिक्षा ज्ञानको निर्याय गर्देन समाज, तिमी हेर।।निन्द्र आहार भउ मैथुन माया संसार विचित्र ।खाना आरोग्य भलो काम बाँच्दा हुने सचित्र।।५
प््रस्थिर नारी पुरुष जात जातीको मानिसको भूगोल। सन्तान साख वंश परम्परामा हागो पात जरा सगोल।।रगत थात थलो हडिड मज्जा कोषिका सबै जातियता झुण्ड।भासिदै दास मालिक नायक घर गाउका सभ्य सुरमुण्ड।।६
खना पेशाले हुर्कदै देश समुदाय भन्दै जाती र मूल।बोलि भाषा भेष कलामा परिचित राष्ट् र देश।।जरो नेपाली मूल नारी पुरुष जाती सब हरघर।सभ्य रैथाने जन्मी हुर्कने र मनै देश रक्षाका नेपाली थर।।७
Nepal
Bahun is a colloquial Nepali term for a member of the Pahari or "hill" Brahmin (ब्राह्मण) caste, who are traditionally educators, scholars and priests of Hinduism. They are also known as Barmu in Newari. Brahmins are the second largest caste group in Nepal (% of the population), with the Chhetri (Kshatriya) being the first (%). Brahmins were inhabitants of Nepal in prehistoric times. The Brahmin community is the major part of the indigenous Khas community of Nepal. They moved eastward along Xinjiang province of China, Western Tibet, the Himalayan foothills from Kashmir and Kumao/Garwal. They settled first in the Karnali River basin, then the Gandaki and finally the Kosi basin and into Sikkim and Bhutan.
Some Jaiswal Brahmins are Chaurasi Brahmins from Nepal or North India. There are references about Brahmins of Nepal in bansawali and purans. By tradition—and by civil law until —they represented the highest of the four Hindu varna or castes. Bahuns from the "hills" have been represented disproportionately in Nepal's education system, political parties and civil service since the country was unified by Prithvi Narayan Shah and his heirs in the th century. The top leaders of the all the major parties are also Bahuns: the Maoist opposition (Pushpa Kamal Dahal and Baburam Bhattarai), the Communist Party of Nepal (Unified Marxist-Leninist) Jhalanath Khanal, Madhav Kumar (Nepal), and the Nepali Congress (Sushil Koirla).
Very often, Khas Bahuns can be identified by their middle names being Dev (देव), Nath (नाथ), Mani (मणि), Raj (राज), Prasad (प्रसाद), Devi (देवी) or Kumari (कुमारी). They never use bahadur (बहादुर) in their names because it is associated mainly with Chhetris (Kshatriya) and "martial tribes".
The Brahman caste in Nepal includes numerous family names such as:
A अ – Acharya (आचार्य), Adhikari (अधिकारी), Arjel (अर्जेल)/Arjyal (अर्ज्याल)/Aryal (अर्याल), Awasthi (अवस्थी)
Ā आ – Atreya (आत्रेय),
B ब – Badal (बडाल), Banskota (बास्कोटा), Baral (बराल), Bastakoti (बस्ताकोटी), Bastola (बास्तोला), Basyal/Bashyal/Basel (बस्याल/ बश्याल/ बसेल)
Bh भ – Bhandari (भन्डारी), Bhatta (भट्ट), Bhattarai (भट्टराई), Bhetuwal (भेटुवाल), Bhurtel (भुर्तेल), Bhusal (भुसाल / भुषाल)
Ch च – Chalise (चालिसे), Chapagain (चापगाईँ), Chataut (चटौत), Chaulagain (चौलागाई)/चाम्लागांइ, Chiluwal (चिलुवाल)
D द – Dahal (दहाल), Devkota (देवकोटा)
D ड – Dallakoti (डल्लाकोटी), Dumre (डुम्रे)
Dh ढ – Dhakal (ढकाल), Dhungel (ढुंगेल), Dhital (धिताल)
G ग – Gajurel (गजुरेल), Gaudel (गौडेल), Gautam (गौतम), Gotame (गोतामे), Guragain/Gurangain (गुरागाईँ), Gyanwali (ज्ञवाली), Gaire (गैरे), Gauli (गौली)
Gh घ – Ghimire (घिमिरे)
H ह – Humagain (हुमगाईँ)
J ज – Jaisi(जैसी), Joshi (जोशी)
K क – Kafle (कफ्ले/काफ्ले), Kalakheti (कलाखेती), Kandel (कंडेल)/Kadel (कडेल), Koirala (कोइराला)
Kh ख – Khanal (खनाल), Kharel (खरेल), Khatiwada (खतिवडा)
L – Lamsal(लम्साल), Lekhak (लेखक), Lohani (लोहनी)
M म – Mainali (मैनाली), Maratha (मराठा), Mishra (मिश्र)
N – Nepal (नेपाल), Neupane (नेउपाने/न्यौपाने), Niroula (निरौला), Nyaupane (न्यौपाने)
O ओ – Ojha (ओझा), Oli (ऑळी)
P प – Prasai(n) (प्रसाईं), Parajuli(पराजुली), Pageni (पंगेनी), Pandey (पाँडे/पाण्डे), Pandit (पण्डित), Pant (पन्त), Pathak (पाठक), Pokhrel/Pokharel (पोखरेल), Paudyal (पौड्याल)/Poudyal/Paudel (पौडेल), Pudasiani (पुडासैनी), Pyakurel (प्याकुरेल), Panthi (पन्थि)
Ph फ – Phuyal (फुयाल)
R र – Regmi (रेग्मी), Rijal (रिजाल), Rimal (रिमाल), Rishal (रिशाल)
Sh श – Sharma (शर्मा), Shivakoti (शिवाकोटी)
S स – Sangraula (संग्रौला), Sapkota (सापकोटा), Satyal (सत्याल), Sedhain (सेढाई), Sigdel (सिग्देल), Simkhada (सिम्खडा),Subedi (सुवेदी),
T त – Timilsina (तिमल्सेना/तिमील्सिना), Tiwari (तिवारी), Tripathi (त्रिपाठी)
Th थ – Thapaliya (थपलिया)
W व – Wagle (वाग्ले)
U उ – Upadhyaya (उपाध्याय), Upreti/Uprety (उप्रेती)
The Audichya Brahmin community is connected with Parashurama (Bhargava-Gotra), and are said to have earned a good deal of confidence and respect among kings.
शून्यः
कुनै एक अपरिचित प्रेमिकको ललाट जस्तै।निस्व्ध निस्पक्ष क्षुव्ध नभएको अधेरी रात जस्तै।।जीवन र दिमागको बोझीलो बूढो पन हो शून्य।त्यस्तै निराशा थाकेका परेलीहरुको विश्राम हो शून्य।।१
क्षणिक संसारमा केहि नभई बाचिरहने।वेसाहरा वेफूर्सद निश्चल चौतरी हो शून्य।।एक्लै आउछ आफै जान्छ निर्जिव शक्ति हिन।वोझिलो र अडिलोपन नभएको वेपनखि हो शून्य।।२
सोच्दा बुझदा ब्रम्हाण्डनै लाग्छ शून्य।।३
रोग उत्पत्ती हुनका कारण
शिशु अवस्थामा गरिएका सेक ताप बढी हुनु अथवा कम हुनु । प्रकृती विरुद्ध गरीएका गलत रहन सहन र वातावरण प्रतिकुल गरिएको आहार, विहार, आचरण, मानसिक तनाव, डर, चिन्ता, पिर आदी नै मुख्य रुप हुन ।
रसायन
जुन पदार्थ खाएर बृद्ध अवस्थामा र रोगले आक्रमण गरेको समयमा शरीरलाई बचाउदछ अथवा रक्षा गर्दछ उसैलाई रसायन भनिन्छ । रसायनबाट आयू लामो हुन्छ, बुढेसकाल चाडै आउदैन, शरीरमा रोगले वास गर्न सक्दैन । पदार्थमा पाईने रसायनहरु जस्तैः– गर्जो, अमला, हर्रो गुग्गल आदी । आर्युवेदको आठ अंगमध्ये काय चिकित्सापनी एक अंग हो । रसायन र वाजीकरण पनि दुई अलग – अलग अंग हुन् । रसायन र वाजीकरणबाट शरीरमा भएको रोग नाश गर्ने र मानिसको जिवन बढाउँछ ।
–औषधी दुई प्रकारका छन ।
१) स्बस्थ्य पुरुषको लागी ओजस्कर र वल बढाउने जीवन शक्ति प्रदान गर्ने ।
२) रोगबाट पिडित व्यक्तिहरुलाई रोगबाट मुक्त गरिदिने ।
–स्बस्थ्य पुरुषको ओज र बल दिने नै रसायन र वाजीकरण हो । रसायनको सेवनबाट दिर्घाय, स्मृती, मेघा, आरोग्य, प्रभा, वर्ण, स्वरको उदारता शरीर र इन्द्रियमा बढी बल भएको लोक समाजले आदर गर्ने कान्ति युक्त व्यक्ति हुन्छ । प्रसस्त रस आदीको प्राप्त गर्नुको रसायन हो । जसबाट असल गुण भएको रस धातु प्राप्त हुन्छ । बाजीकरणबाट सन्तान उत्पतिको काममा सहयोग गर्दछ ।
रसायन २ किसिमबाट प्रयोग गरिन्छ
 १) कुटीमा बसेर प्रयोग गर्ने ।
२) सामान्य समय अवस्थामा प्रयोग गर्ने
शुरक्षा, गुरु, वैद्यहरु सवै तर्फबाट रेखदेख गरी रक्षा गरेको र आइमाईबाट टाढा भएर कुटिमा बसेर सेवन गर्ने रसायनलाई कुटी प्रावेशिक रसायन भनिन्छ । सामान्य समय अवस्थामा गरिने रसायनलाई वाततापिक भनिन्छ । रसायन सेवन गर्नु भन्दा पहिले शरीरलाई निम्न अनुसारको औषधीबाट शुद्ध (शोधन) गर्नुपर्छ । शोधन गर्नुभन्दा अगाडी पञ्चकर्म (स्नेह, स्वेदन, लङघन, विरचन) गर्नुपर्छ । विरेचनको लागी हर्रोको धुलो ३० देखि ६० ग्रेन सम्म हुनु पर्छ । हर्रो, सधेनुन, अमला, गुढ, बोझा, वायो विडङ्ग, हलेदो पिपला सुठो आदी मिसाएर तातो पानीसँग खाने । त्यसपछि पिउने पदार्थ बढी मात्रमा र जौको खिचडी ३,५,७ दिन सम्म खानु पर्छ रसायन प्रयोग गर्ने व्यक्तिको प्रकृति जान्नु अनिवार्य छ आहार, विहार, प्रकृति, सात्म्य को जानकारी भएपछि मात्र रसायन प्रयोग गरीन्छ ।
 रसायनहरु
१. त्रिफला रसायनः– हर्रो, बर्रो अमला सबै बराबर लिएर पातलो लिटो जस्तो झोल बनाई उक्त झोललाई चौविस घण्टा फलामको झोलामा राख्ने र मह मिलाई शर्वत वनाई पिउने । खाएको औषधि पचिसकेपछि दुध भात खाने । (१०० बर्ष बाचिन्छ) ।
२. हर्रो बर्रो अमला, जेठी मधु, वंशलोचन, पिपलाको बराबरी भाग लिने र सबै औषधिको एक मुष्ट तौल बराबर चिनी मिलाई घ्यु र मह सँग खाने ।
३. एक दाना हर्रो दुई दाना वर्रो चारदाना अमला (१,२,४) को अनुपातमा जम्मा गरी कुचेर ढुटो बनाई विहान घयु र महसँग खाने । (१०० बर्ष वाचिन्छ) ।
४. बर्धमान विपलीः– पिपला एक दाना बाट शुरु गरी ३ दाना सम्म खाने र ३ बाट १ मा घटाउदै लाने । यसबाट आयू बढाउने पेटको रोग नाशक जवानी कायम राख्ने, मेघाको लागी कल्याणकारी हुन्छ ।
५. दाना देखी १० दाना सम्म पिपलाको (चुर्ण, कल्प, शित, फण्टा को रुपमा घ्यू महको साथमा १ बर्ष सम्म सेवन गर्ने ।
मेध्य रसायन
१. मण्डुकपर्णीको रस पानीसँग पिउने ।
२. जेठी मधूको चुर्ण गाईको दुधसँग खाने ।
३. गुर्जोको रस पानीसँग पिउने ।
४. शख पुष्पी फूलको जरा र फूलको रस पानीसँग पिउने
अथवा
चारै किसिमका औषधिहरु गाईको दुध सँग पिउने । धुलोलाई एकै साथ खाने यसबाट आयू बढ्ने रोग नाश हुने बल अग्नी बढाउने र दिमागको लागी फाइदाजनक हुन्छ ।
नागवला रसायन
नागवालाको जरालाई छायामा सुकाई चुर्ण बनाउने र मह र घिउ मिलाएर खाने । विनारोग १०० बर्ष बाचिन्छ ।
४. रसायनहरु
१.अमला, हर्रो २. अमला वर्रो ३. हर्रो वर्रो ४. अमला हर्रो बर्रो उपरोक्त चार मध्ये कुनै एक योग प्रयोग गर्ने । लोह भष्म मिलाएको अमलाको चुर्र्ण मात्रा ३ देखि १० रती सम्म । विहान प्रयोग गर्दा मह ३ ग्राम चिनी ६ ग्राम घिउ १२ रती र उल्लेखित चुर्ण ३ देखि १० रती सम्म मिलाएर खानु पर्छ ।
अमलाको रसायन
अमलाको धुलोलाई कम्तीमा २१ पटक सम्म अमलाकै रसमा भिजाई सुकाउने तिन देखि ६ मासा सम्म गाईको घ्यू र असमान मह मिसाई लगातार सेवन गर्र्ने । यो अति कल्याणकारी रसायन हो ।
हर्रोको रसायन
चपाएर खाएमा अग्नी बढाउने । पिसेर खाएमा पेट सफा गरी मल निकाल्ने ।
उमालेर खाएमा दिशा रोक्ने ।
भुटेर खाएमा वायू, पित्त, कफ, समन गर्ने ।
भोजनको साथमा खाएमा बुद्धि, बल, इन्द्रियको विकास हुने ।
कफ वायू पित्त, मल, मूत्रको नष्ट गर्ने शक्ति हुन्छ ।
खाना खाईसकेपछि खाएमा अन्न पान सम्बन्धि विकार र वायू, पित्त, कफ बाट उत्पन्न हुने विकारको नष्ट गर्ने गुण हुन्छ ।
सिधेनुन सँग खाएमा कफ नष्ट हुने ।
गुड (शखर) सँग खाएमा सवै रोगहरु नाश हुन्छ ।
बर्षा ऋृतुमा सिधेनुन सँग खाने ।
शरद ऋृतुमा शखर सँग खाने ।
हेमन्त ऋृतुमा सुठोसँग खाने ।
शिशिर ऋृतुमा पिपला सँग खाने ।
वसन्त ऋृतुमा मह सँग खाने ।
गृष्म ऋृतुमा गुड सँग खाने ।
अमलाको रसायन
अमलाको धुलोलाई कम्तीमा २१ पटक सम्म अमलाकै रसमा भिजाई सुकाउने तिन देखि ६ मासा सम्म गाईको घ्यू र असमान मह मिलार्ई लगातार सेवन गर्ने । यो अति कल्याणकारी रसायन हो ।
चारदाना रसायन
मेथी, चम्सुर, मुगरेला, ज्वानो को समभाग चुर्ण बनाई खाना खाएपछि सधै तातो पानी सँग खाने । वाथ, विकार, अर्जिण, कम्मरको दुखाई नाश हुन्छ ।
अमला र हर्रोमा रोग निवारण गर्नको लागि बराबर नै गुण पाईन्छ । ता पनि अमला शित विर्य र हर्रो उष्ण विर्यमा हुन्छ । तसर्थ स्वभाव फरक छ र यि दुवै फल अमृत समान जानेर व्यवहार गर्नु ।
जवानी कायम राख्नको लागी अमला सर्व श्रेष्ट हुन्छ । रोग निवारण गर्नको लागि हर्रो अमला भन्दा श्रेष्ट हुन्छ।
हर्रो सेवन गर्न नहुने व्यक्तिः– अजिर्णको रोगी, रुखो आहारा खाने, स्त्रि लम्पट, रक्सी र विष आएबाट कमजोरी भएको, भोक, तिर्खा र गर्मीले छटपटाएको व्यक्ति । देवताको लागी अमृत, भोगीको लागि सुधा, महर्षिहरुको लागि रसाएन प्रयोग गरीन्छ ।
स्वरस निकाल्ने तरीका
सुख्खा धुलो १ भाग, २ भाग पानीमा २४ घण्टा भिजाई मिचेर छानेर पिउने अथवा सुख्खा धुलो कडा भएमा ८ गुणा पानीमा पकाउने र चौथाई भाग बाकी वसेपछि छानेर पिउन्े ।
शिलाजित शुद्ध गर्ने तरीका
१. एक भाग असुद्ध सिलाजितलाई दुई भाग उमालेको पानीमा मिसाएर फलामेको भाडोमा घोल्ने । सिलाजित पानीमा घुलिसकेपछि पातलो कपडामा छान्ने अर्को फलामेको भाडोमा राख्ने क्रमश भाडो बदल्दै छान्दै घाममा सुकाउदै ४–५ पटक गरेपछि शिलाजित शुद्ध हुन्छ । वाक्लो बनाउनको लागि बढी समय घाममा राख्नुपर्छ ।
२. निर्मल गरिएको शिलाजितलाई रोग, दोषअनुसार विभिन्न गणको औषधिहरुको काठमा ७ पटक भावना दिएर शोधन गर्ने ।
३. काढा बनाउने नियमः– शुद्ध शिलाजितको तौल बराबर काढा पकाउने पदार्थ लिने । उक्त पदार्थलाई आठ गुणा पानीमा पकाउने १÷८ भाग बाकी रहेपछि कपडामा छान्ने र काढा सेलाएपछि शिलाजितलाई घोल्ने र घाममा सुकाउने, क्रमश सुकाउदै, काठमा मिलाउदै ७ पटक सम्म गर्ने अनि मात्र शुद्ध वृयवर्दक शिलाजित तयार हुन्छ ।
शोधन गर्ने पदार्थ
विभिन्न गणका औषधिहरु रोग दोष अनुसार गाईको दुध, त्रिफला, पानीमा हुने भङ्गीराज सम्पुर्ण कार्य पद्धतिमा फलामे भाडो प्रयोग गर्ने ।
शितरस बनाउने तरिका
१ कवाव चिनिको चुर्ण १ भाग
२ सालको धुलोको चुर्ण १ भाग
३ रसाञ्जन १ भाग
४ शिलाजित सोधन गरीएको १ भाग
सवै एकै ठाउँमा मिसाएर घोटेर हातमा घिउ लगाई मकैको दाना जत्रो गोली बनाउने मात्रा २ गोली गाली चौलाी पानीमा खाने ।
उपचार ः प्रमेह, प्रदर रोग नाशक
रसाञ्जन बनाउने तरिका
१ चुत्राको रुख, जरा, पात समेत कुटेर धुलो बनाउने ।
२ आठ गुना पानीमा पकाउने ।
३ १÷४ भाग बाँकी रहेपछि कपडामा छान्ने ।
४ गाईको अथवा बाख्राको दुधमा मिसाएर खोटो बनाई पकाउने ।
उपचार ः पेटको विरामी र ग्याष्ट्रिकको उपचार गरिन्छ।
पत्थरी पगाल्ने औषधीहरु
१ पासाण भेद, वृषक (वासा) गोखरु, पाठा, हर्राे, सुठो, कालो मरीज, पिपला, शारी (कचुर) निकुम्भ ( दन्तीमुल), हिंसा (कण्टकपाली, लताको विउ) अजवायन, शितीवास्क (शालिन्यको विउ), ककडीको विज खिरेको विज, कालो जिरा, हिगा, अजवायन, शितीवास्क (शालिन्यको विउ) , ककडीको विज खिरेको विज, कालो जिरा, हिङ्ग, अम्लवेद, विदारी कन्द, कण्ठकारी, हाउवेर (हयूषा, बोझो) उपरोक्त सवै औषधीहरु बराबर मात्रामा मिसाउने र ४ मासाको मात्राले पानीसंग पिउने ।
२ गोखरुको जरा, इच्छुरक (कासभेदीको जरो), एरण्डको जरो, छोटीकटेरी, वडी कटेरीको जरा उल्लेखित औषधिहरु २ मासा देखि ४ मासा सम्म दुधमा राखेर पिस्ने र मिठो दहिमा घोलेर ७ दिन सम्म खुवाउने । पत्थरी पगाल्दछ । सवै औषधी बरावर मात्रामा लिनु पर्छ । ईच्क्षारुको अभावमा तालमखाना लिन सकिन्छ ।
३ सहिजनको जराको रस (कल्क) मा प्रशस्त मूग वा गहतको झोललाई ध्यू अथवा तेलमा झान्ने दहिको पान िमिसाएर विरामीको रुची अनुसा नुन मिसाएर सेलाएपछि खुवाउने ।
४ यवक्षार बरावर मिश्री मिलाएर पिलाउने । यवक्षार सम्पुर्ण मुत्र वेदनाको औषधी हो । यवक्षारलाई जवाखार भनिन्छ ।
५ छोटी अलाईची, पाचौ नमक, सोय, यवक्षार, कुन्दुक पाषाण भेद, कमिला (सिदुरे) गोखरुको विया, ककडीको विज, खिरेको विज, चित्र, हिङ्ग, जटामसी, अजवायन प्रत्येक १–१ भाग हर्राे अमला २–२ भाग जम्मा गरी चुर्ण बनाउने । दारीम आदि अमिलो रसमा अम्लीकृत गरिएको मासको रसमा यस चुणर््ाको पिउनु पर्छ । पत्थरी पगाल्छ ।
Truth:संसार नै घर हो।समग्र बन्धु नै दाज्यू भाई हुन। योग ध्यान तप पठन र लेखन नै बाच्ने आधारका कर्म हुन। मर्ने काम त जन्मे पछि सबैको र सधैको रहयो नै ।जीवन जिउने कला हुदा समय विताउन र आफू स्वास्थ्य चुस्त र दुरुस्त राख्न स्वअध्यायान गर्ने गरेको छु । सोही सन्दर्भमा लेखिएका हरफहरु हुन । कोही कसैवाट हेय नगरी श्रृजनालाई टिपि आफनो नवनाउनु है।तर केहि सुधार सुझाव भए कमि कमजोरी सुधार्नु पर्छ नै। किन पुस्तक नलेखेको,साईटमा पठाएको,कुन उपयोग छ, तिमि कोहो,प्रकाशन गर्नु पर्देन,समाजको कुन हो र आदि अनगिन्त प्रतिक्रिया थेगेको छु।यद्दपी वानी र शौख रहर वनेको पक्कै है। दुरदराज र आफनो वंश परम्परा कला धर्म र संस्कृतीमा सेढाई एकाता र सेढाई कुल वंशका छोरी चेली नाता गोता समेत एकाग्र पार्ने जमर्को गरेको छु।जो कोहि समावेश भएर विना भेदभाव योगदान गरे अति राम्रो सवल र सक्षम पठन संस्कृतिको विकास रहने छ।सहयोगका लागि धन्यवाद।
विभवः
नराखि विचार जगतमा जनले पराईहरुको रति।कलियूग छ जनमा विचार यो गर्नु अति।।लागि उच्च तिच्छणा मनमा अरुलाई होच्चाउने प्रवृति।सन्तान प्रजनन घट्दो अननपात जनमा प्रभाव कलिका अति।।१
विकास भनि नारा दिई यूद्ध विनासकारी मति।लिनेछन रगत नातामा मास्नेछन विद्धवान संगति।।आफू को आत्म हो के पराई त्यो कुन हो।स्वच्छ विचार छैन कलिले प्रगति नै आत्मा हो।।२
राग इष्यालिई शुष्म कुरामा जुन घमण्ड गर्दछ।कल्याणै छैन कलिमा पापि त्यो सोझै यमलोक पर्दछ।।ठान्छ मनुष्य जगतमा जान्ने मै हु म नै ठूलो। दम्भ शेखि घमण्ड उत्कण्ठाले धुत्याई निच र भरुल हो।।३
राखि होस कलिमा जन हो बाच अनि बचाउ।नजमाउ धाक रवाफ प्रतिदिन कुकाम त्यो हटाउ।।देख्दा ठूलो गगन हो तथापी अगम्य निलो छ ।सोचि भलो धर्म गर जन हो कलि शुरु भएको छ।।४
नराख विभव मनमा जन हो नरपतेमा म ठूलो।जन्म लिई धरणीमा दुव्यसनी बनाउनु मनुष्यको भूल हो।।५
ब्रहाण्ड
ब्रहाण्डको पृष्ठभुमि ईश्वर, समय र आकाश हुन । यसैलाई शुन्यआकारको पुरुष, प्रकृति र काल भनिन्छ । यहि स्रोतमा आधारित भएर पदार्थको उत्पति हुन्छ र कालन्तर पछि यहि स्रोतमा नै पदार्थ हराउछ । ईश्वर, समय र आकाश स्थिर र अपरिवर्तनिय तत्व हुन् ।
तिम्रो प्रेम अचममको छः
अधुरा ति टुक्रालाई पवनमा फिजाएर।पथ्थररुपि मुटुमा उम्रिएका कल्पविकल्पलाई निकालेर।।संयोग वियोगका त्याग त्यौडका आभास बुझाउने।अनायश नयनका हेराईभित्र वास गराउने।।१
इच्छा आकाक्षा र चेतनालाई पथ बनाई।स्वमे मार्गदर्शक बनि श्रोताको चाह चाहे जस्तो छ।अनौठा पौराणिक कलाकृति बुढयौलिको सार जस्तोछ।अल्झाइ गृहश्रममा चाहने तिम्रो प्रेम अचममको छ।।२
सोवियत संघको तानाशाह स्टालीन एक दिन आफ्नो पार्टीको मीटिंगमा एक जिउंदो कुखुरा लिएर पुगे । त्यो मीटिङमा उसले त्यो कुखुराको प्वांख थुतेर मिल्काउन थाल्यो , कुखुरा तड्पिन थाल्यो । वहाँ उपस्थित सबै नेताहरु हेर्न लागे, स्टालिनले बिना दया उक्त कुखुराको सारा प्वाँख लुछेर फाल्यो, अनि जमीनमा फालिदियो । अनि उस्ले आफ्नो खल्तीबाट केहि दाना निकालेर कुखुराको अगाडी छरिदियो । कुखुरा त्यो दाना खान थाल्यो अनि स्टालिनको खुटा नजिक आएर बस्यो । स्टालिनले अरु दानाहरु भुइँमा छर्यो अनि कुखुराले त्यो पनि खायो र अब त्यो कुखुरा स्टालिनको अगाडी पछाडि घुम्न थाल्यो ।
…तब, स्टालिनले आफ्नो पार्टीको नेताहरुलाई भन्यो - "जनता यो कुखुरो हो । तपाईंहरुले उनिहरुलाई बेसाहारा र बिबश बनाउनु पर्छ, उनिहरु माथी अत्याचार गर्नु पर्छ, उनिहरुलाई तपाईंको जरुरत छ भन्ने देखाउन उनिहरुलाई तड्पाउनु पर्छ । जब तपाईंले एस्तो गर्नु हुन्छ तब थोरै दाना चारो फ्याँक्नु भयो भने त्यो कुखुरा जिन्दगीभर तपाईंको गुलामी गर्नेछ । …र तपाईंलाई आफ्नो महानायक ठान्नेछ । उस्ले भुल्नेछ कि उस्को दुर्गती/बर्बादी को कारण तपाईं हो भनेर ।"
अझै पनि समय छ । चुनाव बाँकी छ । आफ्नो प्वांख निर्ममता पुर्वक उखेल्नेलाई त भोट दिन जाँदै हुनुहुन्न ? त्यो कुखुरोलाई थाहा थियन तर तपाईंलाई ? सोंचबिचार गरेर चुन्नु होला । ता कि तपाईंको प्वाँख नलुछियोस् । तपाईं कुखुरो होइन, र त्यो कुखुरो नबन्नुहोला ।i feel.....
मानिस अदृष्य दैवि शक्ति परमेश्वरको अंश भएको हुनाले पार्थीव शरीरलाई निर्वाह गर्ने धर्मको शिलशिलामा आहार, निन्द्रा, भय, मैथुन तथा काम, क्रोध, लोभ, मोह, मद्, मात्सर्य र धर्म, अर्थ, काम, मोक्षका साथ साथै भगवानको विषयमा चिन्तन, मनन्, ध्यान, पूँजा, आरधना, अध्ययन आदिबाट समर्पीत भएर भगवान प्रति नै मानिसले उत्तरदायीत्व वहन गर्दछ । शरीरमा रहेको प्रकृति स्वभावको आधारमा चाडो अथवा ढिलो समयको अन्तरालमा वुद्धिमा परीवर्तन भई आत्मा साक्षात्कार भएपछि आस्था र विश्वासमा समर्पीत हुनु नै अनिवार्य छ । शंकटकालिन अवस्थामा, आपत, विपत्त आइपर्दा सवैले आ–आफ्ना भाषामा ईश्वरलाई पुकार्दछन् गुहार माग्दछन्, सहारा खोज्दछन् । शरीरमा वल मत्ता भएर मातिएको समय, धनको मात लागेको समय, विभिन्न किसिमका अवसरहरुबाट भौतिक सुख, सुिवधा सम्पन्न भई तामसी अहंकारले प्रवेश गरेको समय बाहेकको अतिरिक्त अन्य अवस्थामा मानिसले दैवि शासन सत्तालाई स्विकार गर्नु नै पर्छ, विकल्प छैन ।आत्मा ः आत्मा नीराकार रुपमा रहदो एक शक्ति हो । यहि आत्मा साकार अवस्थामा रहदा शक्तिका प्रतिनिधि देवी,दुर्गा,भगवती र राम,कृष्ण ,वासुदेव,शिव आदि अनेक नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । शक्तिको अर्को अंश जीवात्म हो । चराचर जगतमा प्राणी तथा वनस्पति जीवात्मका प्रतिनिधि हुन् । प्राणी र वनस्पतिको पार्थिव शरीर नाशवान छ । कुनै पनि समय शरिर मर्न सक्छ तर,शरीर भित्र वास बस्ने उर्जा शक्ति जसलाई हामि जीवात्मको नामबाट सम्बोधन गरिन्छ । यो अविनाशि , अपरिवर्तनीय र सनातनिय छ । जीवात्म आत्माको अंश र उसैको सन्तान भएको हुनाले लामो समयको अन्तराल पछि भौतिक जीवन सार्थक भएमा वा सृष्टिको काम समाप्त हुदा आत्म तत्वमा विलिन भई एकाकार हुनेछ ।
परात्म ः एक आपस्तका फरक फरक आत्मतत्व हुन ।
चाणक्य नीतिको त्यहि विशेषताको दर्शन हुन्छन् :
- कुनै पनि व्यक्तिको आवश्यकता भन्दा धेरै ईमान्दारि हुनु हुदैन। सोझो रुख् नै धेरै काटिन्छन र धेरै ईमानदार व्यक्तिले नै धेरै कस्ट उठाउनु पर्छ।
- यदि कुनै सर्प विषालु छैन भने पनि त्यत्तिकै छोड्नु हुँदैन। त्यसै गरि कमजोर व्यक्तिको अगाडी हर समय आफ्नो कमजोरीको प्रदर्शन गर्नु हुँदैन।
- सबै भन्दा ठूलो गुरुमन्त्र : कहिल्यै पनि आफ्नो रहस्यहरूलाई कसैलाई पनि नबताऊ , यो प्रवृत्तिले तिमीलाई नै बर्बाद गरिदिन्छ।
- हरेक मित्रताको पछि केही स्वार्थ जरूर छिपा हुन्छ। दुनियामा यस्तो कुनै दोस्ती हैन जसको पछि मान्छेको आफ्नो हित न छिपे हों, यो कटु सत्य छ, तर यही सत्य छ।
- आफ्नो बच्चाहरूको पहिले पांच साल पुल्पुल्याएर हुर्काउनु पर्छ। अर्को पांच साल उसलाई डांट-फटकारसँग निगरानीमा राखनु पर्छ। तर जब बच्चा सोह्र सालको हुन्छ , त उसँग साथीको व्यवहार गर्नु पर्छ। ठूलो बच्चाहरू तपाईंको सबै भन्दा राम्रो साथी हुन्छन्।
- हृदयमा माया हुने व्यक्तिले दुख नै झेलने पर्छ। दिलमा प्यार पनपनेमा धेरै सुख महसूस हुन्छ, तर यस सुखसँग एक डर पनि भित्र नै भित्र पनपने लागइन्छ, खोनेको डर, अधिकार कम भएको डर आदि-आदि। तर दिलमा प्यार पनपे हैन, यस्तो त हो हैन सकता। त प्यार पनपे तर केही समझदारी संग। संक्षेपमा भन्नुहोस त प्रीतिमा चालाकी राखन वाला नै अंतत: सुखी रहछन।
- यस्तो पैसा जुन धेरै तकलीफ पछि मिले, आफ्नो धर्म-ईमान छोडए पछि मिले या दुश्मनहरूको चापलूसी से, उनको सत्ता स्वीकारने देखि मिले, उसलाई स्वीकार गर्नु हुँदैन।
- नीच प्रवृतिको मान्छे दूसरोंको दिलहरूलाई चोट पहुंचाने वाली, उनको विश्वासहरूलाई छलनी गर्न वाला कुराहरू गर्छन, दूसरोंको बुराई गरेर खुश हो जान्छन्। तर यस्तो मान्छे आफ्नो बडी-बडी र झूठी कुराहरूको बुने जालमा आफु पनि फंस जान्छन्। जस तरिका देखि बालुवाको टीलेको आफ्नो बांबी समझकर सांप घुस जान्छ र दम गोडा देखि उनको मृत्यु हुन्छ, त्यसै तरिका देखि यस्तो मान्छे पनि आफ्नो खराबिहरूको बोझ तले मर जान्छन्।
- जुन बीत गया, सो बीत गया। आफ्नो हातले कुनै गलत काम भयो हो त उनको फिक्र छोडते भएका वर्तमानको सलीके देखि जीकर भविष्यको संवारना चाहिए।
- असंभव शब्दको प्रयोग बुजदिल गर्छन। बहादुर र बुद्धिमान व्यक्ति आफ्नो बाटो आफैं बनाउछन।
- संकट कालको लागि धन बचाएं। परिवारमा संकट आए त धन कुर्बान गरेर दें। तर आफ्नो आत्माको हिफाजत हामीलाई आफ्नो परिवार र धनको पनि दांवमा लागाएर करनी चाहिए।
- भाई-बंधुहरूको परिक्षा संकटको समय र आफ्नो स्त्रीको परिक्षा धनको नष्ट भए पछि नै हुन्छ।
- अरुको घरमा रहनु जस्तो दुख कुनै छैन।
क देखि ज्ञ सम्म
.........................
क - कलह नगर !
ख- खराब काम नगर !
ग- गर्व पनि धेरै नगर !
घ- घमण्ड नगर !
च- चिन्ता नगर !
छ- छल-कपट नगर
ज- जिम्मेवारी पुरा गर !
झ- झुट नबोल !
ट- टिका टिप्पणी अरुको नगर !
ठ- ठगी नगर !
ड- डर लाइ हटाउ !
ढ- ढोँगी नबन !
ण- णू हाेईन परमाणु वन !
त- तुच्छ विचार हटाउ !
थ- थाक्न हुन्न !
द - दयालु बन !
ध - धोखा नदेउ !
न - नम्र बन !
प - पाप नगर !
फ- फाल्तु काम मा समय नखर्च !
ब- बितण्ड नमच्चाउ !
भ- भावुक बन !
म- मह झैँ मिठो बोल !
य- यथार्थ मा बाँच्न सिक !
र- रुन हुन्न !
ल- लोभ नगर !
व- विकल्पहरु खोज !
श- शत्रुता छोड !
ष- षड्यन्त्र नगर !
स - सत्य बोल !
ह- हँसिलो बन !
क्ष- क्षमा गर !
त्र- त्रसित कसैलाई नबनाउ !
ज्ञ- ज्ञानी बन !!
: साभार गरिएकाे -
धमिला मुहानका वाटाहरु(poor vision):
हिड्दा ठेस लाग्ने उमेरमा बिग्रिएका बाटाहरु । रुन्चे निलडाम समेटीएका भोका वनिता लाटाहरु ।।तालि सभा जुलुसमा भाषण पेट भोकै घाटा । तिमि त्यहि छौ उन्मुक्ति लेउ गरिव लाटा ।।१।।
खान लाउन वासमा कमि घर परिवार जाहान । तानातान छ गरिवी सुखदुख अहंको गरि सामाना ।। दिन गयो चाड पर्व संस्कार आयो झगडा त्यहि । फटाहा नेता दरिद्र मनका लमपट समाज बेर्छ त्यहि ।।२।।
मागि खाने भाडो राजनितिको जन झुक्याउने खेल । परम्परा ढालि विकास कठै विदेसि सिको चाल ।। तित्त छ जीन्दगी जीउने पछिका लाई छैन विकास । अध्यायान अनुसन्धान विपननताको प्रविधि रुग्छ निकास ।।३।।
समिक्षा जीन्गीमा निष्कर्षका भावी निति रणनिति । चुनाव खर्चेर सात पुस्ता देशभक्त फुटाउने राजनिति।। जन पाल्ने अन्न उद्यम शील प्रविधि खै नियम। छाडा व्यवहार त्यागी राख समान यम नियम ।।४।।
जन पक्ष समन्वय संघ संगठन चलाउ राजनेता । सामथ्र्य पहिचान स्रोत हिमाल पहाड मधेसिमा देउ सघियता ।। निराशावादी नवनाउ वास्तविकता स्रोत विकास ल्याउ । आफनो आमा मन मुटुमा विदेशिको गाडी नहाकी आउ ।।५।।
धमिलो मनमथिङ्गल तिम्र चिम्शा आखामा प्रभात लेउ । हिमाल न्यूरदैन मुहान सङ्गलो छ पहाड तराई देउ ।। अमिला मन बह हुनेलाई अव्यक्त हदैसम्मको कानुनी कठघर देउ । विजवाट विरुवा उम्रन्छ वंश रहे नेता कहिल्यै नरमाउ ।।६।।
फ्रोसा आवाज खवरदारी संगै तिमि अस्त जाउ । ज्योति र धिर वीरको पशिना श्रम प्यो फूलवामिा कहिल्यै नआउ ।। सङ्गकल्प मृगतृष्ण चोखा मनमा एकता सदभाव् ल्याउ । स्वम् पूर्ण नेपाली बिग्रिएका धमिला बाटाहरु नवनाउ ।।७।।
गाउ( village)
गाउ शहरका घरदैलो दुरदराजमा अध्यारो चिर्दे । सलवलाएर पोखिएका उज्यालो क्रान्ति छर्दे ।सुतिरहेका जन व्यूझाई पाखा कन्दरा वाट युद्ध छेड्ने । झुप्रा विप्र दाम्पात्य भनि हेयका पर्खाल लडाकुको थाम बनाउने ।।१।।
दावेदा। तछाड मछाड आसनमा आरोप खेप्ने माफिया। चिल्लो चिप्लो छदमभेषि नचिन्ने दोजिया।।डरले श्रम विमुख नेपाली विप्र लाट भनी सोभ्mयाइने । शक्तिनाममा छुरी धस्ने अधिकार विकास शहरमा गाईने ।।२।।
आततायी समाजका अनौठो मनुष्य क्रान्तिका । काम पाखुरीमा छ अध्यारो चिर्देनन् शोषण मुक्तिका ।। मुक्ति कहा छ भरिया शिक्षितले विकास प्रविध सहयोगी । पुरै हिसा उनै लान्छ घरगाउ त युग कृपामा बाच्छ अझै ।।३।।
सन्तान विना जडीबुटि मर्देछ मुन्टो किन लालिगुरास । भोकै नाङ्ग चेतन शून्य बनाउदै किन मार्छ नेताले समाज ।। भोका नाङ्गामा आहत दिने भनी अमेलको तमाशा भरि । सखावै पारे अनन द्दर गोठ किला समेत उखेडी।।४।।
बेहाल वेखवर छ शिक्षा आवस भोजन नाता गोता। कती मारे क्रान्ति छरे वैर हो अझै वेपत्ता ।। वित्यास निम्ताई गरिवीमा झन गरिवी दिने सामान्त। चिन्दैनौ आत्मा भने तिम्रो हुने भयो सत्यनास ।।५।।
नेपाल र नेपाली छ जहिले गाउघर कान्ति भर्दछ । जल जमिन जङ्गल तव गाउले शान्ति छर्दछ ।। कला धर्म संस्कृती बाच्छ उज्यालो गाउघर । सक्छौ विकास र प्रविधि देउ नसक्ने भए ठिम्कने तिमि नगर ।।५।।
मिलेको बस्ति मेला पाता अ‍ैचो पैचो उकाली ओराली । प्रमाद बलिष्ठ हात पाखुरा डुलि खुस द्यौराली ।। चरी चरान जडीबुटी हिम शिखर मैदान फाट। नेपालै सकल तिमि हौ मिलि संघियता जात भात ।।६।।
चेतना वा ज्ञान:
जीव हाम्रो जाती हो, मानव हाम्रो धर्म । हिन्दु मुस्लिम सिख इसाई सबै एकै धर्म ।।१
कुरो पुराने विना भेदभाव श्रृजित समाज।मतभेद बढेपनि प्रभू भगवान राम अल्लाह खगाड खुदा परमेश्वर एकै जात।।कवीर सत्यलोक सत्धाम सच्चाखण्ड मानव साकार।पढ वेद गीता कुरान वाईवल जुन सत्य लोकको आधार ।।२।।
गुरु नाम सत्य छ,पूर्ण गुरु र अधिकार उपदेश इशारामा राम्रो छ ।जन्म मृत्यु रोग भय दिनाचार्यै सजिलो सरल मानव वित्दो छ।।उपदेश स्वर्ग नर्क भाग भोग दान धर्म कर्म समय जादै छ। रोक्दै समय कुनै उपदेश अर्थ काम क्रोध लोभ मोह उपदेश खादै छ।।३
पूर्णसत् नै कथा होवचनमा संचित शक्ति हुन्छ भक्त।उत्तम विचार र चिन्तनवाट मृत्यृ भाग्छ भज्दा।।४
सत्संगमा तत्वको ज्ञान शिक्ष मिल्छ शिष्य भक्ति हुने दर्शक।अज्ञानीलाई पथमा ल्याउनु गुरुले बुभmने सबै सर्जक।।गरीब मनको नहुनु दृढनिश्चयी र लक्ष्य भेदन गर्जन।परु स्त्री र धन वस बाहिर छन् धनमामै आलस्य छ गर्धन।।५।।
पूर्ण परमात्म त उपदेश मुक्तिको हो प्रतिनिधि।आत्मा कल्याण दुराचार पापाचार अकल्पमा मर्छ सहयोगी।।जप्नु पूर्खा पिता र हुने पुस्ताको हितकारी विकास प्रविधि।शरि त्याग्नु मात्र मुक्ति हैन सार तत्व जीव बाचोस जनबिषे हितकारी।।६।।
उम्रर्न विरुवा विज,विजक मलखाद खनजोत नगरे जसै।पूर्णब्रम्हा लिन र मुक्ति हुन्न दाता नक्कली गुरु फन्दामा उसै।।७
जगतमा नाशवान र अभिनासी शरीर जीवत्मा रहने छ। भरपोष र धारणमा वास हुन्छ भागवत प्रप्ति रित उहि हुन्छ।।जो जन गुरु शास्त्र उपचार हितमा समाज बचाउछ भक्त उहि छ।साक्षत गुरु उहि हो भागवत जप्नाले जीवन साध्य बनाउछ।।८।।
मानव जन्म संगै खेलवाड संन्त वने त्यागी निन्दाले। नीच मुर्ख व्यभिचारी नरक त्यहि छ कुकर्ममा मर्छ जनले।।नशालु बस्तु मांस मद्यपान धुम्रपान गर्ने जनले।वाणी कपटी अपव्याख्य धारण स्नेह त्याग्छ अधर्मि मनले।।९।।
आफनो वर्णश्रम पेशा धर्म कर्म गर्न जातजातीले ।प्रविधि सिप ज्ञान पुज्नु भक्त हौ उचच छातिले।।१०
बस्त्र अंलङ्गकार भेषभूसाले सजि मार्नु शरिरका अहितकारी किटाणु।रजो सत्व तमो गुण उपाशाना गरि संस्कृती विकास गरिनु मार्नु अन्तरमनको जीवाणू ।।११।।
मधुमेहको उपचारमा ठूलो फड्को
भ्रूणको स्टेमकोषबाट इन्सुलिन उत्पादन गर्ने अर्बौं बिटा कोष सिर्जना गर्नमा सफलता मिल्नुलाई स्टेमकोष अनुसन्धानमा ठूलो फड्को मानिएको छ । स्टेमकोषले मानिसको शारीरिक संरचनामा विशिष्ट भूमिका खेलेको छ । आवश्यक परेको बेला शरीरका परिपक्व कोषमा रूपान्तरित हुनसक्ने गजबको गुण स्टेमकोषमा हुन्छध्र
परिस्थिति वा पाइने सङ्केतका आधारमा स्टेमकोषले विशिष्ट जैविक पहिचान अनुसार आपूmलाई हड्डी, मुटु वा स्नायुका विशिष्ट कोषमा परिवर्तन गर्छन् । यस अतिरिक्त हर्मोनबाट मिल्ने सङ्केतले स्टेमकोष परिचालित हुन्छ । जस्तो कि इन्सुलिनले स्टेमकोषलाई सङ्केत दिएर बोसोका कोषमा परिवर्तन हुनसक्छ । इन्सुलिन प्रतिरोध क्षमता विकास भएका मानिसमा सजिलै बोसो लाग्नुको यो एक कारण हुन्छ । वास्तवमा स्टेमकोषलाई अपरिपक्व कोष भन्न सकिन्छ । शरीरमा यी कोष उपस्थित छन् । अङ्ग र तन्तु अनुसार स्टेमकोष विशिष्ट गुण लिएका हुन्छन् । जस्तो कि कलेजोका स्टेमकोषले परिआएको बेला आपैmँ कलेजोका कोषमा रूपान्तरित भएर कलेजोको मर्मत गरिरहेका हुन्छन् तर शरीरमा एक अङ्गको विशिष्टता भएको स्टेमकोषले अर्को अङ्गको मर्मत गर्दैन र एक निश्चित अवस्थासम्म मात्र विशिष्ट अङ्गको मर्मत गर्दछध्र
यसैले स्टेमकोषमा अनुसन्धान गरी निर्देशन अनुसार स्टेमकोषलाई परिचालन गर्न वैज्ञानिक खोज्दैछन् । जुन पक्षमा सफलता पाइएमा शरीरको जुनसुकै भागको स्टेमकोषबाट कुनै पनि अङ्ग वा तन्तु मर्मतको काम इच्छा अनुसार गर्न सकिनेछ । उदाहरणका लागि छालाबाट स्टेमकोष लिएर मिर्गौलाको मर्मत गर्न मिल्नेछ । स्टेमकोषबाट इन्सुलिन उत्पादन गर्ने बिटा कोष बनाएको जानकारी सेल जर्नलमा दिँदै हार्वर्डका अनुसन्धानकर्ताले स्टेमकोषबाट बनाइएका बिटा कोषलाई मधुमेह भएको मुसाको मिर्गौलामा प्रत्यारोपण गर्दा दुई हप्तापछि मुसामा मधुमेहको कुनै लक्षण नरहेको उल्लेख गरेका छन् ।
पहिलो प्रकारको मधुमेह भएका मानिसको उपचारमा यस सफलताले ठूलो महìव राख्नेछ । दोस्रो प्रकारको मधुमेह भएकालाई यसबाट लाभ मिल्नेछ । हार्वर्ड विश्वविद्यालयमा स्टेमकोष अनुसन्धानमा लाग्नुभएका डग्लस मिल्टनले आपूmहरूको अनुसन्धान अब क्लिनिकल परीक्षणको अवस्थामा रहेको बताउनुभएको छ । पहिलो प्रकारको मधुमेह भएको अवस्थामा प्यान्क्रियाजले इन्सुलिन उत्पादन गर्दैन र रोगीले बाँचुन्जेल कृत्रिम इन्सुलिनमा भर पर्नुपर्छ ।
बुद्ध र नेपाल
जन देख्दा छोटा हिमाली वनपाले नेपाली । कैलाशै उन्को सलल शुद्ध हिमनदी हो गोर्खाली ।। शस्त्र शास्त्र विज्ञान जुझारु विरका गिरी ।आश्रम आश्रयमा प्यारको मालि खिल्दो वास्न फिरी ।।१।।
शान्ति कुल तक विश्व वंशज हिड्छ चिरि । निज गला दम्भले मोह कमाई रोयो विचारी ।।२।।
वन भालु हिम मानव टकमा यति सुज्छ यहाँ जन । जल स्थलचर हिड्ला फुलाई धरतीको यौवन।। कमाई लेखा अर्थका स्वच्छ गुजरा त्यागि काला धन ।पलपल शान्ति प्यारको भरी कला नेपाली पन।।३।।
चुमि प्रिय झिना औला चौतरी भन्ज्याङ्ग समान । कुल्ची अनैतिकता त्यागि कुल्ला गर्ने शुद्ध मंन्जन ।। ढुङ्गामा वुद्ध जन्मेका सजाउने सज्जन । बनबुकि फलफूल दिलका पहरा लटरम्म ।।४।।
अवन्नती सकल ब्रम्हाण्डै अभिभाराका विषमता । विश्वशान्ति नुहाई शुद्ध हुन आउ कैलाश ताक।। हिमाल यी प्रतिमूति साक्षि स्वच्छ भूसमता । आउ भुरा हो , विज्ञाान संशय हैन ध्यान लैजाउ वाच्नु तक।।५।
पर्व,कवितको उपलक्ष्यमा
बालपन
चुलबुले निरपराधी हेराई जन स्नेहका सन्तान।खेल्ने खाना उसै रुने त्रसने गर्छन यी गनगन।।लुक्ने भाग्ने कराउने ठूलासंग झुण्डिने अलाप। उस्तै चाटिने चुस्ने ,देख्यो की नककल गर्ने झकर यी राख।।१।।
विशुद्ध सेवा भक्तिभाव काचो माटो,छैन साधना।पवित्रता,स्वच्छता र आनन्दमा छ वालपना।।जीवनका उर्जा तरङ्ग दिलकाचाह,मन,वच,सत्य अहो निर्मल ।जीवमा साचो सत्यता कसि पछि योगध्यानले झलमल।।२।।
अपराधी चुलबुले आशा,डर,भय किरण जगाउनु।सानो आकस नेपाली भूधरा धनि गरिबलाई बचाउनु।।देखिने,लेखिने खाने खुवाउने सामथ्र्य नियममा बसाउनु। मनलाइृ स्वतन्त्र वालपन जागोस कृति भविष्य यिनै बनाउनु।।३।।
अन्याय अत्याचार सहन्न झूठो उस्तै दुरुह पार्ने। हप्काई त्रसाई जीकीर गर्दा उस्तै कौतुहल सकार्ने।।आश्रित भनि धनि गरिव,त्यो जन्म,जात वीरमा नलिनु। विश्वमा हेपिने धनि छिमेकी हो,प्रकृती छ,हामी पर्छ फेरीनु।।४।।
गरिबी
त्यो गुजाराको मेलोमा लातिकस्ने अबुझ स्वाठ। जो गुलाम र दासिपनाको रोजीरोटीमा लमतन्न ल्वाठ।।विधि ज्ञान र जुक्ति शून्य दोस्रो दर्जाको हाक र वर्कत। अहो आदेशमा लादिने पेट परिश्रममा बाधिन्छ यो हर्कत।।१।।
जन्म जहा भयो अभिभावक र समाजमागाई जुहारी धुन। वधुवा मजदुर श्रमिक खेताला न्यनवृतले दिन्छन् यहि गुन।।स्वतन्त्र थियो जन्म त लादिए,भोको पेट आवस्यकता कन।उहि विते शिक्षा र चेतना प्रबिधिमा शिप भर्ने गरिव हुन।।२।।
अनन्त दुर दराजका पुस्तातक अभाव असुरक्षा । धन उन्माद खिसि र देखासिकिकाे हेय कक्ष।।बाच्नु पूरा के उ,लाेभ दम्भ माेहमा।मन अात्माकाे अमृत घडा पारि छिनन् भिन्न । जियका े छि रूवाइ देह वश पुस्ता धकेलि गरिबी बिभिन्न।।१।।
नारीः
एउटै आमाको कोखबाट अन्धकार चिर्दे उनी।विभेद मान्यता र परम्पराको भिन्न छनी।।न्यायपूर्ण जीवन साथी सर्वस्व विश्वास छ नी।शरिर भिन्न प्रकृत इज्जत भौतिक घरायासी वनी।।१
पोल्टामा उपभोग्य ठानि पश्चताप आत्माग्लानी ।चेपारो पुत्र मोहमा बाचर्यन्छ नैतिकता वाद्यता बनि।।जवाफ हुदैन सासु ससुरा नन्द देवर इष्टदेव पनि।सहनु सन्तान प्राप्ति रम्नु समाजको मानव सभ्यता भयोनी।।२
हासेको नाचेको खेलेको सव नियाल्दा पुस्ता पनि।स्मरण उहि प्रसव पिडा संगै ममताको छाति पनि।। पोल्टा ढाटि लुकाएर च्यापियो च्याप्टीएछ।अत्याचारको योद्धामा उनी आत्म गौरव बाचिएछ।।३
ज्ञानेन्द्रियको फाचो चुस्तै शंका अविश्वासको दम्भ छ।निरर्थक बन्दै पत्रु जीवन निर्वाद आसु खस्दछ।।अविरल आसु विच जीवन यापन क्रिडास्थल बन्दछ।चुपचाप लाज पचाउदै शरिर बन्धक बनि सिपाही छ।।४
अपराध वोध जस्तै नाजवाफी निःसर्त बन्दछ।महानता थिचि हराएर भेटिएको जस्तो लाग्दछ।।अनुभव जीउदो अनुमान कठपुतली मान्छे हु की।चेत अनुभव गुमाएर सुद्धि हराएको मूर्दा हो की।।५
प्राप्ति वोध र अस्तित्वहीन संवाहक निमोही छ की।तेज कान्ति विहिन जीवन प्रतिवोध छ प्रष्ट बोकि।। मानि नमानी जोरजुलम चलाउने रित।मिल्यो रक्तविज भूर्ण ख्लीतकस्तो निमोही छ यो प्रित।।६
मनको पिर वह बोक्ने सन्तानको रुपले आमा अतुल।अपरिचित अनय निर्णयको असर्मथन खातिर।।सत्य के हो महान कार्य कुन बेकम्व बोलि तिरनिरासको सास्ति जीतमा किन ? नारी आखिर।।७
निर्यायक क्षण विसर्जनको प्राण आत्म बल खै।आत्म हिन निरिह असाहय ओछ्याईनु सधै।। लायक स्वेच्छा चमत्कार भविष्य मुक्ति खै?मिलेर बाच्ने प्रणय भावशून्य विवस ती किन सधै?८
तेजहिन जिङ्गरिङ्ग च्याप्टे धाखे शंकालु वेइमानीको आसन।बन्नु समाज के पुरुषत्व वटुल्छ सृष्टि कस्तो सनातन।।सहकार्य भाग्यमा हैन मुक्ति आपस्तको खुसि जन।आवेग हो तनको तनाव भावशून्य विवसता लाचारीपना।।९
विश्वासमा द्धटित घटनाको मर्म जन्मलेक्षमा राख्दै विद्रोहमा।जन्म धोका हैन सम्मान हो मन इच्छाको सौभाग्यमा।। रोदन शव्द विहिन छौ पुरुष पत्नीलाई जान दिन सम्मान।मौनता हैन भावुकता प्रसार गरि प्रिय वन हलुका सवै मन।।१०
अजूली भर इमानदारी र जिम्मेदारीको सरल छ जीवन।कठोर तृष्ण त्याग मनको टुङ्गोले सफल दाम्पत्य मन।।गोप्य राख हास्न वाच्न चाट्न चपाइएका बन्धन।बोझ हैन यूगको स्वप्लील शिक्षीत रोजगार बन।।११गौरवले अत्यचार नास्नु कालजेयी प्रेरणको कमाई। वीश्वास जीवनको पूर्ण रुप ज्ञान आधी सम्मान बनाई।।यात्रा विवेकको चिन्ता अपमान समाली लिनु घर।मूर्खलाई क्षमा सोझालाई सादा संसारीक तनावकोभर।।१२अमान्यलाई सामान्य गलत नजर बुझ लोकचार।मायाको ओतपोत अनिष्ठको समाधान छ सदाचार।।आत्म रक्षा भाव सम्मान प्रतिक्रिया बन्दै वयक्तिगत उर।विर्मश राख होस दम्पतिमा जुट अनिष्ट बन्छ दुर।।१३
नसोच हल्ला ज्यादति आतङ्ग आक्रमणको घर।हैन मानव किवंदन्ती मात्र हेर समाजको घरपरिवार।।लाज छैन युद्ध नै हो जीवन दमन हिसा बन्ने वचाउने खातिर।दवाईन्छ भाव दमन हुन्छ मन मन युक्त छ क्षण भङ्गरता किन आखिर।।१४
प्रतिफल प्रेम सौहर्द वा वलत प्रकृत यौनाङ्गा सवतिर।मानिन्छ भौतरिदै पूर्णस्वास्थ्य भोगिन्छ बन्दै सब काम पुरा।।दम्पति र सम्पति कन कष्ट व्याथा कथाको खातिर।व्यवहार जिम्मेवार आकुल आतुर समाज आखिर।।व्यथित बन्छीन उनी चटपटायछ जाग्छ निमेष।फेरी विर्सन्छ उहि प्रक्रिया मातृत्व पुरुषत्व बिषेस।।१५
परिचय ः
फराकिलो पूर्काङ्ग गाऊ बेसि पोटला गाई बस्तुहरु.
उमानन्दका सन्तती हामी १३१७ पछि राजा जोतिष..
बस्ति थियो लामा तिमिल्सीन शाही ठकुरी हमाल.
मौजा विर्ता पाए गरिखाने पहारिलो पूर्काङ्ग गाऊ ।।
छोरा शेषकान्तका पाच भाई नारणदत्त रामप्रसाद.
गौरीकान्त(देविदत्त),जम्दार साहिला भन्ने हजुरबुवाका बाउ..
देविदत्त थिए न्यायमूत्र्ति क्षेत्र कमाण्डर पश्चिम ३ र्न का.
ऋषिराम,रामदत्त,पूर्णदत्त र रेश्मिराज शिव पाचभाईका बा ।।
डि.ऋषिराम का यज्ञप्रसाद र तुलसीप्रसाद दुई छोरा.
उनै यज्ञका बुद्धि,शिव,हरि,सूर्य रामकृष्ण र बिनोद..
म त्यहि शाखाको हरिप्रसाद, छोरा मिलन अनि सुमन .
जमुना श्रीमति आरोग्य सेढाई थरको शुभकामना ।

फुलाएको बेलुन:

नेपाली माझ चुनावमा खहरे आयो
गफैले बगायो, ढाँट्यो, दुनियाँ भाँड्यो, टुक्रायो देशभक्ति ।harisedhayn@gmail..com
जनहत्या श्रृखला जन भागिदार बन्न त जाँदैनौँ जनता
घर घरमा ढाटी।। छलि छदमभेषि संघिय,राज्य,तौरतरिका कसरी बन्छ र?
सोचौ नेपाल सोधौँ न नेता र पिछालगुं कहा बाकि छ ।।१।।
जन बोलेकाङ्ग्रेस आए पुग्नेछ देश त्यही सत्र सालमा । हेरौ त
हिङ बाँधेको टालो हो नहालौँ तरकारी दालमा ।।
राजा बोकेर हिँड्दै छ राप्रपा,जन चेतना मास्यो ।
फेरी पर्न चाहन्नन् फस्दैन नेपाली अब पञ्चेको जालमा ।।२
भाष जात जातीको राज्य खोजेर भाड्ने स्वार्थका भकारी ।
सङ्घीय,समानता, समाजवादी पार्टी छिमेकी वा हुन कस्को पुजारी ।।
अन्न बाटो शिक्षाको मधेश यौटा पहाडचैँ टुक्राउने कस्तो नीति हो र?
थरुहट,सदभवना,मधेशी पार्टीको आफनै फन्दामा परे बन्नेर्छौँ भिखारी ।।३